ForumSinsi - 2006 Yılından Beri
Toplam 2 sayfada 1 1 2
Bu konuda sayfa başına 40 mesaj göster.

ForumSinsi - 2006 Yılından Beri (http://forumsinsi.com/index.php)
-   ForumSinsi Sözlük Ağı (http://forumsinsi.com/forumdisplay.php?f=515)
-   -   Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi (http://forumsinsi.com/showthread.php?t=1048503)

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:36 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi

RA Kur´an alfabesinde onikinci harftir. Ebced hesabında 200 sayısına işaret eder. Bu harfe "Rı" denildiği gibi, "Ra-i mühmele" de denilir. Bazı tarih kayıtlarında" Rebi-ül Evvel" ayına işaret olarak geçer.
RA-İ MÜHMELE Noktalı ze´den ayırmak için "rı" harfine verilen bir ad.
RA f. İsim veya zamirin sonuna ilâve edilirse, Türkçedeki i, im, in, a, e eklerinin yerine kullanılır. Meselâ:Hâne: Ev. Hâne-râ: Evi, evin, eve.Tû: Sen. Tû-râ: Seni, senin, sana.
RA´ Küçük kene.
RA´ şiddetle sürmek.
RAA´ Boğazına hizmet eden adi insan.
RAABE Genişlik, vüs´at. * Büyük olmak.
RA´AD Geveze kimse. Çok konuşan adam. * Torpil balığı.
RAALE Hamakat, ahmaklık.
RAAŞ (Ra´şe-Ra´şen) Titretmek.
RAB´ Vasat, orta boylu. * Avlulu ev.
RA´B Doldurmak. * Efsun, (sihir yapanlar okurlar.)
RAB´AT (C.: Rabeât) Attarların dağarcığı ve kutusu. * Orta boylu kimse.
RABB Sâhib, mâlik, seyyid. Cenab-ı Hak (C.C.) * Besleyen, yetiştiren, terbiye eden. Müstahik. Hüdâvend. (Kur´an-ı Kerim´de bu "Rabb" ismi ile Cenab-ı Hak 846 def´a zikredilir.) (Bak: Âlem)( Yâni : Herbir cüz´ü bir âlem mesabesinde bulunan şu âlemi bütün eczasiyle terbiye ve yıldızlar hükmünde olan o cüz´lerin zerratını kemal-i intizamla tahrik eder. Evet Cenab-ı Hak herşey için bir nokta-i kemal tayin etmiştir. Ve o noktayı elde etmek için o şeye bir meyil vermiştir. Her şey o nokta-i kemale doğru hareket etmek üzere, sanki mânevi bir emir almış gibi muntazaman o noktaya müteveccihen hareket etmektedir. Esna-yı harekette onlara yardım eden ve mânilerini def´eden, şüphesiz Cenab-ı Hakk´ın terbiyesidir. Evet, kâinata dikkatle bakıldığı zaman, insanların taife ve kabileleri gibi, kâinatın zerratı, münferiden ve müçtemian Hâliklarının kanununa imtisalen, muayyen olan vazifelerine koşmakta oldukları hissedilir. " Yalnız bedbaht insanlar müstesna!" İ.İ.)
RABB-ÜL ÂLEMÎN Bütün âlemlerin Rabbi. Her âlemi doğrudan doğruya Rububiyyeti ile tâlim, terbiye, tedbir ve idâre eden Cenab-ı Hak.(Kur´an-ı Kerim) (bazan iki kelimede, meselâ... Rabbüke tabiri ile ehadiyyeti ve Rabb-ül âlemîn ile vâhidiyyeti bildirir. Ehadiyyet içinde vâhidiyyeti ifade eder. Hattâ bir cümlede bir zerreyi bir göz bebeğinde gördüğü ve yerleştirdiği gibi; güneşi aynı âyetle, aynı çekiçle göğün göz bebeğinde yerleştirir ve göğe bir göz yapar. M.N.)(Her bir şey, hareketiyle bütün eşyayı vahdet nâmına zabteder. Demek, bütün yıldızları elinde tutmayan, bir tek zerreye Rabb olamaz. S.)
RABB-ÜD DÂR Ev sâhibi.
RABB-ÜL ERBAB Bütün sâhiblerin, terbiyecilerin Rabbi, Allah. (C.C.)
RABB-ÜL MAL Mal sâhibi. Sermaye sâhibi.
RABB Üveybaba.
RABBANÎ (Rabbaniye) Rabbe âit. Cenab-ı Hakk´a dair ve müteallik. İlâhî. * Ârif-i Billâh olan, ilmi ile amel eden âlim.
RABBANİYYUN (Rabbaniyyîn) Kendisini tamamen Cenab-ı Hakk´a vermiş olanlar. Putperestlikle alâkası olmayanlar.
RABBAT Kadınların efendileri, sâhipleri, kocaları.
RABBE Üveyana.
RABBENA Ey bizim Rabbimiz! Ey Sâhib-i Hâlikımız! Ey bizi terbiye edip besleyen sâhibimiz! (meâlinde).
RABBÎ Ey benim Rabbim.
RABBİ YESSİR VELÂ TÜASSİR Ey Rabbim! Kolaylaştır, zorlaştırma, bana imdad eyle, yardım eyle (meâlinde).
RABE Yoğurt damızlığı.
RABEA Devenin katı katı yelmesi.
RABIT(A) Rabteden, bağlayan, bitiştiren. * Münasebet, alâka, bağlılık, yakınlık. İki şeyi birbirine bağlayan tertip. * Nefsini dünyadan men edip âhirete, Allah´a (C.C.) bağlanmak. * Tertip, sıra, düzen, usûl.(...Evet, tevhid-i imanî, elbette tevhid-i kulûbü ister. Ve vahdet-i itikad dahi, vahdet-i içtimaiyyeyi iktiza eder. Evet inkâr edemezsin ki: Sen bir adamla beraber bir taburda bulunmakla, o adama karşı dostane bir râbıta anlarsın; ve bir kumandanın emri altında beraber bulunduğunuzdan arkadaşane bir alâka telâkki edersin. M.)
RABITA-İ İMAN İman bağı, insanları hususan iman edenleri birbirine bağlayan iman.
RABITA-İ MEVT Ölümünü düşünüp dünyanın fani olduğunu mülâhaza edip nefsin desiselerinden kurtulmak.
RABITA-İ ŞEYH Tarikat-ı Nakşiyede, müridin hayalen şeyhinin huzurunda kendini tasavvur etmesine denir.
RABITABEND f. Rabtedici, bağlayıcı.
RABIZ Koyun ağılı.
RABİ´ Dördüncü.
RABİ-İ AŞER Ondördüncü.
RABİA (Müe.) Dördüncü. * Saatteki sâlisenin altmışta biri.
RABİA-İ ADEVİYE (Hi: 95 - 185) Basra´lı bir hatun. Bütün hayatını dine hizmet için vakfetmiş, zengin kimseler evlenmek teklifinde bulundukları halde; "Allah´ı anmaktan, dine hizmetten beni alıkor" fikri ile reddetmiş, fakirliği ve istiğnayı kabul edip dine hizmetten vaz geçmemiştir. Talebe okutmuş meşhur bir veliyedir. (R. Aleyha)
RABİAN Dördüncü olarak.
RABİB Yoğurt.
RABİH(A) (Ribh. den) Kârlı, kazançlı, faydalı.
RABİT Bağlı, bağlanmış, merbut.
RABİYE (C.: Revâbi) Yüce, yüksek yer.
RABT Bağlamak, bitiştirmek, bir şeye bağlamak. * Nizam vermek, intizam bulmak. * Gr: Cümleleri lüzumlu edatlarla birbirine bağlamak.
RABT-I KALB Kalb bağlama, gönül bağlama.
RABT EDATI Gr: Bağlama edatı. Kelimeyi veya cümleyi birbirine bağlayan harf veya kelime. (Hem, ve... gibi)
RABTİYYE Rabtiye. * Bağlayacak şey.
RAC f. Mide.
RA´C Şimşeklerin birbiri ardınca şakımaları.
RACİ Rica eden, eden, uman, yalvaran. Niyaz eden. Ümitli.
RACİ´ (Rücu. dan) Geri dönen, ric´at eden. * Dair, aid, alâkası olan, dokunur olan, müteallik. * Gr: Bir şahıstan kinaye olan zamir.
RACİBE (C.: Revâcib) Parmağın el ayasına bitişik olan boğumu.
RACİFE Şiddetle sarsan sarsıntı. Dünyayı yerinden oynatan vakıa. İlk nefha.
RACİH Üstün olan. Kıymetli, faziletli ve itibarı fazla olan. * Fık: Beyyinatta, bürhan ve delilin tercihinde delili üstün, beyyinesi evlâ ve makbul olan taraf.
RACİH-İ MERCUH Bürhan ve delillerin tercih ve üstünlük esasları.
RACİHA Tercihli, daha önce diğerlerinden üstün.
RACİL Yaya olarak, yürüyerek.
RACİLEN Yaya. Piyade. * Mc: Cahil, bilgisiz.
RACİN Adama alışmış davar.
RACİYANE f. Rica ederek, yalvararak.
RA´D Gök gürültüsü. * Bulutları sevk ve nezaret ile vazifeli bir melek adı. * Tehdit etmek, korkutmak.(Terennümat-ı hava, na´rât-ı ra´diye, nağamat-ı emvac, birer zikr-i azamet. Yağmurun hezecatı, kuşların seceatı birer tesbih-i rahmet, hakikata bir mecaz... Lemeat´tan)
RA´D-I KASIF Korkunç gök gürültüsü.
RA´D-I KAZA Kaza yıldırımı, kaza şimşeği.
RA´D SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 13. Suresi.
RA´D U BERK Gök gürültüsü ve şimşek.
RAD f. Cömert, eli açık, faziletli, üstün, değerli.
RAD´ Men´etmek, engel olmak. * Bırakmak, terk etmek. * Güzellik eseri. * Kına.
RADAF Üzerine ateş yakıp kızdırdıkları taş.
RADAFE (C.: Razf) Kızdırılmış sıcak taş (süte bırakıp sıcaklık verirler.)
RÂDD (Redd. den) Geri döndüren, reddeden, geri bırakan.
RÂDD-ÜS SELÂM Başkasının verdiği selamı alan.
RADD Süt ile pişmiş hurma. * Vurmak, dövmek.
RADDE Derece. Rütbe. Sıra. Kerte. Mertebe. * Aşağı yukarı. * Fayda, menfaat. * Çizgi, hat.
RA´DE Muztarib oluş, azablı ve sıkıntılı hâl. (Rı´de şeklinde de okunur)
RADE Faide, menfaat.
RA´DENDAZ (Ra´d-endaz) f. Gürleyen, gürleyici. Gök gürültüsü gibi gürleyen.
RADGA (C.: Radg-Ridag) Sulu ve sıvı balçık.
RADH Az bir şey verme. Az verilen şey. * Fık: Cihada iştirak eden kadınlara, kölelere, çocuklara ve zimmilere ganimet malından verilen mal.
RADHE (C.: Radh-Ridh) Taşlı yer, taşlık arazi. * Büyük taşlardan olan çukur yer. (İçinde su birikip kalır.)
RADI´ (Rıda´. dan) Süt kardeş. * Süt emen çocuk. * Levmedilen kimse.
RADIYALLAHÜ ANH Allah (C.C.) ondan razı olsun, mealinde duâdır. Aslında Allah ondan razı oldu demektir.(Sahabe-i Kiram Hazeratına Radıyallahu Anh denildiğine binaen, başkalara da bu mânada söylemek muvâfık mıdır Elcevab: Evet denilir. Çünki Resul-i Ekrem´in bir şiarı olan Aleyhissalâtü Vesselâm kelâmı gibi Radıyallahu Anh terkibi, Sahabeye mahsus bir şiar değil, belki Sahabe gibi veraset-i nübüvvet denilen velâyet-i kübrada bulunan ve makam-ı rızaya yetişen Eimme-i Erbaa, Şâh-ı Geylanî, İmam-ı Rabbanî, İmam-ı Gazalî gibi zatlara denilmeli. Fakat örf-ü ulemâda sahabeye, Radıyallahu Anh; Tâbiîn ve Tebe-i Tâbiîne, Rahimehullah; onlardan sonrakilere, Gaferehullah; ve Evliyaya, Kuddise Sırruhu denilir. M.)
RADIYALLAHÜ ANHA (Kadın için) Allah ondan razı olsun.
RADIYALLAHÜ ANHÜM Allah onlardan razı olsun.
RADIYALLAHÜ ANHÜMA Allah onların ikisinden razı olsun.
RADİ (Râdiye) Razı olan, rıza gösteren, itaat eden.
RADİ´ (C.: Ruzâa-Ruzâ) Süt emen çocuk.
RADİB Zayıf yağan yağmur. * Sidre ağacından bir cins.
RA´DİD Korkak.
RADİF Binicinin ardına binen kişi.
RADİF Kızmış taşla ısıtılan süt. * Kızmış taş üzerine pişirilen et. (Merzuf da derler.)
RADİFE Kıyametteki ikinci Sur´un ismi. (O´nunla bütün ölüler hayat bulurlar.)
RADİG Ahmak, akılsız kimse.
RA´DİN Gürleyen. * Gürültülü.
RADİN Za´feran çiçeği.
RADİYEN Razı olarak, beğenilerek, hoşnud olmak suretiyle.
RADK Her nesnenin evveli.
RADM Büyük set.
RADM Binayı taşla yapmak ( O binaya "razim" derler.)
RADME (RADMÂ) Büyük taş.
RADUA Kuzusunu emziren ve hem de sağılır olan koyun.
RADYASYON (Fr. Radiation) Bir enerjinin ışık demeti halinde yayılması.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:36 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RAFIZ Terk eden. Salıveren. Bırakan.
RAFIZA Şii fırkalarından bir tâife. Hak mezhepten ayrılmış, namazsız, itikadı bozuk kimse. * Asker kaçağı güruhu. * Düstur, akide ve nizam kabul edilen esaslardan ayrılanlar.
RAFIZÎ (Râfiziyye) Rafıza fırkasından olan. Hazret-i Ebu Bekir´in ve Hazret-i Ömer´in (R.A.) halifeliklerini kabul etmeyenlerden olan.
RAFIZİYYUN (Rafızî. C.) Rafızîler.
RAFİ´ Yükseltici. Hâmil. Sâhib. Kaldırıcı, kaldıran. * Esma-i İlâhiyedendir.
RAFİ-ÜD DERECAT Dereceleri yükselten. Allah. (C.C.)
RAFİA Yükselten. * Kaldırmak için destek.
RAFİDAN Dicle ve Fırat ırmakları.
RAFİDE Binanın direği.
RAFİH Rahat içinde ve refahla yaşıyan.
RAFİT Nikâh. Cima. Fuhşiyyat.
RAFZ Bırakma. * Rafızîlik.
RAG f. Çimenlik, çayırlık, bahçelik, bağlık. * Dağ eteği.
RAGABAT Rağbetler, istekler, istekle karşılamalar.
RAGAD Refah, genişlik, kolaylık. * Geçim kolaylığı.
RAGAME (C.: Rugâm) Toprak.
RAGBA´ Rağbet etmek.
RAĞBET (Ragbet) İstek, arzu. İyi sayılmak. Bir şeyi çok iştiyakla istemek. İhlasla dua etmek, teveccüh etmek.
RAĞBET-İ UMUMİYE Umum tarafından rağbet edilip beğenilme. Herkes tarafından istenme.
RAĞBETEN Rağbet ederek, istekle.
RAGD Maişet genişliği, geçim bolluğu.
RAGIB (Râgıbe) (Ragbet. den) İsteyen, rağbet eden.
RAGIM Galebe eden, galip olan.
RAGIYE Dişi deve.
RAGİB İçi geniş olan nesne.
RAGİBE Rağbet olunan veya rağbetle istenilen şey. * İhsan, hediye.
RAGİD Süt bulamacı.
RAGİF Pide. Yufka.
RAGİFE Sütlü bulamaç.
RAĞM (Ragm) Bir şeyden hoşlanmayıp kerih görmek. Bir işi birisine zor ile tutturmak. Züll ve hakaret. Kahretmek.
RAĞMEN Aksine olarak, inadına, zıddına olarak, zoraki.
RAĞMEN ALÂ-ENFİHİ Tahkir maksadıyla, birinin kibrini, burnunu kırmak için.
RAĞMEN Lİ-ENFİHİ (ve alâ rağmihi) Zoraki ve mahsus tahkir ve tezlil için olan hareket.
RAGMİYYAT Aksine, rağmına, inadına, zıddına yapılan işler.
RAGN Meyletmek, yönelmek, eğilmek.
RAGS Nimet. Lütf-u İlâhî. Bereket. Hayır. * Çoğalmak ve uzamak.
RAGSA´ İçinden sütün aktığı meme içindeki damar.
RAH f. Zan, sanma. Kaygı, keder.
RAH (Reh) f. Yol. Tarz. Usûl. Meslek.
RAH-I HAK Hak yolu.
RAH-I NECAT Kurtuluş yolu.
RAH-I RAST Doğru yol.
RAH-I VATAN Vatan yolu.
RAH (C.: Rayâh) Şarap, içki, hamr. * El ayası mânâsına olan "Râha´nın C." * Gitmek.
RAHA Değirmen.
RAHABE Genişlik, vüs´at.
RAHAH Davanın tırnağının geniş ve büyük olması.
RAHAL (C.: Rihâl) Semer. Palan.
RAHAMET Rahim hastalığı.
RAHASA Yumuşaklık.
RAHAT Üzüntüsüz, tasasız, kedersiz bir halde olmak. İstediği her şeyi bulup telâşsız olmak. Müsterih. * Dinlenmek. * El ayası.
RAHAT-I DİL Gönül rahatı.
RAHAT-EFZA f. Rahat arttıran.
RAHAT-NİŞİN f. Rahat eden, rahat oturan.
RAHCEN Ağırlık, sıklet. * Meyletmek, eğilmek, yönelmek.
RAHDAN f. Yol bilen.
RAHE Avuç içi, el ayası.
RAHF(E) Kaymak. * Elde durmaz derecede sıvı olan hamur.
RAHİ f. Yola ait, yolla alâkalı, yola dâir.
RAHİ Rahat yürüyüşlü binek. * Sâkin, rahat.
RAHİB Âbid. Allah´tan (C.C.) korkan. * Manastırda oturan nasrani âlimi veya papazı. Keşiş. * Aslan.
RAHİB Kendisinden korkulan şey. Korkulu.
RAHİB Bol, geniş. * Obur, çok yiyen kişi.
RAHİB-ÜR RÂHE Cömert, eli geniş.
RAHİBAN (Râhib. C.) Râhibler. Keşişler.
RAHİBE Kadın rahib.
RAHİH Yumuşak, sulu balçık.
RAHİK Safi şarap, Cennet şarabı.
RAHİL Göç eden, göçen, ölen, rıhlet eden.
RAHİL (C.: Ruhal-Rihâl) Dişi olan koyun kuzusu. (Erkeğine "hamel" derler.)
RAHİL Göç. Göçme, hicret etme.
RAHİLE Yük hayvanı. * Yük getiren deve. * Topluluk, kafile. * Üzerine binilen deve.
RAHİLEZEN f. Yük hayvanını süren.
RAHİM (Rahmet. den) Rahmet edici, merhamet eyleyen. Rahmedici. Muhafaza eden, bağışlayan. Rahmet ve merhamet sahibi, şefkat eden, gufran sahibi. (Kur´an-ı Kerim´de bu isim 220 defa zikredilir.)
RAHİM (Rahm. dan) Rahmet edici, acıyan, merhamet eden.
RAHİM (Rehm) Döl yatağı. Çocuğun, içinde yetiştiği ve dişi canlılara mahsus organ. * Karabet, akrabalık.
RAHİM(E) Hafif sesli, lâtif sözlü kız.
RAHİMALLAH Allah rahmet eylesin.
RAHİMANE Şefkat ederek, acıyarak. Merhamet ve rahmet ile Cenab-ı Hakk´a yakışır tarzda.
RAHİME Rahmet eylesin.
RAHİMEHULLAH "Allah ona merhamet eylesin, Allah rahmet eylesin" meâlinde duâdır.
RAHİMEHUMALLAH "Onların ikisine de Allah rahmet eylesin" meâlinde duâdır.
RAHİMEHUMULLAH "Allah onlara rahmet eyleye" meâlinde duadır.
RAHİMÎN (Rahîmûn) Merhametliler, acıyıp esirgeyenler, rahmet edenler, şefkat edenler.
RAHİMİYYET (Bk: Rahmaniyet)
RAHİN Rehin veren, malını rehine koyan. *Sâbit, dâim, devamlı. * Devenin ve adamın zayıfı.
RAHİS Ucuz, yumuşak elbise. * Ansızın ölüm.
RAHİYE (C.: Revâhi) Bal arısı.
RAHİYYE Yolluk. Yol masrafları.
RAHK Sarmak, istilâ etmek.
RAHL (C.: Rihâl) Semer, palan. * Yağmurluk ve saire gibi yol levâzımı.
RAHL (RIHL) Göçmek, irtihal etmek.
RAHL´ Arkası beyaz, diğer yerleri siyah olan dişi koyun. * Yalnız arkası kara olan deve.
RAHLE Küçük masa.
RAHLE-İ TEDRİS Üzerine ders verilen veya alınan rahle. * Bir âlimden alınan ders.
RAHM Acıma, koruma, esirgeme, şefkat etmek. * Hısımlık, karabet, akrabalık.
RAHM Ü ŞEFKAT Merhamet ve şefkat etmek.
RAHMA´ Başı beyaz olan dişi koyun.
RAHMAN Bütün yaratıklara rızıklarını veren, her an bütün mahlukat hakkında hayır ve rahmet irade buyuran, bütün mahlukatına sayısız nimetler veren. Nizam ve adâlet sâhibi. (Allah)
RAHMAN SURESİ (Errahman Suresi de denir.) Kur´an-ı Kerim´in 55. suresidir. Bu sureye Arus-ül Kur´an da denilmiştir. Mekkîdir.
RAHMANÎ Rahman´a ait ve müteallik. Allah´tan gelen, her hususta hayırlı olan.
RAHMANİYYET Cenab-ı Hakk´ın Rahman oluşu.(Yâni: Gözümüzle görüyoruz, birisi var ki, bize zemin yüzünü rahmetin binlerle hediyeleri ile doldurmuş, bir ziyafetgâh yapmış ve Rahmâniyetin yüz binlerle ayrı ayrı lezzetli taamları içinde dizilmiş bir sofra etmiş ve zemin içini rahimiyyet ve hakîmiyetin binlerle kıymettar ihsanlarını câmi´ bir mahzen yapmış. Ve zemini devr-i senevîsinde bir ticaret gemisi hükmünde her sene âlem-i gaybdan levâzımat-ı insaniyye ve hayatiyyenin yüz bin çeşitlerinden en güzellerini içine alarak yüklenmiş bir nevi sefine veya şimendifer gibi; ve her baharı ise, erzak ve elbisemizi taşıyan bir vagon hükmünde olarak bizlere gönderir. Bizi gayet rahimane beslettirir. Ve bütün o hediyelerden, o nimetlerden istifade etmemiz için bize de yüzlerle ve binlerle iştihalar, ihtiyaçlar, duygular, hissiyatlar, hisler vermiş...Evet, bize öyle bir mide vermiş ki, hadsiz taamlardan lezzet alır. Ve öyle bir hayat ihsan etmiş ki, duyguları ile bir sofra-i nimet gibi koca cismâni âlemde hadsiz nimetlerinden istifade eder. Ve öyle bir insaniyet bize lutfetmiş ki, akıl ve kalb gibi çok âletleri ile hem maddi hem mânevi âlemin nihâyetsiz hediyelerinden zevk alır. Ve öyle bir İslâmiyet bize bildirmiş ki; âlem-i gayb ve âlem-i şehâdetin nihâyetsiz hazinelerinden nur alır. Ve öyle bir iman hidayet etmiş ki, dünyâ ve âhiret âlemlerinin hasra gelmez envarından ve hediyelerinden tenevvür edip müstefid eder. Güyâ Rahmet tarafından bu kâinat hadsiz antika ve acib ve kıymetli şeylerle tezyin edilmiş bir saraydır. Ve bütün o saraydaki hadsiz sandıkları ve menzilleri açacak olan anahtarlar insanın ellerine verilmiş ve bütün onlardan istifade ettirecek olan ihtiyaçlar, hissiyatlar insanın fıtratına verilmiş.İşte böyle dünyayı ve âhireti ve her şeyi kaplamış bir rahmet, elbette o rahmet, Vahidiyyet içinde bir Ehadiyyetin cilvesidir.Yani nasıl ki güneşin ziyası, mukabilindeki umum eşyayı ihâta etmesi ile Vahidiyyete bir misâl olduğu gibi, parlak ve şeffaf her bir şey dahi kabiliyetine göre güneşin hem ziyasını, hem hararetini hem ziyasındaki yedi rengini, hem aks-i misâlini almakla Ehadiyete bir misâl olduğundan elbette o ihâtalı ziyayı gören adam, arzın güneşi vâhiddir, bir tektir diye hükmeder. Ve her parlak şeyde hatta katrelerde güneşin ışıklı, harâretli aksini müşâhede eden o adam, güneşin ehadiyyetini, yâni; bizzat güneşi sıfatları ile "her şeyin yanındadır ve her şeyin âyine-i kalbindedir" diyebilir.Aynen öyle de: Rahmân-ı Zülcemâlin geniş rahmeti dahi ziya gibi umum eşyayı ihatası o Rahmânın Vahidiyetini ve hiç bir cihette şeriki bulunmadığını gösterdiği gibi, her şeyde hususan her bir zihayatta ve bilhassa insanda o cemiyetli Rahmetin perdesi altında o Rahmânın ekser isimlerinin ışıkları ve birnevi cilve-i zâtiyyesi bulunarak, her ferdde bütün kâinata baktıracak ve münâsebettarlık verecek bir cem´iyyet-i hayatiye vermesi dahi, O Rahmânın ehadiyyetini ve herşeyin yanında hâzır ve herşeyin her şeyini yapan (O) olduğunu isbat eder.Evet nasıl ki, O Rahmân, o rahmetin vahidiyyetiyle ve ihatası ile kâinatın mecmuunda ve zeminin yüzünde celâlinin haşmetini gösteriyor. Öyle de ehadiyyetin cilvesi ile her bir zihayatta, hususan insanda bütün nimetlerin nümunelerini o ferdde toplayıp o zihayatın âlât ve cihâzâtına geçirip tanzim ederek mecmu-u kâinatı (parçalanmadan) o tek ferde bir cihette aynı hanesi gibi verdirmesi ile dahi cemâlinin hususi şefkatini ilân eder ve insanda enva-ı ihsanatının temerküzünü bildirir.Hem nasıl ki, bir kavunun (meselâ) her bir çekirdeğinde o kavun temerküz ediyor. Ve o çekirdeği yapan zat, elbette odur ki, o kavunu yapar. Sonra ilminin hususi mizanı ile ve hikmetinin ona mahsus kanunu ile o çekirdeği ondan sağar, toplar, tecessüm ettirir ve o tek kavunun tek ve vâhid ustasından başka hiç bir şey o çekirdeği yapamaz. Ve yapması muhaldir. Aynen öyle de: Rahmaniyyetin tecellisi ile kâinat bir ağaç, bir bostan; ve zemin bir meyve, bir kavun; ve zihayat ve insan bir çekirdek hükmünde olduğundan elbette en küçük bir zihayatın Hâlikı ve Rabbi bütün zeminin ve kâinatın Hâlikı olmak lâzım gelir.Elhâsıl: Nasıl ki, ihâtalı olan Fettahiyet hakikatı ile bütün mevcudatın muntazam suretlerini basit maddeden yapmak ve açmak, vahdeti bedahetle isbat eder. Öyle de, her şeyi ihata eden Rahmaniyyet hakikatı dahi vücuda gelen ve dünya hayatına giren bütün zihayatları ve bilhassa yeni gelenleri kemâl-i intizamla beslemesi ve levazımatını yetiştirmesi ve hiç birini unutmaması ve aynı rahmet her yerde, her anda ve her ferde yetişmesi ile bedahetle hem vahdeti, hem vahdet içinde ehadiyyeti gösterir. Ş.)
RAHME (C.: Ruham) Kartal. * Rahmet, muhabbet.
RAHMET Merhamet, acımak, şefkat etmek, ihsan etmek, esirgemek. * Mc: Yağmur.(...Sâni-i Âlem´in her şeyi içine almış ve her şeyi istilâ ve istiab etmiş bir rahmet -i vâsiası vardır. Vâlidelerin, hattâ bir cihette nebatatın evlâdına olan şefkatleri ve küçük, zayıf yavrularının sühulet-i rızkları, o rahmet deryasından bir katredir. M.N.)
RAHMET-İ BÎPAYAN Sonsuz rahmet.
RAHMETEN-Lİ-L-ÂLEMİN Bütün âlemlere rahmet olan Hz. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm.
RAHMETULLÂHİ-ALEYH "Allah´ın (C.C.) rahmeti onun üzerine olsun" meâlinde vefat etmiş müslümanlar için söylenen duâ.
RAHMİ Rahmete mensub, rahmetle alâkalı, rahmete müteallik.
RAHMUT Mübalağa ile esirgemeklik.
RAHNAME f. Yol ve yön gösteren kâğıt. Harita.
RAHNE f. Gedik, yarık. Gemilerin bordalarında veya su kesimlerinin altında mermi isabetiyle veya herhangi bir te´sirle açılan delikler, yarıklar. * Yara. * Bozukluk. Zarar.
RAHNEDÂR f. Eksiği, bozuğu olan. * Zarara uğramış. * Yıkığı olan.
RAH-NÜMA f. Yol gösteren, kılavuz. (Bak: Rehnüma)
RAHREV f. Yolcu.
RAHS Yıkamak. * Yumuşak.
RAHŞ Gösterişli, güzel at. * Rüstem adlı bir pehlivanın atı.
RAHŞA (Rahşân) f. Parlak.
RAHŞENDE f. Parıldıyan, parıldayıcı.
RAHŞİŞ f. Parlayış.
RAHT (C.: Ruhut) Binek atlarına vurulan eyer, takım. * Pencere ve kapıların menteşe takımı. * Yol levazımı. * Döşeme ve ev takımı.
RAHT-I ARUS Gelin eşyası.
RAHT-I HÜMAYUN Padişahın mücevherli eyer takımı.
RAHTLAMAK Ata raht ve takım takmak.
RAHUM Doğurduktan sonra rahminde hastalık meydana gelen deve.
RAHV Gevşek, sölpük, rahâvetli.
RAH-VAR f. Sarsmadan yürüyen at, rahvan at. * Atın sarsmadan yürüyüşü.
RAHVE (Bak: Rihve)
RAHYAN Kaburganın omuz kemiği ile bitişmesi.
RAHYE Düz meydan.
RAHZ Yıkamak.
RAHZEN f. Yol vuran. Yol kesen. Eşkiyâ, haydut.
RAHZENÎ f. Haydutluk, eşkiyâlık. Yol kesicilik.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:36 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RAİ (Rü´yet. den) Görücü, gören. * Gr: R harfiyle alâkalı. R harfine mensub.
RAİ Çoban. * Gözetleyici ve koruyan kimse. * Vâli. * Güvercin kuşundan bir kısım.
RAİB Korkmuş. * Semizliğinden yağı damlar olan. * Dolu.
RAİB Göz bağlayıcı, büyücü. * Doldurucu.
RAİC Revaçta olan, sürümü olan. Rağbet bulan.
RAİC-İ MAL Malın değeri.
RAİC-İ VAKT Bir şeyin şimdiki değeri.
RAİD Gürleyen, gürüldeyen.
RAİD Konaklanacak yeri görmek için önceden gönderilen kimse. * El değirmeni.
RAİDE (C.: Revâid) Gürleyen bulut. * Sözü çok olan kişi.
RAİF Merhametli, re´fetli.
RAİF Önde giden at. ("pişnek" derler) * Burun ucu. * Dağ burnu.
RAİK(A) Hâlis, sâfi, sâde, katışıksız.
RAİN Muhkem, sağlam yapılı, berk yer.
RAİŞ Huk: Rüşvet veren kimse ile rüşvet alan arasında vasıtalık eden kimse.
RAİYANE f. Çobanca. Çobanlığa ait.
RAİYYE (C.: Raâyâ) Saklı, mahfuz.
RAİYYET Bir hükümdar idaresinde olanlar, birinin idaresine bağlı olanlar. Devletin idâresindeki umum insanlar. * Sürü. Otlatılan hayvan sürüsü.
RAİYYET-PERVER f. Halka iyi bakan, iyi idare eden. İnsanların ihtiyacını te´min eden, onların iyiliğini seven ve onlar için iyilik isteyen.
RAİZ (Râyiz) Öfkeli, kızgın.
RAK´ Eğilmek.
RAK Erkek yengeç.
RAK´ Kaftana yama vurmak. Elbiseyi yamamak.
RAKAAT Hamâkat, ahmaklık.
RAKABAT (Rakabe. C.) Boyunlar. Ense kökleri. * Köleler, câriyeler. Kullar.
RAKABE Ense kökü, boyun. * Kul, köle, câriye.
RAKADAN Oynayıp sıçrama.
RAKAHA Ticaret. * Kesb, kazanma.
RAKAK Üstü yumuşak, altı sert olan düz yer.
RAKAM Bütün satıcı, bütün satan.
RAKAM Yazı ile işaret, sayıları gösteren işaret. * Yazı yazmak.
RAKAMÎ Rakam ve sayıya ait. Rakamla alâkalı.
RAKAMKEŞ f. Rakam atan. Yazan çizen.
RAKAMZEDE f. Yazılan, söylenen. Yazılmış.
RAKAMZEN f. Yazıcı, yazan. Kayıt ve işâret eden.
RAKAN (Rakun) Za´feran çiçeği. * Kına.
RAKB Muntezir olmak, beklemek.
RAKD Uyumak üzere bulunma. Uykuya dalar gibi olma.
RAKDE Uyku. Berzah.
RAKIB Gözeten, bekleyen.
RAKIDE Mertek adı verilen uzun ince ağaç.
RAKIM Bir yerin deniz seviyesinden yükseklik derecesi. Kod. * Rakam yazan. Çizen. Tahrir eden, yazan.
RAKIM Belâ, musibet. Zahmet. Dâhiye.
RAKİ´ Rüku´ eden. Huzur-u İlâhîde eğilen.
RAKİAN Rüku´ ederek, huzur-u İlâhîde eğilerek. Rüku´ etmek suretiyle.
RAKİANE f. Rüku´ eder gibi. Eğilerek.
RAKİ´ Ahmak kimse. * Gökyüzü.
RAKİB (Rekabet. den) Daima görüp kontrol eden, gözeten. * Bekçi. * Herhangi bir işte birbirinden üstün olmaya çalışanlardan her biri. Rekabet edenlerin beheri. * Esma-i Hüsna´dandır.
RAKİB Binen. Binici. * Herhangi bir nakil vasıtasına binmiş olan.
RAKİBAN (Rakib. C.) f. Rakibler. Birbirleriyle yarışanlar. * Bekçiler.
RAKİBEN Binmiş olarak, binerek.
RAKİD(E) Hareketsiz, durgun.
RAKİK(A) (Rikkat. den) Yufka yürekli, ince merhamet ve şefkat sahibi olan. * Köle, câriye.
RAKİK-ÜL KALB Yufka kalbli, çok merhametli, ince duygulu.
RAKİK Ü NİZÂR İnce ve zayıf.
RAKİM Yazılmış nesne. Yazı yazılacak levha. * Ashab-ı Kehf´in mağarasının bulunduğu dağ; veya bazılarınca mağaranın bulunduğu dere; veya Ashab-ı Kehf´in başka bir ismi. * Ashab-ı Kehf´in isim ve kıssalarının yazılı bulunduğu kitabe.
RAKİME Yazılmış kâğıt. Mektub.
RAKİS Yol gösteren, kılavuz. * Harman yerinde harmanı döğerken öküzün dönmesi.
RAKK Kitap, sahife. * Kâğıt yerine kullanılan ince deri parçası. * Tomar. * Yama.
RAKKA Dere yanında olup sel geldiğinde üzerine yayılan arazi. * Bir yerin adı.
RAKKAS Oynayan, dans eden, köçek.
RAKKASÂNE f. Oynar şekilde. Raksederek.
RAKKASE Oynayıp dans eden kadın.
RAKLE (C.: Rikal) At sürüsü. * Uzun hurma ağacı.
RAKM Yazmak. * Mühür yapmak.
RAKME Derenin kenarı. * Bahçe.
RAKMİYYAT Medine yakınında bir yere nisbet edilen oklar.
RAKRAK Şuleli ve ziyâlı, parlak, nurlu.
RAKRAKA Su dökmek. * Su gelip gitmek. * Parlamak. * Suyun akması.
RAKRAKA Nâzik ve derisi yumuşak olan kadın.
RAKRAKAN Serap.
RAKS Sıçrayarak oynamak, dansetmek.
RAKS-I MÜKERRER Tekrar tekrar yapılan raks. Döne döne oynama.
RAKSÂN Rakseden, dans eden, oynayan.
RAKSKÜNÂN f. Raksederek, raksede ede, oynıyarak, oynıya oynıya.
RAKŞ Nakşetme, süsleme.
RAKŞA´ (C.: Rukaşâ) Alaca yılan. * Süslü kadın.
RAKUD (C.: Revâkıd) Derinliği fazla olan küp.
RAKY Yükselmek, terakki etmek.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:36 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RA´L Koyunun kulağından kesilen parça.
RAL (C.: Rilâl-Ri´lân-Er´ül- Reele) Deve kuşunun yavrusu.
RA´LA´ (C.: Rual) Akılsız kadın. * Kulağının ucu kesilip ilişik duran dişi koyun.
RA´LE (C.: Riâl-Erâl-Erâil) At sürüsü. * Hurma ağacının uzunu.
RAM f. İtaat eden, boyun eğen, itaatli, münkad.
RAMAD Kül, ateş külü.
RAMAK Nefes alacak kadar kalan hava, az bir hayat eseri. * Çok az şey.
RAMAS Göz çapağı.
RAMAZ Güneşin sıcaklığı şiddetle ve yakarak gelmek, şiddetli olmak, yakmak. * Kesinleştirmek.
RAMAZAN Mübarek ayların en mühimmi ve mübarek üç ayların sonuncusu. Kur´an-ı Kerim´in nâzil olmağa başladığı oruç ayı. Arabî ve Kamerî olan takvime göre 9. ay. Oruç tutanın günahlarını yaktığı, mahveylediği için bu isim verildiği rivayet edilir.(Ramazan-ı Şerif´te mü´minler, derecatına göre ayrı ayrı nurlara, feyizlere, mânevi sürurlara mazhar oluyorlar. Kalb ve ruh, akıl, sır gibi letâifin o mübârek ayda oruç vasıtasiyle çok terakkiyat ve tefeyyüzleri vardır. Midenin ağlamasına rağmen onlar masumâne gülüyorlar. M.)(İşte Ramazan-ı Şerif, âdeta bir âhiret ticareti için gayet kârlı bir meşher, bir pazardır. Ve uhrevi hasılat için gâyet münbit bir zemindir. Ve neşv ü nema-i a´mâl için, bahardaki mah-i nisandır. Saltanat-ı Rububiyet-i İlâhiyeye karşı ubudiyet-i beşeriyenin resm-i geçit yapmasına en parlak, kudsi bir bayram hükmündedir. Ve öyle olduğundan yemek, içmek gibi nefsin gafletle hayvani hâcatına ve mâlâyani ve hevâperestane müştehiyata girmemek için oruçla mükellef olmuş. Güya muvakkaten hayvaniyetten çıkıp melekiyet vaziyetine veyahut âhiret ticaretine girdiği için, dünyevi hâcâtını muvakkaten bırakmakla uhrevi bir adam ve tecessüden tezahür etmiş bir ruh vaziyetine girerek, savmı ile Samediyete bir nevi âyinedarlık etmektir. Evet, Ramazan-ı Şerif; bu fani dünyada, fani ömür içinde ve kısa bir hayatta bâki bir ömür ve uzun bir hayat-ı bakiyeyi tazammun eder, kazandırır.Evet bir tek Ramazan, seksen sene bir ömür semeratını kazandırabilir. Leyle-i Kadir ise nass-ı Kur´ân ile bin aydan daha hayırlı olduğu, bu sırra bir hüccet-i katıadır. M.)
RAMAZANİYE Ramazana ait. Ramazan hakkında. * Ramazan ayına dair medhiye veya kaside.
RAMETMEK Boyun eğdirmek, itaate getirmek.
RAMİ f. Çok itaatkâr olan.
RAMİ (Remy. den) Ok, mermi v.b. şeyler atan atıcı.
RAMİH Süngü batıran, mızrak saplayan.
RAMİK Miskle karıştırılan siyah bir madde.
RAMİLE Yelmek. * Şam vilâyetine bağlı bir yerin adı.
RAMİS Toprağı her yöne sürüp savuran rüzgâr.
RAMİŞE İyilik, gökçelik, hasene.
RAMİŞGER f. Çalgıcı. Saz çalan.
RAMK Nazar etmek, bakmak.
RAMPA Fr. İki geminin birbirine veya bir geminin iskeleye yanaşıp bitişmesi. * Şose veya demiryolundaki yokuş. * Trenin eşya almağa mahsus yanaştığı set.
RAMPACI Eski deniz muharebelerinde yakından dövüşerek zabtedilmek istenilen bir düşman gemisine hücumla borda bordaya gelindiği sırada düşman gemisindeki askerlerin vuku bulacak hücumunu menetmek için güverteye yayılan silâhendazlar.
RAMT Ayıplama.
RAMUZ Deniz.
RAN (Reyn. den fiil) Kalb katılaşması, lekelenmek. Kalbin kasavetlenmesi. * Pas, kir. (Bak: Reyn)
RAN f. Bacağın uyluk kısmı. Uyluk. * Kelimenin sonuna getirilerek. " Süren, sürücü" mânasını ifade eden birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Hükümrân $ : Hüküm süren.
RA´N (C.: Ruun-Riân) Ahmaklık. * Sarp dağ. * Önüne sivrilmiş dağ burnu.
RA´NA İyi, güzel, hoş, lâtif. Pür ve revnak olan.
RANEC Hindistan cevizi.
RANİN f. Pantolon. şalvar. Don.
RAPOR Fr. Bir tedkik neticesini bildiren yazı.
RAPÖRTAJ (Bak: Röportaj)
RA´RA´ (C. Raâri´) Kötü, alçak kimse. * Yaramaz gönüllü. * Çok uzun boylu adam. * Güzel itidalde olan kimse.
RA´RAA Suyun şiddetle akması. * Depretmek. (Çocuk) büyümek. * Bitirmek.
RAS´ Yapışmak.
RA´S Boyanmış renkli yün. * Süt vermek. * Süt içmek.
RA´S Yorulduğunda yab yab yürümek. * Birşeyi silmek.
RA´SA´ Kulakları küpe gibi uzunca sarkık olan yahut ucunu kesmekten ilişik kalıp sallanıp duran kulakları asılı olan dişi koyun.
RASAA (C.: Rusâ) Bal arısının yavrusu.
RASAD Gözetlemek, beklemek, pusuda olmak.
RASADGÂH f. Bekleme yeri, gözetleme yeri. Gözlemevi.
RASADHÂNE f. Havanın değişen şekillerini, sıcaklık ve soğukluğu tesbit etmek için veya yıldızların hareketlerini tesbit ve takib maksadiyle çalışılan yer.
RASAF Kaldırım. Kaldırım taşları.
RASAFE (C.: Risâf) Ok üstüne sarılan kiriş.
RASAFET Dayanıklılık, sağlamlık.
RA´SAN Yorgunluktan dolayı yab yab yürümek.
RASANET Sağlamlık, dayanıklık. * Sabit, muhkem, metin.
RASAS Kurşun, kalay, lehim.
RASAS-I MÜZAB Eritilmiş kalay.
RASASÎ Kalaycı. * Kurşun renginde olan.
RASD (RUSUD) Yol gözlemek.
RA´SE (C.: Riâs) Kulağa takılan küpe.
RASF Oka kiriş sarmak. * Birbirine zammetmek. * Kaldırım döşemek.
RASĞ Bilek, elbileği.
RASID (C.: Râsıdân) (Rasad. dan) Gözleyen, gözeten, rasad eden. Dikkatle bakan.
RASIDÂN (Râsıd. C.) Dikkatle bakıp gözliyenler, rasad edenler.
RASÎ Kımıldamıyan, sâbit. * Lenger atmış olan gemi. Demirlemiş gemi.
RASİ´ Hırs ve tama eden.
RASİA (C.: Rasâyi) Halka.
RASİB (RÂSİBE) Tortulaşan, dibe çöken.
RASİD Muntazır, bekleyen kimse. * Avını bekleyen ve yaklaştığında hemen üzerine sıçrayan canavar.
RASİF Dayanıklı, sağlam, muhkem. * Taş temel, rıhtım. * Denizin yüzüne çıkmış kayalar.
RASİFE Su içinde yapılan sed. Rıhtım.
RASİH(A) (C.: Râsihîn-Râsihûn) (Rüsuh. dan) Temeli kuvvetli, sağlam. * Bilgisi, bilhassa dinî bilgileri çok geniş olan. * İyice oturmuş, dem ve damarlarına yerleşmiş, temeli sağlam ve kuvvetli olan.
RASİHÂNE f. Sağlamca, sağlam delil ve bürhana dayanmak suretiyle.
RASİHUN (Rasihîn) (Râsih. C.) Âlimler, din bilgisi çok sağlam ve derin olan büyük zatlar. * Temeli kuvvetli ve sağlam olanlar.
RASİM Resim yapan, çizgi çizen. * Akar su.
RASİME Âdet. Eskiden kalma âdet.
RASİN Sağlam, dayanıklı. * Sabit hüküm.
RASİN Andız otu.
RASİYE (C.: Revâsi) Büyük dağ.
RASN İkmal etmek, tamam etmek, muhkem kılmak.
RASRAS Sağlam ve sert yer.
RASRASA Muhkem etmek, sağlamlaştırmak.
RASS Binayı sağlamlaştırmak. * Birbirine darlık getirmek. * Bazısını bazısına ulaştırmak.
RASSAD (Rasad. dan) Rasad eden. Dikkatle gözleyen.
RASSAS Kalaycı.
RASTAN (Râst. C.) Doğru olanlar. Haklı kimseler.
RASTBÎN f. Herşeyin hak ve doğrusunu görüp farkeden.
RASTGÛ (C.: Râstguyân) f. Doğru konuşan, hak konuşan.
RASTÎ f. Doğruluk, gerçeklik.
RASTKÂR f. Doğru adam.
RAST U ÇEP f. Sağ sol, sağdan soldan.
RASYONALİZM Fr. Fls: Akliyecilik. Her şeyin yalnız akıl ile bilinebileceğini iddia eden bir felsefi görüş. (Bak: Felsefe)(Nazar-ı nübüvvet ve tevhid ve iman; vahdete, âhirete, uluhiyyete baktığı için hakaiki ona göre görür. Ehl-i felsefe ve hikmetin nazarı; kesrete, esbaba, tabiata bakar, ona göre görür. Nokta-i nazar birbirinden çok uzaktır. Ehl-i felsefenin en büyük bir maksadı ehl-i usul-id din ve ülemâ-i İlm-i Kelâm´ın makasıdı içinde görünmeyecek bir derecede küçük ve ehemmiyetsizdir.İşte onun içindir ki, mevcudatın tafsil-i mâhiyetinde ve ince ahvâllerinde ehl-i hikmet çok ileri gitmişler. Fakat hakiki hikmet olan ulûm-u âliye-i İlâhiye ve uhreviyede o kadar geridirler ki, en basit bir mü´minden daha geridirler. Bu sırrı fehmetmeyenler, muhakkikîn-i İslâmiyeyi hükemâlara nisbeten geri zannediyorlar. Halbuki akılları gözlerine inmiş, kesrette boğulmuş olanların ne haddi var ki, veraset-i nübüvvet ile makasıd-ı âliye-i kudsiyeye yetişenlere yetişebilsinler. Hem her bir şey, iki nazar ile bakıldığı vakit iki muhtelif hakikatı gösteriyor. İkisi de hakikat olabilir. Fennin hiç bir hakikat-ı kat´iyyesi Kur´anın hakaik-ı kudsiyyesine ilişemez. Fennin kısa eli onun münezzeh ve muallâ dâmenine erişemez. Nümune olarak bir misâl zikrederiz.Meselâ : Küre-i arz, ehl-i hikmet nazarı ile bakılsa, hakikatı şudur ki: Güneş etrafında mutavassıt bir seyyare gibi hadsiz yıldızlar içinde döner. Yıldızlara nisbeten küçük bir mahluk. Fakat ehl-i Kur´ân nazarı ile bakıldığı vakit hakikatı şöyledir ki; semere-i âlem olan insân, en câmi, en bedi´ ve en âciz, en aziz, en zayıf, en lâtif bir mu´cize-i kudret olduğundan beşik ve meskeni olan zemin semaya nisbeten maddeten küçüklüğü ile ve hakareti ile beraber, manen ve san´aten bütün kâinatın kalbi, merkezi; bütün mu´cizat-ı sanatının meşheri, sergisi, bütün tecelliyat-ı esmâsının mazharı, nokta-i mihrakiyesi; nihayetsiz faaliyet Rabbaniyenin mahşeri, ma´kesi; hadsiz hallakıyet-i İlâhiyenin, hususan, nebatat ve hayvânâtın, kesretli enva-ı sagiresinden cevadane icadın medarı, çarşısı ve pek geniş âhiret âlemlerindeki masnuatın küçük mikyasta nümunegâhı ve mensucat-ı ebediyenin sür´atle işleyen tezgâhı ve menazır-ı sermediyenin çabuk değişen taklidgâhı ve besatin-i daimenin tohumcuklarına sür´atle sünbüllenen dar ve muvakkat mezraası ve terbiyegâhı olmuştur.İşte arzın bu azamet-i maneviyesinden ve ehemmiyet-i san´aviyesindendir ki, Kur´an-ı Hakim semâvata nisbeten büyük bir ağacın küçük bir meyvesi hükmünde olan arzı, bütün semavata karşı küçücük kalbi büyük kalıba mukabil tutmak gibi denk tutuyor. Onu bir kefede, bütün semavatı bir kefede koyuyor, mükerreren $ diyor. İşte sair mesaili buna kıyas et. Ve anla ki, felsefenin ruhsuz, sönük hakikatları Kur´anın parlak, ruhlu hakikatları ile müsademe edemez. Nokta-i nazar ayrı ayrı olduğu için ayrı ayrı görünür. S.)(...Acaba akıllarına güvenen akılsız feylesoflar gibi "aklımız bize yeter" deyip sana ittiba´dan istinkâf mı ederler Halbuki akıl ise, sana ittibaı emreder. Çünkü bütün dediğin mâkuldür. Fakat akıl kendi başı ile ona yetişemez...Yahut inkârlarına sebeb, tâgi zâlimler gibi hakka serfüru etmemeleri midir Halbuki mütecebbir zâlimlerin rüesaları olan fir´avunların, nemrudların âkibetleri mâlumdur... S.) (Bak: İsbatiyecilik)
RASYONEL Fr. Fls: Akla uygun, hesaplı, ölçülü, biçili.
RA´ŞAN Titreme, titreyiş.
RA´ŞE(T) Titreme, titreyiş. * Korkmak, havf ve dehşete giriftar olmak.
RA´ŞE-İ DEST El titremesi.
RA´ŞEAVER (Ra´şe-âver) f. Titretici.
RA´ŞEDAR f. Titreyen, ürken.
RA´ŞEVER f. Titretici.
RAŞİ Rüşvet veren.
RAŞİD(E) (Rüşd. den) Hak dinini kabul eden, doğruya giden, rüşde erişmiş olan. * Akıllı.
RAŞİDÎN Hakka erişmiş olanlar. Kâmil ve çok ileri olgun kimseler. Akıllılar.
RAŞİH Yürüyebilen geyik yavrusu.
RAŞİN Adı tufeylî olan ve davetsiz olarak ziyafetlere giden kimse.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:36 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RAFIZ Terk eden. Salıveren. Bırakan.
RAFIZA Şii fırkalarından bir tâife. Hak mezhepten ayrılmış, namazsız, itikadı bozuk kimse. * Asker kaçağı güruhu. * Düstur, akide ve nizam kabul edilen esaslardan ayrılanlar.
RAFIZÎ (Râfiziyye) Rafıza fırkasından olan. Hazret-i Ebu Bekir´in ve Hazret-i Ömer´in (R.A.) halifeliklerini kabul etmeyenlerden olan.
RAFIZİYYUN (Rafızî. C.) Rafızîler.
RAFİ´ Yükseltici. Hâmil. Sâhib. Kaldırıcı, kaldıran. * Esma-i İlâhiyedendir.
RAFİ-ÜD DERECAT Dereceleri yükselten. Allah. (C.C.)
RAFİA Yükselten. * Kaldırmak için destek.
RAFİDAN Dicle ve Fırat ırmakları.
RAFİDE Binanın direği.
RAFİH Rahat içinde ve refahla yaşıyan.
RAFİT Nikâh. Cima. Fuhşiyyat.
RAFZ Bırakma. * Rafızîlik.
RAG f. Çimenlik, çayırlık, bahçelik, bağlık. * Dağ eteği.
RAGABAT Rağbetler, istekler, istekle karşılamalar.
RAGAD Refah, genişlik, kolaylık. * Geçim kolaylığı.
RAGAME (C.: Rugâm) Toprak.
RAGBA´ Rağbet etmek.
RAĞBET (Ragbet) İstek, arzu. İyi sayılmak. Bir şeyi çok iştiyakla istemek. İhlasla dua etmek, teveccüh etmek.
RAĞBET-İ UMUMİYE Umum tarafından rağbet edilip beğenilme. Herkes tarafından istenme.
RAĞBETEN Rağbet ederek, istekle.
RAGD Maişet genişliği, geçim bolluğu.
RAGIB (Râgıbe) (Ragbet. den) İsteyen, rağbet eden.
RAGIM Galebe eden, galip olan.
RAGIYE Dişi deve.
RAGİB İçi geniş olan nesne.
RAGİBE Rağbet olunan veya rağbetle istenilen şey. * İhsan, hediye.
RAGİD Süt bulamacı.
RAGİF Pide. Yufka.
RAGİFE Sütlü bulamaç.
RAĞM (Ragm) Bir şeyden hoşlanmayıp kerih görmek. Bir işi birisine zor ile tutturmak. Züll ve hakaret. Kahretmek.
RAĞMEN Aksine olarak, inadına, zıddına olarak, zoraki.
RAĞMEN ALÂ-ENFİHİ Tahkir maksadıyla, birinin kibrini, burnunu kırmak için.
RAĞMEN Lİ-ENFİHİ (ve alâ rağmihi) Zoraki ve mahsus tahkir ve tezlil için olan hareket.
RAGMİYYAT Aksine, rağmına, inadına, zıddına yapılan işler.
RAGN Meyletmek, yönelmek, eğilmek.
RAGS Nimet. Lütf-u İlâhî. Bereket. Hayır. * Çoğalmak ve uzamak.
RAGSA´ İçinden sütün aktığı meme içindeki damar.
RAH f. Zan, sanma. Kaygı, keder.
RAH (Reh) f. Yol. Tarz. Usûl. Meslek.
RAH-I HAK Hak yolu.
RAH-I NECAT Kurtuluş yolu.
RAH-I RAST Doğru yol.
RAH-I VATAN Vatan yolu.
RAH (C.: Rayâh) Şarap, içki, hamr. * El ayası mânâsına olan "Râha´nın C." * Gitmek.
RAHA Değirmen.
RAHABE Genişlik, vüs´at.
RAHAH Davanın tırnağının geniş ve büyük olması.
RAHAL (C.: Rihâl) Semer. Palan.
RAHAMET Rahim hastalığı.
RAHASA Yumuşaklık.
RAHAT Üzüntüsüz, tasasız, kedersiz bir halde olmak. İstediği her şeyi bulup telâşsız olmak. Müsterih. * Dinlenmek. * El ayası.
RAHAT-I DİL Gönül rahatı.
RAHAT-EFZA f. Rahat arttıran.
RAHAT-NİŞİN f. Rahat eden, rahat oturan.
RAHCEN Ağırlık, sıklet. * Meyletmek, eğilmek, yönelmek.
RAHDAN f. Yol bilen.
RAHE Avuç içi, el ayası.
RAHF(E) Kaymak. * Elde durmaz derecede sıvı olan hamur.
RAHİ f. Yola ait, yolla alâkalı, yola dâir.
RAHİ Rahat yürüyüşlü binek. * Sâkin, rahat.
RAHİB Âbid. Allah´tan (C.C.) korkan. * Manastırda oturan nasrani âlimi veya papazı. Keşiş. * Aslan.
RAHİB Kendisinden korkulan şey. Korkulu.
RAHİB Bol, geniş. * Obur, çok yiyen kişi.
RAHİB-ÜR RÂHE Cömert, eli geniş.
RAHİBAN (Râhib. C.) Râhibler. Keşişler.
RAHİBE Kadın rahib.
RAHİH Yumuşak, sulu balçık.
RAHİK Safi şarap, Cennet şarabı.
RAHİL Göç eden, göçen, ölen, rıhlet eden.
RAHİL (C.: Ruhal-Rihâl) Dişi olan koyun kuzusu. (Erkeğine "hamel" derler.)
RAHİL Göç. Göçme, hicret etme.
RAHİLE Yük hayvanı. * Yük getiren deve. * Topluluk, kafile. * Üzerine binilen deve.
RAHİLEZEN f. Yük hayvanını süren.
RAHİM (Rahmet. den) Rahmet edici, merhamet eyleyen. Rahmedici. Muhafaza eden, bağışlayan. Rahmet ve merhamet sahibi, şefkat eden, gufran sahibi. (Kur´an-ı Kerim´de bu isim 220 defa zikredilir.)
RAHİM (Rahm. dan) Rahmet edici, acıyan, merhamet eden.
RAHİM (Rehm) Döl yatağı. Çocuğun, içinde yetiştiği ve dişi canlılara mahsus organ. * Karabet, akrabalık.
RAHİM(E) Hafif sesli, lâtif sözlü kız.
RAHİMALLAH Allah rahmet eylesin.
RAHİMANE Şefkat ederek, acıyarak. Merhamet ve rahmet ile Cenab-ı Hakk´a yakışır tarzda.
RAHİME Rahmet eylesin.
RAHİMEHULLAH "Allah ona merhamet eylesin, Allah rahmet eylesin" meâlinde duâdır.
RAHİMEHUMALLAH "Onların ikisine de Allah rahmet eylesin" meâlinde duâdır.
RAHİMEHUMULLAH "Allah onlara rahmet eyleye" meâlinde duadır.
RAHİMÎN (Rahîmûn) Merhametliler, acıyıp esirgeyenler, rahmet edenler, şefkat edenler.
RAHİMİYYET (Bk: Rahmaniyet)
RAHİN Rehin veren, malını rehine koyan. *Sâbit, dâim, devamlı. * Devenin ve adamın zayıfı.
RAHİS Ucuz, yumuşak elbise. * Ansızın ölüm.
RAHİYE (C.: Revâhi) Bal arısı.
RAHİYYE Yolluk. Yol masrafları.
RAHK Sarmak, istilâ etmek.
RAHL (C.: Rihâl) Semer, palan. * Yağmurluk ve saire gibi yol levâzımı.
RAHL (RIHL) Göçmek, irtihal etmek.
RAHL´ Arkası beyaz, diğer yerleri siyah olan dişi koyun. * Yalnız arkası kara olan deve.
RAHLE Küçük masa.
RAHLE-İ TEDRİS Üzerine ders verilen veya alınan rahle. * Bir âlimden alınan ders.
RAHM Acıma, koruma, esirgeme, şefkat etmek. * Hısımlık, karabet, akrabalık.
RAHM Ü ŞEFKAT Merhamet ve şefkat etmek.
RAHMA´ Başı beyaz olan dişi koyun.
RAHMAN Bütün yaratıklara rızıklarını veren, her an bütün mahlukat hakkında hayır ve rahmet irade buyuran, bütün mahlukatına sayısız nimetler veren. Nizam ve adâlet sâhibi. (Allah)
RAHMAN SURESİ (Errahman Suresi de denir.) Kur´an-ı Kerim´in 55. suresidir. Bu sureye Arus-ül Kur´an da denilmiştir. Mekkîdir.
RAHMANÎ Rahman´a ait ve müteallik. Allah´tan gelen, her hususta hayırlı olan.
RAHMANİYYET Cenab-ı Hakk´ın Rahman oluşu.(Yâni: Gözümüzle görüyoruz, birisi var ki, bize zemin yüzünü rahmetin binlerle hediyeleri ile doldurmuş, bir ziyafetgâh yapmış ve Rahmâniyetin yüz binlerle ayrı ayrı lezzetli taamları içinde dizilmiş bir sofra etmiş ve zemin içini rahimiyyet ve hakîmiyetin binlerle kıymettar ihsanlarını câmi´ bir mahzen yapmış. Ve zemini devr-i senevîsinde bir ticaret gemisi hükmünde her sene âlem-i gaybdan levâzımat-ı insaniyye ve hayatiyyenin yüz bin çeşitlerinden en güzellerini içine alarak yüklenmiş bir nevi sefine veya şimendifer gibi; ve her baharı ise, erzak ve elbisemizi taşıyan bir vagon hükmünde olarak bizlere gönderir. Bizi gayet rahimane beslettirir. Ve bütün o hediyelerden, o nimetlerden istifade etmemiz için bize de yüzlerle ve binlerle iştihalar, ihtiyaçlar, duygular, hissiyatlar, hisler vermiş...Evet, bize öyle bir mide vermiş ki, hadsiz taamlardan lezzet alır. Ve öyle bir hayat ihsan etmiş ki, duyguları ile bir sofra-i nimet gibi koca cismâni âlemde hadsiz nimetlerinden istifade eder. Ve öyle bir insaniyet bize lutfetmiş ki, akıl ve kalb gibi çok âletleri ile hem maddi hem mânevi âlemin nihâyetsiz hediyelerinden zevk alır. Ve öyle bir İslâmiyet bize bildirmiş ki; âlem-i gayb ve âlem-i şehâdetin nihâyetsiz hazinelerinden nur alır. Ve öyle bir iman hidayet etmiş ki, dünyâ ve âhiret âlemlerinin hasra gelmez envarından ve hediyelerinden tenevvür edip müstefid eder. Güyâ Rahmet tarafından bu kâinat hadsiz antika ve acib ve kıymetli şeylerle tezyin edilmiş bir saraydır. Ve bütün o saraydaki hadsiz sandıkları ve menzilleri açacak olan anahtarlar insanın ellerine verilmiş ve bütün onlardan istifade ettirecek olan ihtiyaçlar, hissiyatlar insanın fıtratına verilmiş.İşte böyle dünyayı ve âhireti ve her şeyi kaplamış bir rahmet, elbette o rahmet, Vahidiyyet içinde bir Ehadiyyetin cilvesidir.Yani nasıl ki güneşin ziyası, mukabilindeki umum eşyayı ihâta etmesi ile Vahidiyyete bir misâl olduğu gibi, parlak ve şeffaf her bir şey dahi kabiliyetine göre güneşin hem ziyasını, hem hararetini hem ziyasındaki yedi rengini, hem aks-i misâlini almakla Ehadiyete bir misâl olduğundan elbette o ihâtalı ziyayı gören adam, arzın güneşi vâhiddir, bir tektir diye hükmeder. Ve her parlak şeyde hatta katrelerde güneşin ışıklı, harâretli aksini müşâhede eden o adam, güneşin ehadiyyetini, yâni; bizzat güneşi sıfatları ile "her şeyin yanındadır ve her şeyin âyine-i kalbindedir" diyebilir.Aynen öyle de: Rahmân-ı Zülcemâlin geniş rahmeti dahi ziya gibi umum eşyayı ihatası o Rahmânın Vahidiyetini ve hiç bir cihette şeriki bulunmadığını gösterdiği gibi, her şeyde hususan her bir zihayatta ve bilhassa insanda o cemiyetli Rahmetin perdesi altında o Rahmânın ekser isimlerinin ışıkları ve birnevi cilve-i zâtiyyesi bulunarak, her ferdde bütün kâinata baktıracak ve münâsebettarlık verecek bir cem´iyyet-i hayatiye vermesi dahi, O Rahmânın ehadiyyetini ve herşeyin yanında hâzır ve herşeyin her şeyini yapan (O) olduğunu isbat eder.Evet nasıl ki, O Rahmân, o rahmetin vahidiyyetiyle ve ihatası ile kâinatın mecmuunda ve zeminin yüzünde celâlinin haşmetini gösteriyor. Öyle de ehadiyyetin cilvesi ile her bir zihayatta, hususan insanda bütün nimetlerin nümunelerini o ferdde toplayıp o zihayatın âlât ve cihâzâtına geçirip tanzim ederek mecmu-u kâinatı (parçalanmadan) o tek ferde bir cihette aynı hanesi gibi verdirmesi ile dahi cemâlinin hususi şefkatini ilân eder ve insanda enva-ı ihsanatının temerküzünü bildirir.Hem nasıl ki, bir kavunun (meselâ) her bir çekirdeğinde o kavun temerküz ediyor. Ve o çekirdeği yapan zat, elbette odur ki, o kavunu yapar. Sonra ilminin hususi mizanı ile ve hikmetinin ona mahsus kanunu ile o çekirdeği ondan sağar, toplar, tecessüm ettirir ve o tek kavunun tek ve vâhid ustasından başka hiç bir şey o çekirdeği yapamaz. Ve yapması muhaldir. Aynen öyle de: Rahmaniyyetin tecellisi ile kâinat bir ağaç, bir bostan; ve zemin bir meyve, bir kavun; ve zihayat ve insan bir çekirdek hükmünde olduğundan elbette en küçük bir zihayatın Hâlikı ve Rabbi bütün zeminin ve kâinatın Hâlikı olmak lâzım gelir.Elhâsıl: Nasıl ki, ihâtalı olan Fettahiyet hakikatı ile bütün mevcudatın muntazam suretlerini basit maddeden yapmak ve açmak, vahdeti bedahetle isbat eder. Öyle de, her şeyi ihata eden Rahmaniyyet hakikatı dahi vücuda gelen ve dünya hayatına giren bütün zihayatları ve bilhassa yeni gelenleri kemâl-i intizamla beslemesi ve levazımatını yetiştirmesi ve hiç birini unutmaması ve aynı rahmet her yerde, her anda ve her ferde yetişmesi ile bedahetle hem vahdeti, hem vahdet içinde ehadiyyeti gösterir. Ş.)
RAHME (C.: Ruham) Kartal. * Rahmet, muhabbet.
RAHMET Merhamet, acımak, şefkat etmek, ihsan etmek, esirgemek. * Mc: Yağmur.(...Sâni-i Âlem´in her şeyi içine almış ve her şeyi istilâ ve istiab etmiş bir rahmet -i vâsiası vardır. Vâlidelerin, hattâ bir cihette nebatatın evlâdına olan şefkatleri ve küçük, zayıf yavrularının sühulet-i rızkları, o rahmet deryasından bir katredir. M.N.)
RAHMET-İ BÎPAYAN Sonsuz rahmet.
RAHMETEN-Lİ-L-ÂLEMİN Bütün âlemlere rahmet olan Hz. Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm.
RAHMETULLÂHİ-ALEYH "Allah´ın (C.C.) rahmeti onun üzerine olsun" meâlinde vefat etmiş müslümanlar için söylenen duâ.
RAHMİ Rahmete mensub, rahmetle alâkalı, rahmete müteallik.
RAHMUT Mübalağa ile esirgemeklik.
RAHNAME f. Yol ve yön gösteren kâğıt. Harita.
RAHNE f. Gedik, yarık. Gemilerin bordalarında veya su kesimlerinin altında mermi isabetiyle veya herhangi bir te´sirle açılan delikler, yarıklar. * Yara. * Bozukluk. Zarar.
RAHNEDÂR f. Eksiği, bozuğu olan. * Zarara uğramış. * Yıkığı olan.
RAH-NÜMA f. Yol gösteren, kılavuz. (Bak: Rehnüma)
RAHREV f. Yolcu.
RAHS Yıkamak. * Yumuşak.
RAHŞ Gösterişli, güzel at. * Rüstem adlı bir pehlivanın atı.
RAHŞA (Rahşân) f. Parlak.
RAHŞENDE f. Parıldıyan, parıldayıcı.
RAHŞİŞ f. Parlayış.
RAHT (C.: Ruhut) Binek atlarına vurulan eyer, takım. * Pencere ve kapıların menteşe takımı. * Yol levazımı. * Döşeme ve ev takımı.
RAHT-I ARUS Gelin eşyası.
RAHT-I HÜMAYUN Padişahın mücevherli eyer takımı.
RAHTLAMAK Ata raht ve takım takmak.
RAHUM Doğurduktan sonra rahminde hastalık meydana gelen deve.
RAHV Gevşek, sölpük, rahâvetli.
RAH-VAR f. Sarsmadan yürüyen at, rahvan at. * Atın sarsmadan yürüyüşü.
RAHVE (Bak: Rihve)
RAHYAN Kaburganın omuz kemiği ile bitişmesi.
RAHYE Düz meydan.
RAHZ Yıkamak.
RAHZEN f. Yol vuran. Yol kesen. Eşkiyâ, haydut.
RAHZENÎ f. Haydutluk, eşkiyâlık. Yol kesicilik.
RAİ (Rü´yet. den) Görücü, gören. * Gr: R harfiyle alâkalı. R harfine mensub.
RAİ Çoban. * Gözetleyici ve koruyan kimse. * Vâli. * Güvercin kuşundan bir kısım.
RAİB Korkmuş. * Semizliğinden yağı damlar olan. * Dolu.
RAİB Göz bağlayıcı, büyücü. * Doldurucu.
RAİC Revaçta olan, sürümü olan. Rağbet bulan.
RAİC-İ MAL Malın değeri.
RAİC-İ VAKT Bir şeyin şimdiki değeri.
RAİD Gürleyen, gürüldeyen.
RAİD Konaklanacak yeri görmek için önceden gönderilen kimse. * El değirmeni.
RAİDE (C.: Revâid) Gürleyen bulut. * Sözü çok olan kişi.
RAİF Merhametli, re´fetli.
RAİF Önde giden at. ("pişnek" derler) * Burun ucu. * Dağ burnu.
RAİK(A) Hâlis, sâfi, sâde, katışıksız.
RAİN Muhkem, sağlam yapılı, berk yer.
RAİŞ Huk: Rüşvet veren kimse ile rüşvet alan arasında vasıtalık eden kimse.
RAİYANE f. Çobanca. Çobanlığa ait.
RAİYYE (C.: Raâyâ) Saklı, mahfuz.
RAİYYET Bir hükümdar idaresinde olanlar, birinin idaresine bağlı olanlar. Devletin idâresindeki umum insanlar. * Sürü. Otlatılan hayvan sürüsü.
RAİYYET-PERVER f. Halka iyi bakan, iyi idare eden. İnsanların ihtiyacını te´min eden, onların iyiliğini seven ve onlar için iyilik isteyen.
RAİZ (Râyiz) Öfkeli, kızgın.
RAK´ Eğilmek.
RAK Erkek yengeç.
RAK´ Kaftana yama vurmak. Elbiseyi yamamak.
RAKAAT Hamâkat, ahmaklık.
RAKABAT (Rakabe. C.) Boyunlar. Ense kökleri. * Köleler, câriyeler. Kullar.
RAKABE Ense kökü, boyun. * Kul, köle, câriye.
RAKADAN Oynayıp sıçrama.
RAKAHA Ticaret. * Kesb, kazanma.
RAKAK Üstü yumuşak, altı sert olan düz yer.
RAKAM Bütün satıcı, bütün satan.
RAKAM Yazı ile işaret, sayıları gösteren işaret. * Yazı yazmak.
RAKAMÎ Rakam ve sayıya ait. Rakamla alâkalı.
RAKAMKEŞ f. Rakam atan. Yazan çizen.
RAKAMZEDE f. Yazılan, söylenen. Yazılmış.
RAKAMZEN f. Yazıcı, yazan. Kayıt ve işâret eden.
RAKAN (Rakun) Za´feran çiçeği. * Kına.
RAKB Muntezir olmak, beklemek.
RAKD Uyumak üzere bulunma. Uykuya dalar gibi olma.
RAKDE Uyku. Berzah.
RAKIB Gözeten, bekleyen.
RAKIDE Mertek adı verilen uzun ince ağaç.
RAKIM Bir yerin deniz seviyesinden yükseklik derecesi. Kod. * Rakam yazan. Çizen. Tahrir eden, yazan.
RAKIM Belâ, musibet. Zahmet. Dâhiye.
RAKİ´ Rüku´ eden. Huzur-u İlâhîde eğilen.
RAKİAN Rüku´ ederek, huzur-u İlâhîde eğilerek. Rüku´ etmek suretiyle.
RAKİANE f. Rüku´ eder gibi. Eğilerek.
RAKİ´ Ahmak kimse. * Gökyüzü.
RAKİB (Rekabet. den) Daima görüp kontrol eden, gözeten. * Bekçi. * Herhangi bir işte birbirinden üstün olmaya çalışanlardan her biri. Rekabet edenlerin beheri. * Esma-i Hüsna´dandır.
RAKİB Binen. Binici. * Herhangi bir nakil vasıtasına binmiş olan.
RAKİBAN (Rakib. C.) f. Rakibler. Birbirleriyle yarışanlar. * Bekçiler.
RAKİBEN Binmiş olarak, binerek.
RAKİD(E) Hareketsiz, durgun.
RAKİK(A) (Rikkat. den) Yufka yürekli, ince merhamet ve şefkat sahibi olan. * Köle, câriye.
RAKİK-ÜL KALB Yufka kalbli, çok merhametli, ince duygulu.
RAKİK Ü NİZÂR İnce ve zayıf.
RAKİM Yazılmış nesne. Yazı yazılacak levha. * Ashab-ı Kehf´in mağarasının bulunduğu dağ; veya bazılarınca mağaranın bulunduğu dere; veya Ashab-ı Kehf´in başka bir ismi. * Ashab-ı Kehf´in isim ve kıssalarının yazılı bulunduğu kitabe.
RAKİME Yazılmış kâğıt. Mektub.
RAKİS Yol gösteren, kılavuz. * Harman yerinde harmanı döğerken öküzün dönmesi.
RAKK Kitap, sahife. * Kâğıt yerine kullanılan ince deri parçası. * Tomar. * Yama.
RAKKA Dere yanında olup sel geldiğinde üzerine yayılan arazi. * Bir yerin adı.
RAKKAS Oynayan, dans eden, köçek.
RAKKASÂNE f. Oynar şekilde. Raksederek.
RAKKASE Oynayıp dans eden kadın.
RAKLE (C.: Rikal) At sürüsü. * Uzun hurma ağacı.
RAKM Yazmak. * Mühür yapmak.
RAKME Derenin kenarı. * Bahçe.
RAKMİYYAT Medine yakınında bir yere nisbet edilen oklar.
RAKRAK Şuleli ve ziyâlı, parlak, nurlu.
RAKRAKA Su dökmek. * Su gelip gitmek. * Parlamak. * Suyun akması.
RAKRAKA Nâzik ve derisi yumuşak olan kadın.
RAKRAKAN Serap.
RAKS Sıçrayarak oynamak, dansetmek.
RAKS-I MÜKERRER Tekrar tekrar yapılan raks. Döne döne oynama.
RAKSÂN Rakseden, dans eden, oynayan.
RAKSKÜNÂN f. Raksederek, raksede ede, oynıyarak, oynıya oynıya.
RAKŞ Nakşetme, süsleme.
RAKŞA´ (C.: Rukaşâ) Alaca yılan. * Süslü kadın.
RAKUD (C.: Revâkıd) Derinliği fazla olan küp.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:37 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RAKY Yükselmek, terakki etmek.
RA´L Koyunun kulağından kesilen parça.
RAL (C.: Rilâl-Ri´lân-Er´ül- Reele) Deve kuşunun yavrusu.
RA´LA´ (C.: Rual) Akılsız kadın. * Kulağının ucu kesilip ilişik duran dişi koyun.
RA´LE (C.: Riâl-Erâl-Erâil) At sürüsü. * Hurma ağacının uzunu.
RAM f. İtaat eden, boyun eğen, itaatli, münkad.
RAMAD Kül, ateş külü.
RAMAK Nefes alacak kadar kalan hava, az bir hayat eseri. * Çok az şey.
RAMAS Göz çapağı.
RAMAZ Güneşin sıcaklığı şiddetle ve yakarak gelmek, şiddetli olmak, yakmak. * Kesinleştirmek.
RAMAZAN Mübarek ayların en mühimmi ve mübarek üç ayların sonuncusu. Kur´an-ı Kerim´in nâzil olmağa başladığı oruç ayı. Arabî ve Kamerî olan takvime göre 9. ay. Oruç tutanın günahlarını yaktığı, mahveylediği için bu isim verildiği rivayet edilir.(Ramazan-ı Şerif´te mü´minler, derecatına göre ayrı ayrı nurlara, feyizlere, mânevi sürurlara mazhar oluyorlar. Kalb ve ruh, akıl, sır gibi letâifin o mübârek ayda oruç vasıtasiyle çok terakkiyat ve tefeyyüzleri vardır. Midenin ağlamasına rağmen onlar masumâne gülüyorlar. M.)(İşte Ramazan-ı Şerif, âdeta bir âhiret ticareti için gayet kârlı bir meşher, bir pazardır. Ve uhrevi hasılat için gâyet münbit bir zemindir. Ve neşv ü nema-i a´mâl için, bahardaki mah-i nisandır. Saltanat-ı Rububiyet-i İlâhiyeye karşı ubudiyet-i beşeriyenin resm-i geçit yapmasına en parlak, kudsi bir bayram hükmündedir. Ve öyle olduğundan yemek, içmek gibi nefsin gafletle hayvani hâcatına ve mâlâyani ve hevâperestane müştehiyata girmemek için oruçla mükellef olmuş. Güya muvakkaten hayvaniyetten çıkıp melekiyet vaziyetine veyahut âhiret ticaretine girdiği için, dünyevi hâcâtını muvakkaten bırakmakla uhrevi bir adam ve tecessüden tezahür etmiş bir ruh vaziyetine girerek, savmı ile Samediyete bir nevi âyinedarlık etmektir. Evet, Ramazan-ı Şerif; bu fani dünyada, fani ömür içinde ve kısa bir hayatta bâki bir ömür ve uzun bir hayat-ı bakiyeyi tazammun eder, kazandırır.Evet bir tek Ramazan, seksen sene bir ömür semeratını kazandırabilir. Leyle-i Kadir ise nass-ı Kur´ân ile bin aydan daha hayırlı olduğu, bu sırra bir hüccet-i katıadır. M.)
RAMAZANİYE Ramazana ait. Ramazan hakkında. * Ramazan ayına dair medhiye veya kaside.
RAMETMEK Boyun eğdirmek, itaate getirmek.
RAMİ f. Çok itaatkâr olan.
RAMİ (Remy. den) Ok, mermi v.b. şeyler atan atıcı.
RAMİH Süngü batıran, mızrak saplayan.
RAMİK Miskle karıştırılan siyah bir madde.
RAMİLE Yelmek. * Şam vilâyetine bağlı bir yerin adı.
RAMİS Toprağı her yöne sürüp savuran rüzgâr.
RAMİŞE İyilik, gökçelik, hasene.
RAMİŞGER f. Çalgıcı. Saz çalan.
RAMK Nazar etmek, bakmak.
RAMPA Fr. İki geminin birbirine veya bir geminin iskeleye yanaşıp bitişmesi. * Şose veya demiryolundaki yokuş. * Trenin eşya almağa mahsus yanaştığı set.
RAMPACI Eski deniz muharebelerinde yakından dövüşerek zabtedilmek istenilen bir düşman gemisine hücumla borda bordaya gelindiği sırada düşman gemisindeki askerlerin vuku bulacak hücumunu menetmek için güverteye yayılan silâhendazlar.
RAMT Ayıplama.
RAMUZ Deniz.
RAN (Reyn. den fiil) Kalb katılaşması, lekelenmek. Kalbin kasavetlenmesi. * Pas, kir. (Bak: Reyn)
RAN f. Bacağın uyluk kısmı. Uyluk. * Kelimenin sonuna getirilerek. " Süren, sürücü" mânasını ifade eden birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Hükümrân $ : Hüküm süren.
RA´N (C.: Ruun-Riân) Ahmaklık. * Sarp dağ. * Önüne sivrilmiş dağ burnu.
RA´NA İyi, güzel, hoş, lâtif. Pür ve revnak olan.
RANEC Hindistan cevizi.
RANİN f. Pantolon. şalvar. Don.
RAPOR Fr. Bir tedkik neticesini bildiren yazı.
RAPÖRTAJ (Bak: Röportaj)
RA´RA´ (C. Raâri´) Kötü, alçak kimse. * Yaramaz gönüllü. * Çok uzun boylu adam. * Güzel itidalde olan kimse.
RA´RAA Suyun şiddetle akması. * Depretmek. (Çocuk) büyümek. * Bitirmek.
RAS´ Yapışmak.
RA´S Boyanmış renkli yün. * Süt vermek. * Süt içmek.
RA´S Yorulduğunda yab yab yürümek. * Birşeyi silmek.
RA´SA´ Kulakları küpe gibi uzunca sarkık olan yahut ucunu kesmekten ilişik kalıp sallanıp duran kulakları asılı olan dişi koyun.
RASAA (C.: Rusâ) Bal arısının yavrusu.
RASAD Gözetlemek, beklemek, pusuda olmak.
RASADGÂH f. Bekleme yeri, gözetleme yeri. Gözlemevi.
RASADHÂNE f. Havanın değişen şekillerini, sıcaklık ve soğukluğu tesbit etmek için veya yıldızların hareketlerini tesbit ve takib maksadiyle çalışılan yer.
RASAF Kaldırım. Kaldırım taşları.
RASAFE (C.: Risâf) Ok üstüne sarılan kiriş.
RASAFET Dayanıklılık, sağlamlık.
RA´SAN Yorgunluktan dolayı yab yab yürümek.
RASANET Sağlamlık, dayanıklık. * Sabit, muhkem, metin.
RASAS Kurşun, kalay, lehim.
RASAS-I MÜZAB Eritilmiş kalay.
RASASÎ Kalaycı. * Kurşun renginde olan.
RASD (RUSUD) Yol gözlemek.
RA´SE (C.: Riâs) Kulağa takılan küpe.
RASF Oka kiriş sarmak. * Birbirine zammetmek. * Kaldırım döşemek.
RASĞ Bilek, elbileği.
RASID (C.: Râsıdân) (Rasad. dan) Gözleyen, gözeten, rasad eden. Dikkatle bakan.
RASIDÂN (Râsıd. C.) Dikkatle bakıp gözliyenler, rasad edenler.
RASÎ Kımıldamıyan, sâbit. * Lenger atmış olan gemi. Demirlemiş gemi.
RASİ´ Hırs ve tama eden.
RASİA (C.: Rasâyi) Halka.
RASİB (RÂSİBE) Tortulaşan, dibe çöken.
RASİD Muntazır, bekleyen kimse. * Avını bekleyen ve yaklaştığında hemen üzerine sıçrayan canavar.
RASİF Dayanıklı, sağlam, muhkem. * Taş temel, rıhtım. * Denizin yüzüne çıkmış kayalar.
RASİFE Su içinde yapılan sed. Rıhtım.
RASİH(A) (C.: Râsihîn-Râsihûn) (Rüsuh. dan) Temeli kuvvetli, sağlam. * Bilgisi, bilhassa dinî bilgileri çok geniş olan. * İyice oturmuş, dem ve damarlarına yerleşmiş, temeli sağlam ve kuvvetli olan.
RASİHÂNE f. Sağlamca, sağlam delil ve bürhana dayanmak suretiyle.
RASİHUN (Rasihîn) (Râsih. C.) Âlimler, din bilgisi çok sağlam ve derin olan büyük zatlar. * Temeli kuvvetli ve sağlam olanlar.
RASİM Resim yapan, çizgi çizen. * Akar su.
RASİME Âdet. Eskiden kalma âdet.
RASİN Sağlam, dayanıklı. * Sabit hüküm.
RASİN Andız otu.
RASİYE (C.: Revâsi) Büyük dağ.
RASN İkmal etmek, tamam etmek, muhkem kılmak.
RASRAS Sağlam ve sert yer.
RASRASA Muhkem etmek, sağlamlaştırmak.
RASS Binayı sağlamlaştırmak. * Birbirine darlık getirmek. * Bazısını bazısına ulaştırmak.
RASSAD (Rasad. dan) Rasad eden. Dikkatle gözleyen.
RASSAS Kalaycı.
RASTAN (Râst. C.) Doğru olanlar. Haklı kimseler.
RASTBÎN f. Herşeyin hak ve doğrusunu görüp farkeden.
RASTGÛ (C.: Râstguyân) f. Doğru konuşan, hak konuşan.
RASTÎ f. Doğruluk, gerçeklik.
RASTKÂR f. Doğru adam.
RAST U ÇEP f. Sağ sol, sağdan soldan.
RASYONALİZM Fr. Fls: Akliyecilik. Her şeyin yalnız akıl ile bilinebileceğini iddia eden bir felsefi görüş. (Bak: Felsefe)(Nazar-ı nübüvvet ve tevhid ve iman; vahdete, âhirete, uluhiyyete baktığı için hakaiki ona göre görür. Ehl-i felsefe ve hikmetin nazarı; kesrete, esbaba, tabiata bakar, ona göre görür. Nokta-i nazar birbirinden çok uzaktır. Ehl-i felsefenin en büyük bir maksadı ehl-i usul-id din ve ülemâ-i İlm-i Kelâm´ın makasıdı içinde görünmeyecek bir derecede küçük ve ehemmiyetsizdir.İşte onun içindir ki, mevcudatın tafsil-i mâhiyetinde ve ince ahvâllerinde ehl-i hikmet çok ileri gitmişler. Fakat hakiki hikmet olan ulûm-u âliye-i İlâhiye ve uhreviyede o kadar geridirler ki, en basit bir mü´minden daha geridirler. Bu sırrı fehmetmeyenler, muhakkikîn-i İslâmiyeyi hükemâlara nisbeten geri zannediyorlar. Halbuki akılları gözlerine inmiş, kesrette boğulmuş olanların ne haddi var ki, veraset-i nübüvvet ile makasıd-ı âliye-i kudsiyeye yetişenlere yetişebilsinler. Hem her bir şey, iki nazar ile bakıldığı vakit iki muhtelif hakikatı gösteriyor. İkisi de hakikat olabilir. Fennin hiç bir hakikat-ı kat´iyyesi Kur´anın hakaik-ı kudsiyyesine ilişemez. Fennin kısa eli onun münezzeh ve muallâ dâmenine erişemez. Nümune olarak bir misâl zikrederiz.Meselâ : Küre-i arz, ehl-i hikmet nazarı ile bakılsa, hakikatı şudur ki: Güneş etrafında mutavassıt bir seyyare gibi hadsiz yıldızlar içinde döner. Yıldızlara nisbeten küçük bir mahluk. Fakat ehl-i Kur´ân nazarı ile bakıldığı vakit hakikatı şöyledir ki; semere-i âlem olan insân, en câmi, en bedi´ ve en âciz, en aziz, en zayıf, en lâtif bir mu´cize-i kudret olduğundan beşik ve meskeni olan zemin semaya nisbeten maddeten küçüklüğü ile ve hakareti ile beraber, manen ve san´aten bütün kâinatın kalbi, merkezi; bütün mu´cizat-ı sanatının meşheri, sergisi, bütün tecelliyat-ı esmâsının mazharı, nokta-i mihrakiyesi; nihayetsiz faaliyet Rabbaniyenin mahşeri, ma´kesi; hadsiz hallakıyet-i İlâhiyenin, hususan, nebatat ve hayvânâtın, kesretli enva-ı sagiresinden cevadane icadın medarı, çarşısı ve pek geniş âhiret âlemlerindeki masnuatın küçük mikyasta nümunegâhı ve mensucat-ı ebediyenin sür´atle işleyen tezgâhı ve menazır-ı sermediyenin çabuk değişen taklidgâhı ve besatin-i daimenin tohumcuklarına sür´atle sünbüllenen dar ve muvakkat mezraası ve terbiyegâhı olmuştur.İşte arzın bu azamet-i maneviyesinden ve ehemmiyet-i san´aviyesindendir ki, Kur´an-ı Hakim semâvata nisbeten büyük bir ağacın küçük bir meyvesi hükmünde olan arzı, bütün semavata karşı küçücük kalbi büyük kalıba mukabil tutmak gibi denk tutuyor. Onu bir kefede, bütün semavatı bir kefede koyuyor, mükerreren $ diyor. İşte sair mesaili buna kıyas et. Ve anla ki, felsefenin ruhsuz, sönük hakikatları Kur´anın parlak, ruhlu hakikatları ile müsademe edemez. Nokta-i nazar ayrı ayrı olduğu için ayrı ayrı görünür. S.)(...Acaba akıllarına güvenen akılsız feylesoflar gibi "aklımız bize yeter" deyip sana ittiba´dan istinkâf mı ederler Halbuki akıl ise, sana ittibaı emreder. Çünkü bütün dediğin mâkuldür. Fakat akıl kendi başı ile ona yetişemez...Yahut inkârlarına sebeb, tâgi zâlimler gibi hakka serfüru etmemeleri midir Halbuki mütecebbir zâlimlerin rüesaları olan fir´avunların, nemrudların âkibetleri mâlumdur... S.) (Bak: İsbatiyecilik)
RASYONEL Fr. Fls: Akla uygun, hesaplı, ölçülü, biçili.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:37 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RA´ŞAN Titreme, titreyiş.
RA´ŞE(T) Titreme, titreyiş. * Korkmak, havf ve dehşete giriftar olmak.
RA´ŞE-İ DEST El titremesi.
RA´ŞEAVER (Ra´şe-âver) f. Titretici.
RA´ŞEDAR f. Titreyen, ürken.
RA´ŞEVER f. Titretici.
RAŞİ Rüşvet veren.
RAŞİD(E) (Rüşd. den) Hak dinini kabul eden, doğruya giden, rüşde erişmiş olan. * Akıllı.
RAŞİDÎN Hakka erişmiş olanlar. Kâmil ve çok ileri olgun kimseler. Akıllılar.
RAŞİH Yürüyebilen geyik yavrusu.
RAŞİN Adı tufeylî olan ve davetsiz olarak ziyafetlere giden kimse.
RAT´ (Bak: Ret´)RATA´ : Hamakat, ahmaklık.
RATABET (Ratb. dan) Rutubet, nem, yaş.
RATANET Arapçanın hâricindeki bir dille konuşma.
RATB Rutubet, nemlilik yaşlık. * Rutubetli, yaş. * Yaş hurma. * Mülâyim, yumuşak.
RATB-ÜL LİSÂN Yumuşak sözlü. Mülâyim lisanlı.
RATBE (C: Ritâb) Genç ve güzel sevgili. * Yonca otu.
RATH Yoğurmak. * Yumuşak etmek, yumuşatmak.
RATIB Islak, nemli, çok yaş, rütübetli. Tâze.
RATIK Bir şeyin yarığını bitiştiren, yırtığını kavuşturup birleştiren.
RATIK Bitişik etmek, bitiştirmek, beraber etmek, karıştırmak. * Yırtık bir şeyin parçalarını bitiştirmek.
RATİB Tertib edip sıraya koyan.
RATİBE (C.: Revâtib) Maaş. Vazife.
RATİBEHÂR f. Vazifeli. Görevli.
RATİC Çam sakızı.
RATİN Reçine. Çam sakızı.
RATİT Avaz, ses. * Ahmak, akılsız kişi.
RATİYAN (Râtiyâne) f. Çam sakızı, reçine.
RATK Ulaşmak, yetişmek.
RATL (Ratıl) Eskiden kullanılan sıvı ölçüsü olup bâzı yerlerde yüzotuz dirhem sayılmıştır. Bâzen oniki kıyyedir. Kıyye kırk dirhemdir.
RATRAT Bir nevi pelte. * Deve su içtiğinde havuz içinde artıp kalan su.
RATS El ayasıyla vurmak.
RAUF Çok acıyan, esirgeyen, merhamet sâhibi. * Esmâ-i İlâhiyedendir.
RAUFE Kuyuyu temizleyen kişinin üzerine oturması için kuyunun dibine konan taş. * Davarlarını sulayan veya su içen kimselerin oturması için kuyunun kenarına konan taş.
RAUK Süt süzeği.
RAUM Burnundan sümükleri akan zayıf hasta koyun.
RAUS İhtiyarlıktan dolayı başını titreten kişi.
RAV´ Ürkmek, korku, halecan. Hareket-i nefsaniye. Havf.
RAVH Rahatlık. Rahmet ve kolaylık. * Serin serin esen rüzgârın vücuda dokunmasiyle verdiği serinlik ve sefa. * Koklamak.
RAVHULLAH Allah´ın verdiği rahatlık.
RAVİ Rivayet eden. İnsanlara haberleri nakleden. * Hadis nakleden. * Söyleyen, anlatan.
RAVİ-İ HADİS Hadis rivayet eden.
RAVİ-İ KISSA Bir hâdiseyi hikâye eden. Hikâye anlatan.
RAVİYAN (Râvi. C.) Rivayet edenler. Hikâye anlatanlar.
RAVİYE Su taşıyan hayvan.
RAVUK Süzek, süzgeç.
RAVVAH Rahat ettirmek. (Bak: Ravh)RAVZ : Bahçeler. Ağaçlık ve çimenlik yerler.
RAVZA Sulu yer, bahçe, bostan, çimenlik yer.
RAVZA-İ CİNÂN Cennet bahçeleri. Cennetlere giden yol.
RAVZA-İ MUTAHHARA Fahr-i Kâinat Aleyhi Efdal-üs-Salavat ve Efdal-üt-tahiyyât Efendimizin Kabr-i Şerifiyle Minberin arasındaki saha.
RAVZA-İ RIDVÂN Cennet.
RAVZAT (Ravza. C.) Bahçeler. Çimenlik ve ağaçlık yerler.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:37 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RAY Re´y, fikir, Hüküm ve itikad. (Bak: Re´y)
RA´Y Teslim olma. * Otlatma, gütme. Otlama.
RAY´AN Her nesnenin evveli.
RAYAT (Râyet. C.) Bayraklar.
RAYB şek, şüphe, reyb.
RAYB-EL MENUN Zamanın hâdiseleri. * Ölüm. * Iztırab veren hâdiseler.
RAYET Bayrak, alem, livâ, sancak. * Gerdanlık.
RAYGAN f. Parasız, bedâva. * Pek fazla, pek çok.
RAYİ´ Acib nesne. * Cömert kişi.
RAYİC (Bak: Râic)
RAYİHA Koku, hoş koku.
RAYİHADAR f. Kokulu. Hoş kokulu.
RAYİHANİSAR f. Koku saçan.
RAYİK Acib ve hâlis nesne.
RAYİŞ (Bak: Raiş)
RAYİZ Seyis.
RAZ f. Gizli sır, saklı şey. * Mimar. * Marangozların işini tanzim eden.
RAZ-I NİHAN Gizli tutulan sır.
RAZAN f. Gizli sırlar, gizlilikler.
RAZ-AŞNA f. Bir sırrı bilen.
RAZ-DAN f. Sırrı bilen, sırra ortak olan dost.
RAZI Hoşnud, rıza gösteren, kabul eden. * Boyun eğen, itaat eden.
RAZIA Emzikli, çocuklu kadın.
RAZIK Rızık veren; yiyecek, içecek, giyecek gibi canlı mahlukata lüzümu bulunan her çeşit ihtiyacını te´min edip veren. (Allah)
RAZIK-I HAKİKİ Hakiki rızık veren. Hiç bir vasıtaya ihtiyacı olmadan en güzel nimetleri yaratan ve bütün rızıkları ancak kendisi veren Allah (C.C.)
RAZİYANE (Rezene) Dere otu nev´inden bir nebat adı.
RAZİZ Dökülmüş ve parçalanmış.
RAZ PUŞ f. Sır saklayan, sır gizleyen.
RAZRAZ İri vücutlu kimse. * Dökülmüş ve ufanmış taş.
RAZZ Kesmez âlet.
RAZZE (Razz. dan) Ezen, ezici.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:37 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

REALİST Fr. Fls: Hakikatçı. Nefs-ül emre uygun düşünen. Realizm taraftarı.
REALİTE Fr. Gerçekten olan şey. Olduğunun tıpkısı. Gözümüzle gördüğümüz gibi. (Bak: Rasyonalizm)
REALİZM Umumi fikirleri birer hakikat sayan felsefi görüş. Hadiseleri olduğu gibi anlatma ve gösterme gayesi güden san´at çığırı, fikri.
REAYA (Raiyet. C.) Bir kimsenin emri altında bulunanlar. * Bir hükümdar idaresi altında bulunan halk. * Hristiyan tebaa. * Bütün halk.
REB´ Ev, arazi. Barınılan, iskân olunan yer.
RE´B Mantar. * Toplamak, cem´etmek. * Islah etmek, düzeltmek.
REBA´ Uzunluk.
REBABE (C.: Ribâb) Bazısı bazısına binmiş olan beyaz bulut.
REBACE Bönlük, ahmaklık, biladet.
REBAH Faide, menfaat. * Kediye benzer bir canavarın adı.
REBAİYE (C.: Rebâıyyât) Seniyye ile nâb arasında olan dört diş.
REBAZ Şehrin yarısı ve etrafı. * Her nesnenin eğlenecek ve duracak yeri. * Koyun ağılı. * "Göden bağırsak" denilen büyük bağırsak.
REBAZE Zeki ve anlayışlı kimse. Zarif kimse.
REBBİ İlmiyle amel eden kişi.
REBEB Tatlı ve çok su.
REBELE (Buğday) Çok olmak.
RE´BELE Cür´et, ikdam.
REBEZ Ayağı hafif. Hızlı yürüyüşlü.
REBEZE (C.: Rebez-Rebezât) Devenin boyun yünü.
REBİ´ Yaz günü. * Küçük nehir.
REBİ-İ EVVEL İlkbahar. Çiçeklerin açıp otların bittiği mevsim. (Bak: Rebi-ül Evvel)
REBİ-İ SÂNİ Sonbahar.
REBİB (C.: Rebâib) Üvey oğul. * Evde beslenen koyun. (Müe: Rebibe)
REBİBE Üvey kız. * Dadı.
REBİE (C.: Rabâyâ) Gözcülük eden kişi.
REBİH Organları sülpük ve sarkık olan iri insan.
REBİÎ Bahara ait, baharla ilgili.
REBİKA İp ile bağlanan davar.
REBİKE Hurmayı yağla ve keş ile karıştırıp hamur ederek yapılan bir yemek. * Öğünmüş keşi, un ve yağ ile karıştırıp yapılan yemek. * Bulamaç aşı.
RE´BİL Câriye, kadın esir.
REBİL (C.: Rubul) Yoğun, semiz, besili. * Yer kuruyunca biten bir ot. * Uyluğun iç yanı.
REBİLE Semizlik, besililik.
REBİS Bahadır, kahraman. * Meşakkat.
REBİ-ÜL AHİR (Rebi-i Sâni) Kamerî ayların dördüncüsü.
REBİ-ÜL EVVEL Arabî ayların üçüncüsü.
REBİZ Koyun sürüsü.
REBİZ Semiz ve kuyruğu büyük olan koç.
REBK Karıştırmak.
REBRAK Tilki üzümü.
REBREB Yaban sığırı sürüsü.
REBS Hapsetmek. * Engel olmak, men´etmek.
REBS El ile vurmak.
REBSA´ Müenneslik özelliğindendir. * Katı nesne.
REBT Şişmek. * Terbiye etmek. * Uyusun diye çocuğun yan taraflarına yab yab vurmak.
REBUB Üvey oğul. * Üvey baba.
REBUN Pey akçesi, pey olarak verilen para.
REBUZ Büyük.
REBVET (Rubve - Ribve - Rebâvet) Yüce, yüksek yer.
REC´ Geri döndürmek. * Döndürülmek. * Yağmur. * Menfaat, fayda. * Rücu´ etmek veya ettirmek.
REC´A Geri gelme, dönüş. * Öldükten sonra tekrar diriliş.
RECA Emel, ümit, yalvarmak. * Cânib, taraf. * İstek, arzu, dilek.
RECA Kenar, yan. Taraf.
RECAC Her şeyin zayıfı.
RECAH (C: Rucah) Oturak yeri etli ve büyük olan kimse.
RECAİ Ricacı. Ricayla ilgili. Dua ve yalvarmağa, ümide dair.
RECALE Yayan yürümek.
RECAZE Mahfeden küçüktür ve deve arkasına vurup üzerine binerler.
RECC Deprendirmek. Sarsılmak. Gidip gelmek.
RECCA´ Hörgücü büyük dişi deve.
RECEB Azametli, heybetli. Ta´zim etmek. * Cennet´te bir nehir ismi. * Mübarek üç ayların birincisi ve Kamerî aylardan yedincisi. * Erkek ismi.
RECEBAN Receb ile Şaban ayları.
RECEFAN Şiddetle sarsılma, sallanma. * Şiddetle gürüldeme. Şiddetli ıztırab, büyük acı.
RECEFE Zelzele. * Ortalığı sarsacak kışkırtmalar yapmağa ircaf denir. Yalan, yanlış haberlerle umumî efkârı şaşırtıcı neşriyatlara ise Eracif denmektedir. (Bak: Mürcif)
RECEL Saçın ne sarkık ve ne de çok kıvırcık olması. * İstedikçe emsin diye davarı yavrusuyla beraber otlağa salmak.
RECEN Hapsetmek.
RECEZ Vezni altı defa müstef´ilün´den ibaret olan bir nevi şiir veya bahire denir. * Kaside tarzında yazılan manzume. (Bak: Kaside, Ercüze)
RECF Şiddetle sarsmak veya sarsılmak.
RECFE (C: Recefât) Zelzele, deprem.
RECİ´ Necis, pislik. Terslemek.
RECİF Şiddetli ıztırab.
RECİL Çok yürüyen.
RECİM (Recm. den) Taşlanmış, taşa tutulmuş. * Lânetlenmiş, mel´un.
RECİN Devecilerin ini.
RECLA´ Katı, sağlam, sert. * Bir ayağı beyaz olan dişi koyun. (Müz: Ercel)
RECLAN (C.: Raclâ-Rıccâl) Yayan kimse.
RECM Taşlamak, taşa tutmak, taş ile insan öldürmek. * Atılan taş. * Kabre taştan nişan dikmek. * Şeytan üzerine atılan nücum. * Tardetmek, kovmak, sövmek. Terketmek. * Zan ve kıyas etmek. (L.R.)
RECMETMEK Taşlamak, taşlamak suretiyle öldürmek. * Mc: Aleyhte konuşmak.
RECRACE Asker kalabalığı. * Ses çokluğu.
RECRECE Sarsılma, titreme, sallanma.
RECS (Recse) şiddetli gök gürültüsü. * şiddetli ses.
RECSAN Gök gürlemesi sesi.
RECÜL Yetişkin erkek. Bir işin ehli. Er kişi. Adam.
RECÜLE Giyiniş ve hareketleriyle kendini erkeklere benzeten kadın.
RECÜLET Erlik, erkeklik.
RECÜLİYET Erkeklik, erkek olmak. * Cesâretlilik, erişkenlik.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:37 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RED´ Geri verme, reddetme.
RED´-İ CEYB Mc: İçinden sıkıntıyı atma.
REDA´ Önleme, men´etme, yasaklama.
REDA´ (Redaet) Süt emmek.
REDAET Kötülük, fenalık, bayağılık.
REDAH (C.: Rudüh) Dolu büyük çanak. * Etli ve şişman kadın.
REDANE Tentelerin kenarlarında açılan ufak deliklerin yırtılmaması için o deliklere geçirilen mâdeni halka.
REDD Geri döndürmek, kabul etmemek, çevirmek, def etmek. * Bir şeyin karşılığını icra etmek. * Sözü selâset ve talâkatla eda edemeyip harfleri geri çevirerek konuşmağa sebep olan dilin tutukluğuna denir. * Cerhetmek. * Kötü ve fena şey.
REDD-İ CEVAB Suâlin cevabını vermek.
REDD-İ HÂKİM Taraf tutan hâkimi kabul etmeyip reddetmek.
REDD-İ KELÂM Söze itiraz etme, karşılık verme.
REDD-İ SELÂM Selâm verenin selâmını almak.
REDDET Güzellikler arasında nazara çarpan çirkinlik. * Bir defa reddediş.
REDDİYE Bir mes´ele hakkında zıt karşılık. Cevap. Beğenilmeyen bir şeye cevap vermek.
REDE Sıra. Bir duvardaki tuğla veya taş sırası.
REDEN Hazz denilen kumaş. * Silâhların biribirine dokunmasından çıkan ses. * İplik eğirmek.
REDİ (Rediye) Fenâ, kötü, bayağı.
REDİF Arkadan gelen, birisinin ardından giden. * Birbiri ardınca zuhur etmek. * Terhis olup ihtiyata geçen asker. * Edb: Beytin sonunda kafiyeden sonra tekrarlanan kelime.
REDİG Yere vurulmuş. * Nâdan, ahmak.
REDİM Eski, köhne kaftan.
REDM (C.: Rüdum) Bir şeyin önüne sed yapma. * Bir şey dâimi olmak ve akmak. * Pencere, kapı ve delik gibi yerleri tıkama. Tamâmen kapama. * Zülkarneyn seddinin ismi.
REDM-İ AZİM Zülkarneyn Seddi´nin ismi.
REDS Taş atmak.
REDYAN Davar yelmek.
REE (Bak: Rie)
REEL Fr. Gerçek, hakiki, sahici.
REF´ Kaldırma, yüceltme, yukarı kaldırma. * Lağvetme, hükümsüz bırakma. * Gr: Arapça bir kelimenin sonunu merfu´ (ötreli) okumak.
REF´-İ CİDAL Kavga ve çekişmeye son verme.
REF´-İ İMTİYAZ İmtiyazın, sınıflamanın kalkması. Aynı hakka sahip herkese aynı muâmele yapılması.
REFAGAT Bolluk içinde geçinme.
REFAH(ET) Bolluk, rahatlık.
REFAKAT Arkadaşlık, beraberlik.
REFD Atâ etmek, hediye vermek. * Yardım etmek. * Büyük kadeh.
RE´FE Esirgemek, korumak. Acımak. Şefkat etmek.
REFENN Kuyruğu uzun olan at.
REFES (Rüfâs) Kinayesi icab eden şeyi açık söylemek. * Kinâye olarak. * Cimâ, nikâh. * Fuhşiyyât.
RE´FET Merhamet, acımak. * Yüce.
RE´FETLÜ Eskiden kumandanlara, serdarlara mahsus resmi ünvan.
RE´FETMEÂB f. Çok merhametli.
REFEZ Bölük bölük olan cemaat. (C: Erfaz) Kap dibinde kalmış azıcık su.
REFF Elbise koymak için duvara çıkıntı yapmak veya duvara tahta çakmak. Raf.
REFH Yağlanmak.
REFHAN (Refâh. dan) Varlık içinde yaşıyan.
REFİ´ Yüksek, bülend, âli, yüce.
REFİ´-ÜD DERECÂT Derece ve itibarı yüksek olan.
REFİ´-ÜL KADR Şanı, kadri, değeri yüce olan.
REFİF (Ateş) Parlamak.
REFİG Bolluk ve rahat içinde geçinen adam.
REFİH Rahatlık ve huzur içinde geçinen. Refah ve rahat ile yaşıyan.
REFİK(A) Ortak, arkadaş, eş, yardımcı, yoldaş.(Ne mutlu o kocaya ki, kadınının diyanetine bakıp taklid eder, refikasını, hayat-ı ebediyede kaybetmemek için mütedeyyin olur. Bahtiyardır o kadın ki, kocasının diyânetine bakıp, " Ebedi arkadaşımı kaybetmiyeyim" diye takvaya girer. Veyl o erkeğe ki: Saliha kadınını ebedî kaybettirecek olan sefahete girer. L.)
REFİK-İ A´LÂ En iyi, en yüksek refik. Cenab-ı Hak (C.C.)
REFİK-İ RÂH Yol arkadaşı.
REFİL Kaftanını yukarı kaldırıp sallana sallana yürüyen. * Ahmak kimse. * Kuyruğu uzun at.
REFİŞ Ağaç kürek. * Dövmek.
REFİZ (Rafz. dan) Atılmış, bırakılmış, terkedilmiş. Metruk.
REFL Kaftanını uzun diktirip yürürken eteklerini çekip sallamak.
REFORM Fr. Düzeltme, tanzim. Asıl şeklini verme. Islah etme. Avrupa´da başlayan dinde reform hareketini, İslâm dinine tatbik etmenin yeri yoktur. Çünkü İslâm dini, bütün zaman ve mekânların insanlarına her cihetle cevap verecek câmiiyette olduğundan ve ilmi esaslara dayanmış olarak asliyetini muhafaza ettiğinden, İslâm dininde reform olamaz. Ancak dinde yeni izah ve isbat şekli vardır. (Bak: Müceddid, Ehl-i bid´a)
REFREF Kuşu çok olan çimenlik, kır. * Mânevi bir binek. * Dalları salkım salkım olan ağaç. * Kenar saçağı. * Yeşil elbise. * İnce yumuşak kumaş. * Döşek. * Cennet.
REFREFE Kuşun kanatlarını oynatıp açması.
REFS Edeb hârici söz söyleme. * Kadınlara lâf atma.
REFS Ayakla vurmak.
REFSE Tokuşmak.
REFŞ Küçük kazma. * Çapa. * Büyük kulaklık. * Kulağı büyük olma.
REFT f. Gitmek, yürümek. * "Gitti" mânasında fiildir.
REFT Bir şeyi ufalıyarak kırıntı hâline getirme. Bir şeyi ufalama.
REFTAR f. Gidiş, salınarak yürüyüş.
REFTE f. Gitmiş.
REFTEN f. Gitmek.
REFTE REFTE f. Git gide, azar azar.
REFUŞE f. Lâtife, şaka. * Suç, günah.
REFV Sabretmek. * Korkudan emin etmek. * Islah etmek, düzeltmek.
REFZ Terketmek.
REG f. Damar.
REG-İ CÂN Can damarı, şah damarı.
REGABE Yumuşak arazi.
REGAD Varlık, genişlik.
REGAİB (Ragibe. C.) Çok istenilecek şeyler. Hediye, atiyye. Çok rağbet olunan şeyler. Bol bol ihsan etmek.
REGAİB GECESİ Receb ayının ilk perşembe gününün akşamı (Cuma gecesi).
REGAMİ Çekirge çokluğu.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:37 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

REH f. Yol, kaide, tarz, usul. (Bak: Râh)
REH-İ NAREFTE Gidilmemiş yol.
REHA f. Kurtuluş, kurtulma. Halâs. * Urfa şehrinin eski ismi. (Bak: Rüha)
REHA´ Geniş yer.
REHA´ Geçim bolluğu. * Genişlik, gevşeklik, pörsüklük, yumuşaklık.
REHABE (RİHÂBE) Göğüs üzerinde olan yumuşak kemik.
REHABİN(E) (Ruhban. C.) Râhibler. Ruhbanlar.
REHAFE İncelik.
REHAFEŞAN f. Kurtarıcı.
REHAH Yumuşak. * Geniş.
REHAİN (Rehine. C.) Rehineler. Garanti olarak elde tutulanlar.
REHAK Gaşyetmek, sarıp bürünmek. Bir adamın arkasından yaklaşıp çatmak. * Haramlara ve menhiyata dalıp, hep onunla uğraşmak. (E.T.)
REHAKÂR (C.: Rehakâran) f. Kurtarıcı.
REHAMET Sözün, sesin yavaş, ince ve tatlı olması.
REHAN (RİHÂN) Bahadırlık, kahramanlık. * Denemek, tecrübe etmek. * At yarıştırmak, müsabaka.
REHASET Tazelik, yumuşaklık, incelik. * Ucuzluk. * Bir işi gevşek tutma.
REH-AVERDE f. Yolcunun getirdiği hediye.
REHAVET Tembellik, gevşeklik, pörsüklük, ihmalkârlık.
REHAVÎ f. Urfa´lı.
REHAYAB f. Kurtulan. * Yolcu olan.
REHAYAFTE f. Kurtulmuş.
REHAYÎ f. Kurtulma, halâs, necat.
REHB Korku. Havf.
REHBANİYYET Râhiblik. Papazlık.
REHBELE Yelmek.
REHBER f. Yol gösteren, kılavuz. (Bak: Mürşid)(...Hem Rabb-ül-Âlemîn, meyve-i âlem olan insana âlemi içine alacak bir vüs´at-ı istidat verdiğinden ve bir ubudiyet-i külliyeye müheyya ettiğinden ve hissiyatça kesrete ve dünyaya mübtelâ olduğundan; bir rehber vasıtasiyle yüzlerini kesretten vahdete, fâniden bâkiye çevirmek istemesine mukabil; en âzami bir derecede, en eblâğ bir surette, Kur´an vasıtasiyle en ahsen bir tarzda rehberlik eden ve risaletin vazifesini en ekmel bir tarzda ifa eden yine bilbedahe O Zâttır... S.)
REHBERÎ Kılavuzluk, rehberlik.
REHBET Fazla korku, yılmak, çekinmek.
REHBETEN Korkup çekinerek, çekingenlikle.
REHC Toz, gubar. * Fitne.
REHD Bastırarak ezme.
REHDEN (C.: Rahâdin) Serçeden büyük bir kuş.
REHEB Korkmak, yılmak. Çekinmek. * Korku, havf.
REHEBUT Çok korkmak.
REHEC Toz.
REHF Keskinleştirmek, bilemek.
REH-GÜZER (Reh-güzâr) : f. Geçilen yol. Yol üstü. Geçit.
REHHAS Kârgir bina yapan.
REHİDE f. Sıkıntı ve dertten kaçmış olan.
REHİN (Rehn-Rehine) Bir şeyin yerine teminat olarak tutulmuş olan şey, rehin edilmiş. * Mevkuf ve mahpus kılmak.
REHK Aradan yetişip yaklaşma. * Yürüme. * şaşa kalma, taaccüb etme, hayrette kalma. * Kötü şeylere düşkünlük.
REHKET Güçsüzlük, kuvvetsizlik, zayıflık.
REHL Sülpük olmak. Kendini salıvermek. * Acı çekmek, muztarib olmak. * Çok uyumaktan yüzü şişip uyuşuk olmak.
REHLET şişkinlik, şişme.
REHMET Yağmur, rahmet.
REHN Sâbit ve dâim olmak. *Devamlı oluş. * Hapsetmek.
REHNEVERD f. Yola çıkan. Yolcu.
REHNÜMA f. Yol gösteren. Kılavuz.
REHNÜMUN Rehberler, yol göstericiler.
REHNÜMUNÎ f. Kılavuzluk, rehberlik.
REHPEYMA f. Yol ölçen.
REHPEYMAYÎ f. Yolculuk.
REHREHE Parlamak.
REHREV f. Yolcu. Yola giden.
REHS Bir şeyi ayakla çiğniyerek ezme.
REHS Kârgir bina yapmak. * Bir nesneyi çok sıkmak.
REHŞ Asmacık.
REHT (C.: Erhüt-Erhât-Erâhit) Cemaat, kalabalık. * Kavim, kabile. * Ondan az olan adamlar. * Göbekle diz arası miktarı deri. (Hayızlı avretler giyerler)
REHV(E) (C.: Rahâ) Yüksek mekân, yüksek yer. * Alçak, çukur yer, (içinde su toplanır) * Mahalle içinde, yağmur suyu ve çeşme suyu akan ark. * Üveyik kuşu. * Arası açılmış ve ayrılmış.
REHVAC Kebabı iyi pişirmek.
REHVECE Sür´atle gitmek.
REHYAB f. Yolunu bulabilen, girebilen.
REHYAT Acizlik. * Zayıflık, süstlük. * Bir dengi birinden ağır etmek.
REHZ Hareket etmek.
REHZEN f. Yol kesen, haydut, eşkiya.
REİM (C.: Arâm) Beyaz geyik.
REİS Baş, başkan.
REİS-İ ÂLEM Âlemin reisi. Hazret-i Muhammed´in (A.S.M.) bir ismi. (Bak: Mefhar-ı Kâinat)
REİS-İ KABİLE Kabile reisi.
REİS-İ VÜKELÂ Vekillerin başı. Başvekil. Başbakan.
REİS-ÜL KÜTTAB Eskiden Hâriciye Nâzırı, Dışişleri Bakanı.
REJİM Fr. Bir devletin sevk ve idare usulü, yolu. * Tıb: Hastanın tedavisinde tatbik edilen gıdalandırma yolu. Perhiz.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:38 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

REKABET Kıskanmak. * Hıfzetmek. * Gözetmek. * Terakkub üzere olmak, başkalarından ileri geçmeğe çalışmak, benzerleriyle üstünlük yarışına çıkmak. * Kendi işini yürütmeğe çalışmak.
REKAİK (Rakik. C.) İnce ve nâzik olan şeyler.
REKAKET Kekeleme, dil tutukluğu. * Sözün kusurlu oluşu. Belagattan mahrum olmak. * Zayıf ve ince olmak, yufka olmak. * El ile cismin hacmi ve cüssesini anlamak için yoklamak. * Gevşeklik, zayıflık, dermansızlık.
REKAM Birbiri üstüne kat kat yığılmış nesne.
REKANET Vakarlılık, ağırbaşlılık.
REK´AT (Rik´ât) Huzur-u İlâhîde beli eğip yüzü üzeri kapanmak. * Bir kıyam, bir rüku´ ve iki secdeden ibaret olan namazın bir rüknü.
REK´AT-I SÂNİYE İkinci rekât.
REK´AT-I ULÂ Birinci rekât.
REK´ATEYN İki rekât.
REKB Atlılar alayı, süvari takımı. * Diz ile vurmak. Dizi vurmak.
REKD Kımıldamamak, durgun olmak.
REKEAT (Rek´at. C.) Rekâtlar.
REKEB (C.: Erkâb) Kasığın kıl bittiği yeri.
REKİK Dili tutuk, kusurlu, peltek. * Rey ve idraki zayıf olan. * Gayret ve namusu olmayan. * Zayıf, kuvvetsiz.
REKİK-ÜL LİSÂN Dili tutuk. Peltek. Kekeme.
REKİN Yüce, yüksek, âli. * Ağırbaşlı, ciddi, vakarlı.
REKİZ (Rekz. den) Sağlam. * Gizli, gömülü define.
REKK İlzâm etmek, susturmak. * Birbiri üstüne bırakmak.
REKL Ayağıyla vurmak.
REKM Biriktirme, yığma.
REKME Cem´olmuş, toplanmış. * Yön, cânip. * Parça, cüz´.
REKN Meyletmek, yönelmek, eğilmek.
REKS (Rekkese) Geri döndürmek, çevirmek, tepesi aşağı etmek.
REKTÖR Fr. Üniversitenin başkanı.
REKU´ Sâkin olmak. * Kesilme.
REKUB Binek hayvanı, binilecek şey.
REKUB Erkeğinin ölümünü bekleyen kadın. * Evlâdı durmayan avret. * Kalabalıktan suya yaklaşamıyan deve.
REKUD Uyumuş.
REKVE (C.: Rukâ-Rekavât) İbrik.
REKYE (C.: Rekâyâ-Rekâ) Örülmemiş kuyu.
REKZ Dikme, yere saplayıp sabit kılma.
REKZ-İ ALEM Bayrağı bir yere dikme.
REKZ-İ HİYÂM Çadır kurma.
REKZ Harıl harıl ayak ile tepmek. Hayvana tekme ile vurmak. Kakıvermek. * Kaçmak. Seğirtmek, koşmak. * Hicret. Gaza.
RE´L (C.: Riâl-Ri´lân-Er´ul) Deve kuşu yavrusunun erkeği.
REM f. Titreme. * Ürkme. * Sürü.
REMA Bir yerde ikamet eylemek. * Ziyade olmak. * Riba, faiz. * Bir haberi zan ile anlayıp idrak etmek.
REMAD Kül. (Bak: Ramad)
REMADET İnsan veya hayvan kırımı.
REMAK Bedende ruhun bakiyyesi. * Koyun sürüsü.
REMAN (Remen) f. Sürü. * Ürken, ürkücü.
REMAS Göz pınarında toplanan çapak.
REMAZ Güneşin harâretinin çoğalması.
REMAZE Oturak yeri. * Zina eden kadın.
REMD Helâk olmak. * Gözün çapaklanması. Göz hastalığı.
REME Ürkek, ürken. * İyi nesne.
REMED Gözün ağrıması, göz kapağı iltihabı.
REMEKE (C.: Rimâk-Ramek-Ramekât-Ermâk) Kısrak.
REMEL (C.: Ermâl) Yelmek. * Yağmurun az yağması. * Vahşi sığırın ayağında olan hatlar.
REMENDE f. Ürkek, ürkücü.
REMES (C.: Ermâs) Denizde üzerine binilen sal. * Kalan süt artığı.
REMG Bâtıl etmek. * Baş yarmak.
REMGERDE f. Titremiş. * Ürkek, ürkmüş.
REMH Süngü ile vurmak. * Tekme vurmak.
REMİ (C.: Ermiye) Yağmuru iri olan ve yere şiddetle inen bulut.
REMİDE f. Ürkmüş, korkmuş, çekingen.
REMİM f. Kemiğin çürümesi. Çürük.
REMİYYE Bir nesne ile atılmış olan av.
REMK Durmak, ikâmet. * Boz renk.
REML (Remil) Kum falı, bir takım nokta ve çizgilerle fala bakmak oyunu. * Filistin´de bir kasaba.
REMLA´ Ayakları siyah, diğer tarafları beyaz olan dişi koyun.
REMLÎ (Şihâbüddin Remlî) (Mi: 1371-1440) Filistin´in Reml kasabasında doğmuş, Şeyhülislâm´dır. Mecmuat-ul Ahzab´da namı Kutb-ül Ârifîn diye geçer. Kimya-yı Saadet namında salâvatları ile meşhurdur. Fıkh ve tevhide, tasavvufa dair manzumeleri vardır. " İmam-ı Remlî" diye anılır.
REMM Islah etmek, düzeltmek. * Yemek, ekletmek.
REMMA´ Beyaz tenli kadın.
REMMAA Oturak yeri. * Çocukların başındaki oynak yer.
REMMAH Mızrakçı, süngücü.
REMMAZ (Remz. den) İşaretlerle konuşan.
REMRAM Bir ağaç cinsi. * Yazın biten bir ot.
REMS (C.: Rumus) Mezar, kabir.
REMS Sürtme odunu. * El ile meshetmek. * Islah etmek, düzeltmek.
REMY Atma. Tüfek atma.
REMZ İşaret. İşaretle anlatmak. * Güç anlaşılır. * Gizli ve kapalı söyleme.
REMZA´ Güneşin tesiriyle kızmış taş.
REMZEN İşaretle. Remz olarak.
REMZÎ İşarete ait, işaretle alâkalı.
REMZŞİNAS f. Bir maksad anlatan şekil, resim vb. * Gizli ve kapalı olarak anlatılan şeyleri ve işaretleri bilen.
RENA Nazar olunan, bakılan.
RENAK Mastar. * Suyun bulanık olması. * Kederli olmak, mükedder olmak.
RENANET İnleme.
RENC f. Sıkıntı, zahmet, eziyet. * Ağrı, sızı. * Öfke, gazab, hışım.
RENC-BER f. (Renc; sıkıntı, zahmet. Ber; çeken) Tarla ve bahçede yahut başka işlerde kazmak veya taş, toprak taşımak gibi işlerde çalıştırılan gündelikçi. Amele, ırgat. * Çiftçi.
RENCİDE f. İncinmiş, kırılmış.
RENCİDEGÎ f. İncinip hatırı kırılmış olma. * Dertlilik, kederlilik.
RENCİDEHÂTIR f. Gücenmiş, hatırı kırılmış.
RENCİŞ f. Sızlanış, inciniş, eziyet ve sıkıntı veriş. Keder.
RENCUR f. İncinmiş. Sıkıntılı, rahatsız, dertli, hasta.
RENCURÎ f. Dertlilik, rahatsızlık, hastalık. İncinmiş olma.
REND Mersin ve defne ağaçları.
RENDE f. Tahtaların yüzlerini pürüzlerden kurtarıp dümdüz etmek için marangozların kullandıkları âlet. * Mutfakta peynir, soğan, havuç gibi şeyleri ufalamak için kullanılan tenekeden veya ona benzer maddelerden yapılan âlet.
RENDELEMEK Pürüzlerini gidermek. Rende ile düzlemek, pürüzlü yerlerini kazımak. Rende ile ufalamak.
RENDİDE f. Rendelenmiş, ufalanmış.
RENEM Avaz, ses, savt. * Ayrılmak.
RENEVNA Dâim sâkin olmak, devamlı durmak.
RENF (Davar) zayıflığından kulaklarını sarkıtmak.
RENG f. Renk, levn. * Suret, şekil. * Oyun, hile, dalavere.
RENG-AMİZ f. Renk renk, çeşitli renkli.
RENGÂRENG f. Renkli, çeşit çeşit.
RENG-AVER f. Dalavereci, hilekâr.
RENGİN f. Renkli, boyalı. Parlak. Hoş. Süslü. Mülevven. Lâtif.
RENG Ü BU Renk ve koku.
RENİM Türkü söylemek.
RENİN Bağırma, haykırma. * İnleme, inilti.
RENK Bulanık su.
RENNA´ Devamlı kadınlara bakan kimse.
RENNAN Çok ses çıkaran, inleyip duran. Çınlıyan.
RENNE (RİNNE) Avaz, ses, savt.
RENV Bakma hususunda mübâlağa etmek.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:38 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RE´REE Gözü tez tez döndürmek. * Koyun çağırmak.
RES f. (Residen: Erişmek mastarının emir köküdür.) "Ulaşan, erişen, yetişen" mânasına gelir ve birleşik kelimeler yapılır.
RE´S Baş, kafa. * Tepe. Uç. * Başlangıç. * Reis.
RE´S-ÜL MAL Ana para, sermaye, kapital. * İnsanın ömrü. Hayat.
RESA f. Yetişen, erişen. Yetiştiren.
RESA´ Tatlı sütü ekşi yoğurtla karıştırmak. (O yapılan yemeğe "resise" derler.)
RESA´ Şiddetli hırs.
RE´SA Başı ve yüzü siyah olan koyun.
RESAE Ölünün üzerine ağlayıp, onun iyiliklerini saymak.
RESAG Devenin ayaklarında olan gevşeklik.
RESAİL (Risale. C.) Risaleler, bir mevzuda yazılan mektuplar veya küçük kitaplar. * Dergiler, mecmualar.
RESAİL-ÜN NUR Nur Risaleleri. (Bak: Risale-i Nur)
RESALET Saçı salıverme. * Deveyi eşkin yürütme. (Bak: Risalet)
RESAN f. (Residen mastarından) "Yetişenler, ulaşanlar, getirenler" mânalarına gelerek birleşik kelimeler yapılır.
RESAN Ulaştırı yağan yağmur.
RESANE f. Teessüf. * Hasret.
RESANEHÂR f. Hasret çekici.
RESANENDE f. Ulaştırıcı, getirici.
RESANET (Bak: Rasanet)
RESAS (Bak: Rasas)
RESASET Eskilik, köhnelik. Yıpranmış olma.
RESATİK (Rustâk. C.) Köyler, çiftlikler.
RESD Eşyaları birbiri üstüne yığmak.
RESED f. Lâyık, şâyan, şâyeste.
RESED Ev eşyası.
RESEL (C.: Ersâl) Deve ve koyun sürüsü. Topluluk, cemaat.
RESEM Atın üst dudağında olan beyazlık.
RE´SEN Kendi başına, bizzat. * Kimseye danışmadan. Müstakil olarak. * Doğrudan doğruya.
RESEN (C.: Ersân) Atı veya davarı ip ile bağlamak. * İp, halat, urgan.
RESENBAZ f. İple oynayan. İp cambazı.
RESENBEND f. Halat atmış, halatla bağlı.
RESF (RESFÂN) Ayağı köstekli gibi yürümek.
RESH Bir şeyin, yerin sabit olması.
RESH Âcizlik, zayıflık. * Uyluk etleri az olmak.
RESİBE (C.: Rasibât) Dizlerde ve mafsallarda olan hastalık.
RESİDE f. Erişmiş, ulaşmış, yetişmiş.
RESİDE-İ HİTÂM Sona ermiş, hitâm bulmuş, bitmiş.
RESİF Su yüzüne kadar gelen sıralanmış kayalar.
RESİL (C.: Rüsül - Rüselâ) Elçi.
RESİM Bir çeşit deve yürüyüşü.
RESİS Yaralı, mecruh. * Köhne, eski. Eskimiş, yıpranmış.
RESİS Sâbit, devamlı. * Bakıyye, artık. * Akıllı, zeki kimse. * Sahih olmayan haber. * Aşk-ı muhabbetin ibtidası. * Hastalık başlangıcı.
RESİYY Hayır veya şerde musırrâne direnen. * Çatıyı ayakta tutan direk.
RESL Kıvırcık olmayan saç.
RESM (Resim) Yazma, çizme, desen. * Eser, iz, nişan, alâmet. * Suret. * Tertib. Tarz, üslub. * Fotoğraf resmi. * Âdet, usul, tavır, davranış. * Alay, merâsim. * Man: Bir şeyi başkalarından ayırdeden tarif.
RESM-İ GEÇİT Askerî bir kıt´anın yahut bir mektebin talebelerinin gösteri mahiyetinde geçişi. Geçit resmi.
RESM-İ GÜMRÜK Gümrük vergisi.
RESM-İ KADİM Eski usûl.
RESM-İ KÜŞAD Yeni yapılan mekteb, fabrika, kışla, hükümet konağı, demiryolu vs. gibi şeylerin umuma açılışı yerinde kullanılan bir tâbirdir. Yeni tabirde " Açılış töreni" demektir.
RESMEN Devlet namına, resmî olarak, devlet tarafından. * Kat´i olarak anlaşıldığına göre. * İsteye isteye. Bile bile. * Görünüşte, âdet yerini bulsun diye. Nezaket icabı olarak.
RESMÎ Devlet adına veya devlet tarafından. * Ciddi. Çok sert. * Resme, yazıya, çizgiye ait. Resme dair.
RESMİYÂT Resmî olan işler.
RESMİYET Resmîlik. Resmî olmaklık.
RESS Taşla yapılmış, taşla örülmüş kuyu. * Semud taifesinden kalmış bir kuyunun adı. * Maden. * Dere. * İnsanlar arasında ıslah ve ifsad etmek.
RESSE (C.: Rises-Risâs) Eski ve çürümüş, köhne. * Ev eşyasından eskiyip atılanı.
RESSAM Resim yapan, resim çizen.
RESSE Avcıların gizleneceği yer. * Hastalığın başkasına bulaşması.
RESTE (C.: Restegân) f. Kurtulmuş.
RESTEGÂN (Reste. C.) f. Kurtulmuş olanlar.Restgâr : f. Kurtulan.
RESTGÂRÎ f. Kurtulma, necat.
RESTORASYON Fr. Tarihî eserlerin aslına uygun tarzda tamiri.
RESÜL Peygamber. Yeni bir kitap ve yeni bir şeriat ile bir ümmete veya bütün beşeriyete Allah tarafından Peygamber olarak gönderilmiş olan zât. Mürsel de denir. Yeni bir kitap ve şeriatla gelmeyip kendinden evvelki Resülün getirdiği kitap ve şeriatı devam ettirirse, ona Nebi denir. * Haberci. * Huk: Tasarrufta hakkı olmaksızın, birisinin sözünü olduğu gibi bir başkasına bildiren kimse. * Elçi.
RESÜL-İ EKREM (A.S.M.) (Bak: Muhammed (A.S.M.)
RESÜL-ÜL MELÂHİM Resül-i Ekrem´in (A.S.M.) bir ismidir. Cenk ve muharebe ile de vazifeli olduğundan ümmeti ve kendisi din için, dinin ihyası uğrunda büyük muharebelere mükellef olduğundan bu isim ile de yâd edilmiştir.
RESÜL-ÜR RAHAT Resül-i Ekrem´in (A.S.M.) bir ismidir. Kendisine tâbi olup onun getirdiği hakikatları tasdik ve iman ile insanlar büyük nimetlere ve rahatlara mazhar olduklarından kendisine bu isim verilmiştir. Ve kendisi buyurmuştur ki: "Ben dinin doğruluğu ve kolaylığı için peygamber gönderildim." ... İnsanlara en büyük selâmeti ve rahatı bahş eden Resül-i Ekrem´in (A.S.M.) getirdiği İlâhî hakikatlar, beşeriyeti Cemalullâh´a ulaştırır ve en büyük rahata kavuşturur. (D.H.)
RESÜL-ÜR RAHMET Peygamberimize (A.S.M.) verilen bir isim. Çünkü bütün âlemlere rahmet olarak gönderilmiştir. Rahmeten lil-âlemîn´dir.
RE´S-ÜL MAL Ana para, sermâye, kapital. * İnsan ömrü, hayat.
RESÜLULLAH Allah´ın (C.C.) gönderdiği Peygamber. Hazret-i Muhammed´in (A.S.M.) bir ismi.
RESVE (C.: Rasa) Kadınların kollarına boncuktan veya inciden yaptıkları kolbağı.
RESY Sâbit olmak, devamlı olmak.
RESYE Romatizma.
REŞA´ Yürüyebilen geyik yavrusu.
REŞAD Hak yolda yürümek. Doğru yolda olmak. Doğru yolu bulup ondan sapmamak. * Aklın kuvvetli olması.
REŞAD-PENAH Reşada sebep olan. Kurtuluşa sebep.
REŞAHAT (Reşehât) (Reşha. C.) Reşhalar. Sızıntılar, serpintiler.
REŞAHAT-İ İHTİYAR İstekle yapılma alâmetleri. İhtiyar sızıntısı, yâni bir irade ve tercih ile yapıldığını gösteren alâmetler.
REŞAHAT-İ KALEM Kalem sızıntısı, kalemden dökülen fikirler, yazılar.
REŞAK Helâk etmek. * Atmak.
REŞAKAT Bel inceliği. * Davranma ve kımıldanıştaki incelik ve hoşluk.
REŞAŞ (Reşâşe) Serpinti ve toz gibi ince yağmur.
REŞAŞAT Su sızıntıları, serpintiler.
REŞAŞET Su serpintisi. * Emmek, emerek içmek.
REŞAT (Bak: Reşad)
REŞED Hayır. Rahmet. Hidayet.
REŞEHAT (Reşha. C.) Reşhalar, damlalar, sızıntılar.
REŞEM İlk evvel çıkan ot.
REŞEN Tar: Yeniçeri maaşlarının üçüncü üç aylığı.
REŞF Suyu dudakları ile emmek, emerek içmek.
REŞH Sızma, terleme, sızıntı.
REŞHA Damla, katre. Sızıntı, ter, rutubet, yaşlık.
REŞHAPÂŞ f. Damla saçan.
REŞHARİZ f. Damla döken.
REŞHAYÂB f. Sızıntı bulmuş.
REŞİD(E) Doğru yolda giden, hak yolunda olan. * Akıllı, iyi davranan. Ergin, olgun. * Büluğ çağına girmiş kimse. * Doğru yola sevkeden, hayra delâlet eden. * Fık: Malını muhafaza hususunda aklı eren, istediği gibi meşru yolda sarfedebilen kimse.
REŞİDİYYE Reşid olanla ilgili. * Şeker ve nişasta ile yapılan bir çeşit tatlı.
REŞİH Ter.
REŞİK Boyu, endamı lâtif ve güzel olan.
REŞK Kıskanma. Kıskanmayı uyandıran. Kıskanılmış. Hased ve gıpta veren.
REŞK-İ ÂLEM Herkesi kıskandıracak kadar üstün durumda olan.
REŞK-ÂVER f. Hasede düşüren, kıskanmayı uyandıran.
REŞK-ENDÂZ f. İmrendirici, gıpta ettirici. Kıskandırıcı.
REŞKİN f. Kıskanç. Kıskanan. Hased eden. Hâsid.
REŞK-SAZ f. Gıpta ettiren, imrendiren.
REŞN (RÜŞÜN) Köpeğin, başını kaba sokması.
REŞRAŞ Kavak ağacı. * Su veya yağ damlayan kebap. * Su saçmak.
REŞREŞ Yumuşak döş kemiği.
REŞŞ Serpmek, püskürtmek. * Serpinti, serpintili yağmur, çisilti.
REŞV Rüşvet almak.
RET´ (Rita´ - Rütu´) Yemek, içmek. Bolluk içinde dilediğini yiyip içmek. * Oynamak.
RETAİM (Retime. C.) Bir şeyi hatırlayabilmek için parmağa bağlanan iplikler.
RETC Kapıyı sürgülemek. Kapının kilitlenmesi.
RETEB Zahmet. Şiddet. * Şehadet parmağı ile orta parmak arası.
RETEC (Ritâc) Büyük kapı.
RETED Defne ağacının yaprağı.
RETEH Bündük-i Hindî denilen yuvarlak taş.
RETEL Muntazam, hoş. Gönül çeken.
RETEME (C.: Ratem) Bir ağaç cinsi.
RETİME (C.: Retaim) Bir şeyi hatırlayabilmek için parmağa bağlanan iplik.
RETK Yırtığı onarmak, yarığı düzeltmek, bitiştirmek.
RETK Ü FETK Noksanları düzelterek idare etme. * Ayırmak ve bitiştirmek. * İyi idare etme.
RETK (RETKÂN) Adımların birbirine yakın olması. * Deve kuşunun sür´atle gitmesi.
RETL (Diş) seyrek olmak. * Bir şeyi okurken her kelimenin arasını ayırıp açıklamak.
RETM Kırmak.
RETN Karıştırmak.
RETT şerif, seyyid.
RETV Kuyudan kova çekmek.
RETVE Adım. Hatve.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:38 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

REUM Yavrusunu seven deve. * Yanından geçen kimsenin elbisesini yalayan koyun.
REV f. (Reften mastarının emir kökü) "Giden, yürüyen" mânasında olup birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Piş-rev $ : Önde giden.
REV´ Korku, halecan. Ürkmek. * Nefsanî hareket.
REVA f. Lâyık, uygun. Meydana gelmek. * Gidici.
REV´A Korkak kadın. * Kendisini görenleri şaşırtacak derecede güzel olan kadın veya kız. (Müz: Ervâ)REVA´ : Tatlı.
REVABIT (Rabıta. C.) Râbıtalar, bağlılıklar. Münasebetler. * Düzenler, sıralar, tertibler.
REVAC Sürüm. Kıymet, değer, geçerlik, makbuliyet.
REVACDÂR f. Sürümlü ve revâcda olan mal.
REVADAŞTE f. Uygun bulmuş.
REVAH Öğleden akşama kadar olan vakit. * Bir şeyin tahsilinden dolayı gelen sürur ve şâdlık, neş´e.
REVAHİ (Râhiye. C.) Bal arıları.
REVAHİL (Râhile. C.) Yük hayvanları.
REVAİD Göçebe topluluk.
REVAİH (Bak: Revâyih)
REVAK (Rivak) Ev önündeki saçak. * Kemer. Kubbe. Çardak. Önü açık, üstü örtülü yer.
REVAK-ÜL AYN Kaş.
REVAK-I UHREVİYE Âhirete açılan yer, mezar. * Cennet bahçesi. Âhiretin mukaddemesi.
REVAKİD (Râkid. C.) Durgun olanlar.
REVALVER (Bak: Rovelver)
REVAN f. Giden, akıcı. * Derhal. * Ruh, can. Nefs-i nâtıka. * Edb: Su gibi akıp giden güzel söz.
REVAN-I TABİAT Âlemin canlılığı, akıcılığı, hareketli oluşu.
REVAN-BAHŞ(A) f. Canlandırıcı, can bağışlayıcı.
REVANE f. Yürüyen, giden.
REVANİ f. Değerli, rağbetli revaçlı. * Tepside pişirilen irmik veya undan bir tatlı çeşidi.
REVANİ-FÜRUŞ f. Revanici. Revani satan.
REVASİ (Râsiye. C.) Büyük dağlar.
REVASİB (Rüsub. C.) Tortular.
REVASİB-İ REMLİYE Kum tortuları.
REVASİM Akarsu.
REVASİR (Reysar. C.) Reçeller.
REVATİB Vazifeler, maaşlar. * Farz namazından önce kılınan müekked sünnetler.
REVAYİH (Revâih) Râyihalar, güzel kokular. (Aslı: Revâih)
REVAZİN (Revzen. C.) f. Pencereler.
REVB (RUB) Sütün yoğurt olması.
REVBAN (C.: Rübâ) Sütün yoğurt olması. * Sarhoşluk şiddetinden birbirine karışmış olan insanlar.
REVC (Revac) Geçmek. * Rüzgârın karışık esmesiyle ne taraftan geldiği belli olmaması.
REVENDE f. Giden, gidici. * Çok yürüyen.
REVENDEGÂN (Revende. C.) f. Yürüyenler, gidenler.
REVG Talep etmek, istemek. * Yönelmek, eğilmek, meyletmek.
REVGAN f. Yağ. * Hafif hafif esen rüzgârın verdiği serinlik, rahatlık. * Üstü yağ gibi kayan parlak nesne. * Parlak deri.
REVGAN-I ZEYT Zeytinyağı.
REVGANDÂN f. Yağ kandili.
REVGANİ f. Revani tatlısı.
REVH(A) İç açıklığı. Rahat. * Rahmet. * Hafif esen rüzgârın verdiği tatlılık, canlılık. (Bak: Ravh)
REVHANÎ İyi ve pâk olan, ferahlık veren yer.
REVHANİYET Gönül açıcılık, güzel görünüşlülük.
REVHAT Öğlen vaktinden akşama kadar gitmek.
REVHULLAH (Bak: Ravhullah)
REVH U REYHAN Rahat ve rızık, bolluk ve hoşluk.
REVİR Alm. Okul, kışla gibi yerlerde ufak hastalıkları olanların yatırıldıkları hasta odası, ilk bakım yeri. * Bölge, mıntıka.
REVİŞ f. Gidiş, hal, tavır. * Tutum, yol.
REVİY Edb: Kafiye olan kelimenin son harfi. Şiirde kafiye harfi.
REVİYYET (C.: Reviyyât) Bir işin her cihetini iyice düşünme.
REVK (C.: Ervâk) Perde, hicâb. * Boynuz. * Ev önü. * Saf, hâlis, katıksız.
REVK-UŞ ŞEBAB Gençlik başlangıcı.
REVM Maksad. Taleb, istek. * Tevcidde: Sükûndan ayırd edilmeyecek derecede olan belirsiz hareke.
REVNAK f. Zinet. Parlaklık. Göz alıcılık, güzellik. Safa, taravet.
REVNAK-I BAHAR Baharın güzellik ve tazeliği.
REVNAK-I CEMAL Yüzün güzellik ve parlaklığı.
REVNAK-BAHŞ f. Güzellik, tazelik ve parlaklık veren.
REVNAK-DÂR f. Parlak, lâtif, güzel, hoş.
REVNAK-EFZA f. Bir şeyin parlaklığını artıran. Güzelleştiren.
REVNAK-NÜMA f. Tâzelik, güzellik ve parlaklık gösteren.
REVNÜMA (Ru-nüma) f. Zuhur eden, kendini gösteren. * Yüz görümlüğü.
REVS Sabit olmak.
REVSE Pislik. * Fışkı, tezek.
REVV Çift, karı-koca, zevc.
REVY (Davar) Suya kanmak.
REVZ Sınamak, denemek, tecrübe.
REVZAT (C.: Ravz-Ravzât-Riyaz-Rizât) Çayırlı, çimenli ve sulu yer. * Bostan.
REVZEKE (C.: Revâzik) Küçük kuzu ve oğlak.
REVZEN (C.: Revâzin) Pencere.
REVZEN-İ MAHLU İndirilmiş pencere.
REVZENE (C.: Revâzin) Pencere.
RE´Y Görüş, görmek, rey. Hüküm ve itikad. Kıyas etmek. Bir iş hakkında söylenen söz, fikir.
RE´Y-İ ÂM Umumun re´yi, ekseriyetin fikri. Umumun görüşü.
RE´Y-İ SÂLİM Doğru fikir ve düşünce.
RE´Y-ÜL AYN Kendi gözüyle görerek.
REY´ Arpa, buğday, tahıl. * Rücu´, geri dönme, avdet. * Ziyade, çok.
REYAH (Râh. C.) şaraplar. * Gökçek kokulu küçük bir kuyu.
REYB (Bak: Rayb)
REYC Akça, para, pul. * Örtülmüş ve kilitlenmiş olan büyük kuyu.
REYDE (C.: Ruyud) Dağın sivri ve yumru tarafı. * Yavaş ve yumuşak esen rüzgâr.
REYEAN Artma, çoğalma, ziyâdeleşme, bereketlenme. * Her şeyin evveli, tazelik zamanı.
REYEAN-I ŞEBAB Gençlik çağı.
REYHAN Hoş güzel koku. * Rızık ve maişet, rahmet. * Ekin yaprağı. * Fesleğen denilen kokulu bir ot.
REYHANÎ Fesleğen gibi ince nakışlı. * Divanî hat da denilen bir yazı tarzı.
REYHEKAN Za´feran.
REYK Her nesnenin evveli ve efdali, iyisi.
REYM Alçak yer. * Kabir. * Derece. * Deveyi boğazlayıp taksim ettikten sonra kalan kemik. * Ziyâde çok, fazla.
REYN Leke, kir, pas. * Gönül karası, kalb katılığı, günahın artması. * Uyku, mestlik galebe etmek. * Çıkması mümkün olmayan şey.
REYS Eğlenmek, eğlendirmek.
REYS (Reysân) Sallanmak. * Gururlanmak, tekebbürlenmek.
REYŞ Ok yeleklemek.
REYTA (C.: Riyat-Riyâtâ) Car denilen örtü.
REYYA Güzel koku.
REYYAN (C.: Rivâ) Suya kanmış, sudan doymuş. * Sarhoş.
REYYE Çokluk, fazlalık, kesret.
REZ f. Bağ kütüğü, asma.
REZA´ (Bak: Reda´)
REZAAT Süt emme.
REZAG Sıvı balçık. * İnce çamur.
REZAHAT Yorulmak. * Hali yaramaz, vaziyeti kötü olmak.
REZAİL (Rezile. C.) Utanılacak çok fena işler, alçakça hareketler.
REZALET Utanç verici şey. Utanılacak hal. * Alçaklık, rezillik. * Maskaralık. * Arsızlık.
REZAN Ağır, ciddi, vakarlı, ağırbaşlı ve temkinli kimse.
REZANET Ağırbaşlılık, vakarlılık, temkinlilik, ciddilik.
REZAYA (Rezie. C.) Musibetler, belâlar.
REZAYİL (Rezile. C.) Çörçöp. * Faydasız ve asılsız nesne.
REZAZ Zayıf yağan yağmur.
REZBAN f. Bağ bekçisi, bağcı.
REZEME (C.: Ruzum) Devenin ağzını açmadan boğazından çıkan ses.
REZEN (C.: Revâzin) İçeri çukurca olup su toplanabilen yüksek ve sağlam yer.
REZİE (C.: Rezâyâ) Musibet, felâket, belâ.
REZİL Alçak, adi, utanmaz, hayâsız, soysuz.
REZİLE (C.: Rezâil) Fenâ ve kötü huy.
REZİL Ü RÜSVA Kusur ve ayıpları meydana çıkarılmış, kepâze olmuş olan.
REZİM Arslan kükremesi.
REZİN Vakarlı, temkinli, ağır başlı, sağlam.
REZİZ Elbise boyamada kullanılan bir ot cinsi.
REZM Deve avazı. * Gök gürlemesi. * Cem´etmek, toplamak.
REZM Akmak, seyelân.
REZM f. Cenk, muharebe, çarpışma, savaş.
REZMGÂH f. Savaş meydanı, muhârebe sahası.
REZMÎ f. Savaşla ilgili.
REZMYUZ f. Savaşçı, kavgacı, muhârib.
REZN Bir şeyi kaldırıp ağır mı hafif mi diye görmek.
REZN Koparmak.
REZZ Bir şeyi yere batırmak. * Çekirgenin, kuyruğunu yere batırıp yumurtasını dökmesi.
REZZAK Bütün mahlukatın rızkını veren ve ihtiyaçları karşılayan. (Allah)
REZZAKANE f. Rızık verene, rezzaka yakışır surette.
REZZAKİYET Her mahluka münasib rızkını verici olmak.
REZZAZ Pirinç satan. Pirinç satıcı.
REZZE İçine kilit sokulan kapı razzesi.

Prof. Dr. Sinsi 11-04-2012 06:38 AM
Osmanlıca Sözlük Lügat R Harfi
 
R Harfi

RI Kur´an alfabesinin onuncu harfi olup, ebcedî değeri 200´dür.
RIAS Tâç.
RIBH (Bak: Ribh)
RIBKA (C.: Ribak) Davar bağlamada kullanılan ip.
RID´ Yardımcı, muavin. * Gözleyici.
RIDA´ (Bak: Red´a)
RIDDİDÎ Reddetmek.
RIDDİS (Mübalağa ile) Taş atan.
RI´DE Titremek, hareket etmek.
RIDFE (C.: Ruzuf) Diş aşığı kemiği.
RIDVAN Memnunluk, razılık, hoşnudluk. * Cennet´in kapıcısı olan büyük melek.
RIDVANULLAHİ ALEYH "Allah ondan razı olsun" meâlinde dua.
RIFK Yumuşaklık, yavaşlık, tatlılık, nezaket. (Zıddı: unf)
RIFKÎ (Rıfkıye) Yumuşaklıkla, tatlılıkla ilgili.
RIHAL Büyük halı.
RIHLET (Bak: Rihlet)
RIHTIM f. Gemilerin yanaşmalarına müsait şekle getirilmiş kıyı.
RIHV (RAHV) Yumuşak.
RIHVET Gevşek ve sölpük olma. Rahavet.
RIK´A Kur´an-ı Kerim´in harfleri ile bir yazı çeşidi.
RIKA Üzerine yazı yazılan deri veya kağıt parçaları. * Kısa mektublar. * Yamalar. * İstidalar. Müzekkereler. Dilekçeler.
RIKA Darbolunmuş dirhem.
RIKAK Yer yarığı.
RIKK (C.: Erkâ) Kul, abd. * Kulluk, esirlik, kölelik, ubudiyet. * Yufka nesne.
RIKKIYYET Kölelik, kulluk.
RIŞK Atılan ok.
RITANE Arap lisanından başka dille konuşmak.
RITL (Bak: Ratl)
RI´VE Depretmek.
RIYY Suya kanmak. * Beni Amir vilâyetinde bir dağın adı.
RIZA Memnunluk, hoşluk, razı olmak. * İstek, arzu. Kendi isteği.
RIZA-YI BÂRİ Allah´ın rızası.
RIZA-YI İLÂHÎ Allah´ın kulundan memnun olması. Her hangi bir hareketinde mü´minin en yüksek derecesi.(Rıza-yı İlâhî ve iltifat-ı Rahmanî ve kabul-ü Rabbanî öyle bir makamdır ki; insanların teveccühü ve istihsanı, ona nisbeten bir zerre hükmündedir. Eğer teveccüh-ü rahmet varsa yeter. İnsanların teveccühü, o teveccüh-ü rahmetin in´ikası ve gölgesi olmak cihetiyle makbuldür. Yoksa arzu edilecek bir şey değildir. Çünkü kabir kapısında söner, beş para etmez. M.)
RIZA-YI TARAFEYN İki tarafın isteği.
RIZA-CU f. Allah´ın rızasını arayan. Razı etmeyi gaye edinen.
RIZA-DÂDE f. Razı olmuş, kabul etmiş.
RIZAEN Razı olarak.
RIZAEN-LİLLÂH Allah rızası için.
RIZAM Büyük kaya parçası.
RIZK Yiyip içecek şey. Maddi mânevi ihtiyaca lâzım nimet. Allah´ın herkese lütuf ve kısmet ettiği ve bekaya sebeb olan nimet.(Rızk-ı helâl, iktidar ile alınmadığına, belki iftikara binaen verildiğine delil-i kat´i; iktidarsız yavruların hüsn-ü maişeti ve muktedir canavarların dik-ı mâişeti; hem, zekâvetsiz balıkların semizliği ve zekâvetli, hileli tilki ve maymunun derd-i maişetle vücutça zaifliğidir. Demek rızık, iktidar ve ihtiyar ile mâkusen mütenasiptir. Ne derece iktidar ve ihtiyarına güvense, o derece derd-i maişete mübtelâ olur. S.)(Rızk ise; hayattan sonra ni´metlerin en büyük bir hazinesi ve şükür ve hamdin en zengin bir menbaı ve ubudiyet ve dua ve ricaların en cem´iyetli bir mâdeni olmasından, suret-i zâhirede müphem ve tesadüfe bağlı gibi gösterilmiş. Tâ her vakit Rezzak-ı Kerim´in dergâhına iltica ve rica ve yalvarmak ve hamd ve şükür şefaatiyle rızk istemek kapısı kapanmasın. Yoksa muayyen olsa idi, mâhiyeti bütün bütün değişecekti. Şâkirane, minnetdarane ricalar, dualar, belki mütezellilâne ubudiyet kapıları kapanırdı. Ş.)( $ sarahatiyle; ummadığı tarzda yaşayacak kadar rızkını bulacak. Çünki şu âyet taahhüd ediyor. Evet, rızk ikidir:Biri hakiki rızktır ki, onunla yaşıyacak. Bu âyetin hükmü ile o rızk, taahhüd-ü Rabbanî altındadır. Beşerin su-i ihtiyarı karışmazsa, o zarurî rızkı her halde bulabilir. Ne dinini, ne namusunu, ne izzetini feda etmeğe mecbur olmaz.İkincisi: Rızk-ı mecazîdir ki, su-i istimâlât ile hâcât-ı gayr-ı zaruriye hâcât-ı zaruriye hükmüne geçip, görenek belâsiyle tiryaki olup, terkedemiyor. İşte bu rızk, taahhüd-ü Rabbanî altında olmadığı için, bu rızkı tahsil etmek, hususan bu zamanda çok pahalıdır. R.N.)
RIZVAN (Bak: Rıdvan)


Toplam 2 sayfada 1 1 2
Bu konuda sayfa başına 40 mesaj göster.

Powered by vBulletin®
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd.