İlk Çağda Anadolu Uygarliklari
 

HİTİTLER:
· M.Ö 2000 yıllarında Anadoluya gelerek Kızılırmak çevresinde devlet kurmuşlardır.
· Başkentleri Hattuşaş ( Boğazköy) şehridir. Çorum yakınlarındadır.
· Hititliler Suriyeyi ele geçirmek için Mısırlılarla savaşmışlardır.Bu savaşın sonunda iki devlet
arasında Kadeş Antlaşması imzalandı.
· Kadeş Antlaşması (M.Ö 1280) Dünya tarihinde iki devlet arasında yapılan ilk antlaşmadır.

• Hitit Devleti M.Ö 1200 yılında Anadoluya gelen Frigyalılar tarafından yıkıldı.

FRİGYALILAR:

• M.Ö 1200 yıllarında Hititlerin yıkıldığı bölge üzerinde ve Ankara ,Eskişehir ,Afyon dolaylarında devlet kurdular.
• Devletin başkenti Ankaranın Polatlı ilçesi yakınlarındaki Gordion şehridir.
• Frigyalılar krallarına Midas ünvanı verirlerdi.
• Tarım ve hayvancılıkla uğraşmışlardır.Tarım ve hayvancılıkla ilgili sert kanunlar koymuşlar tarıma ve hayvancılığa zarar verenleri şiddetle cezalandırmışlardır.
• Frigyalılar M.Ö 7.yüzyılda Kafkaslardan Anadoluya gelen Lidyalılar tarafından yıkılmıştır.

LİDYALILAR:
· Gediz ve Büyük Menderes ırmakları arasında kurulmuştur.
· Kral Giges zamanında bağımsız bir devlet kurmuşlardır.
· Başkentleri Sard şehridir.( Bugünkü Manisa-Salihli yakınlarındadır.)
· Ticaretle uğraşmışlardır.Kral Giges Efesten başlayıp Mezopotamyaya kadar uzanan Kral Yolunu yaptırmıştır.
· Ticaretteki bu gelişmeler nedeniyle Lidyalılar tarihte ilk kez parayı icad ettiler.
· Lidyalılar M.Ö 547 yılında Anadoluyu işgal eden Persler tarafından yıkıldılar.

URARTULAR:
· M.Ö 900 yılında Doğu Anadoluda kuruldu.
· Başkenti Tuşpa(Van) şehridir.
· Maden işlemeciliğinde ilerlemişlerdir.
· Tarımla ve hayvancılıklada uğraşmışlardır.Van ovasını sulamak için yaptıkları su kanalları günümüzde bile kullanılmaktadır.
· Urartu Devleti M.Ö 600 yılında Medler tarafından yıkılmıştır.

İYONYALILAR:
· M.Ö 1200 yıllarında Yunanistandan göç ederek Ege kıyılarına yerleşen Akalar tarafından kuruldu.
· Akalar Ege kıyılarında 12 ayrı şehir kurmuşlar ve şehir devletleri halinde yaşamışlardır.
· En önemli İyon şehirleri İzmir,Efes,Milet,Foçadır.
· Her şehrin başında ayrı bir kral bulunuyordu.Bundan dolayı hiçbir zaman güçlü bir krallık kuramamışlar ve ayrı ayrı şehir devletleri halinde yaşamışlardır.Siyasi birlik yoktur.
· İyonyalılar denizcilikte ileri gitmişlerdir.Ancak zamanla Lidyalıların,Perslerin ve Romalıların egemenliğine girerek kaybolmuşlardır.

İLK ÇAĞDA ANADOLUDA KURULAN DEVLETLERDE KÜLTÜR2
VE UYGARLIK

DEVLET YÖNETİMİ:
· İlk Çağda Anadoluda kurulan bütün devletler krallıkla yönetiliyordu.
· Hititlerde kraliçelerde geniş yetkilere sahipti.
· Hititlerde Tavananna ünvanı verilen ana kraliçe, kral olmadığı zaman devleti kral adına yönetirdi.
· Hititlerde Pankuş adı verilen meclis vardı.Bu mecliste önemli devlet meseleleri görüşülürdü.Bu meclis gerektiğinde kral ve kraliçeyi yargılardı.Hatta mahkum bile edebilirdi.
· İyonlarda şehir devletleri yönetimi önce krallar sonra soylular, daha sonra demokratik hükümetler tarafından yönetilmiştir.

DİN VE İNANIŞ:
· İlk Çağda Anadoluda kurulan devletlerin hepside çok tanrılı dine inanıyorlardı.(Politeizm)
· Hititlerde tanrı sayısı çok fazla olduğundan Hititlerin ülkesine “Bin Tanrı İli” denirdi.
· İnanışlarına göre tanrılar aynen insanlara benzer ve insanlar gibi yaşardı.
· Frigyalılar tarımla uğraştıklarından bu durum dinlerine de yansımıştır.Frigyalıların en büyük tanrısı toprak ve bereket tanrısı olan Kibeladır.
· Lidyalılar İyonlardan etkilenerek onların tanrılarına tapmışlardır.
· Lidyalılar, Artemis,Zeus,Apollo gibi pek çok Yunan tanrısını İyonlardan alarak kendi tanrıları haline getirmişlerdir.
· İlk Çağ uygarlıklarından bazıları öldükten sonra dirilmeye inanırlardı.Bundan dolayı mezarlarını kayaları oyarak oda şeklinde yaparlar ve içlerine çeşitli eşyalar koyarlardı.
· Tanrılara kurban keserler ve tanrılarına yiyecek ve içecek sunarlardı.

SOSYAL VE EKONOMİK HAYAT:
· Anadoluda kurulan İlk Çağ medeniyetlerinde insanlar eşit hak ve özgürlüklere sahip değillerdi.
· Ülke sosyal sınıflara ayrılmış durumdaydı.Hititlerde Kral ve ailesi,soylular,rahipler ,askerler ve köleler olmak üzere sınıflar vardı.Bu sınıfların ayrı ayrı hakları vardı.Kölelerin ise hemen hemen hiçbir hakkı yoktu.
· Hititlerde sınıflar arası ilişkiler kanunlarla belirlenmişti.Mal sahibi olma,miras,evlenme , boşanma kanunlarla belirtilmişti.
· Frigyalılar tarıma önem verdikleri için sert kanunlar koymuşlardır.Sabanını kıran öküzünü öldürene ölüm cezası vermişlerdir.
· Lidyalılar kara ticaretine önem vermişler ve Kral Giges Ege kıyılarından başlayan ve Mezopotamyaya kadar uzanan “Kral Yolunu” yapmışlardır.Böylece ticaret canlanmıştır.
· Lidyalılar parayı tarihte ilk defa icat ettiler.
· İyonyalılar deniz ticaretinde ileri gittiler ve Akdeniz ve Karadenizde koloniler kurdular.

YAZI ,DİL, EDEBİYAT BİLİM VE SANAT:
· Hititler ve Urartular çivi yazısı ve resim yazısı(hiyeroglif) kullanmışlardır.
· Lidyalılar,İyonyalılar ve Frigyalılar ise Fenikelilerden aldıkları alfabeyi kullandılar.
· Hititler Mezopotamya medeniyetlerinin destanlarını tercüme edip kullanmışlardır.
· Hititler tarih yazıcılığına önem vermişler ve Anal adı verilen yıllıklar yazmışlar ve bir yıl içinde meydana gelen olaylar tarafsız olarak yazılıp tanrılara sunulmuştur.
· Anadoluda bilim ve sanatın gelişmesinde Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarının etkisi görülür.
· İyonyada bilim ve sanat çok gelişmiştir.Bunun sebebi deniz ticaretiyle uğraşmaları uygarlıkların kesiştiği yerde olması bilimin zengin kişilerce desteklenmesi Ön Asyadan gelen yolların bitiş yerinde olması bilimin gelişmesini sağlamıştır.
· Tales,Diyojen, Pisagor,Heredot,Homeros gibi bilim adamları İyonyada yaşamışlardır.

ÇEVRE UYGARLIKLAR VE ANADOLUYA ETKİLERİ 3
· İlk Çağda Anadoluyu en fazla etkileyen uygarlık merkezi Mezopotamya olmuştur.
· Mezopotamya iki nehir arası demek olup Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki bölgeye denir.
· İlk Çağda Mezopotamyada kurulan devletler ;Sümerler,Babilliler,Asurlular ve Akadlardır.

SÜMERLER:
· Mezopotamyada kurulan ilk uygarlık Sümerlerdir. M.Ö 3500de Orta Asyadan gelerek Mezopotamyada devlet kurmuşlardır.
· Kanallar açmışlar ve bataklıkları kurutarak tarım ve hayvancılık yapmışlardır.
· Tarihte ilk yazıyı Sümerler bulmuşlar ve kullanmışlardır.( Çivi yazısı) M.Ö 3200
· Not: Yazının bulunmasıyla tarih devirleri başlamıştır.
· İlk yazılı kanunlar, ilk takvim, ilk matematik bilgileri de yine Sümerlere aittir.
· Sümerler çok tanrılı dine inanırlar ve Ziggurat adı verilen tapınaklarında tanrılarına tapınırlardı ve kurban keserlerdi.
· Sümerler Mezopotamyada kurulan Akadlar tarafından son verilmiştir.

BABİLLER:
· Aşağı Mezopotamyada kurulmuştur.
· Devletin en güçlü zamanı kral Hammurabi zamanıdır.Kral Hammurabi Sümer kanunlarını geliştirerek uygulamıştır.( Hammurabi Kanunları diye bilinir)
· Babil , dünyanın yedi harikasından biri olan “Babilin Asma Bahçeleriyle” ünlüdür.
· Babilliler M.Ö 6.yüzyılda Persler tarafından yıkılmıştır.

ASURLULAR:
· Yukarı Mezopotamyada kurulmuştur.Ninova şehri başkenttir.
· Asurlular ticaretle uğraşmışlardır.Anadolu,Mısır ve Mezopotamya arasında ticaret yapmışlardır.
· Asurlular ticaret amacıyla Anadoluya geldiklerinde yazıyı da beraberinde getirmişlerdir.Böylece Anadolu hem yazıyı öğrenmiş hem de tarih çağlarına girmiştir.
· Asurlular M.Ö 612 yılında Pers egemenliğine girmiştir.

AKADLAR:
· M.Ö 2300 lü yıllarda Arabistandan gelerek Mezopotamyada devlet kurdular.
· Akadlar; Elam,Asur,Doğu Anadolu ve Akdenizi fethederek imparatorluk kurdular.
· M.Ö 2150 yıllarında kuzeyden gelen Gutiler tarafından yıkılmıştır.
ANADOLUYU ETKİLEYEN DİĞER UYGARLIKLAR

• İranda hüküm süren Persler M.Ö 6.yüzyılda Anadoluya gelerek 200 yıl hüküm sürdüler.

· M.Ö 7.yüzyılda kurulan Makedonya Devletinin kralı olan İskender Asya seferine çıkarak Anadolu Mısır ,Suriye,İran ve Hindistanı ele geçirmiş ve sefer dönüşü ölünce ülke küçük krallıklara bölünmüştür.Bunlardan biriside Batı Anadoludaki Bergama krallığıdır.Bergama krallığı zamanında bilim ve kültür önem kazanmıştır.Parşömen(Bergamon) kağıdı icat edilmiş ve bilgiler kalıcı hale getirilmiştir.
· M.Ö 753te İtalyada kurulan Roma İmparatorluğu M.Ö 60 lı yıllarda sınırlarını hızla genişletmiş ve Anadolu,Mısır,Suriye ve Kuzey Afrikayı ele geçirerek büyük bir imparatorluk kurmuşlardır. Anadoluda Roma dönemine ait mimari eserler vardır.Bunlar; İstanbulda Bozdoğan kemeri ve Çemberlitaş, Ankarada ise Ogüst Mabedi( Tapınağı) ve Roma Hamamıdır.
· Roma İmparatorluğu M.S 395 yılında Batı Roma ve Doğu Roma ( Bizans İmp.) olmak üzere ikiye ayrıldı.Doğu Romadan (Bizanstan ) günümüze pek çok mimari eser kalmıştır bunların en önemlisi İstanbuldaki Ayasofya , Yerebatan Sarnıcıdır.
· Doğu Akdeniz kıyılarında denizcilikle uğraşan Fenikeliler buldukları 22 harflik alfabeleriyle Anadoluyu ve Dünyayı etkileyerek katkıda bulunmuşlardır.
· Mısır uygarlığı ise kullandıkları resim yazısı(Hiyeroglif), güneş yılı esaslı takvim ile tıp , matematik , astronomi alanlarında dünya medeniyetine katkıda bulunmuşlardır.