Jeofiziğin Gizlerinin Peşinde
 

Jeofiziğin Gizlerinin Peşinde

Berkeley Ünivresitesinden Michael Manga, gezegenlerin evrimini anlamak istiyor, ancak bunun için birkaç milyon yıl oturup beklemeye ve gözlemlemeye hiç niyeti yok. Bu nedenle Manga ve Berkeleydeki çalışma arkadaşları kendilerine, soğutucu büyüklüğündeki yağ tanklarından 350 galonluk glikoz fıçılarına kadar birçok şekilde gezegen modelleri yaptılar. Bunlar, jeolojik gelişmelerle ilgili pek çok veri sağlıyor.

Manga arkadaşı Mark Jellinek ile gerçekleştirdikleri bir deneyde, Dünyanın sıcak noktalarının (Hot Point) döngülerini simülasyonla canlandırdı. Bu noktalar, Dünyanın yüzeyine yaklaştıkça eriyen ve volkanik patlamaları başlatan, yakıp kavurucu kaya parçalarıdır.

Küçük bir tankı bir tür motor yağıyla dolduran Manga ve Jellinek, tankın dibine motor yağından daha az yoğunluğa sahip soya yağı pompaladılar. Karışım alttan ısıtıldığında, soya yağı yüzeye çıkan ardından da yok olan damarlar oluşturdu. İki araştırmacı, bir milyar yıllık bir fenomeni bir saat içinde ortaya çıkardı.

Manga ve üniversite öğrencisi Helge Gonnermann, sıcak bir kaya veya magma eridiğinde hızla yükselerek parçalara ayrıldığı ve volkanik bir patlamaya neden olduğu yönünde uzun süredir bilinen bir anlayışın aksini ispat etti. İkili, genel olarak tam tersinin doğru olduğunu saptadı: Yüzeye yaklaştıkça parçalanan magma aslında volkanik patlamaları önleyebilir.

Magma hızla yükseldikçe çevre basıncı azalır. Bu magma içindeki gazın genişlemesine ve magmanın parçalanmasına neden olur (aynı soda içindeki karbondioksit gazının çıkması gibi). Manga ve Gonnermann, kimi zaman gazın magma kırıkları arasından kaçtığını ve patlamanın önlendiğini buldu. Bu saptama, St. Helens Dağındaki gibi yakınlarda gerçekleşen patlamayla da doğrulandı.

Gözünü Mars ve Venüse diken Manga, Tektonik levhalar neden yalnızca gezegenimizde hareket ediyor? gibi Dünyaya has gizemleri de çözmeyi umuyordur.

Kaynak:Enginbilim