İyot-İyot'un Özellikleri - İyot'un Elementleri
 

İyot
Vikipedi, özgür ansiklopedi

İyot (I)

H Periyodik cetvel He

Li Be B C N O F Ne

Na Mg Al Si P S Cl Ar

K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr

Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe

Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn

Fr Ra Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Uub Uut Uuq Uup Uuh Uus Uuo

La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu

Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

Temel özellikleri

Atom numarası 53

Element serisi Halojenler

Grup, periyot, blok 17, 5, p

Görünüş Mor-koyu gri, parlak

İyot

Atom ağırlığı 55,845(2) g/mol

Elektron dizilimi Kr 5s2 4d10 5p5

Enerji seviyesi başına

Elektronlar 2, 8, 18, 18, 7

Fiziksel Özellikleri

Maddenin hali katı

Yoğunluk 4,933 g/cm³

Sıvı haldeki yoğunluğu {{{Sıvı_yoğunluğu}}} g/cm³

Ergime noktası 386,85 °K

184,3 °C

{{{Ergime_noktası_F}}} °F

Kaynama noktası 457,4 °K

184,3 °C

{{{Kaynama_noktası_F}}} °F

Ergime ısısı 15,52 kJ/mol

Buharlaşma ısısı 41,57 kJ/mol

Isı kapasitesi 54,44 (25 °C) J/(mol·K)

Atom özellikleri

Kristal yapısı Hacim merkezli kübik

Yükseltgenme seviyeleri 1,5,7

Elektronegatifliği 2,66 Pauling ölçeği

İyonlaşma enerjisi ilk: 1008.4 kJ/mol,

ikinci: 1845,9 kJ/mol,

Üçüncü: 3180 kJ/mol

Atom yarıçapı 140 pm

Atom yarıçapı (hes.) 115 pm

Kovalent yarıçapı 133 pm

Van der Waals yarıçapı 198 pm

Diğer özellikleri

Elektrik direnci 1.3x107 nΩ·m (20°C'de)

Isıl iletkenlik 0,449 W/(m·K)

Isıl genleşme 11,8 µm/(m·K) (25°C'de)

Ses hızı {{{Ses_hızı}}} m/s ({{{Ses_hızı_derecesi}}}'de)

Mohs sertliği {{{Mohs_sertliği}}}

Vickers sertliği {{{Vickers_sertliği}}} MPa

Brinell sertliği {{{Brinell_sertliği}}} MPa

İyot (Yunanca "mor" anlamına gelen iodes 'ten), sembolu I, atom numarası 53 olan bir elementtir. Kimyasal olarak iyot halojenlerin en az reaktif olanı, astatin'den sonra en elektropozitif olanıdır. İyot başlıca tıpta, fotoğrafçılıkta ve boya imalatında kullanılır. Çoğu canlının eser miktarda iyota gereksinimi vardır.

Diğer halojenler (Periyodik tablonun Grup VII üyeleri) gibi iyot da iki atomlu moleküller oluşturur, dolayısyla moleküler formülü I2'dir.

İyodür, iyot elementinin -1 yüklü hâlidir ve alkali elementlerle tuzlar oluşturur (potasyum iyodür, sodyum iyodür gibi.)

Bulunduğu yerler

İyot çevrede başlıca deniz suyunda çözümüş iyodür olarak mevcuttur, ayrıca bazı topraklarda ,minerallerde ve bazı deniz ürünlerinde de bulunur. potasyum iodürün bakır(II) sülfat ile reaksiyonu ile son derece saf halde iyor elementi elde edilebilir. Bu elementi saflaştırmanın birkaç başka yöntemi daha vardır. Element deniz suyunda seyrek bulunmasına rağmen kelp ve bazı başka deniz bitkileri iyodu bünyelerinde biriktirme yeteneğine sahiptirler. Bu sayede iyot gıda zincirine girer, ayrıca ucuz yoldan da saflaştırılabilir.Ve ayrıca balıkta buunur.

Kullanım Alanları

İyot ilaç yapımında, antiseptiklerde, gıda katkılarında, boyalarda, katalizörlerde ve fotoğrafçılıkta kullanılır.ayrıca tendürdiyotta da iyot vardır.

İzotopları [değiştir]

İyotun 37 izotopu vardır, bunlardan bir tek 127I kararlıdır.

129I pek çok bakımdan 36Cl'ya benzer. Çok az çözünür, az reaktiftir, ve nükleer reaksiyonlardan meydana gelir. Hidrolojik çalışmalarda 129I yoğunluğu genelde 129I'un toplam iyota (hemen hemen sırf 127I) olarak ifade edilir. 36Cl/Cl oranı gibi, doğadaki 129I/I oranı da çok düşüktür, 10-14-10-10 arası.36Cl'dan farklı olarak 129I'un yarı ömrü daha uzundur (15.7 milyon yıl), canlılara alınma eğilimi yüksektir ve farkli kimyasal özelliklere sahip çeşitli ionik şekillerde mevcuttur (başlıca I- ve IO3-). B yüzden 129I kolaylıkla biosfere girebilir.

Meterorlarda bulunan 129Xe, supernovalarda üretilen 129I'ın yıkımından kaynaklandığı, bunun da güneş sistemini oluşturan toz ve gazlarda yer aldığı gösterilmiştir. Güneş sistemimizin erken evrelerinde var olduğu gösterilmiş olan 129I'nin yıkımı I-Xe radyometrik tarihleme yöntemi kullanılır. Bu yöntem güneş sisteminin ilk 50 milyon yılınının tarihlenmesinde kullanılır.

İlginç özellikleri

Koyu gri-koyu mor bir katı ulaamını iyot, ısıtıldığı zaman süblimleşme ile burnu tahriş edici, pembe-mor bir gaza dönüşür. Bu halojen diğer pek çok elementle bileşik oluşturabilir, ama grubundaki diğer elementlerden daha az etkindir ve metalik bazı özellikleri de vardır. İyot, kloroform, karbon tetraklorür ve karbon disülfürde kolaylıkla çözünüp mor çözeltiler oluşturur. Suda az çözünüp sarı bir çözelti oluşturur. Nişasta-iyot komplekslerinin koyu mavi rengi serbest elementten kaynaklanır.ayrıca deniz suyundaki iyot bazı yollarla saflaştırılabilir..

Reaksiyonları

Hava ile reaksiyonu

İyot havadaki oksijen ve azot ile reaksiyon verecek kadar reaktif bir element değildir. Fakat ozon (O3) ile reaksiyona girerek I4O9 bileşiğini oluşturur.

Su ile reaksiyonu [değiştir]

İyodun su ile reaksiyonu ile hipoiyodit OI- oluşur. Reaksiyonun denge yönü ortamın pH’sına bağlıdır.

I2 (s) + H2O (s) OI- + 2H+ + I-

Halojenler ile reaksiyon

İyodun (I2) oda sıcaklığında flor (F2) ile reaksiyonu sonucunda iyot pentaflorür bileşiği oluşur. Aynı reaksiyon 250 °C de gerçekleştiği zaman iyot heptaflorür bileşiği oluşur. Reaksiyon -45 °C CFCl3 çözücüsü içerisinde gerçekleştirilirse iyot triflorür bileşiği oluşur.

I2 (k) + 5F2 (g) → 2IF5 (s) (renksiz)

I2 (g) + 7F2 (g) → 2IF7 (g) (renksiz)

I2 (k) + 3F2 (g) → 2IF3 (k) (sarı)

İyodun brom ile reaksiyonu sonucunda çok kararsız bir yapıya ve düşük erime noktasına sahip olan interhalojen IBr bileşiği oluşur:

I2 (k) + Br2 (s) → 2IBr (k)

İyodun -80 °C’de sıvı klorun fazlası ile olan reaksiyonu sonucunda iyot triklorür daha doğrusu I2Cl6 oluşur. İyot, su ve klor reaksiyonu sonucunda iyodat asidi oluşur:

I2 (k) + 3Cl2 (s) → I2Cl6 (k) (sarı)

I2 (k) + 6H2O (s) + 5Cl2 (g) → 2HIO3(k) + 10HCl (g)

Asit ile reaksiyonu [değiştir]

İyodun sıcak derişik nitrik asit ile reaksiyonu sonucunda iyodat asidi oluşur:

3I2 (k) + 10HNO3 (s) → 6HIO3 (k) + 10NO (g) + 2H2O (s)

[değiştir] Baz ile reaksiyonu

İyot sıcak alkali çözeltilerle reaksiyona girerek iyodat (IO3-) oluşturur

3I2 (g) + 6OH- (aq) → IO3- (aq) + 5I- (aq) + 3H2O