Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...

Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EBB
(C.: Abâb) Kuru ot. Taze ot. * Mer'a, otlak, çayır. * Kavga etmek veya bir yerden gitmek için hazırlanmak.

EBBAL
Deve çobanı.

EBBALE
Bir yüklük odun. * Bir kısım halk. Cemaat. Cemiyet.

EBBAR
İğneci. İğne yapan veya satan kimse.

EBBAZ
Kaçma, ürkme. * Sıçrayıp atlayan karınca.

EBBED-ALLAH
(Allah ebedî, dâim eylesin!) mânasına bir dua.

EBCED
Arabça Eski Sâmi alfabesindeki harf sırasının sayı değerine göre tertiplenmesinden meydana gelen birinci kelime. Bu tertip İbrâni ve Süryâni Alfabesindeki harfleri içine alır. İbâredeki kelimelerin sırası ve harflerin rakam değerleri şu suretle gösterilmektedir. $(Ebced) $(Hevvez) $(Hutti) $(Kelemen) $(Sa'fes) $(Kareşet) $(Sehaz) $(Dazig)Bu sekiz kelime bütün huruf-u hecâ denen yirmi sekiz harfi içine almış ve sıra ile eliften gayn harfine kadar, birden bine kadar her harfte aşağıdaki sıra ile gösterildiği gibi değerler verilmiştir. Elif: 1, Bâ: 2, Cim: 3, Dal: 4, He: 5, Vav: 6, Ze: 7, Ha: 8, Tı: 9, Yâ: 10, Kef: 20, Lâm: 30, Mim: 40, Nun: 50, Sin: 60, Ayn: 70, Fe: 80, Sad: 90, Kaf: 100 Rı: 200, Şın: 300, Te: 400, Se: 500 Hı: 600, Zel: 700, Dad: 800, Zı: 900, Gayn: 1000 Şimdiki Arabcada alfabe bu sırayı tutmuyorsa da harflerin rakam gibi kullanıldığı zaman, yine eski sıraya uymak için Ebced sırasını da devam ettirmişlerdir. Hem birbirine benzeyen harfler bu sırada dizilmiştir. Eskiden İslâmlarda matematik ve fizikte bu harflerin rakam yerine kullanıldıklarını biliyoruz.

EBCEDHAN
f. Ebced okuyan. Mektebe yeni başlayan, acemi.

EBCED HESABI
Ebced harf tertibinde görüldüğü gibi, Kur'ân-ı Kerim daha nâzil olmadan harflere rakam değeri verilerek tarih yazılır ve hâdiseler kaydedilirdi. Bundan böyle Arab, Fars ve Türk Ebediyatında hâdiselerin tarihleri Ebced hesâbı ile yazılırdı. Birçok muharebe, zafer, büyüklerin doğum ve ölümü, yüksek mevkilere geçiş, câmi, köprü, çeşme yapılış ve açılış tarihleri bu hesaba uyularak mısralarla ifade edilirdi. İşte bu ebcede göre harflere sayı değerleri verilerek kuvve-i kudsiye sâhibi ve büyük evliya ve allâmelerden ve ehl-i sünnet ve cemaat eshabı birçok müellifler, Kur'ân-ı Kerim'den, âyet ve hadis-i şeriflerden de mânalar çıkarmışlardır. Ebced hesabının Kur'ân'a tatbikinden çıkan şudur ki: Kur'ân'ın her kelimesi ve kelimelerdeki her harf bile Allah'ın ilim ve iradesiyle bilhassa belli maksatlarla seçilmiştir. Her harfin bile yerine göre hususi bir vazifesi vardır.Meselâ: Elmalı Tefsiri sh: 3956'da Molla Câmi Merhumdan şu tarihî nakil vardır: Kur'ân-ı Kerim'in 34'üncü sure, 15'inci âyetinde (Beldetün Tayyibetün: $ "İyi bir beldedir" ifâdesi ile İstanbul kasdedilmiştir ve İstanbul'un fetih tarihi bu cümlenin ebcedi ile haber verilmiştir.) diye gösteriliyor: Bu cümledeki harfleri sıra ile hesab ederek şu neticeyi görmekteyiz: 2 + 30 + 4 + 400 + 9 +10 + 2 + 400 = 857 hicri senesi oluyor. Bu tarih İstanbul'un Sultan Fatih Mehmed Hazretleri zamanında milâdi 1453 tarihinde fethine tevâfuk etmektedir. (29. Mektub Rumuzât-ı Semaniyede : Kur'ân-ı Kerim'in 108. Suresinde: $ ebcedî makamı 857 olarak, aynen "Beldetün Tayyibetün" gibi İstanbul'un İslâm eline geçmesi olan 857 tarihine tevafuk etmekle işaret ediyor... Evet mâdem Sure-i Kevser, Resul-i Ekrem'e (A.S.M.) ihsan edilen fütuhat-ı azîmeye delâlet ediyor. Elbette İstanbul'a dahi bakıyor.)Bundan başka, Fetih Suresinde $ âyetinin, Sultan Mehmed Fâtih'in Uzun Hasan'a galib geldiği tarih 878 olarak görülmektedir.Bundan başka Timurleng'in Şâm-ı Şerif'i harab ettiği tarihi hesab edecek olursak, Kur'ân-ı Kerim'in 2'nci suresinin 114'üncü âyetindeki "Harab" $ kelimesinden aynı hesabla: 600 + 200 + 1 + 2 = 803 hicrî tarihi çıkıyor.Risale-i Nur Külliyatından Şuâlar Mecmuasında ve İmâm-ı Buhâri Tarihinde Ebi Aliye İbn-i Cerir ve İbn-i Hâtem'den nakledilen ve Kadı Beyzâvi Tefsirinde de mezkur bulunan aşağıdaki rivâyet dahi Ebced Hesabının Kur'ân-ı Kerim ile olan şeksiz alâkasını isbat etmektedir: (Bir zaman Benî İsrâil âlimlerinden bir kısmı huzur-u Peygamberîde surelerin başlarındaki $ gibi mukattaât-ı hurufiyyeyi işittikleri vakit, hesâb-ı cifir ile dediler: "Yâ Muhammed! Senin ümmetinin müddeti azdır." Hz. Resul-ü Ekrem onlara mukabil dedi: "Az değil!" Sâir surelerin başlarındaki mukattaâtı okudu ve ferman etti. "Daha var." Onlar sustular. Ş.)

EBCEL

EBCEL
Cüssesi büyük olan iri yapılı adam. * Atta ve devede bulunan bir damar. (İnsanda o damara, "ırk-ı ekhal" derler.)

EBDA'
(Bedi'. den) En bedi. Ziyade bedi' ve güzel. Daha çok dikkati çeken.

EBDAL
(Bedil veya Bedel. C.) Evliyâdan, ziyâde nuraniyyet kazanmış olanlar. Evliyâ zümresinden bir cemaat. Arapçada halkın lüzumlu işlerinin tasarrufuna memur bir cemaata denir. (Mâsivâ alâkasından mücerret ve Cenab-ı Hakk'ın muhabbetinde fâni ve müstağrak olan zâtlar. O.S.)

EBDAN
f. Kavim, aşiret, kabile. * Şayeste, lâyık, münâsib, muvafık, uygun.

EBDAN
(Beden. C.) Bedenler. Tenler.

EBECC
Patlak gözlü adam.

EBED
Ebedîlik. Zevalsizlik. Sonu olmamak. (Bak: Beka)Aklın bir hizmetkârı ve tasvircisi olan "kuvve-i hayâliye"ye denilse ki: Sana bir milyon sene ömür ile saltanat-ı dünya verilecek, fakat âhirde mutlaka hiç olacaksın. Tevehhüm aldatmamak, nefis karışmamak şartıyla "Oh" yerine "Ah" diyecek ve teessüf edecek. Demek, en büyük fâni, en küçük bir âlet ve cihazat-ı insaniyeyi doyuramıyor. İşte bu istidattandır ki, insanın ebede uzanmış emelleri ve kâinatı ihâta etmiş efkârları ve ebedî saadetlerinin envaına yayılmış arzuları gösterir ki: Bu insan ebed için halk edilmiş ve ebede gidecektir. Bu dünya ona bir misâfirhanedir ve âhiretine bir intizar salonudur. S.)(İnsanın fıtrat-ı zişuuru olan vicdanı saadet-i ebediyeye bakar, gösterir. Evet, kim, kendi uyanık vicdanını dinlerse, "Ebed!... Ebed!" sesini işitecektir. Bütün kâinat o vicdana verilse, ebede karşı olan ihtiyacının yerini dolduramaz. Demek o vicdan, o ebed için mahluktur. Demek bu vicdanî olan incizab ve cezbe, bir gaye-i hakikiyenin ve bir hakikat-ı câzibedârın yalnız cezbi ile olabilir. S.)

EBED-ÜL-ÂBÂD
Tükenmez, ebedî hayat. Sonsuzluk. * Cennet.

EBED-ÜL ÂBİDÎN
Ebediyyen, sonsuz olarak.

EBEDD
Gövdeli, iri cüsseli kimse. İki uyluğunun arası geniş ve etli olan kimse.

EBEDEN
(Ebedâ) Devamlı olarak. Kat'â ve aslâ. Hiçbir vakit.

EBEDGÂH
f. Kabir, mezar.

EBEDHANE
f. Kabir, mezar.

EBEDÎ
Sonsuza ve ebediyete âit. Ebediyete dâir ve müteallik.(Kur'ân bize bu âlemin fâni, geçici olduğunu, herşeyin devamlı değiştiğini ve takdir edilen bir zaman sonunda sona erdiğini ve ereceğini belirtiyor. Madde âleminin bir başlangıcı ve sonu olduğunu bundan da anlıyoruz. Kur'ân, bize ebedî âlemin varlığını da haber veriyor, bu dünya hayatının ebediyet âlemine geçiş için bir hazırlık, tekâmül ve geçiş dönemi olduğunu, ebediyet âlemindeki hayata uygun bir varlık olmak için bu dünyada Allah'ın emir ve kanunlarına uygun yaşamak gereğini hatırlatıyor ve emrediyor.)

EBEDİYYEN
Ebedî olarak, ilel-ebed. * Hiç bir vakit, hiç bir zaman.

EBELET
Çok yemekten gelen ağırlık, hazımsızlık.

EBEN
Töhmetli, kabahatli kişi. * Adâvet, düşmanlık.

EBEN AN-CEDD
Babadan, dededen.

EBER
Hurmanın budaklanması ve ıslah edilmesi. * Akrep sokması.

EBERR
Çok faziletli, şerefli. Çok sâdık ve dindar. Çok iyilik sever. * Şenlikten uzak, bedevi.

EBES
Çok süt içmekten dolayı midede ve karında meydana gelen şiş. $

EBEVEYN
Ana ile baba. (Eb ile ümm.)

EBGAZ
Çok fazla buğzedilen, hiç sevilmeyen, nefret edilen.

EBH
Unutulan şeyi hatırlatmak.

EBHAK
Bir gözlü.

EBHAL
(Buhl. den) En hasis, çok cimri, daha tamahkâr. * Büyük gözlü.

EBHÂR
(Bahr. C.) Bahirler, deryalar, denizler.

EBHÂR-I VÂSİA
Geniş denizler.

EBHAR
Nefesi ve ağzı fena kokan adam.

EBHAS
Gözlerinin üstünde veya altında bir miktar yumruca et parçası olan kişi.

EBHEKAN
Kuzu kulağı adı verilen ot.

EBHEL
Ardıç ağacının yemişi. * Ardıç ağacının bir nevi

EBHEM
Söz söylemeye muktedir olmayan. Konuşmaya iktidarı bulunmayan adam.

EBHER
En bâhir, en âşikâr. En parlak, daha çok zâhir. * Temiz kanı yürekten bedene dağıtan büyük bir damar.

EBHİRE
(Buhâr. C.) Dumanlar, buğular.

EBHUR
(Ebhar) (Bahr. C.) Denizler, bahrlar.

EBHUR
(Bahur. C.) Buharlar. Buğular.

EBİ
(Bak: Ebu)

EBİ-L BENÂT
Kızların babası.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EBİB
İri taneli yağmur.

EBİH
Yüzünden örtüyü kaldırmayan tesettürlü kadın.

EBİL
Devenin hâllerinden anlıyan kimse.

EBİL
Nasârâ rahibi ve ekâbiri.

EBİL-ÜL EBİLÎN
İsa Peygamber (Aleyhisselâm)

EBİYE
İmtinâ edici, çekinen kadın.

EBKA'
Alaca karga.

EBKA
Ağlattı (mânasında mâzi fiili. Bak: İbkâ)

EBKÂR
(Bikr. C.) Bekârlar. * Mc: Evvelce kimsenin söylemediği sözler.

EBKÂR-I EFKÂR
Evvelce söylenmemiş olan fikirler.

EBKEM
(Bükm. den) Dilsiz. Konuşamıyan.

EBKEMÎ
f. Dilsizlik, dili olmamak.

EBKEM Ü LÂL
Cevapsız bırakmak. Susmak. Dilsiz gibi sükût etmek.

EBKEMİYET
Dilsizlik. Konuşamamazlık.

EBLAD
Eser.

EBLAĞ
En beliğ. Daha beliğ. Daha fasih. Çok beliğ.

EBLAK
Rengârenk. * Alaca bulaca. * Alacalı at.

EBLAK-SÜVAR
f. Alaca ata binmiş kişi. * Mc: Savaşçı, cenkçi yiğit.

EBLEC
Açık kaşlı. * Mc: Nurlu, parlak, vuzuhlu.

EBLED
Ebleh, ahmak, bön. Söylenilen şeylere aklı hemen taalluk etmeyen kimse. * Açık kaşlı. * Şişman gövdeli kişi.

EBLEH
Ahmak. Bön. Budala.

EBLEHÂNE
f. Ahmakçasına. Eblehçesine.

EBLEHÎ
f. Ahmaklık, saflık, bönlük.

EBLEHİYYET
Ahmaklık, eblehlik, bönlük, salaklık, saflık, kalın kafalılık.

EBLEK
f. Alacalı renk.

EBLEM
Kalın dudaklı adam.

EBLİM
Bal, asel.

EBLUÇ
f. Ezilmiş tozşekeri. Nebat şekeri.

EBLUK
f. Münafık, iki yüzlü adam. * Şarlatan.

EBNÂ
(İbn. C.) Oğullar. Çocuklar. Veledler. Ferzendeler.

EBNÂ-İ ÂDEM
Adem oğulları. İnsanlar.

EBNÂ-İ BEŞER
İnsan oğulları.

EBNÂ-İ CİNS
Kendi sülâlesinden gelenler. Aynı cinsten olanlar.

EBNÂ-ÜD DEHALİZ
Anası babası belli olmayıp etrafa atılmış, sokağa bırakılmış çocuklar.

EBNÂ-YI MAZİ
Mâzinin insanları.

EBNÂ-YI SEBİL
Yolcular, seyahat edenler, seyyahlar.

EBNÂ-YI VATAN
Vatan evlâtları.

EBNİYE
(Bina. C.) Binalar. Yapılar.

EBNİYE-İ ATİKA
Eski binâlar.

EBNİYE-İ MÜRTEFİA
Yüksek binalar.

EBR
Ürkmek. Kaçmak.

EBR
f. Bulut.

EBR-İ BAHAR
Bahar bulutu.

EBR-İ BÂRÂN
Yağmur bulutu.

EBR-İ İHSAN
İhsan, lütuf bulutu.

EBRAC
Burçlar, kaleler.

EBRAH
Zor olmak, güç olmak.

EBRAK
Fazlaca parıltılı. * Taşlı, kumlu, balçıklı yer. * Alaca renkli at. * İki renkli lekeli bir şey.

EBRÂR
(Berr. C.) Özü sözü doğru olanlar, hamiyetliler. Sâdıklar. İyiler.

EBRÂR-I ÜMMET
Ümmetin iyileri. Hayırlıları.

EBRAS
İnsanın rengini degiştiren alaca ve miskin eden çok fena bir maddi hastalık ismi.

EBREC
Gözünün akı çok olan güzel gözlü kimse.

EBRED
(Berd. den) Çok soğuk.

EBREHE
Peygamberimizin (A.S.M.) doğumundan elli gün kadar evvel Kâbenin tahribine gelen Habeş Ordu Kumandanının ismi. (Bak: Ebabil)(Fillerle varıp Kâbeye, hem Ebrehe zâlim.İsterdi ki, yapsın nice bin türlü mezâlim...İsterdi ki; o beyt yıkılıp şöhreti sönsün.Halk Kâbeyi terkederek, kiliseye dönsün.İsterdi ki; çeksin doğacak nura bir sed.Hem doğmadan ölsün diye "Mahbub-u Müebbed."Günlerce gidip Kâbeye hem yaklaşan orduBirdenbire bir tehlike sezmiş gibi durdu...Sür'atle gelip bir sürü kuş, semt-i bahirden. Taş harbine başlar, pek acib hepsi birden.İndikçe havadan o muamma gibi taşlar Cansız yıkılıp yerlere yatmış nice başlar.Şahıyla beraber kocaman orduyu Mevlâ Olsun diye mahbuba nişan eyledi mevta. E.L.)

EBREK
En bereketli.

EBRENCEN
f. Bilezik. Kadınların kollarına taktıkları altından mâmul zinet eşyası.

EBRESİM
İbrişim.

EBRESİMÎ
İbrişimci.

EBREŞ
Alaca benekli at. * Kırmızı ve beyazdan meydana gelen alaca renk.

EBRİC
Yayık adı verilen ve yoğurttan yağ çıkarılan nesne.

EBRKÂR
f. Şaşkın, sersem, ne yapacağını bilmeyen adam. (Ebr'in "bulutun" yerinde durmayıp gezici olmasından kinâye olarak, bu mânayı aldığı sanılmaktadır.)

EBRU
f. Kaş. * Bir nevi dalgalı kumaş ve kâgıt ismi.

EBRUFERAH
f. Güler yüzlü.

EBRUVÂN
f. Kaşlar.

EBS
Sütü çok içmekten dolayı karnı şişmek.

EBSAR
(Basar. C.) Gözler. Dikkat sahipleri. Görücüler.

EBTAH
(C.: Ebâtih) Kumlu ırmak ve dere.

EBTAL
(Battâl. C.) Yiğitler, cesurlar, döğüşken erler.

EBTAL
(C.: Ebâtil) İnsanın böğrü. * En boş. Boşuboşuna. Çok bâtıl.

EBTER
Kuyruğu kesik hayvan. * Sonunda oğlu ve kızı kalmayan insan. * Ölümünden sonra adı hatırlanıp anılacak hayrı ve ihsanı kalmayan kişi. * Eksik, tamamlanmamış.

EBTİNE
(Bâtın. C.) Çukur yer, kuytu yer.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EBU
Peder, baba, ata, eb.

EBU BEKİR-İ SIDDIK (R.A.)
Asıl adı Abdullah, künyesi Ebu Bekir, lâkabı Sıddık ve Atik. Erkekler içerisinde Resul-i Ekreme (A.S.M.) ilk iman eden; bütün muharebelerde ona refakat eden; seferde, hazarda, bütün tehlikeli anlarda Peygamber Efendimizle (A.S.M.) beraber çalışmış ve onun en yakın Sahâbesi. Onun sohbetinden feyz almış, nübüvvet sırlarının en samimi mahremi. Her şeyini, bütün malını İslâmiyet uğruna, Peygamberimize (A.S.M.) sadakati ile feda etmiş, sırf lillâh için çalışmış, hiç bir maaş kabul etmeden hilâfet makamında bulunmuş, İslâmın ilk Reis-i Cumhuru olmuştu. Seçimle başa geçmiş, zekât vermeği kabul etmemek ve irtidad etmek gibi hareketlere karşı mücadele etmişti. Kur'ân-ı Kerimin Sure ve Ayetlerini ilk def'a cem' edip bir cilt halinde toplamıştı. Hilâfeti zamanında Hz. Halid kumandasında İslâm Ordusu Suriye ve Şamı fethetmişti.

EBU CABİR
Ekmek.

EBU CA'DE
Kurt, zi'b.EBU CAFER $ Bin Abdullah Bin Cafer bin Ebî Tâlib (R.A.) : Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm'dan 25 Hadis rivayet etmiştir. Kureyş'in Haşimî kolundandır. 80 senesinde 80 yaşında iken vefat etti. (R.A.)

EBU CA'FER
Sinek.

EBU CEHL
Cehalet babası demek olan bu kelime, Hazret-i Resul-i Ekrem (A.S.M.) zamanında, mu'cizeleri ve çok delilleri ve Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ı gördüğü halde iman etmeyen din düşmanı puta tapan gururlu bir müşrikin lâkabıdır. Bedir Gazasında öldürüldü.

EBU CEMİL
Tere otu.

EBU DAVUD
(Bak: Kütüb-ü Sitte)

EBU-D DERDA
Uveymir adı ile de meşhurdur. Ashab-ı kirâmın âlim ve hakîmlerindendi. Peygamberimiz: "Uveymir, Ümmetimin hakimlerindendir" buyurmuştur. Uhud'dan itibaren bütün muharebelerde bulunmuştur. 179 hadis rivâyet etmiştir. Hikmetli sözlerinden birisi şudur: "Âlim olmayınca insan müttaki olamaz, bir âlim âmil olmadığı halde ilim sâhibi sayılamaz."

EBU EYYUB
Deve, cemel.

EBU EYYUB-İL ENSARÎ
Sahabe-yi Kiramdan olup Halid bin Zeyd-i Hazrecî diye de anılır. Hicretten sonra Peygamberimize (A.S.M.) ilk mihmandârlığı yapmış idi. Hicretin 50. yılında pir-i fâni olduğu halde teberrüken Kostantiniyye'nin fethine azimet eden İslâm ordusu ile harbe iştirak etmiş, İstanbul surları dışında şehid olmuştur. Sonradan ancak Sultan Mehmed Fatih'in Hocası Akşemseddin Hazretleri tarafından mezarı keşf edilmiştir. 150 hadis-i şerif nakletmiştir. (R.A.)

EBU HALİD
Köpek, kelb. * Canavar.

EBU HANİFE
(Bak: İmam-ı A'zam)

EBU HASAN-I ŞAZELÎ
(Bak: şazelî)

EBU HUMEYD
Ayı denilen canavar.

EBU HÜREYRE (R.A.)
Peygamberimize (A.S.M.) bütün gücüyle hizmette bulunmuş ve İ'lâ-yı kelimetullâh yolunda Peygamber (A.S.M.) ile bütün muharebelere iştirak etmiş, 5374 aded Hadis-i Şerif nakletmiştir. Hicri 75 yılında, Medine-i Münevvere'de, 78 yaşında iken dâr-ı bekaya irtihâl etmiştir. (R.A.) (Bak: Ashab-ı Suffa)

EBU İKRİME
Güvercin kuşu.

EBU İYAZ SELEME BİN AMR BİN EL EKVÂ (R.A.)
Biat-ı Rıdvanda hazır bulunan, gayet cesur, nişancı, hamiyetperver bir sahabedir. 77 hadis-i şerif rivayet etmiştir. Hicrî 74 tarihinde, 80 yaşında iken Medine-i Münevvere'de vefat etmiştir. (R.A.)

EBUK
Kaçmış köle.

EBU KALEMUN
Bir nevi kumaş ki, göze türlü türlü görünür. Bâzıları "gülistân-ı kemhâ" derler.

EBU KATADE HARİS BİN RİB'İY (R.A.)
Ensardan ve Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın süvarilerindendir. 170 Hadis-i Şerif rivayet etmiştir. Uhud Gazvesinden itibaren bütün muharebelere iştirak etmiş bir kahraman olup 74 tarihinde 80 yaşında iken Medine'ye avdetinde vefat etmiştir. (R.A.)

EBU KAYS
Çakal.

EBU-L ALA-İ MAARRÎ
(Mi: 973 - 1057) Kör olmasına rağmen hafızasının fevkalâdeliği ile tanınmış büyük Arap şairlerinden biridir ki, kasideleriyle meşhurdur.

EBU-LA-ŞEY
Hiçbir şeyin babası. Hiç bir şeyi olmayan.

EBU-L AVN
Hurma.

EBU-L MEYMUN
Bal, asel.

EBU-L MİREH
Şeytan.

EBU-L MUHTAL
Katır, bağal.

EBU MANSUR-U MATÜRİDÎ
(Bak: Matüridî)

EBU NAFİ'
Sirke.

EBU-N NACİ'
Helva.

EBU-N NECM
Tilki.

EBU SAİD-İL HUDRÎ
Ashab-ı Kirâmın en mümtazlarından ve Ensardandır. 1170 Hadis-i Şerif rivayet etmiştir. Uzun müddet fetva vazifesinde bulunmuş, Hicri 72'de 86 yaşında iken Medine-i Münevvere'de vefat etmiştir. (R.A.)

EBU LEHEB
(Ebi Leheb) Asıl adı: Abduluzza'dır. Güneş gibi, âlemleri aydınlatan Resul-i Ekrem Aleyhissalatü Vesselâm'ın nurundan gözünü kapadı ve küfre hizmete çalıştı, iman etmedi. Peygamberimizin amcası idi. Karısı ve oğulları sırf düşmanlık için çalıştılar. Adı "Alev babası" mânasında olan "Ebu Leheb" kaldı.

EBU-L EMİN
Tokluk, şiba'.

EBU-L FADL
Altun.

EBU-L HARİS
Arslan.

EBU-L HUSAYN
Tilki.

EBU-L İBER
Utanmaz, edepsiz, hayasız adam.

EBU-L KA'KA'
Kuzgun.

EBU SABİR
Tuz, milh.

EBU SÜFYAN
(Mi: 597 - 653) Kureyş kabilesinin bir kolu olan Beni Ümeyyenin Reisi ve Hz. Muâviyenin (R.A.) babası.

EBU SÜLEYMAN
Horoz.

EBU TALHA ZEYD BİN SEHL (R.A.)
Ashab-ı Kiram arasında, sayılı kahramanlardan ve atıcılardandır. Resul-ü Ekreme (A.S.M.) atılan oklara göğsünü germiştir. 20 Hadis-i Şerif rivayet etmiştir. Hicri 34 tarihinde vefat etmiştir. Bütün muharebelere katılmış bir kahraman-ı İslâmdır. (R.A.)

EBU TALİB
(...-619) Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) amcasıdır. (Diyorsunuz ki: Amcası Ebu Tâlib'in imanı hakkında esahh nedir?Elcevap: Ehl-i Teşeyyu, imanına kail; Ehl-i Sünnet'in ekserisi, imanına kail değiller. Fakat benim kalbime gelen budur ki: Ebu Tâlib, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın risaletini değil; şahsını, zâtını gayet ciddi severdi. O'nun -o gayet ciddi- o şahsî şefkati ve muhabbeti, elbette zâyie gitmeyecektir. Evet, ciddi bir surette Cenab-ı Hakk'ın Habib-i Ekremini sevmiş ve himaye etmiş ve taraftarlık göstermiş olan Ebu Tâlib'in inkâra ve inada değil, belki hicab ve asabiyet-i kavmiye gibi hissiyata binaen, makbul bir iman getirmemesi üzerine Cehennem'e gitse de; yine Cehennem içinde bir nevi hususi Cennet'i onun hasenatına mükâfaten halkedebilir. Kışta bazı yerde baharı halkettiği ve zindanda -uyku vasıtasıyla- bazı adamlara zindanı saraya çevirdiği gibi, hususi Cehennem'i, hususi bir nevi Cennet'e çevirebilir... M.)

EBU TAYYİB EL-MÜTENEBBİ
(Hi: 915 - 965) Kûfe'de doğdu. Bağdat'ta öldü. Büyük şairlerden olup, divanı vardır.

EBU-L VAKT
Vakit ve hâlin te'siri altında kalmıyanlar.

EBU-T-TURAB
Hz. Alinin (R.A.) bir lâkabı.(Bu isim Hz. Ali Radiyallahu anh, toprak üzerine oturduğu veya yattığından dolayı tevâzuuna işareten Peygamber Efendimiz (A.S.M.) tarafından verilmiştir.)

EBÛÜ
İkrar ederim, sığınırım, itiraf ederim, tövbe ederim mânasına fiildir.

EBU ZA'FEL
Fil.

EBU ZENE
Maymun.EBU ZERR-İ GIFFARÎ $ Cündüb bin Cünâde (R.A.) : İlk İslâm olanların beşincisi olup ilimde İbn-i Mes'ud hazretlerine müsavi sayılırdı. Resül-ü Ekrem Aleyhissalâtu Vesselâmdan 281 Hadis-i Şerif nakletmiştir. Hazreti Ali Kerremallahu Vechehu kendisine "İlim dağarcığı" lâkabını vermiştir. Hi: 31'de Hakkın rahmetine kavuşmuştur. (R.A.)

EBU ZİYAD
Eşek, hımar.

EBU ZÜBAB
Fâre.

EBU ZÜR'A
Domuz, hınzır.

EBU-Z ZEHEB
Çok zengin olan adam, altın babası.

EBVA'
Medine-i Münevvere'ye bağlı olup, Mekke-i Mükerreme yolunda bir köyün adıdır. Medine'ye yirmiüç mil uzaklıktadır. Köyün üstünde dik ve kuru bir dağın adı da Ebvâ'dır. Bu köy iki şey ile meşhurdur. Biri: Peygamberimizin annesi Hz. Amine'nin kabri orada bulunmaktadır. İkincisi ise: Hicretin birinci senesinde birinci defa olarak yapılan gazanın orada olmasıdır.

EBVÂB
(Bab. C.) Kapılar. * Kısımlar. Bahisler. Parçalar.

EBVÂB-I MÜZEHHEB
Yaldızlı kapılar.

EBVÂB-I RAHMET
Rahmet kapıları.

EBVÂB-I SEMÂ
Semâ kapıları, gök kapıları.(78. surenin 18. ve 19. âyetlerinin tefsirinden bir kısmıdır:"O fasl günü o gündür ki, sura üfürülür. Yani sur üfürülünce siz ölüler uykudan uyanır gibi uyanır kalkarsınız da, (sure: 17, âyet: 71 mantukunca) her ümmet imamıyla çağırılarak derhal alay alay, ümmet ümmet, cemaat cemaat mahşere gelirsiniz ve o sırada, semâ açılmıştır. Nizâm-ı âlem değişmiş; bugün kapalı, sağlam bir bina olan semâ fethedilmiş; (sure : 69, âyet: 16 mazmununca inşikak edip yer yer açılmıştır da hep kapılar olmuştur. Her tarafı kapılardan ibaret gibi küşâd edilmiştir." E.T.)(7. surenin 40. âyetinin meâlinden bir parça: "Şüphe yok o kimselere ki, küfre düştüler ve bizim vâzıh âyetlerimizi tekzib ettiler, onların birer âyet-i İlâhiye olduğunu kabul etmediler ve onlara karşı tekebbürde bulundular, onlara imandan ve muktezasıyla amel etmekten kaçındılar. Onlar için gök kapıları açılmaz, onların duaları, amelleri kabul edilmez veya onların ruhları oralara yükselemez. Ve deve, iğnenin deliğine girinceye kadar; öyle büyük bir cisim, o kadar dar bir yere girinceye kadar; öyle mümkün olmayan bir hâdisenin vukuuna değin, yani hiçbir zaman cennete giremiyeceklerdir. Onların Cennet'e girmeleri, böyle vukuu muhâl birşeye muallaktır, onlar ebediyyen Cehennem'de muazzeb olup duracaklardır." Ömer Nasuhi Bilmen)

EBYAN
Cömert, eli açık, muhtaçlara ve yoksullara yardım eden kimse. * Yemekten tiksinen kişi.

EBYAT
(Beyt. C.) Beyitler. İki mısradan müteşekkil kısımlar.

EBYAZ
Beyaz. Akça. Parlak. Daha parlak. Sefid olan.

EBZ
Ürkme, korkma. Kaçma, kaçış. * Aniden, birdenbire ölmek.

EBZA
Göğsü çıkık.

EBZAH
Göğsü çıkık.

EBZAR
(Bezr. C.) Yemeklere konulan baharat.

EBZER
Üst dudağında sarkık derisi olan.

EBZÜN
Küvet, banyo. * İçinde yıkanılabilinen küçük havuz.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ECAHİL
(Echel. C.) En cahil, daha bilgisiz olanlar.

E'CAM
(Acem. C.) Arab olmayanlar. Güzel arabi bilmeyenler. Güzel ve fasih konuşamıyanlar. * Acemiler.

ECAMİRE
Taifeler, kabileler, kavimler.

ECANİB
(Ecnebi. C.) Ecnebiler. Yabancılar.

ECBE
Alnı geniş olan adam.

ECC
(C.: İcâc) Devekuşu seğirtmek.

ECCE
(C.: İcâc) Sıcak fazla olmak. * Karışmak.

ECDA'
Burnu kesik olan kimse. * Kulağı, eli ve dudağı kesik kimse.

ECDAD
(Cedd. C.) Dedeler. Babalar. Büyük babalar.

ECDAS
(Cedes. C.) Kabirler. Mezarlar.

ECDEL
(C.: Ecâdil) Çakır doğan kuşu.

ECDER
(Cedir. den) Daha büyük. Pek münasib.

ECEBE
Büyük alınlı. Alnı geniş olan kimse.

ECEL
Her mahlukun ve canlının Allah tarafından takdir edilen ölüm vakti. Âhirete göç etmek. * İleride olacağı şüphesiz olan. * Allah'ın takdir ettiği ömür.

ECEL-İ FITRÎ
Her mahlukun yaradılışı itibariyle Cenab-ı Allah (C.C.) tarafından tayin olunan vasati ömrü. * Biyolojik ömür.

ECEL-İ KAZÂ
(Bak: Ecel-i mübrem.)

ECEL-İ MEV'UD
Mukadder olan ölüm. şüphesiz gelecek olan ölüm.

ECEL-İ MUALLAK
Levh-i Mahv İsbat'ta mukadder olarak yazılı, bâzı şartlarla mukayyed olan ecel. Ecel-i müsemma.

ECEL-İ MÜBREM
Elinden kurtulunması mümkün olmayan, kaçınılmaz olan ecel.

ECEL-İ MÜSEMMA
f. Muayyen bir zamana kadar, Allah'ın takdir ettiği ölüm.

ECEL-İ NÂ-GEHAN
Ansızın gelen ecel. Birdenbire âni ölüm, vefat.

ECELİYYET
Sonradan vukuu şüphesiz olan hâdise.

ECELL
(Celil. den.) Çok güzel. çok büyük. En üstün. Çok celil.

ECELL-İ MAHLUKÂT
Mahlukların en üstünü. İnsan.

ECELL
Evet, neam, belî.

ECEM
(C.: Acâm) Çok fazla sıcak.

ECEME
(C.: Acâm-Ecemât - Ecem-Ücüm) Meşelik. * Kamışlık.

ECEMM
Mızraksız adam. * Boynuzsuz koyun. * Etli kemik. * Bacasız ev.

ECEN
Suyun tadı ve rengi değişik olmak.

ECERRAN
İns ve cinn.

ECEŞŞ
Gür sesli.

ECFAN
(Cefn. C.) Göz kapakları. * Asma çubukları. * Kirpikler.

ECHAM
Gözü büyük ve kırmızı olan. * (Müe: Cahmâ)

ECHEL
Çok câhil. Çok bilgisiz. En câhil.

ECHELİYYET
Çok bilgisizlik. Çok câhil oluş.

ECİC
Ateş parlaması.

ECİL
İşini geriye bırakan, geciktiren. * Geciktirilen, geriye bırakılan şey. * Bir yerde birikip toplanmış su.

ECİLLE
(Celil. C.) Fazilet, ilim ve rütbe itibariyle daha yüksek olanlar. Büyükler.

ECİM
Bir şeye çok devam etmekten usanç gelme. * Suyun necis olup bozulması. * Birini istemediği hâle koymak.

ECİNNE
(Cenin C.) Ceninler. Ana karnındaki çocuklar.

ECİNNÎ
Cin taifesinden bir fert. (Bak: Cinn)

ECİR
(Bak: Ecr)

ECİR
Ücretle çalışan, nefsini kiraya veren. Gündelikçi.(Devletler, milletler muharebesi tabakat-ı nev-i beşer muharebesine terk-i mevki ediyor. Zirâ, beşer esir olmak istemediği gibi, ecir olmak da istemez. S.)

ECİRLİK
t. Ücretle çalışma, hizmetkârlık.

ECİRNÂ
(İcâret. den) Bizi hıfzeyle, muhafaza eyle (meâlinde.)

ECİRNİ
(İcâret. den) Beni hıfzeyle, beni koru (meâlinde).

ECL
İllet, sebeb, cihet. İçin, dolayı... den. Arabçada "Li" ilâve ederek kullanılır. Meselâ: Li-eclillâh $ : Allah için, Allah rızası için.

ECLA
Pek âşikâr, pek belli. Pek parlak, ziyade güzel. * Başında kıl bitmeyen kel.

ECLA'
Dudakları kısa olup dişlerini tamamen örtmeyen.

ECLAD
(Cild. C.) Hayvan derileri.

ECLAH
Devenin veya üstü düz olan arabaların üzerlerine yapılan ufak kulübe. * Başı kel olan adam.

ECLEC
Yumru ve geniş alınlı.

ECLEF
(Cilf. den) Çok edepsiz, pek hayasız.

ECLEL
Ulu ve büyük kimse. * Azam.

ECLİYET
Cihetiyet, sebebiyet. Sebeb oluş.

ECMA'
En toplu. Birikmiş. Ziyade birleşmiş.

ECMA
Üstü açık ev.

ECMAİN
Hepsi, cümlesi.

ECMAL
(Cemel. C.) Develer. * Cümleler. * Yekünler.

ECMAT
(Ecme. C.) Ormanlar, sık ağaçlı yerler.

ECME
(C.: Ücem-Ecmât) Orman, sık ağaçlı yer.

ECMEL
(Cemil. den) Çok güzel, en yakışıklı. Daha güzel.

ECNAB
(Cenb. C.) Yanlar. Yan taraflar.

ECNAD
(Cünd. C.) Cündler, askerler, erler, neferler, taburlar.

ECNÂS
(Cins. C.) Çeşitler, neviler, türler.

ECNÂS-I MUHTELİFE
Çeşitli, türlü cinsler.

ECNEB
Muti ve münkad olmayan. İtaatkâr olmayan. * Garib, yabancı, ecnebi. *Sert başlı at.

ECNEBİ
Yabancı. Garip. Alışmamış. Başka milletten olan.

ECNEBİYYET
Ecnebilik, yabancılık, gariblik.

ECNEF
Haktan, doğruluktan, adaletten uzaklaşan, ayrılan adam. * Beli eğri, kambur olan adam.

ECNİHA
(Cenah. C.) Kanatlar. Cenahlar. Taraflar.

ECR
(C.: Ücur) Bir iş, bir hizmet mukabilinde verilen şey. * Ahirete aid mükâfat, hayır ceza. * Ücret, mukabil, karşılık. Sevab. * Tıb: Kırılan bir uzvun sarılması.

ECR-İ MÜSEMMÂ
Mukavele ve pazarlıkla kararlaştırılan ücret.

ECRA'
(C.: Ecâri) Bir şey yetişmeyen kumlu yer.

ECRAM
(Cirm. C.) Ruhsuz büyük varlıklar. Cirmler. Yıldızlar.

ECRAM-I SEMAVİYE
Gök cisimleri, yıldızlar.

ECRAM-I ULVİYE
Ulvi yıldızlar. Büyük cirimler.

ECRAS
(Ceres. C.) Büyük çıngıraklar, çanlar.

ECREB
Uyuz hayvan veya insan.

ECRED
Tüysüz adam, köse. Genç. * Çorak, otsuz yer. Bir şey yetişmeyen arazi. * Tüyü yumuşak ve kısa olan at.

ECRİBE
(Cirâb. C.) Dağarcıklar, meşin veya bezden yapılmış olan çantalar.

ECSAD
(Cesed. C.) Cesedler. Cisimler. Tenler. Vücudlar.

ECSAM
(Cisim. C.) Cisimler.

ECSAM-I NÂMİYE
Büyüyüp yetişen cisimler. Nebat gibi büyüyenler.

ECSAM-I ULVİYE
Ulvi cisimler.

ECSEL
Karnı büyük olan kişi.

ECSEM
Cesim, pek iri, gövdesi büyük olan. İri yarı kişi.

E'CUBE
(Bak: U'cube)

ECUC
Işık veren, parlayan. Parlak nesne. * Suyun tuzlu ve acı olması.

ECÜME
Havuz.

ECVAD
(Cevad. C.) Sahiler. Cömertler. Eli açıklar.

ECVAF
(Cevf. C.) İçler. Kovuklar.

ECVED
En cömert. En sahi. Daha iyi.

ECVED-İ MENSUCAT
Dokumaların en iyisi.

ECVED-ÜN NÂS
İnsanların en iyisi olan Hz. Peygamber (A.S.M.)

ECVEF
Ortası boş. Kof. * Mc: Boş kafalı. Çok cahil. * Gr: Ortasında harf-i illet sayılan elif, vav, yâ harfleri bulunan fiil kökü.

ECVİBE
(Cevab. C.) Cevaplar.

ECVİBE-İ MÜSKİTE
Susturucu cevaplar.

ECYAD
(Cîd. C.) Uzun boyunlar.

ECYAF
(Cife. C.) Kokmuş etler. Cifeler.

ECYAL
(Cîl. C.) Soylar. Tâifeler. Kavimler. Nesiller.

ECYED
Uzun boyunlu (adam.)

ECYEM
Gözü büyük ve kırmızı olan. (Müe: Ceymâ)

ECZÂ
(Cüz. C.) Eczacılıkta kullanılan çeşitli maddeler. * Ciltlenmemiş kitab ve saire. * Cüz'ler, parçalar, kısımlar. * Bir kimyevi terkible vücuda gelip yanma hassası gibi böyle bir kuvvet ve te'siri haiz bulunan şey.

ECZÂ-İ ASLİYE
Vücudda temel teşkil eden parçalar ve kısımlar, unsurlar.

ECZÂ-YI ŞERİFE
Kur'ân-ı Kerim'i meydana getiren otuz cüz.

ECZÂ-İ UNSURİYYE
Esas teşkil eden parçalar.

ECZÂ-İ ZÂİDE
Fazladan olan kısımlar, parçalar.

ECZAHANE
f. Eczacı dükkanı. Ecza dolabı. İlaç satılan mağaza.

ECZAL
(Cizl. C.) Ağaç kökleri, tomrukları.

ECZEB
Suyu geçirmeyen sağlam zemin.

ECZEM
(Cüzâm. dan) Cüzamlı, miskinlik illetine uğramış olan. * Parmakları veya eli kesik olan adam.

ECZEM
Burnu kesilmiş.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EDÂ'
Yerine getirmek. Ödemek. Borcunu vermek. Vazifesini yapmak. * Tarz. Üslub. * Şive. * Tekebbür. * Fık: Namazı vaktinde kılmağa "Eda" ve vakit geçtikten sonra kılınan namaza da "Kaza" denir. (Bak: Kaza)

EDA-İ FERÂİZ
Allah'ın (C.C.) farz olarak emrettiklerini yerine getirmek. Farz vazifelerini ifa etmek.

EDA-YI DEYN
Borç ödeme.

EDA-YI SALÂT
Namazı vaktinde kılma.

ED'AC
Gözleri kara renkte ve büyükçe olan. * Pek siyah şey.

EDAKK
En dakik, pek ince, çok mühim.

EDAKK-I UMUR
İşlerin en mühimmi.

EDALL
(Bak: Adall)

EDÂMALLAH
Allah (C.C.) dâimî eylesin (mealinde duâ.)

EDANİ
(Ednâ. C.) Ednâlar, en deniler, en alçaklar. Alçak, pek bayağı ve aşağılık kimseler.

EDAT
Sebep. Âlet. Avadanlık. * Gr: Kendi başına mâna ifade etmeyip, kelime veya fiillerle birlikte mâna ifade eden kelime veya harf. İsim ile fiilden gayri kelime.

EDB
Ziyafet verip, halka yemek yedirmek.

EDBAR
(Dübür ve Dübr. C.) Ard ve arka taraflar. Herhangi bir şeyin sonları ve akibetleri.

EDBAR-ÜN NÜCUM
Fecirden evvel kılınan iki rek'at nafile namaz.

EDBAR-ÜS SÜCUD
Akşam namazından sonra kılınan iki rek'at nafile namaz.

EDBES
Rengi ne kızıl, ne siyah olan hayvan.

EDD
(C.: Üdüd) Kuvvet. * Yetişmek. * Ric'at etmek.

EDDAİ
Mâlum bir duâcı. Duâcınız. Hayrınızı isteyen meâlinde imza yerine yazılan bir tâbir.

EDEB
Terbiye. Kavlen, fiilen insanlara lütuf ile muamele etmek. Güzel ahlâk. Usluluk. Hayâ. * Ist: Sünnet-i Resul'e (A.S.M.) uygun hareket etmek. * Utanılacak şeylerden insanı koruyan meleke; kuvve-i râsiha-i nefsiye. * Edebiyat ve ondan bahseden ilim.(Kur'anın edebi ise: Öyle bir hüznü verir ki, âşıkane hüzündür. Yetimâne değildir. Firak-ul ahbabdan gelir. Fakd-ül ahbabdan gelmez. Lemeat)

EDEB-İ KELÂM
Söz güzelliği, söz zarifliği. * Edb: İfade arasında bayağı ve çirkin tabirlerin bulunmaması. İfadenin güzel oluşu.

EDEB-İ MUÂŞERET
(Bak: Âdâb-ı muaşeret)

EDEB-AMUZ
Edeb öğreten.

EDEBÎ
Edebe dâir. Güzel söylenmiş yazı. Edebiyata âit. Ehl-i edebe, terbiyeli, ahlâklı ve edebli olanlara dâir ve edebe mensup ve müteallik.

EDEBİYAT
Düşünce, duygu veya herhangi bir hakikatı veya herhangi bir fikri yazı veya sözle, manzum veya nesir halinde güzel şekilde ifâde san'atı. Bu san'atla uğraşan ilim kolu. * Edebiyata âit yazıları toplayan kitap.Edebiyatın sözlük anlamından biri de edebe, yani terbiyeye uygun söz söylemektir. Demek ki edebiyatçı edepli olmalı, edepsizce söz ve yazılar edebiyat olamaz.(Edebiyatta vardır üç meydan-ı cevelân; onlar içinde gezer, haricine çıkamaz: Ya aşkla hüsündür, ya hamâset ve şehâmet, ya tasvir-i hakikat. İşte yabani edebse hamâset noktasında hakperestliği etmez.Belki zâlim nev-i beşerin gaddarlıklarını alkışlamakla kuvvet-perestlik hissini telkin eder. Hüsün ve aşk noktasında, aşk-ı hakiki bilmez.Şehvet-engiz bir zevki nefislere de zerkeder. Tasvir-i hakikat maddesinde, kâinata san'at-i İlâhî suretinde bakmaz;Bir sıbga-i Rahmanî suretinde göremez. Belki tabiat noktasında tutar, tasvir ediyor; hem ondan da çıkamaz.Onun için telkini aşk-ı tabiat olur. Maddeperestlik hissi, kalbe de yerleştirir; ondan ucuzca kendini kurtaramaz.Yine ondan gelen, dalâletten neş'et eden ruhun ıztırabatına, o edepsizleşmiş edeb (müsekkin, hem münevvim); hakiki fayda vermez. S.)

EDEBİYAT-I CEDİDE
1896 - 1901 tarihleri arasında Avrupa te'siri ile meydana gelen edebiyat cereyanına verilen isim. Yeni edebiyat. Servet-i Fünun Edebiyatına verilen ad.

EDEBİYAT YAPMAK
Mc: Güzel ve uzun uzun sözlerle mevzu dışına çıkarak konuşmak.

EDEBİYYUN
Edebiyatçılar. Edebiyatla uğraşanlar.

EDEME
Derinin iç yüzü. (Dış yüzüne "beşere" derler.)

EDEVAT
(Edat. C.) Aletler. Takımlar, parçalar. * Gr. Fiil veya isimlere eklenen küçük kelime veya harfler. Edatlar.

EDEVAT-I KİTABET
Yazı vasıtaları.

EDEYAN
f. Çok koşan hayvan.

EDFA
(Edfâk) Beli kamburlaşıp bükülmüş kimse. * Uzun boynuzlu keçi. * Kanadı uzun kuş.

EDFER
İğrenilen, tiksinilen, nefret edilen şey.

EDGAM
Yüzü ve dudaklarının etrafı siyah olup, sâir bedeni başka renk olan at.

EDHAK
Daha uzak, daha ırak.

EDHAN
(Dühn. C.) Sürülecek güzel kokulu yağlar.

EDHAR
Eb'ad ve erzel kimse.

EDHEM
(C.: Dühem-Edâhim) Karayağız at.

EDHİNE
(Duhân. C.) Duhanlar, dumanlar, sisler. * Tütünler.

EDİ
Küçük ve şerir (adam). * Küçük kap.

EDİB
Edebiyatçı. Güzel ve san'atlı söz söyleyen veya yazan. * Edebli, terbiyeli.(Edibler edebli olmalı, hem de edeb-i İslâmiye ile müteeddib olmalı. Ve onların sözleri, kalb-i umumi-i müşterek-i milletten bitarafane çıkmalı. Ve matbuat nizamnamesini, vicdanınızdaki hiss-i diyânet ve niyet-i hâlisa tanzim etmeli. İk. M.)

EDİB-İ BÎ-MÜDANÎ
Eşsiz edebiyatçı.

EDİBÂNE
f. Edibe yakışır, terbiyeli bir surette. Edebiyatçı gibi.

EDİLLE
(Delil. C.) Deliller, işaretler. Alâmetler. Rehberler. İsbat vasıtaları.

EDİLLE-İ AKLİYE
Akıl ile bulunan isbat vâsıtaları, akli deliler.

EDİLLE-İ ASLİYE
(Bak: Edille-i erbaa)

EDİLLE-İ ERBAA
(Edille-i şer'iye) Fık: Fıkıh ilminin istinad ettiği deliller: Kitab (yani Kur'an-ı Kerim'deki deliller), sünnet, icma-ı ümmet ve kıyas-ı fukaha. (Usul-ü erbaa ve edille-i asliye tabirleri de aynı mânada kullanılır.)

EDİLLE-İ KATI'A
İtiraz edilmeyecek derecede kat'î ve sağlam deliller.

EDİLLE-İ KAVİYYE
Sağlam deliller.

EDİLLE-İ ŞER'İYE
(Bak: Edille-i erbaa)

EDİLLE-İ TÂLİYE
Huk: Örf, âdet, teâmül, istishab, asıl ve amel, maslahat-ı mürsele, kaide-i külliye, âsâr-ı sahabe ve âsâr-ı kibar-ı tabiîn gibi deliller.

EDİM
Sahtiyan, tabaklanmış deri. * Satıh, yüz, zemin.

EDİM-İ ARZ
Yer yüzü.

EDİMME
Derinin ikinci tabakası.

ED'İYE
(Duâ. C.) Duâlar.

ED'İYE-İ HAYRİYE
Hayırlı dualar.

ED'İYE-İ ME'SURE
Peygamberimiz (A.S.M.) ile, sahabelerden naklolunan te'sirli ve makbul duâlar.

EDİYYE
Az, kalil.

EDKEN
Bulanık, * Rengi siyaha yakın olan.

EDLEM
Karayağız, siyah adam. * Kara eşek. * Uzun yanaklı. * Uzun boylu.

EDM
Üns tutmak. * İttifak etmek, birleşmek. * Islâh etmek.

EDMAS
Kaşlarının üç kısmı ince ve dipleri kalın; başının kılları ise az olan kimse.

EDMEN
f. Hâlis ve katıksız misk.

EDMİGA
(Dimağ. C.) Beyinler, dimağlar.

EDMU'
Göz yaşları. Aberat.

EDNA
Pek aşağı, en alçak. Pek az, pek cüz'i. * Çok yakın.

EDNANÎ
(Denâvet. den) Beni yaklaştırdı (meâlindedir.)

EDNAS
(Denes. C.) Pislikler, necisler, kirler. * En aşağılar, âdi ve bayağı kişiler.

EDNEF
Burnu kısa olan adam.

EDNİK
Çengel.

EDRA'
Vücudu beyaz, başı siyah olan at. * Hecin.

EDRED
Dişsiz, dişi çıkmamış veya dökülmüş kimse.

EDREM
Topukları etli kimse (ki, topuğu etten belli olmaz.) * Dişleri dökük adam. * Düz şey.

EDREM
f. Eğerin altına konulan keçe.

EDRENG
f. Sıkıntı, içdarlığı. Musibet, belâ, felâket, âfet.

EDSAK
Ağzı büyük olan adam.

EDSEM
Çok yağlı (şey.)

EDSER
Gaflette bulunan, gafil adam.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EDV
Aldatmak, hud'a.

EDVA
(Da'. C.) İlletler, hastalıklar.

EDVAR
(Devr. C.) Devirler, zamanlar.

EDVAR-I HAMSE
Beş devir, beş vakit.(Beşer esirliği parçaladığı gibi ecirliği de parçalayacaktır: Bir rü'yada demiştim: Devletler milletlerin hafif muharebesi; tabakat-ı beşerin şedid olan harbine terk-i mevki ediyor. Zira beşer, edvarda esirlik istemedi, kanıyla parçaladı. Şimdi ecir olmuştur; onun yükünü çeker, onu da parçalıyor. Beşerin başı ihtiyar; edvar-ı hamsesi var. Vahşet ve bedeviyet, memlukiyet, esaret, şimdi dahi ecirdir, başlamıştır geçiyor. S.)

EDVAR-I SÂBIKA
Geçen zamanlar.

EDVAR-I SEB'A
Yedi devreler. Dünyanın yaradılışından beri geçirdiği devreler ki, nazariye olarak söylenir.

EDVAR-PERDAZ
Devirleri dile getiren. Devirleri terennüm eden.

EDVEK
Devenin, misvak ağacını yemesi. * Bir yerde sâkin olmak. * Yaranın veremi sakin olmak.

EDVEŞ
Gözü dumanlı adam.

EDVİYE
(Devâ. C.) İlâçlar, devâlar.

EDVİYE-İ MÜESSİRE
Te'sirli ilaçlar.

EDYAK
(Dîk. C.) Dîkler, horozlar.

EDYAN
(Din. C.) Dinler.

EDYAN-I BÂTILA
Bâtıl dinler. Bozuk, hükmü hakikatten ayrılmış olan dinler.

EDYAN-I MEFSUHA
Hükmü kaldırılmış eski dinler. Hıristiyanlık, Yahudilik gibi. (Bak: Mensuh.)

EDYAN-I SEMAVİYE
Allah tarafından gönderilmiş hak dinler.

EDYAR
(Deyr. C.) Manastırlar, kilisler. Hıristiyanların ibadethâneleri.

EF'A
Engerek yılanı. * Mc: Fena huylu, tabiatı kötü olan adam.

EFADIL
(Efâzıl) Faziletliler, iyiliksever ve temiz kimseler.

EFAHİM
(Efhâm. C.) Büyük zatlar. Pek büyük, muhterem kimseler.

EFAHİS
(Ufhus. C.) Taşların aralarında veya kayalıkta bulunan kuş yuvaları.

EFAİ
(Ef'a. C.) Engerek yılanları.

EFAİK
(Efike. C.) Yalanlar, dolanlar, düzme sözler. İftiralar.

EFAİM
Vâsi olmak, geniş olmak, bol olmak.

EFAKİL
(Efkel. C.) Titrekler, titreyenler.

EF'ÂL
(Fiil. C.) Fiiller, işler, ameller.

EF'ÂL-İ HASENE
İyi ve güzel ameller, fiiller, işler.

EF'ÂL-İ İHTİYARİYYE
Kişinin kendi isteğiyle yaptığı işler, Kişinin kendi ihtiyârî fiilleri.

EF'ÂL-İ MÜKELLEFÎN
Mükellef olanların (yani; Cenâb-ı Hakk'ın teklif ve emirlerini kabul ve vazifeli kimselerin) yaptıkları amel ve işler. Bunlar şu isim altında sıralanır: Farz, vâcip, sünnet, müstehab, mübah, mekruh, haram, sahih bâtıl, fâsid, helâl.

EF'ÂL-İ SEYYİE
Kötü ve çirkin ameller, fiiller ve işler.

EFANİN
(Üfnûn. C.) Değişiklikler. * İşler, şartlar, hâller. * Sarmaşık gibi birbirine sarılmış sık ağaç dalları.

EFARİT
(İfrit. C.) İfrit gibi, ifrite benzer adamlar. Hilekârlar, kurnazlar, cüretliler. * Pek hain cinler. * Şeytanlar, iblisler.

EFATİH
Mantar ve ona benzer bitkiler.

EFAVİC
(Efvâc. C.) Bölükler, takımlar, kısımlar.

EFAVİK
(Fuvâk. C.) Hıçkırıklar.

EFAVİYE
Yemeklere konulan kokulu baharat.

EFAYİK
(Efike. C.) Uydurma, düzme, asılsız, yalan sözler. İftiralar.

EFÂZIL
(Efdal. C.) Fâzıllar, faziletliler. Mümtaz ve çok bilgili kimseler.

EFÂZIL-I UKALÂ
Akıllıların en ileri gelenleri.

EFÂZIL-I VÜKELÂ-YI FİHÂM
Büyük vekillerin bilgilileri.

EFDA'
Eli ve ayağı eğrilmiş.

EFDAH
(Fadih. den) Çok rezil, daha rezil.

EFDAL
(Fazl. C.) Ziyadeler, fazlalar, çoklar. * İhsanlar, ikramlar, iyilikler, meziyetler, hünerler.

EFDAL
Daha faziletli, daha lâyık, daha iyi.

EFDALAN
Emn ile adâlet.

EFDALİYET
Faziletçe üstünlük. Fazileti, iyiliği ziyâde olmak.

EFDER
(Evder) f. Amca. Babanın erkek kardeşleri. * Yeğen. Amca, hala, teyze çocukları.

EFEK
Sarfetmek, harcamak.

EFEKK
Zayıflıktan dolayı omuzu mafsaldan ayrılmış olan kimse.

EFEKTİF
Fr. Nakit para, elde bulunan para.

EFELL
Güdük kılıç.

EFENDİ
(Rumcadan) Sahib, mâlik, mevlâ. Ağa. Şer'î hâkim, kadı, molla. (Saygı ve nezâket mübalağası olarak kullanılır. Eskiden büyüklere ve şâyân-ı hürmet zâtlara Efendimiz denildiği gibi, her zaman için Hz. Peygamber Aleyhissalâtu Vesselâm'a da, mü'minler Efendimiz diyerek hürmet ve sevgilerini ifade ederler.)

EFERR
Çok koşan, pek çok kaçan.

EFFAF
Çok of! çeken. Sıkıntılı, muztarib ve kederli kimse. Elemli, gamlı, tasalı adam.

EFFAK
(İfk. den) Çok iftira eden, çok yalan isnad eden kişi.

EFFAK
Ticaret için bütün dünyayı dolaşıp gezen tüccar adam.

EFGAN
f. Acı ile bağırıp çağırmalar. Feryatlar ve istimdat.

EFGAR
(Figâr) f. Yaralı, kötürüm, sakat, cerih.

EFGEN
(Figen) f. Düşüren, yere atan, yıkan, yere atıcı, düşürücü, yıkıcı.

EFGENDE
f. Yere atılmış, düşürülmüş. Yıkılmış, yıkık. Bozulmuş, tahrib edilmiş. * Biçare, zavallı, düşkün.

EFHAM
(Fahim. den) Çok büyük, pek büyük.

EFHAM
Anlayışlar, zihinler, anlamalar.

EFHAS
(Fahs. C.) Her şeyin içleri, boşlukları.

EFHAZ
(Fahz. C.) Akrabalar, yakın hısımlar.

EFHEM
Anlayışlı, kolay anlayan.

EFİD
(Eftid) : f. Medhedici, öven, sena eden. * Hayret edilecek, şaşılacak, taaccüb edilecek şey.

EF'İDE
(Fuâd. C.) Kalbler. Gönüller.

EF'İDE-İ HÂLİSE
Temiz ve saf kalbler. Bozulmamış, tahrib edilmemiş kalbler, gönüller.

EFİH
Bir adamın beynine vurmak.

EFİK
Dibâgatı tamam olmamış deri.

EFİKA
Fenâ, hoş olmayan, çirkin ve kötü şey.

EFİKE
(C.: Efâik) Yalan, dolan, iftira.

EFİL(E)
(C. Afâl-Efâil) Genç küçük deve.

EFİN
Çürük ceviz. * Zayıf fikirli ahmak kimse.

EFK
(Ufuk) Yalan söyleme. * Kaçmak. Bir işten sapmak.

EFK
Çok fazla atâ ve ihsan etmek. * Gitmek, zehab.

EFKAM
Eğri.

EFJÛL
f. Kandırma. * Kışkırtma, tahrik etme. * Dağınık, perâkende.

EFKAR
Pek fakir, çok fakir.

EFKAR-I FUKARA
Fakirlerin en fakiri, çok fakir.

EFKÂR
(Fikir. C.) Fikirler. Düşünceler.

EFKÂR-I ÂLİYE
Yüksek düşünceler, fikirler.

EFKÂR-I ÂMME
Halkın düşüncesi ve fikirleri.

EFKÂR-I SÂİBE
Maksada uygun fikirler, doğru sözler.

EFKÂR-I UMUMİYE
(Bak: Efkâr-ı âmme)

EFKEL
(C.: Efâkil) Titremek.

EFL
Gurub etmek, batmak.

EFLAH
Çok felah bulan, kurtulan, selâmete çıkan. Taleb ettiği şeye, arzusuna vasıl olan.

EFLÂK
(Felek. C.) Felekler, gökler. Dünyalar, âlemler. Asumanlar.

EFLAK
Osmanlı İmparatorluğu zamanında, Romanya'yı meydana getiren asıl ülke (Merkezi Bükreş'tir.)

EFLATUN
Plâton. (M.Ö. 429 - 347) Aristo'nun üstadı, Sokrat'ın talebesi, eski Yunan filozofudur.

EFLATUNÎ
Leylakî ile ergüvanî arasında, hafif mor karışık renk.

EFLATUNİYE
Eflâtuna göre olan felsefe, düşünüş (Plâtonizm). Çok ileri veya parlak devir.

EFLEC
(Felc. den) Seyrek, sık olmayan diş. Bazıları dökülmüş olan diş. * Geniş omuzlu, kollarının arası açık olan adam. * Nüzul hastalığına tutulmuş olan kimse.

EFLEC-ÜL ESNÂN
Seyrek dişli.

EFLES
Çok müflis, iflâs etmiş, züğürt.

EFLUD
Yetişkin, gürbüz (çocuk).

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EFN
Noksan etmek. İçmek. * Sağmak. * Davarın sütü az olmak.

EFNAD
(Fened. C.) Bunaklar, yaşlarının ilerlemesinden bunamış olanlar.

EFNAN
(Fen. C.) Neviler, çeşitler. * (Fenen. den) İnce dallar. * Üslublar, şubeler.

EFNAN-I ELVAN
Renk çeşitleri.

EFNİYE
(Finâ. C.) Avlular.

EFRA'
İşi gücü olmayan adam. Boş dolaşan kişi. * Kuruntulu, vesveseli adam. * Başının saçı tamam olan kimse. (Müe: Für'â)

EFRAD
(Ferd. C.) Fertler. Askerler.

EFRAD-I ADÎDE
Çok kalabalık fertler.

EFRAH
Ferahlamalar. İç açılmaları. Sevinmeler.

EFRAHTE
f. Yukarı kaldırılmış, yükseltilmiş, yükselmiş.

EFRAK
Ayrılmış. * Çatal ibikli horoz.

EFRAN
Neş'eli, keyifli, sevinçli olan kimse. Mesrur.

EFRAS
(Fers. C.) Atlar. Beygirler.

EFRAŞTE
f. Yükseltilmiş, yukarı kaldırılmış.

EFRAZ
f. Kaldırma. Yükseltme. Yüksek. Yukarı. Bülend.

EFRENC
(Fr: Franc. dan) Bu kelime, Ortaçağda teşekkül ederek, o sıralarda Frankların ve bilhassa Charlemagne'in hükmü altında bulunanlara ve zamanla genişleyerek bütün Avrupalılara denmiştir. Frenk. Avrupalı ve hasseten Fransız.

EFRENCÎ (EFRENCİYYE)
Frenklere yani Avrupalılara mahsus ve aid. * Frengi hastalığıyla alâkalı ve münasebetdar.

EFREND
f. Debdebe, gösteriş, süs, bezek.

EFREZ
Arkası kambur gibi olan (adam.)

EFRUG
f. şu'le, nur, ziya, ışık.

EFRUHTE
f. Şu'lelenmiş, parlamış, ziyalanmış, nurlanmış, ışıklanmış, aydınlanmış. * Yanmış, tutuşmuş.

EFRUŞE
f. Un helvası.

EFRUZ
f. (Efruhten: Tutuşturmak, ziyalandırmak mastarının emir kökü) Şule. Aydınlatıcı. Parıltı.

EFSA
f. Sihirbaz. Efsuncu. İnsanı teshir edici.

EFSAH
Daha fasih. En fasih. Pek çok güzel ifade.

EFSAH-I FÜSEHÂ
Fasih ve güzel konuşanların en fasihi ve güzeli.

EFSAK
En fâsık, çok edepsiz.

EFSAL
(Fesl. C.) Alçak, âdi ve aşağılık kişiler.

EFSANE
Masal. Uydurulmuş yalan hikâye.

EFSANE-CUYÎ
f. Masal, efsane arayıcılık.

EFSANE-GU(Y)
Masal söyleyen, efsane anlatan.

EFSANE-PERDAZ
f. Hikâye yazan, masal uyduran, meddah, romancı.

EFSAR
f. Yular.

EFSED
Pek fena, çok bozuk, fazlaca kötü.

EFSER
f. Tâc. Padişah tâcı.

EFSUN
f. Sihir, büyü, üfürük. Sihirbazların tuzağı. Hile ile yapılan kötü işler. (Efsun İslâmiyetçe men'edilmiş ve büyük günâhlardan sayılmıştır.)

EFSUNGER
f. Büyücü, sihir yapan. Efsun yapan kimse.

EFSUS
f. Yazık! Hay! Eyvah! gibi bir teessür edatı.

EFSÜRDE
f. Soluk, donmuş, hissizleşmiş.

EFSÜRDE-DİL
f. Kalbi hissizleşmiş. Donuk gibi olmuş kalb.

EFSÜRDE-DİMAG
f. Beyni donmuş. * Mc: Kabiliyetsiz.

EFSÜRDE-GÂN
(Efsürde. C.) Duygusuz, gayretsiz adamlar.

EFSÜRDE-MİZAC
f. Kanı soğuk, soğuk kanlı, mizâcı soğuk adam.

EFŞAL
(Feşil. C.) Korkaklar, cesaretsizler.

EFŞAN
f. Dağıtan, saçan, serpen.

EFŞAR
f. Çimdikleme. * Sıkılmış, sıkma (meyve suyu gibi.)

EFŞE
f. Bulgur.

EFŞÜRDE
f. Sıkılmış, posası çıkartılmış (şey.)

EFŞÜRE
f. Lübb, hülasa, öz, usâre.

EFŞÜRE-İ ENGÜR
Üzüm suyu.

EFTAH
Yassı burunlu.

EFTAH
Parmaklarının boğumu yassı ve yumuşak olan. * Tırnaklarının boğumları yumuşak olan kuş.

EFTAN
f. Düşerek. Düşen.

EFTAR
(Fitr. C.) Baş ile şehâdet parmaklarının araları.

EFTEL
(C. Fütul) Ön ayaklarının arası geniş olan at.

EFUK
Gezi ufanmış ok.

EFUR
Sıçrayıp seğirtme.

EFVAC
(Fevc. C.) Cemaatler, takımlar, kısımlar, bölükler, grublar.

EFVAF
Nâzik, ince kumaşlar.

EFVAG
Ağzı büyük olan adam.

EFVAH
Menfezler, ağızlar, delikler. * Mc: Yemeğe lezzet için konan baharat.

EFVAH-I NÂRİYYE
Ateşli silâhlar. (Top, tüfek gibi.)

EFVAHÎ
f. Avam sözü, halk kelâmı, ehemmiyetsiz.

EFVEH
Ağzı büyük ve ön dişleri uzun olan adam.

EFVEK
Yalancı, yalan söyleyen.

EFYAL
(Fil. C.) Filler.

EFYUN
f. Haşhaştan çıkarılan uyutucu madde. Afyon.

EFYUN-KEŞ
f. Afyon kullanmaya alışmış olan. Afyon tiryakisi.

EFZA'
(Fezâ. C.) Korku ile bağırıp çağırmalar.

EFZA
f. (Sonlarına eklenen kelimelere) Artıran, çoğaltan mânasını verir. Meselâ: Hayret-efzâ $ : Hayret verici, hayret artıran.

EFZA'
Şiddetli, katı, eşed.

EFZAR
f. Ayakkabı, kundura. * Gemi yelkeni. * Yemeklere koku ve tad vermesi için konulan baharat. * San'atkârların kullandıkları san'at âletleri.

EFZAYİŞ
f. Artma, çoğalma, tezayüd, tekessür.

EFZÛD
f. Çoğalan, artan, tekessür eden, tezayüd eden.

EFZUN
f. Fazla, çok ziyade.

EFZUNÎ
f. Kesret, çokluk, fazlalık, ziyadelik.

EFZUNÎ-Yİ ÖMR
Ömrün çokluğu, ömrün uzun olması.

EFZUNTER
f. Daha fazla, daha çok.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EGALİT
(Uglute. C.) İnsanı yanıltacak hatalı sözler, yanlış kelâmlar.

EGAMM
Saçları yüzüne ve ensesine sarkan ve çok olan kimse.

EGANİ
(Ugniyye. C.) Nağmeler, şarkılar, türküler, âhenkler.

EGANN
Sözü burnu içinden söyleyen, burnundan konuşan. * Otlu dere.

EGARE
f. Kandırma, kışkırtma, teşvik etme.

EGARİB
Firak anı, ayrılış zamanı. Savaş ânı.

EGARR
Çok parlak ve kıymetli. Beyaz şey. * İşi güzel ve hatırlı olan kimse, aziz ve şerefli. (Müennesi daha çok müsta'meldir: Şeriat-ı Garrâ gibi.)

EGBİYA
(Gabi. den) Gabiler. Akılsızlar. Anlayışı kıt olanlar.

EGDİYE
(Gıdâ. C.) Gıdalar.

EĞE
Maden vesaire yontmaya mahsus ince dişli âlet. Törpü.

EĞERÇİ
(Eğerçend) f. ...ise de, her ne kadar, ...olsa da.

EGLAK
(Galak. C.) Kilitler, kilitli şeyler. Mc: Anlaşılması zor olan ifadeler.

EGLAL
(Gull. C.) Halkalar. Kelepçeler. Mahkemenin cezaya müstehak kılıp mahkum ettiği kimselerin boyun ve ayaklarına vurulan zincirler. * (Galel. C.) Ağaçlar arasında korulukta akan sular.

EGLEB
(Bak: Ağleb)

EGMAK
(Bak: A'mak)

EGMİS
(Gams. dan) Batır, daldır (meâlinde).

EGNAM
Koyunlar.

EGNİŞ
f. İnşa etme, bina yapma. Yapı meydana getirme.

EGNİYA
(Gani. C.) Zenginler.

EGO
Lât. Ben. Ene.

EGOİST
Bencil, hodpesent, hodbin, kendini beğenmiş, menfaatperest.

EGOİZM
Fr. Bencillik. Kendi menfaatını ön plâna alma. Her işi ve davranışta kendini düşünme. Bencillik, hem ahlâk, hem de dinde reddedilen kötü bir huydur. Bencillikten kurtulmanın çaresi, İslâm terbiyesidir.

EGOSANTRİZM
Fr. Psk: Benmerkezcilik. Zihnî gelişmenin ilk çocukluk safhası. Bebek büyüyüp kendi varlığı ile başka varlıkları ayırmaya başladığı zamanlarda kendine has bir düşünce tarzı ile düşünür. Sanki dünyada en önemli varlık kendisi, herşey onun emrine ve isteğine hazır olmalı. Annesi, babası, diğer insanlar ve eşya, isteği gibi kendisine davranmasa ağlamaya başlar. Herşeyin merkezi olduğu hissini taşır.İnançsız insanlar, bu çocuktan farklı mı düşünüyor? Her varlık kendi nefsine maliktir. Kendisi için çalışır, kendi zevki için çabalar, gayesi yaşamak ve varlağını devam ettirmektir diyen ve benliklerini dünyanın merkezi yapan, kendilerini firavun gibi tanrı sanan bu insanlar, egosantrik düşünüşten daha aşağı seviyede değiller mi?

EGRAZ
(Garaz. C.) Garazlar.

EGSAN
(Bak: Ağsân)

EGŞİYE
(Bak: Ağşiye)

EGTAŞA
Karartı.

EGTİYE
(Bak: Ağtiye)

EGUL
f. Hiddet ve öfke ile yan yan bakma.

EGVAL
(Gul. C.) Büyük felâketler, âfetler, musibetler, belâlar. * şeytanlar. * Gulyabaniler.

EGVAR
(Gavr. C.) Dipler, çukurlar, kuyular. Sonlar, uçlar.

EGZOST
ing. İçten yanmalı motorlarda yanmış akaryakıt gazı. Bu gazın boşaltılması tertibatı.

EHABB
Çok sevgili. En sevgili.

EHABB-I EHİBBA $
Dostların, ahbabların en sevgilisi.

EHABB-I EMVAL
Malların çok sevileni.

EHACC
Pek katı, çok sert şey.

EHACÎ
(Uhcüvve. C.) Bilmeceler, bulmacalar, yanıltmacalar.

EHAD
Bir. Tek. İnfiradla muttasıf sıfât-ı kâmileyi cami' olan. (Bak: Ehadiyyet)

EHAD-ÜL-ÂHÂD
Eşsiz, tek, emsalsiz. Teklerin teki, bir tek.

EHADD
(Hadd. den) Çok keskin.

EHADD-İ SÜYUF
Kılıçların en keskini.

EHADİD
(Bak: Ahadid)

EHADİS
Hadisler. Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) sözleri, hareketleri ve emirlerini bildiren hakikatler. (Bak: Hadis)

EHADİS-İ KUDSİYE
(Bak: Hadis-i Kudsî)

EHADİS-İ MERFUA
(Bak: Hadis-i Mürsel)

EHADİS-İ MEVZUA
(Bak: Hadis-i Mevzu')

EHADİS-İ MÜRSELE
(Bak: Hadis-i Mürsel)

EHADİS-İ SAHİHA
(Bak: Hadis-i Sahih)

EHADİYYET
(Ahadiyet) Allah'ın (C.C.) her bir şeyde kendine âit birlik tecellisi. (Ehadiyyet, her bir şeyde Halik-ı Külli Şey'in ekser esmâsı tecelli ediyor demektir. Meselâ: Güneşin ziyası, bütün zemin yüzünü ihata ettiği haysiyeti ile vahidiyyet misâlini gösterir ve her bir şeffaf cüz'de ve su katrelerinde, güneşin ziyası ve harareti ve ziyasındaki yedi rengi ve bir nevi gölgesi bulunması ehadiyyet misâlini gösterir. Ve her bir şeyde, hususan zi-hayatta ve bilhassa her bir insanda o Sani'in ekser esması onda tecelli ettiği cihetle ehadiyeti gösterir. M.) (Bak: Rahmaniyyet)

EHADÜ HÜMA
Onlardan biri. Her ikisinden biri.

EHAFF
Çok hafif.

EHAFF-İ MÜCÂZÂT
Cezâların en hafif olanı.

EHAKK
Daha haklı, pek haklı. Daha doğrusu. En hakiki.(Ey talib-i hakikat, madem hakta ittifak, ehakta ihtilaftır. Bazan hak, ehaktan ehaktır. Hem de olur hasen, ahsenden ahsen. S.)

EHALİ
(Ehl. C.) Bir memleket, şehir, kasaba köy veya semt veyahut da mahallede yerleşip oturanlar. * Avam, halk umum.

EHAMM
Yakın. * Kara, esved.

EHANN
Genzinden konuşan kimse, hımhım.

EHASİN
Pek güzel, en güzel olan şeyler.

EHASİN-İ AHLÂK
Ahlâkın en iyisi, en güzeli. Hz. Peygamberimizin (A.S.M.) ahlâkı gibi olan ahlâk.

EHASS
En hasis. En bayağı.

EHASS
Daha uyanık. Daha hassas.

EHASS
Saçı dökülmüş kişi.

EHASS
Daha hususi, daha yakın, daha hâlis. Hususi. Ziyade hâs.(Eamm'ın zıddıdır.)

EHASS-I ÂMÂL
Emellerin en hası.

EHASS-ÜL HAVÂS
En hâlisin hâlisi. Şuhudi imân sahibleri olan evliyalar. Cenab-ı Hakk'a yakınlık kazananların en hâlisi olan enbiyâ ve evliya. Efdallerin efdali, sâlihlerin sâlihi.

EHATT
En ucuz, daha ucuz. * Daha cilâlı.

EHAVEYN
iki kardeş

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EHBAR
(Habr. C.) Âlimler. Yahudi âlimleri. * Sürurlu anlar.

EHDÂB
(Hüdb. C.) Kirpikler.

EHDÂB-I MÜHTEZZE
Titrek kirpikler.

EHDAF
(Hedef. C.) Hedefler, nişan alınan yerler. * Yüksek yerler. * Meramlar, talebler, arzular, istekler, gayeler, maksadlar, kasıtlar.

EHDAK
(Bak: Ahdâk)

EHDAM
İnce belli.

EHDEB
Kirpikleri sık ve uzun olan adam.

EHDER
Sarkık dudaklı.

EHEMM
Çok mühim olma, daha mühim. Çok kıymetli, çok lüzumlu.

EHEMMİYET
Mühim olma, ağırlık, değerlilik, dikkate değer olma, dikkat ve ihtimam, kıymet, nazar-ı dikkati çekme.

EHEVAT
(Uht. C.) Kız kardeşler. * Kadın arkadaşlar. * Benzer şeyler.

EHEVATININ MA-Fİ'Z-ZAMİRLERİ
Kardeşlerinin içinde gizli olan şeyler.

EHİBBA
(Habib. C.) Habibler, dostlar, sevgililer.

EHİL
(Bak: Ehl)

EHİLLA
Dostlar, kardeşler. (Bak: Ahillâ)

EHİLLE
(Hilâl. C.) Hilâller. Yeni hilâl şeklinde olanlar.

EHİR
(Bak: Ahîr)

EHL
(Ehil) Yabancı olmayan, alışık olduğumuz. * Dost, sahip, mensup. Evlâd, iyal. Kavm, müteallikat. Usta, muktedir ve becerikli anlamıyla ehil ve ehliyet İslâmiyette önemli bir husustur. Dinimiz, bize işleri ehline vermemizi emreder. Cemiyette işler, mevkiler, makamlar, görevler, ehline verilirse işler düzgün gider, sonuçtan herkes memnun olur. Eğer İslâma aykırı olarak ehliyet yerine eş, dost, adam kayırma, parti menfaati vs. bayağı, hasis düşüncelere yer verilirse ve işler ehliyetsizlere terkedilirse bundan herkes zarar görür.

EHL-İ ÂLEM
Âlemin ehli olan insanlar.

EHL-İ ARZ
Dünyadakiler. Yerdekiler.

EHL-İ BEYT
Ev ehli, evdeki çoluk çocuk. Daha ziyade Hz. Peygamberimizin (A.S.M.) evine mensub olanlar bu isimle anılırlar. (Bak: Âl-i Abâ)

EHL-İ BİD'A
(Bak: Bid'at)(Ehl-i bid'a, ecnebi inkılâbcılarından böyle meş'um bir fikir aldılar ki: Avrupa, Katolik Mezhebini beğenmeyerek başta ihtilâlciler, inkılâbcılar ve feylesoflar olarak, Katolik Mezhebine göre ehl-i bid'a ve Mu'tezile telâkki edilen Protestanlık Mezhebini iltizam edip, Fransızların İhtilâl-i Kebirinden istifade ederek, Katolik Mezhebini kısmen tahrip edip, Protestanlığı ilân ettiler.İşte, körü körüne taklidciliğe alışan buradaki hamiyet-füruşlar diyorlar ki: "Mâdem Hristiyan dininde böyle bir inkılâb oldu, bidâyette inkılâpçılara mürted denildi, sonra Hristiyan olarak yine kabul edildi. Öyle ise İslâmiyette de böyle dinî bir inkılâb olabilir?.."Elcevap : Din-i İsevîde, yalnız esasat-ı diniye Hazret-i İsâ Aleyhisselâm'dan alındı. Hayat-ı içtimaiyeye ve füruât-ı şer'iyeye dair ekser ahkâmlar, Havariyyun ve sâir rüesâ-yı ruhaniye tarafından teşkil edildi. Kısm-ı a'zamı, kütüb-ü sâbıka-i mukaddeseden alındı. Hazret-i İsâ Aleyhisselâm, dünyaca hâkim ve sultan olmadığından ve kavânin-i umumiye-i içtimaiyeye merci' olmadığından; esâsât-ı diniyesi, hariçten bir libas giydirilmiş gibi, Şeriat-ı Hıristiyaniye nâmına örfi kanunlar, medeni düsturlar alınmış, başka bir suret verilmiş. Bu suret tebdil edilse, o libas değiştirilse, yine Hazret-i İsâ Aleyhisselâm'ın esas dini bâki kalabilir, Hazret-i İsâ Aleyhisselâmı inkâr ve tekzib çıkmaz. Halbuki : Din ve Şeriat-ı İslâmiyenin sahibi olan Fahr-i Âlem Aleyhissalâtü Vesselâm iki cihanın sultanı, şark ve garb ve Endülüs ve Hind, birer taht-ı saltanatı olduğundan, Din-i İslâmın esasatını bizzat kendisi gösterdiği gibi, o dinin teferruatını ve sâir ahkâmını, hattâ en cüz'i âdâbını dahi bizzat o getiriyor. O haber veriyor, O emir veriyor. Demek, füruat-ı İslâmiye değişmeye kabil bir libas hükmünde değil ki; onlar tebdil edilse, esas din bâki kalabilsin. Belki; esâs-ı dine bir ceseddir, lâakal bir cilddir. Onunla imtizaç ve iltiham etmiş; kabil-i tefrik değildir. Onları tebdil etmek, doğrudan doğruya sâhib-i şeriatı inkâr ve tekzib etmek çıkar.Mezâhibin ihtilâfı ise: Sâhib-i şeriatın gösterdiği nazari düsturların tarz-ı tefehhümünden ileri gelmiştir. "Zaruriyat-ı diniye" denilen ve kabil-i te'vil olmıyan ve "muhkemat" denilen düsturları ise, hiçbir cihette kabil-i tebdil değildir ve medâr-ı içtihad olamaz. Onları tebdil eden, başını dinden çıkarıyor. M.)

EHL-İ CEBR
Cebriyye, cebriyye fırkasından olan. (Bak: Ceberiye)

EHL-İ CEHL
Bilgisizler, câhiller.

EHL-İ DALÂLET
Dalâlette olanlar.

EHL-İ DİKKAT
Dikkatliler, dikkat sahipleri.

EHL-İ DİL
(Ehl-i kalb) Kalbi uyanık, basireti ziyade olan. Gönül ehli. Mâneviyata çok kıymet veren, kalben Cenab-ı Hakk'a çok yakınlık hissedip çok hikmetlerden anlayan zât.

EHL-İ DİYÂNET
Din işlerinden anlayanlar. Dindarlar.

EHL-İ DÜNYÂ
Dünyaya haddinden ziyade kıymet veren, maddeci kimse.

EHL-İ EBED
Ebedî olanlar, ebedîler.

EHL-İ EMSAR
Şehir halkı, kasaba halkı.

EHL-İ GAFLET
Gafletde olanlar. Gafiller.

EHL-İ GARET
Yağmacı, çapulcu.

EHL-İ HADARET
şehirlerde yaşayan. Medeni.

EHL-İ HAK
f. İmân, İslâmiyet ve Hak yolunda olan. Hak mezhebde olan. Hakka, hakikata vâsıl olmuş olan.

EHL-İ HÂL
f. Hâlden anlayıp, duruma göre idâre eden kimse. İlâhi tecellilere ve mânevi feyze mazhar olan.

EHL-İ HİBRE
f. Ehl-i vukuf. Bilirkişi. Meselenin künhüne vâkıf mütehassıs zât.

EHL-İ HİDAYET
Hidâyette ve doğru yolda olanlar. Hidâyete erişmiş kimseler.

EHL-İ HİKMET
Hikmet ehli, hikmet bilen.

EHL-İ HÜKÜMET
Hükümete mensup kimseler, milleti idare edenler.

EHL-İ IRZ
Yüz aklığı ve şan, itibar sahibi olan, namuslu kimse. Şerefli ve temiz olan. Namuslu, iffetli ve ismetli. Irz ehli.

EHL-İ İHTİSAS
İhtisas sahibi olan kimseler. Bu kişiler yalnız kendi meslekleriyle uğraşırlar, çeşitli meslek ve meselelerle fikirlerini dağıtmazlar. (Bak: İhtisas)

EHL-İ İLHAD
f. Doğru meslek ve dinden, Hak yolundan çıkıp bâtıl yola sapan, imansızlar, dinsizler.

EHL-İ İSLÂM
İslâm topluluğu. Müslümanlar.

EHL-İ İSTİĞRAK
Manevi bir coşkunlukla kendinden geçmiş hâle giren zatlar.

EHL-İ KELÂM
(Bak: Mütekellimîn)

EHL-İ İ'TİZAL
Mu'tezile'den olan. (Bak: Mu'tezile)

EHL-İ KALB
(Bak: Ehl-i dil)

EHL-İ KEŞF
f. Perdeli olan ve zâhir hislerle bilinmeyen hakikatları, Cenab-ı Hak'kın lütf u ihsanı ile bilen veliler.

EHL-İ KEŞF-İL KUBUR
Kabir âleminde olanları bilen, kabirdeki ölünün ahvâlini keşfedip doğru olarak haber veren veli, evliya.(Ehl-i keşf-il kuburun müşahedesiyle müteaddid vâkıatla, tahsil-i ulum ânında vefat eden bazı müştak ve ciddi bir talebe-i ulum, şehidler gibi kendini hayatta ve kendi dersiyle meşgul görüyor. Hattâ meşhur bir ehl-i keşf-il kubur, vefat eden ve İlm-i Sarf ve Nahv okuyan bir talebenin kabrinde Münker, Nekir'e nasıl cevap verecek diye murakabe etmiş ve müşahede edip işitmiş ki; melek-i sual, ondan sordu: $ "Senin Rabbin kimdir?" dediği zaman, o Nahv dersiyle iştigal ederken vefat eden talebe, o meleğin cevabında demiş:"Â mübtedâdır, onun haberidir." Nahiv ilmince cevab vermiş, kendini medresede zannetmiş. Ş.)

EHL-İ KIBLE
Müslüman, kıble ehli.

EHL-İ KİTAB
f. Allah'ın gönderdiği kitaplara inanan. * Müslüman, Hristiyan veya Yahudi olan. (Hakiki Hristiyanlık veya Yahudilikten çıkmamış bulunan.)(Kur'an-ı Kerim, o cümlede ehl-i kitabı imana teşvik etmekle, onlara bir ünsiyet, bir sühulet gösteriyor. Şöyle ki:Ey ehl-i kitab! İslâmiyeti kabul etmekte size bir meşakkat yoktur. Size ağır gelmesin! Zira, size bütün bütün dininizi terketmenizi emretmiyor. Ancak, itikadatınızı ikmal ve yanınızda bulunan esasat-ı diniye üzerine bina ediniz; diye teklifte bulunuyor. Zira Kur'ân, bütün kütüb-ü sâlifenin güzelliklerini ve eski şeriatlarının kavaid-i esasiyelerini cem'etmiş olduğundan, usulde muaddil ve mükemmildir. Yâni ta'dil ve tekmil edicidir. Yalnız, zaman ve mekânın tegayyür etmesi tesiriyle tahavvül ve tebeddüle maruz olan füruat kısmında müessistir. Bunda aklî ve mantıkî olmayan bir cihet yoktur. Evet, mevasim-i erbaada giyecek, yiyecek ve sair ilâçların tebeddülüne lüzum ve ihtiyaç hasıl olduğu gibi, bir şahsın yaşayış devrelerinde, talim ve terbiye keyfiyeti tebeddül eder. Kezalik, hikmet ve maslahatın iktizası üzerine, ömr-ü beşerin mertebelerine göre ahkâm-ı fer'iyede tebeddül vardır. Çünkü, fer'î hükümlerden biri, bir zamanda maslahat iken, diğer bir zamana göre mazarrat olur. Veya bir ilâç, bir şahsa deva iken, şahs-ı âhere dâ' olur. Bu sırdandır ki, Kur'ân, fer'î hükümlerden bir kısmını nesh etmiştir. Yâni vakitleri bitti, nöbet başka hükümlere geldi, diye hükmetmiştir. İ.İ.)

EHL-İ KUBUR
Kabir ehli. Ölüler.

EHL-İ KURA
Köylerde, kasabalarda yaşayan.

EHL-İ MEDER
Evde oturan. Medeni.

EHL-İ NAMUS
Namuslu kimse, namus ehli.

EHL-İ NÂR
Cehennemlik olan. Cehennem ehli.

EHL-İ NEFİY
Nefyedenler, aksini veya olmadığını iddia edenler.

EHL-İ NÜBÜVVET
Peygamberler.

EHL-İ RUM
f. Osmanlı. Eskiden Anadolu'da yaşayanların bir ismi. Çünkü: Osmanlılar Romalıların (Rumların) çok bulunduğu memleketlerini fethedip yerleştiler.

EHL-İ SALÂH
Huk: Hâli mestur, nâmuslu, doğru, adaletli olan kimse. Sâlih kimseler.

EHL-İ SALİB
f. Bayrağında salib (haç) bulunanlar. Hristiyanlar. * Osmanlılardan 209 sene evvelki tarihte Haçlı Seferlerine katılan Hristiyan Ordusu.

EHL-İ SEKR
f. Aklı ile hareket edemeyip hissi ve zevki ile hareket eden, sarhoş. * Tas: İlâhî bir tecelli ile istiğrak halinde olanın kendinden geçmesi hali.

EHL-İ SEVAHİL
f. Sahilde, deniz veya göl kenarında yaşayanlar.

EHL-İ SUFFA
(Bak: Ashab-ı Suffa)

EHL-İ SÛK
f. Çarşı halkı, esnaf.

EHL-İ SÜNNET
f. Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (A.S.M.) söz ve hareketlerine şüphesiz, kat'i ve sağlam delillerle uyan. Sahabe ve onlara tâbi' olanların mezhebi ve o mezhepte olan. Bunların muhaliflerine "ehl-i bid'a" veya "fırak-ı dâlle" denir.

EHL-İ ŞEKAVET
İslâmiyetin müsâade etmediği çeşitli rezâlet işleyen bedbaht.

EHL-İ ŞİA
şia ehli. (Bak: şia)

EHL-İ ŞUHUD
f. Kâinatta tevhid delillerini aynen seyreden, İlâhi ve gizli sırlarını Hakkın izni ile gören şuhud ehli. Veli. * Görecek derecede kat'i kanaat sâhibi olan enbiyâ ve evliyalar.

EHL-İ TAHKİK
Hakikatleri delilleri ile bilen âlimler. * Tahkik ehli.

EHL-İ TAKİB
Takip edenler, peşinden gidenler.

EHL-İ TEŞEYYU'
şiilik iddia edenler. (Bak: şia)

EHL-İ TEVHİD
Cenab-ı Hakk'ın birliğini bilip inanan ve sadece bir Allah'a bağlanıp ibadet eden kimse. (Bak: Tevhid)

EHL-İ UKUL
Akıllılar, akıl sâhibleri.

EHL-İ VEBER VE BÂDİYE
Çadırda oturan bedevi Arab, çöl ahalisi.

EHL-İ VİFAK
Beğenilen işlerde birbirine muvafakat edip uyanlar, anlaşanlar.

EHL-İ VUKUF
Bir mes'ele hakkında bilgi sahibi olan salâhiyetli kimseler. Vukuf ehli. Bilirkişi.

EHL-İ ZEVK
Zevklenenler, lezzet alanlar. * Tas: Cenab-ı Hakk'a yakınlıkla, kurbiyetle veya uyanık kalble iman ve Kur'an hakikatlarından zevk alanlar.

EHL-İ ZİMMET
İslâm Devletinin tâbiiyetinden olan Hıristiyanlar. İslâm Devleti tarafından korunan müslümandan başka kimse. Zimmi.

EHLEB
Kuyruğu kıllı olan at.

EHLEN VE SEHLEN
Hoş geldiniz, safâ geldiniz (meâlinde söylenir.)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EHLÎ
Munis, alışık. Yabancı olmayan. Kendisi ile ünsiyet edilen.

EHLİYYET
Yeterlik. Bir işin ehli olduğuna dâir vesika. İktidar. Liyâkat. İstihkak. Meharet ve mensubiyet.

EHLULLAH
Allah'a itaat edip, O'nun sevgisi ile O'na yaklaşmış olan Veli. Allah'ın sevgisine mazhar olan Evliya.

EHME
f. Eksik, nâkıs noksan. * Bulunuş.

EHNAME
f. Aşk, muhabbet, sevda. * Kendine çekidüzen verme.

EHRAM
Mısır'da Firavunların piramit şeklindeki mezarları.

EHRAM-I MÜREBBAÎ
Dörtgen piramit. Dört köşeli ehram.

EHRAM-I MÜSELLESÎ
Üçgen piramit.

EHRAMEN
f. şeytan, iblis. * Dev.

EHRAS
Dilsiz. (Bak: Ahras)

EHRE
Büyük ağızlı.

EHRED
Yırtık şey. (Üstbaş hakkında kullanılır.)

EHRİMAN
(Ehrimen, Ehremen) f. Ateşperestlerin şer ilâhının ismi. Bâtıl bir ilâh ismi.

EHSA
Şaşmış, şaşa kalmış, hayret etmiş ve taaccübüne gitmiş olan kimse.

EHSÂS
(Hiss. C.) Hisler, duygular.

EHSÂS-I RAKİKA
İnce hisler, ince duygular.

EHŞA
Karındaki iç uzuvlar. Karında olan.

EHTAT
Bir bölük cemaat.

EHTEM
Ön dişi gedik olan.

EHUN
f. Toprakta meydana gelen delik, yarık.

EHVA
(Havvâ. dan) Siyah. Kararmış olan.

EHVA
(Heva. C.) Nefsin istek ve arzuları. Muhabbetler. Hahişler. * Kasdetmek. * Atmak.

EHVAL
(Hevl. C.) Korkular. Korkulacak hâller. Fenalıklar.

EHVAL-İ MUHAVVİFANE
Dehşetli korkular.

EHVAR
f. Şaşkın, şaşırmış kimse. Alık, sersem adam.

EHVEC
En muhtaç, pek muhtaç. (Bak: Ahvec)

EHVEC
Uzun boylu ahmak adam.

EHVEK
Ahmak kimse.

EHVEL
Korkunç nesne.

EHVEN
Daha aşağı. Daha ucuz. Bayağı. Adi. * Zararı az olan. En zararsız.

EHVEN-ÜŞ ŞER
Ehven-i şerreyn de denir. İki şerli işin veya şeyin daha az zararlısı. (Bak: Adalet-i izafiye)

EHVENİYET
Ucuzluk, ehvenlik, daha hafif, daha zararsızlık.

EHVER
f. Sevgili, mâşuk.

EHYA
(Bak: Ahyâ)

EHYA
Ucuzluk.

EHYAN
(Hîn. C.) Zamanlar. (Bak: Ahyân)

EHYEB
Daha heybetli, daha büyük.

EHYEF
İnce belli ve yakışıklı genç. * Çelimli at.

EHYEMİN
(Heyeman. C.) Âşık olmalar, şaşkınlıklar.

EHYUN
Örümcek, ankebut.

EHZA'
Ok mahfazası içinde sona kalan ok.

EHZAB
(Bak: Ahzab)

EİMME
(İmam. C.) İmamlar. (Bak: İmam)

EİMME-İ ÂLÎŞAN $
Çok yüksek mertebesi ve büyük kıymeti olan imamlar. İmam-ı A'zam, İmam-ı Şâfiî gibi.

EİMME-İ DİN
Din imamları, müçtehidler, müceddidler.

EİMME-İ EHL-İ BEYT
Ehl-i Beyt'ten yetişen, saltanata bilfiil girmeyen ve karışmayan en salâhiyetli, mânevi nüfuz ve ilim ve riyaset sahibi imamlar.

EİMME-İ ERBAA
Dört imâm. Müslümanların en büyük ve yüksek âlimleri ve müctehidlerinden hak mezheb müessisleri olan ve ehl-i imâna rehberlik eden büyük imâmlar. İsimleri şöyle sıralanabilir: İmâm A'zam Ebu Hanife, İmâm-ı Şâfii, İmâm-ı Mâlik, İmâm-ı Ahmed ibn-i Hanbel. (R.A.)

EİMME-İ İSNÂ AŞER
On iki imâm. Silsile-i sâdâttan olup müceddit olan imâmlar hakkındaki bir tâbirdir. Bu zâtlar esasât-ı İslâmiye ve hakaik-i Kur'âniye ve imâniyenin, dini esasların ve şeriatın muhafazasına çalışan, saltanat işlerine karışmayan mânevi riyâset ve ilim sahibi şahsiyetlerdir.

EİMME-İ SELÂSE
Üç imâm. Fıkıh kitablarında ekseriyetle İmâm-ı A'zam, İmâm-ı Şâfi'i, İmâm-ı Malik için söylenir. Hanefi Mezhebine dâir mes'elelerin bahsolduğu kitablarda "Eimme-i Selâse"den maksad; İmâm-ı A'zam ile iki talebesi olan İmâm-ı Muhammed ve İmâm-ı Ebu Yusuf'dur.

EİMME-İ VERESE
Vâris olan imamlar. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmın mânevi vârisi olan büyük zâtlar, mürşidler, imamlar.

EİNNE
(İnân. C.) Yularlar. Dizginler.

EİZZE
(Aziz. C.) Azizler.

EJAH
f. Vücutta ve bilhassa ellerde çıkan ufak urlar, siğil, sivilce.

EJDER
(Ejderha) f. Büyük canavar. Büyük yılan.

EJGAN
(Ejgehân) : f. Tenbel, miskin, iş yapmaktan hoşlanmayan.

EJHAN
f. Tenbel.

EJİR
f. Akıllı, uyanık, açık göz.

EKABB
İnce belli.

EKÂBİR
(Ekber. C.) En büyükler. Pek büyükler. Devlet ricali. Rütbece büyük olanlar.

EKÂBİR-İ ULEMÂ
En büyük âlimler, en büyük İslâm âlimleri. Âlimlerin en ileri derecede olanları.

EKADİH
(Kıdh. C.) Kıdhlar, oklar.

EKAHİ
(Ukhuvan. C.) Papatyalar, papatya çiçekleri.

EKALİM
(İklim. C.) İklimler, memleketler, mıntıkalar.

EKALİM-İ BÂRİDE
Soğuk iklimler, soğuk memleketler.

EKALİM-İ HÂRRE
Sıcak iklimler, ülkeler.

EKALİM-İ SEB'A
Yedi iklim. * Yedi kıt'a.

EKALL
Daha az, en az, pek az. En küçük. (Bak: Akall)

EKALL-İ KALİL
Azın azı, pek az, en az.

EKALLİYET
(Akalliyet) Bir hükümetin tebaiyyeti altında yaşayan, yabancı din ve milliyete mensub olup, ekseriyeti teşkil etmeyen halk. Azlık. Azınlık.

EKAM
(Ekme. C.) Tepeler, bayırlar.

EKANİM
(Uknum. C.) Asıllar, rükünler, zatlar.

EKANİM-İ SELÂSE
Üç unsur. (Bak: Teslis)

EKARİB
Akrabalar. Yakın hısımlar.

EKARİM
(Kerim. C.) Kerem sâhibi olanlar.

EKASIR
(Akser. C.) En kısalar, pek kısalar.

EKASİ
(Aksâ. C.) En uzaklar, pek uzaklar.

EKASİ-İ BİLÂD
Uzak beldeler, en uzak şehirler.

EKASİM
(Aksam. C.) Aksamlar, paylar, kısmetler.

EKASİRE
(Kisrâ. C.) Kisralar, şahlar. Eski Acem padişahları.

EKASİS
(Kıssa. C.) Kıssalar, ibretli hikâye ve dersler.

EKATİ
(Kati. C.) Sürüler, koyun sürüleri.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EKAVİL
(Akvâl. C.) Kaviller, sözler.

EKAVİL-İ BÂTILA
Bâtıl sözler, doğru olmayan sözler.

EKAVİL-İ KÂZİBE
Uydurma ve yalan sözler.

EKAZİB
Yalanlar, kizbler, yalan ve uydurma sözler, asılsız kelâmlar.

EKAZZ
Yeleksiz ok.

EKBA'
(Kibâ. C.) Süprüntüler.

EKBAD
(Kebed ve Kebid. C.) Kebedler, ciğerler.

EKBER
Daha büyük, en büyük.

EKBER-ÜL KEBÂİR
Kebâirin kebâiri. Büyüklerin en büyüğü. Büyük günahların en büyüğü. (Bak: Mubikat-ı seb'a)

EKBES
Alnı yumru ve başı büyük kimse.

EKDÂR
(Keder. C.) Kederler, acılar, üzüntüler.

EKDÂR Ü ÂLÂM
Kederler, acılar.

EKDAS
(Küds. C.) Küdsler. Hurmalar.

EKDER
Bulanık. * Bozrenkli.

EKELE
(Âkil. C.) Çok yiyenler, oburlar, pisboğazlar.

EKEME
Bayır, yüksekte olan taşlık tepe.

EKERAT
Ziraat ve imar için, sahiblerinin rençberlere verdikleri arazi.

EKESS
Ufak dişli, küt dişli.

EKFA'
(Küfv. C.) Eşler, benzerler, denkler, eşitler, uygunlar, müsaviler, muadiller.

EKFAL
(Bak: Akfâl)

EKFAN
(Kefen. C.) Kefenler, ölülerin sarıldıkları bezler.

EKHAL
(Kühl. C.) Göze çekilen sürmeler.

EKHEB
Gök renkli, mavi renkli.

EKHEL
Gözü sürmeli.* Baş ve gövde damarı.

EKİD(E)
Sağlam, metin, muhkem. * Sarih, kesin, açık, kat'i, muhakkak. Kuvvetli, te'kidli.

EKİDEN
Metin, muhkem ve sağlam şekilde. * Açık ve kesin olarak. Sarahaten ve kat'iyyen. * Mükerreren, tekrar olarak.

EKİLE
Yenmiş, yenilmiş yemek.

EKİNOKS
Fr. Altı aylık fasılalarla gece ve gündüzün eşit oluşu.

EKİR
(C.: Ekere) Ekinci.

EKKAF
Eğerci, semerci.

EKKAL
Çok yeyici, obur.

EKKE
Pek sıcak gün.

EKL
Yemek yeme.

EKL Ü ŞÜRB
Yeyip içme.

EKLE
Bir kere doyana kadar yemek.

EKLEF
Yüzü çilli olan adam. * Koyu renkli arslan.

EKLEKTİZM
yun. Fls: Birbirinden farklı görüşlerin bazı ortak taraflarını bulup uzlaştırıcı bir görüş ileri sürme.

EKLİPTİK
Güneşin dünya etrafında yapmış olduğu zahirî hareketinde çiziyor gibi göründüğü yol.

EKMAM
(Kimm. C.) Tomurcuklar. Ağaç çiçeklerinin kapçıkları.

EKMAM
(Kümm. C.) Elbisenin kolları, yenleri, kol ağızları.

EKME
(C.: Ekemât-Üküm) Yüksek yer.

EKMEH
Anadan doğma kör. * Tepe,bayır, yüksek yer.

EKMEHİYYET
Ekmehlik, anadan doğma körlük.

EKMEL
Mükemmel, en kâmil, eksiği olmayan, en mükemmel.

EKMEL-İ ENBİYA
Nebilerin en mükemmeli, Peygamberimiz Hz. Muhammed (A.S.M.)

EKMEL-İ MAHLUKAT
Yaradılmışların en mükemmeli, Hz. Muhammed (A.S.M.) (Bak: Mefhar-i Kâinat)

EKMELÂNE
Ekmel olana yakışacak şekilde.

EKMELİYYET
Pek mükemmel ve kusursuz olanın hâli. Kusursuzluk, mükemmellik, noksansızlık, eksiksizlik.

EKNAN
(Kinân. C.) Mahfazalar, perdeler. * Evler, odalar, hücreler. Çadırlar.

EKNUN
f. şimdi, el'an, hâlâ.

EKOL
(Fr. Ecole) Fikir üzerinde işleyen bir nevi mekteb. * Bir üstadın talebeleri. Bir üstadın mesleği, tarzı.

EKOLALİ
yun. Psk: Sesleri taklit etme, yansıtma. Çocuk dünyaya geldiği zaman çevresinde konuşulan dilin seslerini çıkaramaz. Kendine mahsus sesleri çıkarır. Çevrede konuşulan dilleri dinleye dinleye çevredeki sesleri taklid etmeye başlar, bu taklid edebildiği sesleri sık sık tekrar eder. Meselâ: ba, ba, ba gibi. Bu dilin gelişmesinde psikolojik bir safhadır. İslâm terbiyesinde dünyada çocuğun duyacağı ilk ses olarak ezan okunur. Çocuk bununla bırakılmamalı, Kur'an sesine küçükten itibaren alıştırmalı, anadili gibi kendine yakın bulmalıdır.

EKOLOJİ
yun. Canlı varlıklarla çevreleri arasındaki münasebetleri araştıran biyoloji kolu.

EKONOMİ
yun. İktisad. Tutum. Geliri gideri hesaplıgirsin bir tarafına ..!!! lüzumsuz masrafı bırakıp artırmağa çalışmak. Ölçülü ve idâreli harcamak. İnsanların sınırsız olan ihtiyaçlarıyla bunları sağlamaya yarayacak sınırlı imkân ve vasıtalar arasında mümkün olan azami uygunluğu temin için (sağlamak için) yapılan çalışma ve faaliyetler. Bu faaliyetlere hâkim olan kaideleri inceleyen ilim.İktisadî hâdiseler istihsal (üretim), istihlâk (tüketim), mübadele (değişim) ve tevzi (bölüşüm, dağıtım) olmak üzere dört çeşite ayrılır. İktisat ilmi bu hâdiselerin birbirleriyle olan ilişkileri, müvazeneleri (dengeleşimleri), teşkilâtlanma ve idaresi bakımlarından şekillerini inceletmekte ve hâdiselerin matematikî olarak mümkün modellerini bulmaya çalışmaktadır. Günümüzde iktisat politikaları büyük bir ehemmiyet kazanmıştır. İktisadî politikalar, bugünkü dünyamızda iki ana sisteme ayrılmıştır. 1- Kapitalizm; 2- Sosyalizm. Bunlar arasında zikredilen "karma ekonomi" şekli esas itibariyle bunlardan birine dâhil edilmektedir. İslâm iktisat sistemi bunlardan esastan ayrılmaktadır. Bu iki sistem, dünya hayatını esas alan maddeci sistemlerdir.Kapitalist sistem, emeği ferdî sermayeye sosyalist sistem, emeği devlet tahakkümüne bağlar. Kapitalist sistemde sermaye sahipleri, sosyalist sistemde devlet ve toplum adına bir grup hakim olur. Her iki sistem istismar "sömürme" ve tahakküme dayandığı için cemiyet hayatında anarşiyi ve ihtilâlleri doğurmakta, insanlık, barış, huzur ve saadete ulaşamamaktadır.İslâmiyet ise kapitalizmin ferdin istismarını; sosyalizmin kollektif tahakküm ve istismarını ortadan kaldırır. Herkesin kazancı, emeğine göre olur.

EKPEK-ÜL KÜPEKA
Köpeklerin en köpeği. * Çok âdilik ve alçaklık.

EKRA'
(Bak: Ker')

EKRAD
Kürdler.

EKRAM
Küçük burunlu. * Küçük boylu.

EKRAN
Üzerine bir cismin hayalinin aksettirildiği saydam olmayan düz satıh.

EKREH
Çok iğrenç, en kerih.

EKREH-İ MAHLUKAT
Mahlukların en kerihi, en iğrenci.

EKREM
Çok cömert, daha kerim, en kerim.(Arkadaş! Şu Zat-ı Nurâni (A.S.M.) mürşid-i imâni, Resul-i Ekrem (A.S.M.) bak nasıl neşrettiği hakikatın nuriyle, Hakkın ziyasıyla, nev-i beşerin gecesini gündüze, kışını bahara çevirerek, âlemde yaptığı inkılâb ile âlemin şeklini değiştirerek nurâni bir şekle sokmuştur. M.N.)a

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EKREM-ÜL EKREMÎN
Ekremlerin en ekremi. Cenab-ı Hak (C.C.)

EKREMANE
Ekremce, ekrem olana yakışacak şekilde. Çok elaçıklığıyle, cömertlikle.

EKREMİYYET
Ekremlik, ekrem olma hâli.

EKSA
Üstüste pek çok giyinen (adam.)

EKSANTRİK
Lât. Merkezden uzakta kurulmuş. * Mat: İç içe olduğu hâlde merkezleri ayrı olan daireler. * Müstesna, taaccüb edilip şaşılacak, hayret verici.

EKSEH
Aksak kimse.

EKSELANS
Fr. Eskiden bakanlar, elçiler ve cumhurbaşkanları için kullanılan bir ünvan.

EKSEM
Büyük karınlı, şişman adam.

EKSER
Pek fazla. Daha çok. Kesrette olan. En çok.

EKSERİ
f. Çoğu zaman, çok defa, ekseriyetle.

EKSERİYA
(Ekseriyya) Pek çok zaman, en ziyade, sık sık, ekseriyet üzere, alel-ekser.

EKSERİYET
(Ekseriyyet) En büyük kısım, çokluk.* Bir topluluk ve hey'etin yarısından fazlası. * Bir mecliste üyelerin verdikleri rey'lerin büyük kısmı ve bunların üstünlüğü.

EKSERİYET-İ MUTLAKA
f. Yarımın bir fazlasıyla elde edilen ekseriyet, mutlak ekseriyet.

EKSERİYET-İ SÜLÜSAN
Ekseriyet kazanacak tarafın en az mevcudun sülüsânı (üçte ikisi) miktarında olması şartıyla olan ekseriyet.

EKSERİYETLE
Daha ziydesiyle. Çoklukla.

EKSİBE
(Kesib. C.) Büyük çöllerde ve sahralarda, rüzgârın biriktirdikleri kum yığınları.

EKSİYYE
f. Boza.

EKSPER
Fr. Uzun tecrübe neticesi bir sahada ihtisas kazanan, meleke sahibi olan kimse.

EKSPRES
ing. Seyahatı esnasında ancak büyük duraklarda duran ve çok hızlı giden vasıta.

EKŞEF
Açık nesne. * Savaşta kalkanı olmayan kimse.

EKŞEM
Doğuştan kusurlu olan. Burnu, kulağı kesik veya noksan doğan (adam). * Pars denilen vahşi hayvan.

EKTAD
Cemaatler, topluluklar, kalabalıklar, bölükler, takımlar. * Misaller, temsiller, örnekler.

EKTAF
(Ketif. C.) Omuzlar. Omuz kemikleri, kürek kemikleri.

EKTAR
(Keter. C.) Haysiyetler, onurlar, şerefler, şanlar, ünvanlar, soylar. Nesebler, dereceler, mertebeler.

EKTEM
Çok sır saklayan, esrar gizleyen kimse. * Büyük karınlı ve şişman olan adam.

EKUL
(Ekl. den) Çok fazla yiyen, obur, pisboğaz.

EKULÂNE
f. Oburcasına.

EKULÎ
Oburluk.

EKULÜ
Ben derim, ben söylüyorum (meâlinde.)

EKULÜ KEMÂ KÂLE
Onun söylediği gibi söylerim (meâlinde.)

EKVA
Daha kuvvetli, en kuvvetli.

EKVA'
Eli eğri olan.

EKVAB
Küpler, kadehler. Sırçalar.

E
Gr: İstifham, sorgu edatı. (Ezehebe Nuri: Nuri gitti mi? derken Ezehebe'nin başındaki "E" harfi gibi) * Arapça kelimelerin sonuna "e" gelerek onları müennes yapmaya yarar. Âdil, Âdile... Emin, Emine... Kâmil, Kâmile... Nuri, Nuriye... gibi. (Bak: Müennes)

EÂCİB
(U'cube. C.) Çok tuhaf ve acaib, şaşılacak şeyler.

EÂCİB-İ DEHR
Dünyanın ve zamanın çok şaşılacak yerleri, şeyleri.

EACİM
(Acem. C.) Yabancılar, Arap olmayanlar. İranlılar.

EADİ
(Adüv. C.) Düşmanlar. Hasımlar.

EALİ
(A'lâ. C.) İtibarı ve şerefi yüksek zâtlar. İyiler. Günahtan sakınan temiz ve sâlih amel sâhibi kimseler.

EAMM
Pek şumullü, daha umumi ve geniş.

EARİB
(A'rabî. C.) Çölde yaşayan, göçebe Arablar.

EARİZ
(Aruz. C.) Aruzlar, şiir vezinlerinden bahseden ses kalıpları. Şiirde beytin birinci mısraının son kısımları.

EARR
Hörgücü küçük deve.

EASİR
(İ'sâr. C.) Şiddetli fırtınalar, kasırgalar.

EÂZIM
(A'zam. C.) İleri gelen büyükler. Büyük adamlar.

EÂZIM-I ESMÂ
İçinde çok isimlerin mânası bulunan, isimlerin en büyükleri. Cenab-ı Hakk'a mahsus isimlerin en mühim ve büyükleri.

EÂZIM-I MİLLET
Millet büyükleri.

EÂZIM-I ÜDEBÂ
Ediplerin, edebiyatçıların en büyükleri.

EAZZ
Galip. * Daha aziz, daha şerefli, en şerefli, azizler.

EAZZ-İ AHİBBÂ
Dostların en azizi.

EB
(Ebâ, Ebu, Ebi) Baba, peder. Ced.

EB-İ MÜŞFİK
şefkatli baba, merhametli peder.

E'BA
Yükler, hamuleler, çuvallar.

EBAB
Bir yere gitmek için hazır olmak.

EBABİL
Dağ kırlangıcı. Kuş sürüsü. Sürüler, bölükler.(Hz. Resul-ü Ekrem'in (A.S.M.) doğumundan evvel, Hristiyan Habeşliler dinlerini yaymak için San'ada bir mâbed yaparak, Kâbe yerine Arabları bu mâbede çekmeğe çalıştılar. Kâbe-i Muazzama durdukça buna muvaffak olamıyacaklarını anladıkları için Kudsi Kâbe'yi tahribe karar verdiler. Ebrehe kumandasındaki Habeş Hristiyan Ordusu Mekke'ye kadar geldiği sırada Ebâbil kuşlarının gökten taş yağdırmaları üzerine mahvoldular. Habeş ordusunun önünde bir fil yürütüldüğü için bu meşhur irhâsatdan olan tarihi hâdiseye "fil vak'ası" denir.) (B.O.L.) (Çendan velâdet gecesinde değil, fakat velâdete pek yakın olduğu cihetle, o hâdiseler de İrhâsât-ı Ahmediye'dir ki (A.S.M.) Sure-i Elemtera Keyfe'de nass-ı kat'i ile beyan edilen "Vaka-i Fil"dir ki; Kâbe'yi tahrib etmek için, Ebrehe nâmında Habeş Meliki gelip, Fil-i Mahmudi namında cesim bir fili öne sürüp gelmiş. Mekke'ye yakın olduğu vakit fil yürümemiş. Çare bulamamış, dönmüşler. Ebâbil kuşları onları mağlub etmiş ve perişan etmiş; kaçmışlar. Bu kıssa-i acibe, tarih kitablarında tafsilen meşhurdur. İşte şu hâdise, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'ın delâil-i nübüvvetindendir. Çünki velâdete pek yakın bir zamanda, kıblesi ve mevlidi ve sevgili vatanı olan Kâbe-i Mükerreme, gaybi ve hârika bir surette Ebrehe'nin tahribinden kurtulmuştur. M.) (Bak: Ebrehe)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EB'AD
Çok uzak, en uzak, daha uzak.

EB'ÂD
(Bu'd. C.) Mesafeler, uzaklıklar.

EB'ÂD-I BÎNİHAYE
Sonsuz uzaklıklar.

EB'ÂD-I NÂMAHDUD
Hudutsuz uzaklıklar ve mekânlar.

EB'ÂD-I SELÂSE
Üç uzaklık ki bunlar : En, boy, yükseklik (derinlik).

EBADİD
Müteferrik, dağınık.

EBAET
(C.: Abâ) Kamışlık yer. * Kamış.

EBAHH
Sesi kısık olan kimse. Avazı tutkun kişi. (Müe: Buhhâ)

EBAHİR
Kuş kanadının üçüncü mertebede olan yelekleri.

EBAİD
(Eb'ad. C.) Yakın olmayan (hısım ve akraba.) * En uzak yerler.

EBALİS
(Ebâlise) (İblis. C.) İblisler, şeytanlar.

EBARİK
(İbrik. C.) Su kapları, ibrikler.

EBARİK
Balçıklı, kumlu yer. * (Ebrak. C.) Alaca atlar.

EBATIL
Böğürler, yanlar.

EBATİH
(Ebtah. C.) Kumlu dereler ve ırmaklar.

EBATİL
(Ubtule. C.) Beyhude, bâtıl, hurâfe, mantıksız, hakikatsız şeyler.

EBAZER
(Bak: Ebu Zerr-i Gıffarî)

EBAZİR
(Ebzâr. C.) Yemeklere katılan baharatlar, kurumuş kekikler.

ELİBBA'
(Lebib. C.) Akıllılar, kâmiller, kemalât sahipleri, olgun kimseler.

ELİF
Birinci harf-i hecânın adı. (Bak: Ebced) * (Ülfet. den) : Bütün harflerle ülfet edebildiği için böyle isimlendirilmiştir. Ebcedî değeri de bire delâlet eder.

ELİF
Munis, sahip, dost.

EL-İHSAN ALE-L İHSAN $
İhsan üzerine ihsan, lütuf üzerine lütuf.

ELİL
İnlemek, enin.

ELİM
(Elime) Acı veren, acıtan, ağrıtan. Çok şiddetli ağrı veren.

EL-İNSAF
İnsaf edilsin, insaf edilmeli, insaf edelim.

ELİPS
Fr. Odaklar adı verilen sabit iki noktasından uzaklıkları toplamı sabit olan noktaların gösterdiği kapalı eğridir. Eğri ve kapalı bir geometrik şekildir. Karşılıklı iki tarafından genişlemiş bir çemberi andırır.

EL-İYAZÜ-BİLLAH
Allah'a sığınır, Allah'a iltica ederiz. Allah korusun, Allah saklasın (meâlinde duâ).

ELİYY
Çok yemin eden adam.

ELİZ
f. Sıçrama. * Çifte, tekme.

ELKAB
(Lakab. C.) Lakablar, namlar. Rütbe ve makam sahiblerinin derecelerine göre söylenen ve çok zaman hürmet ifâde eden isimler.

EL-KARİA
Kıyâmet.

EL-KÂSİBÜ HABİBULLAH
Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) ma'rifetini ve rızâsını kazanan onun habibidir, sevgili kuludur. (Hadis meâli)

ELKEN
Dilinde tutukluk olan, kekeme, peltek.

ELKISSA
Sözün kısası, sözden anlaşıldığına göre, hülâsa.

ELL
Hastanın inlemesi. * Harbe ile vurmak. * Sürmek. Sâfi. * Sür'at etmek, hız yapmak.

ELLEYS
Mutlak hiçlik. Adem-i sırf.

ELLEZİ
Mânası kendinden sonra gelen cümle ile tamamlanan bir kelimedir. (Bak: Mevsule)

ELMA
Karamtıl dudaklı. * Çok koyu gölge.

ELMA'
(Elmaî) Çok zeki, zekâveti kuvvetli, idrak derecesi üstün olan kimse.

EL-MACİD
Allah (C.C.)

ELMAH(İ)
Her gördüğü şeyi araştırmağa ve tedkik etmeğe meraklı olan kişi.

ELMAS
Çok kıymetli, beyaz, şeffaf mâden. Cevher. Kıymetli taş. (En saf karbondur.)

ELMAS
Küçük kaşlı olan.

ELMAS-PARE
Elmas parçası. * Mc: Çok güzel.

ELMAS-RİZE
Elmas kırıntısı, döküntüsü.

ELMAS-TIRAŞ
Elmas gibi yontulmuş olan makbul bir cam, kristal.

ELMAZ
Yalnız üst dudağı beyaz olup, burnu bile ak olmayan at.

EL-MECİD
Esmâ-i İlâhiyedendir.

EL-MİNNETÜ LİLLAH
Minnet ancak Allah'ındır. "Ancak Allah'a minnet edilir."

EL-MÜHEYMİN
Her şeye dikkat edip koruyan ve emin eden (Allah C.C.)

ELSA'
Sık dişli. * Sin telâffuz edecek yerde sâ telâffuz eden. Râ yerine yâ telâffuz eden (meselâ "er" diyecek yerde "ey" demek gibi.)

ELSEN
Fasih ve düzgün konuşan.

ELSİNE
(Lisan. C.) Diller. Lisanlar.

ELSİNE-İ ENAM
Mahlukatın dilleri. Halkın dilleri.

ELSİNE-İ GARBİYYE
Batı dilleri, garb lisanları.

ELSİNE-İ MUHTELİFE
Çeşitli ve birbirinden farklı diller.

ELSİNE-İ SELÂSE
Üç lisan. Türkçe, Arapça ve Farsça.

ELSİNE-İ ŞARKİYE
Doğu dilleri.

ELSİNE-İ TERKİBİYE
Birbirine eklenen kelimelerle konuşulan diller. Terkibli ifâdesi çok olan, Arabçaya uymayan lisanların hususiyeti. (Arabî Lisanına "Tasrifî" denilir. Çünkü aynı kökten kelimeler rahatlıkla yapılmaktadır. Arabçaya bu hususta yetişen başka bir lisan yoktur.)

ELT
Noksanlaştırmak. Hapsetmek. * Yemin vermek.

ELTA'
Boz dudaklı. Dişlerinin rengi değişmiş olan.

ELTAF
(Lutf. C.) Lütuflar, iyi muameleler, iyilikler, iyilikseverlikler. Nezaketler, nazik davranmalar. Okşamalar.

ELTAF
Daha lâtif. Daha hoş. Çok lâtif.

ELTİ
t. İki kardeş zevcelerinin her birine nisbetle diğeri. Bir kadının kaynının zevcesi.

ELUF
Ülfeti fazla, herkesle konuşup görüşmeye alışık olan kimse.

ELUH
Kasem, and, yemin.

ELUK
Sefir, büyük elçi.

ELUKE
Risalet.

ELULE
Semiz, besili koyun.

ELVAH
(Levha. C.) Levhalar. Tablolar.

ELVAH-I ÂLEM
Âlemin görünüşü, manzara ve levhaları.

ELVAH-I MAHFUZA
(Bak: Hafiziyyet, Levh-i Mahfuz)

EL-VALİ
Her şeye mâlik ve sâhib olan Allah (C.C.)

ELVAN
(Levn. C.) Renkler. Muhtelif görünüşler.

ELVAN-I İBADET
İbadet renkleri. * Mc: İbadet çeşitleri.(Nasılki insan, şu âlem-i kebirin bir misal-i musaggarıdır ve Fâtiha-i Şerife, şu Kur'an-ı Azîmüşşan'ın bir timsal-i münevveridir. Namaz dahi bütün ibadatın envâını şâmil bir fihriste-i nuraniyedir ve bütün esnaf-ı mahlukatın elvan-ı ibadetlerine işaret eden bir harita-i kudsiyedir. S.)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ELVAN-I SEB'A
Yedi renk.

ELVE
Yemin etmek, kasem.

ELVEDA
Allah'a emânet olun. Allah'a ısmarladık (yerine söylenen bir ta'birdir).

EL-VEHHAB
Allah (C.C.)

ELVES
Zayıf kimse. * Ahmak kimse.

ELVİYE
(Livâ. C.) Livâlar, sancaklar, bayraklar.

ELVİYE-İ MÜTEMEVVİCE
Dalgalanan bayraklar.

ELYAF
(Lif. C.) Lifler.

ELYAK
Daha münâsib. Daha lâyık.

ELYASA (A.S.)
Benî İsrail Peygamberlerindendir. Benî İsrail ise; günden güne Kitabullah'ı dinlemez olmuştu. Cenab-ı Hak Asuriye Devleti'ni onlara musallat eyledi. Sonra Yunus (A.S.) Asuriye içinde Ninova şehrinde Peygamber oldu.

ELYE
(C.: Eleyât) Koyun kuyruğu. * Başparmağın ve dizin aşağı yanlarında olan kabaca etler.

ELYEL
Çok karanlık gece.

ELYES
Bahadır, yiğit.

ELYEVM
Bugün. Hâlâ. (Bak: Yevm)

ELZEM
Daha lâzım. Çok lâzım. Ziyade mucib. * Küçük parmaklı.

ELZEMİYYET
Pek lüzumlu ve gerekli olan bir şeyin hâli. Son derecede lüzum, gereklilik.

EM
Soru sorma mânasında atıf edatıdır. İstifham elifi mânasına da gelir. "Yahut, belki, yoksa" kelimeleriyle tercüme edilebilir.

EM'Â
(Miâ. C.) Bağırsaklar.

EM'Â-İ GALİZA
Kalın bağırsaklar.

EM'Â-İ RAKİKA
İnce bağırsaklar.

EMACİD
(Emced. C.) Emcedler, en şanlılar, en şerefliler, eşrefler, en fazla haysiyet ve onur sahibi olan kimseler.

EMAK
Uzun, tavil.

EM'AK
(Meak. C.) Göz pınarları.

EMÂKİN
(Mekân. C.) Yerler. Mekânlar.

EMÂKİN-İ MUKADDESE
Mukaddes yerler, kutsal mekânlar.

EMALE
(Bak: İmâle)

EMALİC
(Ümluc. C.) Fidanlar, yapraklar, uzun yapraklı otlar.

EMALİS
(İmlis"e". C.) Otsuz ve susuz sahralar, çöller.

EMAM
Bir şeyin ön tarafı.

EMAN
Korkusuzluk. * Af ve yardım dileme. Eminlik. (Bak: Aman)

EMANAT
(Emanet. C.) Emanetler.

EMANET
Eminlik. İstikamet üzere bulunmak. * Birisine koruması için teslim edilen şey. Birisine bir şeyi koruması için teslim edilen şey. Birisine bir şeyi koruması için bırakma. Emniyet edilip inanılan şey. * Başkasının hukuku emniyet edilip, inanılabilen. * Osmanlılar Devrinde bazı devlet dairelerine verilen isim. Şehr emâneti, Rusumat emâneti gibi...(Dinimiz, emaneti ehline bırakmamızı emreder. İdare makamları da birer emanettir. Hz. Ömer (R.A.) halifelik makamına getirilince şöyle demiştir: "Ey insanlar! Ben Allah ve Peygamberimize itaat ettiğim sürece, siz de bana uyun ve itaat edin. Doğru yoldan saparsam, kılıçlarınızla beni doğrultun." Demek ki müslüman hata ve haksızlık karşısında pasif kalamaz.)

EMANETDAR
f. Kendisine birşey emanet edilen kimse, emanetçi.

EMANETDARÎ
f. Emanetçilik.

EMANETEN
Emanet yoluyla, emanet olarak. * Bir resmî daire tarafından bizzat, ihale şeklinde ve iltizam suretiyle olmayarak.

EMAN-HAH
f. Eman isteyen, eman diliyen, aman diyen.

EMANİ
Emniyetler. Niyetler, gayeler, istekler. Arzular, dilekler. * f. Eminlik, korkusuzluk.

EMANİ-İ MAHSUSA
Hususi arzular, özel maksatlar.

EMARAT
Emareler, nişanlar, işaretler, ip uçları.

EMARAT-I HASENE
İyi alâmetler.

EMARE
Alâmet, işaret, nişan, iz, ip ucu, belirti.(Gizli olan umura Şeriat emarelere göre hükmeder. İ.İ.)

EMARET
Emirlik. Bir emir veya bey veya prensin idaresinde olan memleket.

EMARİD
(Emred. C.) Bıyıkları terlememiş gençler.

EMASİL
(Emsel. C.) Benzerler, eşler, akranlar, müsaviler. * İtibarlı kimseler.

EM'AT
Gövdesinde kılı olmayan kimse. * Tüyü dökülen kurda "zi'b-i em'at" derler.

EM'AZ
(C.: Emâız) Sert, sağlam, taşlı yer.

EMAZİR
(Mezir. C.) Kuvvetli ve azamet sahibi olanlar.

EMBEL
Kılıcı ve silahı olmayan. * Eyer üstünde doğru oturamayan. * Boynu eğri olan.

EMBRİYOLOJİ
yun. Biy: Canlıların başlangıçtan itibaren gelişmesini inceliyen biyoloji ilminin bir bölümü. İkiye ayrılır: 1- Ontogonez: Yumurtadan yavruların meydana gelişini inceler. 2 - Flogenez: Canlıların ilk yaratılışı ile bugünkü şekli arasında meydana gelen değişmeleri inceler. Dünyada başlangıçtan bugüne kadar iklim, fizik ve kimyevi şartlar, beslenme şartlarında değişmeler olmuştur. Allah, yarattıklarına karşı çok merhametli ve lütufkâr olduğu için zor şartlarda canlıların yok olmaması için vücutlarında gerekli değişikliklerle donatmıştır. Meselâ: Kutup tilkisinin kışın karlı ortama uyması için tüyleri beyaz, baharda ve yazın ise boz olur. D.D.T. gibi kimyevi ilaçlarla böceklerin tamamen imhâ olmaması için bir müddet sonra böcekler bir muâfiyet "bağışıklık" kazanıyorlar. Bunun gibi, canlılar âleminde rahmet eseri sayısız hikmetli hâdiseler var. Bu, hâdiselere "İçgüdü" "Mütasyon", "evrim" gibi bir takım isimler takıp tesadüfle izah etmek imkânı yoktur.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EMCAD
(Mecid. C.) şeref, onur ve haysiyet sahibleri.

EMCED
(Mecid. den) Pek büyük, daha büyük, şerefi şânı çok olan.

EMCED-İ EMÂCİD
şereflilerin şereflisi, en şerefli.

EMCER
Karnı büyük kimse.

EMDEŞ
Elinin sinirlerinde rahâvet olup eti az olan kimse.

EME
(C.: İmâ-İmât) Câriye, kadın köle.

EME
Unutmak, nisyân. * İkrar etmek.

EMED
Son, nihayet. Gayet. Encam, intihâ.

EMEDD
(Medd. den) Daha uzun, pek uzun, daha tavil.

EMEDD-İ A'MÂR
Ömürlerin en uzun olanı.

EMEK-DAR
f. Emeği geçmiş, kıdem ve mükafâta hak kazanmış memur, hizmetçi. Eski ve sadık hizmetçi.

EMEL
Ricâ, ümid, şiddetli istek. Ummak. * Gaye. (İnsanları canlandıran emeldir, öldüren ye'istir. M.)

EMENE
Emn, emniyet, eminlik.

EMERE
(C.: İmer) Çöllerde taştan belirlemek için yapılan alâmetler.

EMERR
Pek acı.

EMESS
Çok fazla temâs eden, dokunan. En çok messeden.

EMEVİ DEVLETİ
Dört halife devrinden sonra devlet idaresi Beni Ümeyye hanedanına geçmiştir. Buna nisbetle bu devlete "Emevi Devleti" adı verilmiştir. (Mi: 661-750) seneleri arası Emevi Devletinin saltanat devresidir. Muâviye bin Ebi Süfyan'dan başlamak üzere 14 halife gelip geçmiştir. Son halife Muhammed bin Mervan (2. Mervan) dır. Bu devirde kavmiyetçilik İslâmiyete çok zararlar vermiştir. Yine bu devirde Din-i Mübinin aktar-ı İslâmda yayıldığını unutmamak icab eder. Doğuda Türkistan ve Endonezya, kuzeyde Kafkasya, batıda Anadolunun yarısı, İspanya ve Kuzey Afrika Emevi topraklarına katıldı. Emevi hükümdarlarının Ehl-i Beyt'e ettikleri zulüm ve akıttıkları kan sebebiyle çıkan isyanlar devleti zayıflattı. Abbâsi taraftarları ile kavi bir ekseriyet Abbasi tarafına geçti. Horasan'lı Ebu Müslim, Emevi Devletini bir muharebede Abbasilere devretti. Böylece Emeviler tarihe karışmış oldu. (Bak: Endülüs, Muaviye)

EMGAZ
Kırmızı, kızıl nesne, ahmer. * Aşkar at. * Koyunu sağdıklarında süt ile birlikte kan çıksa "emgazeti'ş şât" derler.

EMHAK
Donuk beyaz.

EMHAL
(Mehl. C.) Mehiller, mühletler, vâdeler, zamanlar, bir iş veya vazifenin yapılması için verilen fazla zamanlar.

EMHAR
(Mehr. C.) Mehrler, nikâh bedelleri. Zevceynin ayrılmaları halinde kadına verilecek olan ve nikâhta kararlaştırılan para ve sair eşyalar. * (Mühür. C.) Taylar, at yavruları.

EMİHE
Koyunlarda meydana gelen uyuzluk.

EMİME
Bir cins ot. * Demirci çekici.

EMİN
Kalbinde korku ve endişesi olmayıp rahatta olan. Korkusuz. * Kendisinden korkulmayan. * Kendine inanılan. İtimat edilen. * İnanan, güvenen. * Çok iyi bilen, şüphe etmeyen.

EMİR
(Bak: Emr)

EMİR
Emredici olan. Seyyid. Şerif. Bir memleketin, bir aşiretin veya kabilenin reisi. * Büyük ve meşhur bir soydan gelen. * Hz.Peygamber'in (A.S.M.) soyundan gelen. * Zengin.

EMİR-ÜL CEYŞ
Serasker, serdar, başkumandan.

EMİR-ÜL MA'
Amiral. Deniz kuvvetlerinde albaydan büyük rütbede bulunan subaylar.

EMİR-ÜL MÜ'MİNÎN
Müminlerin, İslâmların işlerinde emir ve tedbir eden reis. Halife. İslâm Devlet Reisi.

EMİRANE
f. Emredene yakışır bir surette. Emir gibi.

EMİRBER
f. Subayların kıt'a ve daire dışında emirlerinde bulunan erler.

EMİRKULU
Aldığı emri yapmağa mecbur olan, verilen emri yerine getirmekle görevli kimse.

EMİRNAME
f. Âmirin emri yazılı olan kağıt. Üst makamdan verilen emir kağıdı.

EMKİNE
(Mekân. C.) Mekânlar, hâneler, evler, mahaller, mevkiler, yerler.

EMKİNE-İ CEDİDE
Yeni evler.

EMLA'
(Mele'. C.) Topluluklar, mele'ler, cemaatler, cemiyetler, bölükler, kalabalıklar.

EMLAH
(Melih. den) Pek melih, en melâhatli, çok güzel.

EMLAH
(Milh. C.) Tuzlar.

EMLAK
(Mülk. C.) Mülkler. İnsanın tasarrufunda bulunan yerler. * Melekler.

EMLED
En genç, çok körpe ve nazik vücut veya dal (Müennesi: Meldâ)

EMLES
Avuç içi gibi düz ve yumuşak olan.

EMLET
Mülk etmek. Çiftlendirmek, tezvic.

EMM
Kasdetmek.

EMMÂ
(Şart edâtıdır) "Lâkin, ancak şu kadar var ki" meâlinde.

EMMÂ-BA'DÜ
Bundan sonra manasına olup bir başlangıç hitabından sonra söylenir. Buna fasl-ı hitab denir.

EMMARE
Emreden. Zorlayan. Cebreden.

EMN
Eminlik. Korkusuzluk. Emniyet. Bir şeye itimad etmek. İnsanda doğruluk ve imandan ileri gelen yüksek bir meleke ve kabiliyet. Rahatlık.

EMN Ü ÂSÂYİŞ
Eminlik ve rahatlık, korkusuzluk, tehlikesizlik, güvenlik.

EMN Ü EMÂN
Korkusuzluk ve emniyet hâli.

EMN Ü EMÂNET
Emniyet ve eminlik.

EMNİYET
(Emniyyet) : Eminlik, emin olma hâli, korkusuzluk, tehlikesizlik. * İtimad, güvenme, inanma. * Polis ve zabıta teşkilâtı.

EMNİYET-İ TÂMME
Tam bir emniyet ve korkusuzluk.

EMPERYALİZM
Fr. Bir devletin, sınırlarını genişletme politikası. Sınırları genişletmekteki gaye, başka memleketlerin zenginlik kaynaklarını ele geçirme ve insanlarını kendi hesaplarına çalıştırmaktır. Bu maksat için çok defa silâhlı harp, hem masraflı, hem de hürriyet fikriyle bağdaşmadığından zamanımızda daha sinsi ve maskeli bir emperyalizm şekline başvurulmaktadır. Modern emperyalizm denilen bu şekil iktisadi ve kültür hayatı bakımından bir ülkeyi kendine bağlamak suretiyle menfaat (yarar) sağlamaktadır. Gelişmiş ülkeler, az gelişmiş ülkeleri bu yolla kendilerine bağımlı hâle getirmektedir. İnsanlarını kendi kültür ve ideolojileriyle yetiştirdikleri için felsefe, siyasi görüş ve yaşayış bakımından kendilerinden ayrılamaz hâle getirmek isterler.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EMR
İş buyurma. * Buyurulan şey. * Madde, husus, hâdise.

EMR-İ ADEMÎ
Olması mümkün olan birşeyin sebeblerinden bir veya birkaçını yapmamakla o şeyin olmamasına sebep olmak.

EMR-İ Bİ-L-MARUF, NEHY-İ ANİL-MÜNKER
Dinin emirlerini, Kur'âni ve İslâmi hakikatleri neşretmek ve bildirmek, men'edilen şeyleri de yaptırmamak. İyiliği, İslâmi hususları emretmek ve teşvik etmek, kötülüğü men'edip yaptırmamağa sevketmek. (Fakat bu kudsi vazifeyi âdabına itaat ve riâyet ederek ifâ etmek lâzımdır, zirâ bu itaat da dinimizin emirlerindendir.)

EMR-İ HAK
Hakk'ın emri, Allah'ın emri. Ölüm.

EMR-İ HÂS
Hususi emir. Belli bir şahsa verilen emir. Özel ve belli bir iş.

EMR-İ İLAHÎ
Allah'ın emri. Mc: Ölüm.(Ubudiyet, emr-i İlahîye ve rıza-yı İlahîye bakar. Ubudiyetin dâisi, emr-i İlahî ve neticesi rıza-yı Hak'tır. Semeratı ve fevaidi, uhreviyedir. Fakat ille-i gaiyye olmamak, hem kasden istenilmemek şartıyla, dünyaya ait faideler ve kendi kendine terettüp eden ve istenilmiyerek verilen semereler, ubudiyete münafi olmaz. Belki zaifler için müşevvik ve müreccih hükmüne geçerler. Eğer o dünyaya âit fâideler ve menfaatlar, o ubudiyete, o virde veya o zikre illet veya illetin bir cüz'ü olsa, o ubudiyeti kısmen ibtal eder. Belki o hâsiyetli virdi akim bırakır, netice vermez. İşte bu sırrı anlamıyanlar, meselâ yüz hâsiyeti ve fâidesi bulunan Evrâd-ı Kudsiye-i Şâh-ı Nakşibendî'yi veya bin hâsiyeti bulunan Cevşen-ül Kebir'i, o fâidelerin bazılarını maksud-u bizzat niyet ederek okuyorlar. O fâideleri göremiyorlar ve göremiyecekler ve görmeye de hakları yoktur. Çünki, o fâideler o evrâdların illeti olamaz; ve ondan, onlar kasden ve bizzat istenilmeyecek. Çünki onlar fazlî bir surette o hâlis virde talebsiz terettüb eder. Onları niyet etse, ihlâsı bir derece bozulur. Belki ubudiyetten çıkar ve kıymetten düşer. Yalnız bu kadar var ki; böyle hâsiyetli evradı okumak için, zaif insanlar bir müşevvik ve müreccihe muhtaçtırlar. O fâideleri düşünüp, şevke gelip, evrâdı sırf rıza-yı İlahî için, âhiret için okusa zarar vermez. Hem de makbuldür. Bu hikmet anlaşılmadığından, çoklar, aktabdan ve selef-i salihînden mervî olan faideleri görmediklerinden şüpheye düşer, hatta inkâr da eder. M.N.)

EMR-İ İSTİHBABÎ
Müstehab veya sünnet olan vazife.* Sevdirmek için verilen emir. * Muhabbetin gereği olarak yapılması gereken iş.

EMR-İ İ'TÂ
Verme emri. Verilme emri.

EMR-İ İTİBÂRÎ
Hakikatta, hariçte vücudu olmayıp, var kabul edilen emir, iş. (İnsanın fiilleri, kesbi gibi.) (Bak: İtibâri)

EMR-İ KÜFRÎ
İmansızlığa ait bir iş ve bir husus.

EMR-İ KÜN
Kün emri. Cenâb-ı Hakk'ın verdiği Ol mânasına gelen Kün emri. Allah (C.C.) bir şeye Ol diye emretse, (Yani, Kün dese) o şey derhal olur. (Yâni, Fe Yekun)

EMR-İ MAAŞ
Geçinme işi ve hususu. Hayat ihtiyaçları.

EMR-İ MÜŞKİL
Zor iş, müşkil emir.

EMR-İ NİSBÎ
Kıyas ile olan emir. Öncekilerine veya diğerlerine göre olan iş veya emir veya hâdise. İllet-i tâmme istemiyen ve vücud-u haricisi bulunmayan emir.

EMR-İ TEKVİNÎ
Yaradılışa ait İlâhi kanun ve nizam. Tekvine dair işler, hâdiseler, maddeler. Fıtri kanunlar ve Âdetullahın tazammun ettiği emirler. (Meselâ ilmin i'tâsı, mânen ameli emrediyor. Zekânın i'tası ilmi emrediyor. İstidadın bulunması zekâyı, aklın verilmesi ma'rifetullahı, kudretin verilmesi çalışmayı, cesaretin verilmesi cihadı mânen ve tekvinen emrediyor. İ.İ.)

EMR-İ VÂKİ'
Beklenilmeyen iş, sürpriz. Zorlayıcı bir baskı ile bir işi yapmaya mecbur etmek.

EMRAN
(Mern. C.) Kürkler, mernler, hayvan derileri, postları.

EMRAZ
(Maraz. C.) Hastalıklar. Marazlar.

EMRAZ-I AKLİYE
Akıl hastalıkları.

EMRAZ-I ASABİYE
Sinir hastalıkları.

EMRAZ-I AYNİYYE
Göz hastalıkları.

EMRAZ-I DAHİLİYE
Dahilî hastalıklar, iç hastalıkları.

EMRAZ-I EFRENCİYE
Frengi hastalıkları, efrenci marazları.

EMRAZ-I İNTANİYYE
Mikroplu ve ateşli hastalıklar.

EMRAZ-I KALBİYE
Kalb hastalıkları.(Arkadaş! Kalb ile ruhun hastalığı nisbetinde felsefe ilimlerine meyil ve muhabbet ziyade olur. O hastalık marazı da ulum-u akliyeye tevaggul etmek nisbetindedir. Demek mânevi olan hastalıklar, insanları aklî ilimlere teşvik ve sevkeder. Ve akliyat ile iştigal eden, emraz-ı kalbiyeye mübtelâ olur!.. M.N.)

EMRAZ-I NİSAİYE
Kadın hastalıkları.

EMRAZ-I SÂRİYE
Geçici, bulaşıcı, sâri hastalıklar.

EMRE
Ak gözlü, beyaz gözlü.

EMRED
Henüz tüyü bitmemiş, sakalı gelmemiş olan genç.

EMREŞ
şerli, kötü kimse.

EMRET
Kaşının kılı dökülmüş kimse. * Yeleksiz ok.

EMRÎ
(Emriye) Emirle ilgili, emre ait.

EMS
Dünkü gün.

EMSAH
Yürürken uylukların birbirine sürtmesi.

EMSAL
(Misâl. C.) Denk. Benzer. Yaşları birbiriyle aynı olanlar. * Mat: Kat sayı. * (Mesel. C.) Kıssalar, hikâyeler, romanlar, masallar, destanlar.

EMSAR
(Mısr. C.) Büyük şehirler, beldeler, memleketler, kasabalar.

EMSEL
(Misil. C.) İmtisale şayan olan. Tam benzer. Efdal, ekrem ve eşref olan.

EMSEN
Bevlin akması.

EMSİLE
(Misâl. C.) Misaller. Örnekler. * Arapçada fiil tasrifini gösteren kitap.

EMSİYE
(Mesâ. C.) Akşamlar, akşam vakitleri. Günün son zamanları.

EMŞAC
(Meşc. C.) Nutfenin vasfı. Karışık. Dağınık.

EMŞAK
Yürürken uylukların birbirine sürtmesi

EMT
Yüksek yer. Küçücük tepecikler. * Doldurma.

EMTAR
(Matar. C.) Yağmurlar.

EMTEN
Pek metin, çok dayanıklı, en sağlam, fazlaca muhkem.

EMTİA
('. C.) Ticaret malları.

EMTİA-İ ECNEBİYE
Yabancı memleket malları.

EMTİA-İ TİCARİYYE
Tüccar malları.

EMUMİYYE
Analık.

EMUN
Kuvvetli, dayanıklı deve.

EMVÂC
(Mevc. C..) Dalgalar.

EMVÂC-ÜL BİHÂR
Denizlerin dalgaları.

EMVAH
(Ma'. C.) Sular.

EMVAL
(Mal. C.) Mallar.

EMVAL-İ BÂTINA
Nakit paralarla, evlerde, mağazalarda bulunan ticaret malları.

EMVAL-İ GAYR-İ MENKULE
Bir yerden başka yere taşınamıyan, sabit olan mallar. (Dükkan, ev, tarla...gibi.)

EMVAL-İ MENKULE
Bir yerden başka yere taşınabilir, götürülebilir eşya ve mallar. (Masa, karyola, perde, çakı... gibi.)

EMVAL-İ METRUKE
Sahipleri olmayan, sahipleri kaybolmuş, sahipsiz mallar. Terkedilmiş mallar.

EMVAL-İ ZÂHİRE
Sâime denilen hayvanlar ile bir kısım arazi mahsulâtı ve madenleri ile yer altındaki hazineler ve gümrüklere uğrayan ticaret mallarıyla, nakitler.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EMVAT
(Meyyit. C.) Meyyitler. Ölüler.

EMYA(N)
f. Para kesesi, içine para konulan torba, çanta.

EMYAL
(Mil. C.) Miller. (Bak: Mil)

EMYAL-İ BAHRİYYE
Deniz milleri. 6080 kadem, yani 1852 metreden ibaret olan deniz mesafesi.

EMYUS
Anason dedikleri ot. * Kendisinden tuz meydana getirilen taş ki, Türkçe ona "tuz taşı" derler.

EMZA
Çok te'sirli olan, çok müessir. * Hükmü çok geçen. * Kat'i, şüphesiz.

EMZAH
Yürürken uylukları birbirine sürüyüş.

EMZER
Katı gönüllü, katı kalbli kimse.

EMZER
Karnı büyük olan, şişman.

EMZİCE
(Mezc. den) Mizaclar, tabiatlar, huylar, meşrebler.

ENA
Ermek, idrak. * Saat.

ENA'
Eğlenmek.

ENABİB
(Ünbube. C.) Kamış gibi boğum, boğum olan şeyler. İçi boş olan fen âletleri, borular.

ENABİK
(İnbik. C.) İnbikler.

ENACİL
(İncil. C.) İnciller.

ENADİD
Perişan, saçılmış, dağılmış, pejmürde şeyler. Perakende.

ENAET
Acele etmeyip teenni üzere olmak. Yavaş hareket.

ENAFİS
(Enfes. C.) En nefis olan şeyler.

ENAHİD
f. Venüs gezegeni. Zühre seyyaresi.

ENAK
Ferahlı, sürurlu, neş'eli, sevinçli.

ENAM
Halk. Bütün mahlukat.

EN'AM
Deve, sığır, koyun gibi hayvanlar. * Kur'ân-ı Kerimin altıncı Suresinin adı ve bir kısım Kur'ân âyetlerinden ve Surelerinden müteşekkil dua kitabı.

ENAMİL
(Enmele. den) Parmak uçları.

EN'AMTE
Sen nimet verdin, in'âm ettin (meâlinde).

ENANİYET
(Enâniyyet) Benlik. Kendine güvenmek, gurur. Hodbinlik. Sadece kendine taraftarlık. Her yaptığı işi kendinden bilmek.(Gök, zemin, dağ, tahammülünden çekindiği ve korktuğu emanetin müteaddit vücuhundan bir ferdi, bir vechi, "Ene" dir. Evet "Ene" , zaman-ı Âdem'den şimdiye kadar âlem-i insaniyetin etrafına dal budak salan nurani bir şecere-i tuba ile, müthiş bir şecere-i zakkumun çekirdeğidir. Şu azîm hakikata girişmeden evvel, o hakikatın fehmini teshil edecek bir mukaddime beyan ederiz. Şöyle ki:Ene, künuz-u mahfiye olan esmâ-i İlâhiyyenin anahtarı olduğu gibi, kâinatın tılsım-ı muğlakının dahi anahtarı olarak bir muamma-yı müşkilküşadır, bir tılsım-ı hayretfezadır. O ene, mahiyetinin bilinmesiyle, o garib muamma, o acib tılsım olan ene açılır ve kâinat tılsımını ve âlem-i vücubun künuzunu dahi açar. Şu mes'eleye dair "Şemme" isminde bir risale-i Arabiyemde şöyle bahsetmişiz ki:Âlemin miftahı insanın elindedir ve nefsine takılmıştır. Kâinat kapıları zâhiren açık görünürken, hakikaten kapalıdır. Cenab-ı Hak, emanet cihetiyle, insana ene namında öyle bir miftah vermiş ki; âlemin bütün kapılarını açar ve öyle tılsımlı bir enaniyet vermiş ki; Hallâk-ı Kâinat'ın künuz-u mahfiyesini onun ile keşfeder. Fakat ene, kendisi de gayet muğlak bir muamma ve açılması müşkil bir tılsımdır. Eğer onun hakiki mahiyeti ve sırr-ı hilkati bilinse; kendisi açıldığı gibi kâinat dahi açılır. Şöyle ki:Sâni-i Hakîm, insanın eline emanet olarak Rububiyyetinin sıfât ve şuunatının hakikatlarını gösterecek işaret ve nümuneleri câmi' bir ene vermiştir. Tâ ki; o ene, bir vâhid-i kıyâsi olup, evsaf-ı rububiyyet ve şuunat-ı Uluhiyyet bilinsin. Fakat vâhid-i kıyâsi, bir mevcud-u hakiki olmak lâzım değil. Belki, hendesedeki farazi hatlar gibi, farz ve tevehhümle bir vâhid-i kıyasî teşkil edilebilir. İlim ve tahakkukla hakiki vücudu lâzım değildir.Sual : Niçin Cenab-ı Hakk'ın sıfât ve esmâsının mârifeti, enaniyete bağlıdır?Elcevab: Çünki mutlak ve muhit bir şey'in hududu ve nihayeti olmadığı için, ona bir şekil verilmez ve üstüne bir suret ve bir taayyün vermek için hükmedilmez, mahiyeti ne olduğu anlaşılmaz. Meselâ: Zulmetsiz daimî bir ziya, bilinmez ve hissedilmez. Ne vakit hakiki veya vehmî bir karanlık ile bir hat çekilse, o vakit bilinir. İşte Cenab-ı Hakk'ın, ilim ve kudret, Hakîm ve Rahim gibi sıfât ve esmâsı; muhit, hudutsuz, şeriksiz olduğu için onlara hükmedilmez ve ne oldukları bilinmez ve hissolunmaz. Öyle ise, hakiki nihayet ve hadleri olmadığından farazî ve vehmî bir haddi çizmek lâzım geliyor. Onu da enaniyet yapar. Kendinde bir rububiyyet-i mevhume, bir mâlikiyet, bir kudret, bir ilim tasavvur eder; bir had çizer. Onun ile muhit sıfatlara bir hadd-i mevhum vaz'eder. "Buraya kadar benim, ondan sonra O'nundur" diye bir taksimat yapar. Kendindeki ölçücükler ile, onların mahiyetini yavaş yavaş anlar. Meselâ: Daire-i mülkünde mevhum rububiyetiyle, daire-i mümkinatta Hâlikının rububiyyetini anlar ve zâhirî mâlikiyyetiyle, Hâlıkının hakiki mâlikiyyetini fehmeder ve "Bu haneye mâlik olduğum gibi, Hâlık da şu kâinatın malikidir." der ve cüz'i ilmiyle O'nun ilmini fehmeder ve kesbî san'atçığıyla O Sâni-i Zülcelâl'in ibdâ-i san'atını anlar. Meselâ: "Ben şu evi nasıl yaptım ve tanzim ettim. Öyle de şu dünya hanesini birisi yapmış ve tanzim etmiş" der. Ve hâkezâ... Bütün sıfât ve şuunat-ı İlâhiyyeyi bir derece bildirecek, gösterecek binler esrarlı ahval ve sıfât ve hissiyat, enede münderiçtir. Demek ene, âyine-misâl ve vâhid-i kıyasî ve alet-i inkişaf ve mâna-yı harfî gibi; mânası kendinde olmayan ve başkasının mânasını gösteren, vücud-u insâniyetin kalın ipinden şuurlu bir tel ve mâhiyet-i beşeriyenin hullesinden ince bir ip ve şahsiyet-i âdemiyyetin kitabından bir eliftir ki, o elifin "İki yüzü" var. Biri, hayra ve vücuda bakar. O yüz ile yalnız feyze kabildir. Vereni kabul eder: Kendi icad edemez. O yüzde fâil değil; İcattan eli kısadır. Bir yüzü de şerre bakar ve ademe gider. Şu yüzde o fâildir, fiil sahibidir. Hem, onun mahiyeti, harfiyedir; başkasının mânasını gösterir. Rububiyeti hayâliyedir. Vücudu o kadar zaif ve incedir ki; bizzat kendinde hiçbir şey'e tahammül edemez ve yüklenemez. Belki, eşyanın derecat ve miktarlarını bildiren mizân-ül-hararet ve mizân-ül-hava gibi mizanlar nev'inden bir mizandır ki, Vâcib-ül Vücud'un mutlak ve muhit ve hudutsuz sıfâtını bildiren bir mizandır.İşte, mahiyetini şu tarzda bilen ve iz'an eden ve ona göre hareket eden $ beşaretinde dâhil olur. Emaneti bihakkın edâ eder ve o ene'nin dürbüniyle, kâinat ne olduğunu ve ne vazife gördüğünü görür ve âfâki malûmat nefse geldiği vakit, ene'de bir musaddık görür. O ulum, nur ve hikmet olarak kalır. Zulmet ve abesiyete inkılâb etmez. Vaktâki ene, vazifesini şu suretle ifa etti; vâhid-i kıyâsi olan mevhum rububiyetini ve farazi mâlikiyetini terkeder. Hakiki ubudiyetini takınır. Makam-ı "ahsen-i takvim"e çıkar.Eğer o ene, hikmet-i hilkatini unutup, vazife-i fıtriyesini terkederek kendine mâna-yı ismiyle baksa kendini mâlik itikad etse; o vakit emanete hiyânet eder. $ altında dâhil olur. İşte bütün şirkleri ve şerleri ve dalâletleri tevlid eden enaniyetin şu cihetindendir ki, semâvat ve arz ve cibal, tedehhüş etmişler; farazi bir şirkten korkmuşlar. Evet ene ince bir elif, bir tel, farazî bir hat iken, mahiyeti bilinmezse, tesettür toprağı altında neşvünema bulur; gittikçe kalınlaşır. Vücud-u insanın her tarafına yayılır. Koca bir ejderha gibi, vücud-u insanı bel'eder. Bütün o insan, bütün letâifiyle âdeta ene olur. Sonra nev'in enaniyeti de bir asabiyet-i nev'iye ve milliye cihetiyle o enaniyete kuvvet verip, o ene, o enaniyet-i nev'iyeye istinad ederek, şeytan gibi, Sâni-i Zülcelâl'in evamirine karşı mübareze eder. Sonra kıyas-ı binnefs suretiyle herkesi, hattâ herşeyi kendine kıyas edip, Cenab-ı Hakk'ın mülkünü onlara ve esbaba taksim eder. Gayet azîm bir şirke düşer...Evet, nasıl mirî malından kırk parayı çalan bir adam, bütün hâzır arkadaşlarına birer dirhem almasını kabul ile hazmedebilir. Öyle de: "Kendime mâlikim" diyen adam, "Herşey kendine mâliktir" demeye ve itikad etmiye mecburdur.İşte, ene, şu hâinâne vaziyetinde iken; cehl-i mutlaktadır. Binler fünunu bilse de, cehl-i mürekkeble bir echeldir. Çünki duyguları, efkârları; kâinatın envâr-ı mârifetini getirdiği vakit, nefsinde onu tasdik edecek, ışıklandıracak ve idame edecek bir madde bulmadığı için, sönerler. Gelen herşey, nefsindeki renkler ile boyalanır. Mahz-ı hikmet gelse; nefsinde, abesiyet-i mutlaka suretini alır. Çünki şu haldeki ene'nin rengi, şirk ve ta'tildir, Allah'ı inkârdır. Bütün kâinat parlak âyetlerle dolsa; o ene'deki karanlıklı bir nokta, onları nazarda söndürür; göstermez. S.)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ENAR
f. Nar meyvesi.

ENASE
Demirin yumuşak olması.

ENASİ
(Enâsiye) (İnsan. C.) İnsanlar. * Basar, göz.

ENASİYA
Bir mürekkeb ilâç.

ENB
Horlamak, tahkir etmek. Ayıplamak.

ENBAHUN
f. Sağlam, metin, muhkem, tahkim edilmiş yer. * Hisar, kale.

ENBAN(E)
f. Yiyecek çantası, heybe. Dağarcık adı verilen deri çanta.

ENBAR
f. Yığın, dolu, küme. * Gübre. Ekinlere, kuvvet vermesi için dökülen eski fışkı, hayvan tersi.

ENBAR
(Nibr. C.) Anbarlar, nibrler. İçinde çeşitli mallar saklanan kapalı mahfaza, oda.

ENBAŞTE
f. Yıkılmış, dağılmış. * Tıkanmış.

ENBAZ
(Nebez. C.) Namlar, lâkablar, takma adlar, soyadları.

ENBAZ
f. Ortak, şerik, eş.

ENBAZÎ
f. Şeriklik, ortaklık.

ENBEL
En şerefli.

ENBER
Kadın tuzluğu adı verilen ufacık kara yemiş.

ENBERUT
f. Armut.

ENBESTE
f. Koyulaşmış, katılaşmış, sıvılığını kaybetmiş. * Uyuşmuş, miskinleşmiş insan.

ENBESTE-DEM
f. Miskin, uyuşuk kişi. Tenbel, gayretsiz kimse.

ENBİR
f. Yaş ve kuru çamur.

ENBİRE
f. Üzeri toprakla sıvalı olan damlarda sıvanın altına konulan çalı, saz, talaş gibi şeyler.

ENBİYA
(Nebi. C.) Nebiler. Peygamberler (Aleyhimüsselâm.)(Eğer suâl etseniz ki: Bi'set-i enbiya ile beraber şeytanların vücudundan ekser insanlar kâfir oluyor, küfre gidiyor, zarar görüyor. "El hükmü lil-ekser" kaidesince, ekser ondan şer görse, o vakit halk-ı şer, şerdir; hattâ bi'set-i enbiya dahi rahmet değil denilebilir?Elcevab: Kemiyetin, keyfiyete nisbeten ehemmiyeti yok. Asıl ekseriyet, keyfiyete bakar. Meselâ: Yüz hurma çekirdeği bulunsa... toprak altına konup su verilmezse ve muamele-i kimyeviye görmezse ve bir mücahede-i hayatiyeye mazhar olmazsa, yüz para kıymetinde yüz çekirdek olur. Fakat su verildiği ve mücâhede-i hayatiyeye mâruz kaldığı vakit, su-i mizâcından sekseni bozulsa; yirmisi, meyvedar yirmi hurma ağacı olsa, diyebilir misin ki: "Suyu vermek şer oldu, ekserisini bozdu?" Elbette diyemezsin. Çünki o yirmi, yirmi bin hükmüne geçti. Sekseni kaybeden, yirmi bini kazanan, zarar etmez; şer olmaz. Hem meselâ : Tavus kuşunun yüz yumurtası bulunsa, yumurta itibariyle beşyüz kuruş eder. Fakat o yüz yumurta üstünde tavus oturtulsa, sekseni bozulsa; yirmisi, yirmi tavus kuşu olsa, denilebilir mi ki: "Çok zarar oldu, bu muamele şer oldu, bu kuluçkaya kapanmak çirkin oldu, şer oldu?" Hayır öyle değil, belki hayırdır. Çünkü o tavus milleti ve o yumurta taifesi, dörtyüz kuruş fiatında bulunan seksen yumurtayı kaybedip, seksen lira kıymetinde yirmi tavus kuşu kazandı.İşte nev'-i beşer bi'set-i enbiya ile, sırr-ı teklif ile, mücâhede ile, şeytanlarla muharebe ile kazandıkları yüzbinlerle enbiya... ve milyonlarla evliya... ve milyarlarla asfiyâ gibi âlem-i insaniyetin güneşleri, ayları ve yıldızları mukabilinde, kemiyetçe kesretli, keyfiyetçe ehemmiyetsiz hayvanat-ı muzırra nev'inden olan küffarı ve münafıkları kaybetti. M.)

ENBİYA SURESİ
Kur'ân-ı Kerim'in 21.suresi olup Mekke-i Mükerreme'de nazil olmuştur.

ENBUB
f. Minder, döşek, yatak. Döşeme.

ENBUDE
f. İstif edilmiş, katlanmış, nizamlanmış, nizama konmuş, devşirilmiş.

ENBUH
f. Ziyade, çok, kalabalık. * Çokluk, ziyadelik, cemaat, izdiham. * Meclis, kurultay. * Kalın, yoğun. * Duvarın yıkılıp dökülmesi.

ENBUŞE
Patates gibi yerden çıkarılan şeyler. * Ağaç kökleri.

ENBÛY
f. Koklama, koku alma.

ENBUZEN
f. Asıl, esas, madde.

ENBÜR
f. Ateş veya ocağı karıştırmağa mahsus âlet.

ENBÜRE
f. Dere, çay. * Tüyü dökülmüş olan hayvan. * Dolap beygiri. * İşkembe.

ENCAD
(Necd. C.) Yüksek yerler, yüce mekânlar.

ENCÂM
Son, nihayet, netice.

ENCÂM-I KÂR
İşin neticesi, amelin sonu.

ENCAS
(Necis. C.) Pisler. Necis şeyler.

ENCERE
Gemi lengeri.

ENCİN
f. Tane tane, ufak ufak, parça parça. * Sıvacı.

ENCİR(E)
f. İncir meyvesi.

ENCUH
(Encug) f. Kıvrım. * Buruşmuş, solmuş meyve.

ENCÜM
(Necm. C.) Yıldızlar. Necmler.

ENCÜMEN
f. Cemiyet. şura. Meclis. Komisyon.

ENCÜMEN-İ DÂNİŞ
Akademi. İlim encümeni.

ENCÜMEN-GÂH
f. Cemiyet, meclis.

ENDA'
Yüksek, yüce, âlâ. * (Nedâ. C.) Nedâlar, çiğler, şebnemler.

ENDAD
(Nidd. C.) Benzerler. Emsâller. * Misiller. şerikler, eşler.(Vahdaniyet ve kudret-i İlâhiye bu kadar âyât-ı fiiliye ve kavliyesiyle zâhir ve bâhir iken, buna karşı insanlardan bazıları vardır ki, Allah'a karşı denkler, nazirler tutarlar ki onları Allah gibi severler. Emirlerine, yasaklarına, arzularına itaat ederler de Allah'a isyan ederler. Şübhe yok ki böyle yapmak gerek Allah'ı inkâr ederek olsun ve gerek olmasın, mâna-yı uluhiyette onları Allaha ortak yapmaktır. Bunların bir kısmı bu şirki açığa vururlar. Firavunlara, nemrutlara yapıldığı gibi onlara açıktan açığa ilâh, mâbud nâmını vermekten çekinmezler, Rabbimiz, tanrımız derler. Ve hatta İlâhlarının tevellüd ve tevâlüdüne kail olarak onlara aynı cinsten, mâbud payesinde oğullar, kızlar tasavvur ve isnad ederler. Diğer bir kısmı da tasrih etmeden aynı muameleyi yaparlar, onları Allah sever gibi severler, veliyy-i nimet tanırlar, onların muhabbetini mebde-i hareket ittihaz ederler. Allah'a yapılacak şeyleri onlara yaparlar. Allah rızasını düşünmeden onların rızalarını kazanmağa çalışırlar. Allah'a isyan olan şeylerde bile onlara itaat ederler.İnsanlar tarafından böyle muhabbet ile mâbud pâyesi verilen endâd o kadar çeşitlidir ki; bir taş, bir mâden parçasından, bir ot, bir ağaçtan tut, tâ, yıldızlara, ruhlara, meleklere kadar çıkar.Filvaki servet, haşmet, kuvvet, câh u ikbâl, güzellik, hüsün gibi herhangi bir ümide sebep sayılan dilberler, kahramanlar, hükümdarlar gibi insanları, Allah gibi seven ve onun uğrunda herşeyi göze alan nice kimseler vardır ki bu nokta-i şirkin putperestlik esasını, beşeriyetin en büyük yarasını teşkil eder.Hasılı, reislerini ve büyüklerini Allah sever gibi sevenler ve onları, Allahın emirlerine muhalif olan emirlerini dinliyerek Allah'a isyan edenler; bunları Allah'a nazir ve emsâl kabul etmiş olurlar ki, bütün putperestlik esası, bu muhabbet tarzındadır. E.T.) (Bak: Put, Sanemperest)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ENDAD Ü EZDAD
Benzerler ve zıtlar.

ENDAHT
(Endâhten. den) f. Atmak. İlka etmek. * Silâh boşaltmak.

ENDAHTE
f. Terkedilmiş, bir tarafa atılmış. Bırakılmış.

ENDAM
f. Beden. Vücud. * Vücudun tenasübü. Vücudun görünüşü. * Letafet. İntizam ve üslub.

ENDAM-I MEVZUN
Düzgün endam, düzgün beden.

ENDAMÎ
f. Vücuda uygun, bedene münasib, biçimli.

ENDAR
f. Baştan geçen bir olay, vakıa, sergüzeşt, hikâye, kıssa.

ENDAVE
f. Sıvacı malası. * Şikâyet.

ENDAYİŞ
f. Yaldızlama, sıvama.

ENDAYİŞGER
f. Yaldızcı, sıvacı.

ENDAZ
f. Atan, atmış, atıcı mânasında birleşik kelimeler yapılır. Meselâ: Dehşet-endaz $ : Dehşet verici, korkutucu.

ENDAZE
f. Ölçü, mikyas. * Arşının bez, basma vesâire ölçmeğe mahsus küçük cinsi. (60 cm.dir) * Tahmin, takdir. * Derece, mertebe. * Mc: Hesap.

END-BEND
f. Utanmış, mahcub. * Boğum boğum, kısım kısım, parça parça.

ENDEK
f. Az, kalil. * Yaşı küçük, küçük yaşlı.

ENDEME
f. Mazideki sıkıntıları hatırlama, geçmişdeki ıztırabları tahattur etme.

ENDER
(Nâdir. den) Çok az, pek az bulunan, daha nâdir. * (C.: Enâdir) Harman yeri.

ENDER
(Zarfiyet edatıdır) f. İçinde. Derununda. Dahilinde.

ENDEREZ
f. Nasihat, öğüt, vasiyet. * Mektub.

ENDERÎ
Kalın ip, halat. * Şam yakınında bir köyün adı. * Bir dağ adı.

ENDERUN
İç, dâhil. * Kalb, içyüz, gönül. * Vaktiyle Osmanlı Sarayının iç teşkilâtı.

ENDİŞ
Düşünen, mülâhaza eden, ölçülü davranan mânasında sıfat terkiblerinde kullanılır. Meselâ: Akibet-endiş $ : Her işin sonunu düşünen.

ENDİŞE
f. Korku. Düşünce. Merak, keder, kuruntu.

ENDİŞE-İ İSTİKBAL
Gelecek zamanı düşünmekten gelen merak, üzüntü, keder. Geleceği düşünmek.

ENDİŞE-İ MEVT
Ölüm endişesi. Ölüm korkusu.

ENDİŞNAK
f. Endişeli, kederli, meyus, sıkıntılı, düşünceli.

ENDİYE
(Neda. C.) Çiyler, şebnemler.

ENDUH
(Endüh) : f. Keder, elem, gam, gussa, kaygı, sıkıntı, ıztırab, üzüntü.

ENDUH-GÜSAR
f. Kederi yok eden. Gamı, sıkıntıyı gideren.

ENDUH-NÂK
f. Kederli, sıkıntılı, gamlı, üzüntülü.

ENDUHTE
f. Biriktirmiş, biriktirilmiş. Kazanmış, kazanılmış, Hazırlanmış. * Ödenmiş.

ENDUZ
f. Kazanan, elde eden, biriktiren, toplıyan mânalarına gelir ve kelimeleri sıfat yapar.

ENDÜLÜS
(Mi: 756-1031) Dört halife devrinden sonra kurulan Emevi devleti yıkıldıktan sonra Emevilerin Afrikadan Avrupa'ya geçip şimdiki Portekiz ve İspanya'da kurdukları İslâmi devletin bir ismidir. Bunlara Endülüs Emevileri denir. Abbasilerin katliâmından kurtulan Abdurrahman ismindeki zât Afrika yoluyla İspanyaya geçerek Emevilerin orada devamı sayılabilecek Endülüs Emevi devletini kurdu. El-Dahil (muhacir) lakabiyle maruf Abdurrahmandan itibaren lll. Hişamla sona ermek üzere 16 halife gelip geçmiştir. lll. Abdurrahman'a kadar Kurtuba emirliği diye adlandırılan bu devlete bu hükümdar zamanında Emdülüs Emevi Hilâfeti nâmı verildi. Hükümdar, Emir-ül Mü'minîn ünvanını aldı. Bu devir; ilim ve irfanın zirveye ulaştığı, Avrupalıların ilim tahsili için Endülüs'e akın ettikleri devirdir. Bundan sonra Emevilerin inhitat ve sukut devri başlar. Ne kadar çalışırlarsa da kaderin fetvasıyla icraatı sona erer. (Bak: Emevi)

ENDÜSTRİ
Fr. Sanayi, imalât, sanatlar. Hammaddeyi mâmul eşya hâline getirme. Bu da ikiye ayrılır. 1- Küçük sanayi: Ev ve atölyelerde basit âlet ve makinelerle eşya imalâtıdır. 2- Büyük sanayi: Su buharı, akaryakıt, elektrik, atom enerjisi gibi büyük çapta enerji kaynaklarından faydalanılarak fabrikalarda seri hâlde ve çok miktarda yapılan imalâttır.

ENE
Ben. * Gr: Birinci şahıs zamiri. (Bak: Enaniyet)

ENERJİ
Fr. Kuvvet. Güç. Fiziki kuvvet. * Gücünü harcama isteği ve iktidarı.

ENES
Üns mânasına kullanılır ve vahşetin zıddıdır.

ENES İBN-İ MALİK
Ensardan ve Ashâb-ı Kiram'ın fakihlerindendir. Hicretin ibtidasından itibaren on sene Resul-i Ekrem Efendimizin (A.S.M.) hizmetinde bulunmakla şeref kazanmıştır.Resul-i Ekrem'den (A.S.M.) 2630 Hadis-i Şerif rivâyet etmiştir. 100 yaşına kadar yaşamış, hicri 92 veya 94 senelerinde Basra'da ebedî hayata kavuşmuştur. En son vefat eden sahabe, Hazret-i Enes'tir. (R.A.)

ENF
Burun. Koku ve teneffüse mahsus âzâ. * Bir şeyin ucu veya evveli veya en şiddetlisi. * Bir şeyin sivri yeri. * Bir şeyin en şerefli olan yeri.

ENFA'
Daha nâfi. Daha menfaatli. Pek faydalı.

ENFAL
Ganimetler. Düşmandan alınan mallar.

ENFAL SURESİ
Kur'ân-ı Kerim'in 8. suresidir.

ENFAR
(Nefir. C.) Cemaatler, topluluklar, cemiyetler. Halk, ahali, kalabalıklar, izdihamlar.

ENFAS
(Nefes. C.) Nefesler. Soluklar. * Ruhlar. Canlar. * Cevherler. * Duâlar.

ENFAS-I HAYRİYYE
Hayırlı nefesler.

ENFAS-I MA'DUDE
Sayılı nefesler. İnsan hayatı. Miktarı muayyen olan ömür dakikaları.

ENFES
Daha hoş. Çok hoş. Daha iyi. Pek nefis.

ENFES-İ ÂSÂR
Eserlerin en nefisi, eserler içinde en değerli olanı.

ENFEZ
En nüfuzlu, daha tesirli.

ENFÎ
Burunla ilgili.

ENFİYE
Buruna çekilen çürütülmüş tütün tozu.

ENFLASYON
Fr. Piyasaya gerektiğinden fazla kâğıt para çıkartmaktan dolayı paranın değeri düşüp fiyatların yükselmesi.

ENFÜS
(Nefs. C.) Nefsler, ruhlar, canlar. Yaşayanlar.

ENFÜSÎ
Bir kimseye mahsus görüş ve düşünüş. Nefse, kendi hayatına aid, dâhile aid. (Subjektif) (Objektifin zıddı)(İ'lem eyyüh-el-aziz! Afaki mâlumat, yâni; hâriçten, uzaklardan alınan mâlumat, evham ve vesveselerden hâli olamıyor. Amma bizzat vicdâni bir şuura mahal olan enfüsi ve dâhili mâlümat ise evham ve ihtimallerden temizdir. Binaenaleyh merkezden muhite, dâhilden hârice bakmak lâzımdır. M.N.)

ENGAM
f. Vakit, zaman, an. Mevsim. (Aslı: Encam'dır.)

ENGAME
f. Topluluk, cemaat, kalabalık, izdiham. Toplanma yeri, meclis. * Muharebe yeri, ceng meydanı. * Oyuncular derneği.

ENGAR
f. Sanma, zan, tasavvur. şüphelenme. * Tamamlanmayan, eksik kalan iş.

ENGARE
f. Tamamlanmayan, eksik kalan iş, nakış veya taslak. * Hikâye, efsâne, roman, kıssa. * Başdan geçen bir olayı tekrarlama. * Hesap defteri. * Utanarak geri geri çekilme.

ENGAZ
f. San'atkârların kullandıkları san'at âletleri.

ENGEL
f. İlik, düğme. * Sözü sohbeti çekilmeyen kaba kimse.

ENGEL
t. (Bak: Mâni')

ENGİHTE
f. Yükseltilmiş, karıştırılmış, oynatılmış, koparılmış.

ENGİŞT
f. Kömür.

ENGİŞTAL
f. Hasta ve zayıf kimse. Dermansız, bî-derman kişi.

ENGİZ
f. Koparan, karıştıran, tahrib eden.

ENGİZİSYON
Fr. XVI. ve XVII. asırlarda Hristiyan Katolik Mezhebine âit kiliselerden alâkayı kesen veya Papa'ya karşı gelenlere yapılan -insanları arslanlara parçalatmak, fırında yakmak gibi- dehşetli işkenceler veya onları bu azaba mahkûm eden mahkemelere verilen isim. * Çok ağır ve çok zâlimce cezâya hükmeden mahkeme. * Çok ağır işkence.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ENGÛR
f. Üzüm.

ENGÛREK
f. Gözbebeği.

ENGÜBİN
f. Bal.

ENGÜJ
f. Filcilerin fili idare etmekte kullandıkları ucu eğriltilmiş demir karga burnu.

ENGÜRUS
Macar. * Macaristan.

ENGÜŞT
f. Parmak.

ENGÜŞT-İ KİHİN
Serçe parmak.

ENGÜŞT-İ MUHANNÂ
Kınalı parmak.

ENGÜŞT-İ NİL
Fakirlik, fukaralık.

ENGÜŞT-İ SÜTÜRG
Baş parmak.

ENGÜŞTANE
f. Dikiş yüksüğü.

ENGÜŞTE
f. Ekincilerin harman savurdukları âlet, yaba.

ENGÜŞT HAİDEN
f. Yok farzetmek, bir an için olmadığını kabul etmek. * Mahvetmek. * Parmakla göstermek.

ENHA
(Nahv. C.) Nahvlar, taraflar, canibler, cihetler, yanlar. * Yollar, tarikler.

ENHAR
(Nehr. C.) Nehirler, çaylar, ırmaklar. (Bak: Enhür)

ENHAR-I AMÎKA
Derin olan nehirler.

ENHAS
En uğursuz, pek uğursuz. Eş'em.

ENHÜR
(Nehr. C.) Nehirler, ırmaklar, çaylar, akarsular. (Bak: Enhar)

ENİD
Ham. * Henüz olmamış çığ nesne. * Değişik olmak.

ENİK(A)
Güzel, ince. Latif şey. Ahsen.

ENİN
Acı ve sızıdan inleyiş.

ENİNDÂR
f. İnleyen, enin eden.

ENİR
Çirkin huy, fena tabiat, kötü mizac.

ENİS(E)
(Üns. den) Dost, arkadaş, ünsiyet edilmiş olan. Alışılmış, kendisi ile ülfet edilmiş olan. Sevgili. * Sulu ve ağaçlı yerlerde bulunan ve sesi gayet hoş bir kuş. Çeşitli nağmelerde öter, kâh deve gibi kükrer ve at gibi kişner; insana alışır. * Yaban horozu.

ENİS-İ DİL
Gönül dostu.

ENİSAN
f. Boş ve mânasız yalan söz.

ENİSE
Ateş, nar, od.

ENİSE
f. Donmuş, pekişmiş şey.

ENİSUN
Türkçede hafifleterek "anason" derler.

ENİŞE
f. Hafiye, gizli polis. * Casus. Gizli haberler öğrenerek veya sırları çözerek düşmanlara haber veren kimse. * Dalkavuk, yaltakçı.

ENİT
Hased etmek.

ENKA
Daha temiz, en pâk.

ENKAD
Bir alaca kuşun adı.

ENKAL
İşkence âletleri. Bukağılar, kayıt ve kelepçeler. * Nefsin cismani alâkalara ve bedeni lezzetlere bağlanıp kalması.

ENKAS
En noksan, çok noksan, pek eksik.

ENKAZ
Yıkıntı, yıkılmış şeyin artıkları. Harabenin parçaları.

ENKAZ-I REMİME
Kazaya uğramış ve esaslı tarafları tahrib olmuş gemi veya tekne enkazı.

ENKAZ-I ÜMMİD
Ümit yıkıntısı, ye'se düşme.

ENKEB
Omuzunda yük olduğu için eğilip yürüyen. * Yanında oku ve yayı olmayan kişi.

ENKER
(Neker. den) Çok kötü, çok nefret edilen. Menfur. Müstekreh.

ENLEM
(Arz dairesi) t. Yer yüzünde herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değeri. Dünyanın büyüklüğü X. yy. başlarında Sincar sahrasında ve Kûfe civarında bir meridyenin uzunluğunu ölçmek suretiyle bulan Musa Oğulları nâmıyla tanınan Muhammed, Ahmed ve Hasan isimlerindeki üç kardeş İslâm âlimidir. Avrupa'da bu ölçme, 800 yıl sonra 1736 yılında yapılmıştır.

ENMA
(Nümuv. den) En çok, en ziyade bereketli ve büyümüş olmak.

ENMAR
(Nimr. C.) Nimrler, kaplanlar.

ENMAS
Kaşının kılları az olan kişi.

ENMELE
(C.: Enâmil) Parmak ucu.

ENMUZEC
Nümune, misâl, örnek.

ENNANE
Çok inleyen ve çok şikâyetçi olan kadın.

ENNE
Çok inleyen.

ENNE
Gr: Kat'iyyet bildirir ve kelimenin başına getirilir. (Bak: İnne)

EN-NUR
Cenab-ı Hakk'ın her çeşit nurun Halik'ı olması ve onlara nur vermesi dolayısıyla bir ismi.

ENSA
(Nesy. C.) Unutmalar, nesyler.

ENSAB
(Neseb. C.) Soylar, nesebler. Baba tarafından hısımlar.

ENSAB
(Nasb. C.) Dikili taşlar. Müşriklerin, yanında kurban kestikleri putlar.

ENSAB
Doğru boynuzlu.

ENSAC
(Nesc. C.) Nesicler. (Bak: Nesc)

ENSAF
(İnsaf. dan) Daha insaflı, çok acıyan, en merhametli.

ENSAF
(Nısf. C.) Nısıflar, yarımlar.

ENSAL
(Nesl. C.) Nesiller. Soylar. Zürriyetler. Sülâleler.

ENSAR
(Nâsır. C.) Yardımcılar. Müdâfiler. * Peygamberimiz Resul-ü Ekrem (A.S.M.) Mekke'den Medine'ye hicretinde Onun mücadelesine iştirak edip ona yardımcı, müdâfi, muhafız vaziyetini alan ve Cenâb-ı Hak'tan ve Hz. Peygamber'den (A.S.M.) yardım ve nusret dileyen Sahabe-i Kiram hazeratı. Bu Zevat-ı Kirâm Medine'deki "Evs ve Hazreç" kabilesindendirler. (R.Anhüm) Ensârullah da denir. (Bak: Ashab)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ENSEB
En lâyık, çok münasib, tam yerinde.

ENŞAT
Kovası, bir defa çekmekte çıkan, dibi yakın kuyu.

ENTAK
(Nutk. dan) Çok güzel söz söyliyen, çok iyi nutuk veren.

ENTE
Sen. (Bak: Şahıs zamiri)

ENTELLEKTÜEL
Fr. (Bak: Münevver) Aydın. Akıl ve zihinle ilgili.

ENTERESAN
Fr. Alâka çekici, dikkate lâyık, nazarı celbedici. Câlib-i dikkat.

ENTERNE
Fr. Belirli bir yerde oturmağa mecbur edilen yahut gözaltına alınan kimse.

ENTİMEM
yun. Man: Mantıkta kısaltılmış kıyas şekli. Öncül veya had denilen ve bilinen kaziyelerden biri söylenmeden sonuca varmak. Örnek: (Orucu bozdu, o halde 61 gün keffareten oruç tutması gerekir.) Burada hadlerden biri (Orucu bozan, 61 gün keffareten oruç tutar), kaziyesi biliniyor kabul edilerek söylenmiştir ve yalnız (Orucu bozdu) kaziyesinden hareket edilerek sonuç çıkarılmıştır.

ENTRİKA
İtl. Hile, gizli tedbir ve dolap.

ENUK
Kartal kuşu.

ENUŞA
f. Mecusi mezhebi. * Sevinç, sürur, neş'e. * Adalet, âdillik, doğruluk, hakdan ayrılmamaklık.

ENUŞE
f. Hoş, mes'ut, saadetli. * Genç padişah. * şarab, içki.

ENÜK
Kurşun.

EN'ÜM
(Ni'met. C.) Nimetler, iyilikler, lütuflar, ihsanlar. * Medine-i Münevverede bir mevki ismi.

ENVA'
(Nev'. C.) Neviler, çeşitler, türler.

ENVA'-I KESİRE
Çok çeşitler, çok neviler.

ENVAH
(Nevh. C.) Nevhler, ölmüş olan bir kişinin arkasından ağlayan kadınlar, matem tutan hanımlar, ağıt yakanlar.

ENVAR
(Nur. C.) Nurlar, ışıklar, aydınlıklar. Maddi veya mânevi karanlıktan kurtarmaya vâsıta olanlar.

ENVEK
(C.: Nevkâ) Ahmak.

ENVER
En nurlu, daha nurlu, çok parlak.

ENYAB
Çenenin yan tarafındaki kesici veya azı dişleri.

ENZA'
Kılsız, tüysüz kimse.

ENZAD
(Nazad. C.) Şanlı, şerefli, namlı ve tertibli kimseler. * Toprak tabakaları.

ENZAL
(Nezl ve Nizil. C.) Soysuzlar, alçaklar, âdi ve aşağılık adamlar.

ENZAM
Balıkların karınlarında peydâ olan yumurta dizileri.

ENZAR
(Nazar. C.) Bakışlar, görüşler. Seyr.

ENZAR-I DİKKAT
Dikkatli bakışlar, dikkatli görüşler.

EPİK
Fr. Mevzuu kahramanca olan yazıların frenkçe ismi.

EPSAN
f. Bileği taşı.

EPÜRNAK
f. Delikanlı, genç yiğit, bahadır.

ER
f. Eğer, şâyet, ise, olsa, olur ise... mânalarına gelir.

ER
Erken, geç değil.

ERABET
Akıllı, zeyrek ve uslu olma.

E'RAC
Anadan doğma topal, aksak.

ERACİF
Uydurma, yalan sözler. (Bak: Recefe)

ERACİF VE EKÂZİB
Yalan ve uydurma sözler.

ERACİH
(Urcuha. C.) Salıncaklar.

ERACİZ
(Ürcuze. C.) Mısraları kafiyeli, kısa vezinli şiirler, kasideler.

ERADÎN
(Arz. C.) Yerler. Arzlar, dünyalar.

ERAHH
Tırnağı yassı ve geniş olan hayvan.

ERAİK
(Erike. C.) Tahtlar. Koltuklar.

ERAK
Uykusuzluk.

ERAKK
Çok ince, ziyade rakik, ince ve yumuşak.

ERAKK-I HİSSİYAT
Duyguların en inceleri. Gizli hisler, ince duygular.

ERAMİL(E)
(Ermele. C.) Bekârlar. Dul kadınlar. Kocaları ölmüş veya boşanmış kadınlar.

ER'AN
Ahmak, bön, salak, ebleh. * Deli, çılgın. * Şaşkın, şaşırmış, taaccüb etmiş. * Uzun boylu, akılsız kişi. * Leşker. * Dağ. (Müe: Ra'nâ)

ERANİB
(Erneb. C.) Tavşanlar.

ERANİB
(Ernebe. C.) Burun uçları.

ER'AS
Zayıflığından veya yorulduğundan dolayı yab yab yürüyen kişi.

ERAS
Başı büyük olan kimse.

ERASS
Sık dişli.

ERAVEND
f. şevk, arzu, istek, taleb. * şan, nam, şöhret, meşhur olma.

ERAYİS
(Eris. C.) Çiftçiler, ekinciler.

ERAZİL
(Erzel. C.) Reziller, namussuzlar, yüzsüzler.

ERBAA
Dört.

ERBAB
f. Ulu, ulvi, âlâ. * Reis, başkan, şef.

ERBAB
(Rab. C.) Sahipler. * Rabler, Terbiyeciler. * Bâtıl ilâhlar. * Türkçede diğer bir mânası: Maharet sahibi, elinden iyi iş çıkan kimse. Bir işin ehli.

ERBAB-I DENÂET
Alçak ve rezil kimseler.

ERBAB-I GARAZ
f. Garaz sahibleri, kötü niyetliler.

ERBAB-I SİYER
Tarihçiler. Peygamberimiz Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) hayatını bilenler.

ERBAH
(Ribh. C.) Ribhler, faydalar, kazançlar, kârlar, gelirler. * Faizler.

ERBAİN
Kırk. Kırk gün devam eden kara kış.

ERBAİYYET
Dört olmak.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ERBAŞ
Ask: Subay ve assubayların dışında kalan rütbeli asker.

ERBAUN
Kırk sayısı.

ERBED
Boz renkli.

ERC
f. Kıymet, kadr, değer. * Gergedan.

ERC
Uzunluğuna yapılan ev.

ERCA
(Recâ. C.) Taraflar, yönler, cihetler.

ERCA
Çok rica edilen, pek fazla taleb edilen, çok istenilen.

ERCAF
(C.: Eracif) Yalan haber.

ERCAH
Daha üstün, daha râcih.

ERCAL
(Ricl. C.) Ayaklar.

ERCAN
Fars diyarında bir yerin adı.

ERCEL
Büyük ayaklı kişi. * Ayakları siğilli olan at.

ERCEN
Dübüründe zahmeti olan deve.

ERCİL
bot.: Ceviz-i hindi. Hindistan cevizi.

ERCİYE
Arkaya, sonraya bırakılan şey.

ERCMENDÎ
f. Haysiyetli, şerefli, itibarlı, muhterem.

ERCUZE
(Bak: Kaside-i Ercuze)

ERCÜL
(Ricl. C.) Ricller, ayaklar.

ERCÜMEND
f. Muhterem, şerefli. Muazzez.

ERCÜVAN
Erguvan çiçeği. * Kırmızı kadife. * Kırmızı şey.

ERD
f. Öfke, kahır, kızgınlık, hiddet. * Un.

ERDA
Ağaç kurdu.

ERDE
Çürük nesne.

ERDEB
f. Muharebe, ceng, cidâl, kavga.

ERDEB
Bir ağırlık ölçüsüdür. Arab ülkelerinde kullanılır. Miktarı, İstanbul kilesiyle dokuz kileyi karşıladığı gibi, kullanıldığı mahalle göre de değişir.

ERDEM
Usta gemici.

ERDEN
Bir nevi kumaş.

ERDİYE
(Rıdâ. C.) Baş örtüleri.

ERD-ŞİR
f. Eski İran hükümdarlarından bazılarının adıdır.

EREB
Hâcet, ihtiyaç. San'at.

EREC
Güzel ve hoş koku. Misk ü anber ve ıtır gibi şeylerin güzel kokusu.

EREDA
(C.: Erad-Erâdât) Ağaç kurdu. Güve.

ER'EF
Daha rauf, çok şefkatli.

EREK
Misvak ağacını çok yediğinden dolayı devenin karnı incinmek.

EREN
t. Yetişen. Ermiş. Veli.

EREN
Sevinmek, sürur.

ERENDAN
f. "Hâşâ" mânasına inkâr ifade eden bir kelimedir.

ERENDİZ
Müşteri gezegeni. Jüpiter yıldızı.

ERES
Çiftçilik, çiftçi olma.

ER'ES
Başı büyük, kocakafa.

ERETT
Peltek adam, kekeme kimse.

ERFA'
Daha yüksek, çok ulvi, en yüce.

ERFA'-I DERECÂT
Derecelerin en yükseği.

ERFAK
En ziyade yumuşak. * Arkadaş, refik olmaya en çok lâyık, elyak.

ERFEŞ
Nefsî isteklerine düşkün olan. * Kulakları uzun ve kaba (adam).

ERGA(B)
(Ergav) : f. Irmak, dere, çay, nehir, akarsu. * Su akıtmak için açılan yol, ark.

ERGAD
Maişetçe daha ferahlık. Geniş maişet.

ERGAL
Sünnet olmamış kişi.

ERGAN
Söz dinlemek.

ERGANDE
f. Hırslı, öfkeli. * İçkiye düşkün olan sarhoş.

ERGAVAN
Bir kırmızı çiçek. Ercüvân denilen kırmızı çiçekli ağaç.

ERGEN
(Bâliğ) Çocukluk çağından gençlik çağına geçmiş olan, aklı ermeğe başlamış, bâliğ.Erginlik çağına gelen müslüman genç, namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek gibi Allah'ın farz kıldığı emirlerini yerine getirmeğe mükellef (yükümlü) olur. Küçük yaştan itibaren derece derece gerekli dini bilgiyi öğrenir. Ve iyi alışkanlıklar edinirse ergenlik çağında bunlara daha kolay uyar.

ERGİDE
f. Hiddetlenmiş, kızmış, öfkelenmiş, asabileşmiş.

ERGİDE-NİGÂH
f. Öfkeli, hiddetli bakış.

ERGİMEK
(Bak: Zeveban etmek)

ERGUN
f. Sert başlı at. Hızlı ve oynak olarak giden at.

ERGÜVAN
Güzel ve parlak kızıl renkli bir çiçek. (Garbda ercuvan denilir.)

ERHA
(Rehâ. C.) El değirmenleri.

ERHAB
Vâsi, geniş, açık.

ERHAM
(Rahim. C.) Döl yatakları, rahimler. * Yakın hısımlar, akrabalar.

ERHAM
En rahim, en merhametli, en çok şefkatli.

ERHAM-ÜR RÂHİMÎN
Merhametlilerin en merhametlisi. * Allah'ın (C.C.) sıfatlarındandır.

ERHAM
Başı beyaz olan at.

ERHAS
(Rahis. den) Pek ucuz.

ERİC
Güzel koku. Misk, anber ve ıtır gibi hoş ve lâtif olan şeylerin kokusu.

ERİD
Besili, semiz.

ERİH
Râyiha-i tayyibe. Temiz ve güzel koku.

ERİKE
Taht. Padişahın tahtı. * Oturulacak yer. Koltuk.

ERİKE-ÂRÂ
f. Tahtı güzelleştiren, süsleyen (Padişah.)

ERİKE-NİŞİN
f. Tahtta oturan.

ERİKE-PİRÂ
f. Tahtı süsleyen, pâdişah.

ERİS
f. Zeki, akıllı, uyanık, zeyrek, uslu.

ERİS(Î)
Çiftçi, çift süren, ekinci.

ERİŞ
f. Bilek. * Arşın, endaze.

ERİŞ
Sakatlanan bir uzuv için yaralayandan alınan şer'i diyet. * Satıldıktan sonra kusuru ve noksanları belli olan malın, kıymetinden bunun için indirilen miktar.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ERK
Tıb: Uykusuzluk hastalığı.

ERK
Kuvvet, kudret, güç, iktidar, nüfuz.

ERKA
Ziyade yükselen. Çok yükselen.

ERKAB
Boynu kalın olan adam veya arslan.

ERKABAN
Uzun boyunlu.

ERKAH
(Rükh. C.) Rükhler, sığınılacak yerler, sığınaklar, siperler.

ERKAM
Rakamlar. Sayı işaretleri. * Yazılar.

ERKAM-I AŞERE
Sıfır da dahil olduğu birden dokuza kadar olan sayılar.

ERKAM-I CÜMEL
Ebced hesabı.

ERKÂN
(Rükn. C.) Rükünler. Esaslar. Temeller. İleri gelen kimseler.

ERKÂN-I ASKERİYE
Yüksek rütbeli askerler. Zabitler, subaylar.

ERKÂN-I DEVLET
Devletin ileri gelenleri, dünyevi makamca ileri olanları.

ERKÂN-I HARB
Harb için yetişmiş zâbit. Kurmay subay. * Harb işlerini idare eden kumandanlar. Harb erkânı.

ERKÂN-I İSLÂMİYE
İslâmiyetin esasları, temelleri, rükünleri. (Şehâdet getirmek, Namaz kılmak, Oruç tutmak, Zekât vermek ve Hacca gitmek.)

ERKÂN-I SALÂT
Namazın rükünleri.

ERKÂN-I SEB'A
Yedi rükün.

ERKAN
Sarılık denilen bir hastalık çeşidi. * Ekini ifsâd eden âfet.

ERKAM
(C.: Erâkım) Alaca yılan.

ERKAŞ
(C.: Erakiş) Siyahlı-beyazlı alaca yılan.

ERKAT(A)
(C.: Erâkıt) Aklı karalı alaca yılan. * Yer yer beyazlığı olan her kara nesne.

ERKE
Misvak ağacı. Bu ağaç sıcak memleketlerde ve bilhassa Yemende yetişir.

ERKEB
Büyük dizli. Dizleri büyük olan kimse. * Bir dizi diğerinden büyük olan deve.

ERM
Bükmek.

ERMAGAN
f. Armağan, hediye. Bir kimseye bir işteki muvaffakiyetinden dolayı verilen hediye.

ERMAH
(Remh. C.) Remhler, darbeler, vuruşlar. * (Rumh. C.) Rumhlar, süngüler, mızraklar.

ERMAM
(Rimme. C.) Çürük kemikler.

ERMAN
f. Arzu, istek, taleb. * Pişmanlık, pişman olmak, nedamet.

ERMAN-HÂR
f. Pişman olan, nedamet eden.

ERMAS
Eski ve köhne nesne. * (Remes. C.) Sallar.

ERMAS
Gözü çapaklı kişi.

ERMED
Kül rengi, gri. Boz renkli nesne. * Gözü ağrıyan adam.

ERMEDA
Ateş külü.

ERMEL
(C.: Erâmil) Ayakları siyah olan koyun. * Kadını olmayan erkek.

ERMELE
(C.: Erâmil) Erkeği olmayan kadın.

ERMENİ
Eskiden batı Asya'nın kuzey kısmında ve Avrupa'nın Asya'ya komşu olan bazı yerlerinde dağınık şekilde yaşayan bir milletti ki, İranlılar ve Romalılar tarafından birçok defa mağlub edilmeleri üzerine çeşitli yerlere dağılmışlardır. Ve bu dağılma sonucunda büyük şehirlere de yerleşerek san'at, kuyumculuk ve ticaret gibi işleri elde etmişlerdir. Ermeniler nerede varsa, bugün kendi dillerini konuşmaktadırlar. Anadolu'da yaşayanların bir kısmı Türkçe ve Kürtçeyi de iyi bilirler.

ERMİDA'
Kül.

ERMİYE
(Remi. C.) Remiler, kasırga bulutları ki, bu bulutlardan dolu yağar.

ERMUN
f. Gündelikçiye verilen peşin ücret.

ERNEB
Tavşan. * Kadın ziynetlerinden biri. * İri fare.

ERNEBE
(C.: Eranib) Burun ucu.

ERRAC
Fesatçı, müzevir, yalancı adam, sahtekâr.

ERRAHİM
En merhametli, büyük nimetler veren, verdiği nimetleri iyi kullananları daha büyük ve ebedi nimetler vermek suretiyle mükâfatlandıran Allah (C.C.)

ERRE
f. Tahta kesecek dişli âlet, bıçkı. (Küçüğüne verilen testere ismi bundan gelir.)

ERRE-HÂNE
f. Bıçkı yeri, hızar.

ERRE-KEŞ
f. Bıçkıcı.

ERREZZAK
Bütün rızıkları ve faydalanacak şeyleri yaratan ve ihsan eden Allah (C.C.)

ERS
f. Gözyaşı.

ERS
Ekmek.

ERSAD
(Rasad. C.) Rasadlar, gözlemler, gözetlemeler, gözlemeler.

ERSAH
Uylukları etsiz, zayıf (adam). * Kurt.

ERSEM
Üst dudağı beyaz olan at.

ERSEN
f. Meclis, kongre, cemiyet.

ERSUSA
Şeair-i İslâmiyeden olan ve Osmanlı İmparatorluğu zamanında kullanılan kavuk, büyük sarık.

ERŞ
Fesat, niza, ihtilaf, rüşvet. * Fışkırmak. * Tırmalamak. * Fık: Yaralanan veya kesilen bir uzuvdan dolayı verilmesi lâzım gelen diyet.

ERŞAH
Cin fikirli adam.

ERŞED
Her hali daha iyi olan. * Doğru yola diğerlerinden daha yakın olan.

ERŞEM
Yemeğin kokusundan iştahı gelep karnı acıkan (adam). * Vücuduna iğne batırıp çivit ile şekil veya resim yapan adam.

ERTA
Bir ağaç cinsidir ve yaprağıyla debbağlar sahtiyan boyarlar.

ERTEL
Peltek adam.

ERUME
(C.: Erum) Kök, anakök. Asıl, menba. * Ağacın ve boynuzun kökleri.

ERVA'
Çok güzel olan genç. * Son derece yiğit, cesur ve bahadır adam. * Korkmak.

ERVAH
(Ruh. C.) Ruhlar. Canlar.

ERVAH-I HABİSE
Habis, kötü ruhlar. Allah'a isyan eden, itaati sevmeyen anarşist ruhlar.

ERVAH-I TAYYİBE
İyi ruhlar, iyi kimselerin ruhları.

ERVAH
Halk içinde yürürken at üzerindeymiş gibi görünen uzun boylu kimse. * Adımları birbirine yakın olan.

ERVAK
(Revk. C.) Revkler, perdeler, örtüler. * Çadırlar, muvakkat olarak bezden yapılan odalar.

ERVAK
Sâfi nesne. * Uzun dişli adam.

ERVAM
(Rumi. C.) Romalılar, Roma imparatorluğu halkından olanlar, rumlar. * Rumiler, Arap diyarının haricinde bulunanlar.

ERVEB
Yoğurt.

ERVEC
Halk içinde çok geçen şey.

ERVENAN
Dik ses, sadâ. * Iztırablı, sıkıntılı, üzüntülü gün.

ERVEND
f. Tecrübe, deneme, sınama. * şeref, şan, şöhret, nam ve itibar, haysiyet.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ERYAF
(Rif. C.) Verimli, mamur, düz ve ekini bol olan yerler.

ERZ
f. Kıymet, baha, değer. Kadir ve itibar.

ERZAK
(Rızık. C) Rızıklar. Azıklar. Yiyecek içecek maddeler. İhtiyaçlar. Maddi, mânevi muhtaç olduğumuz şeyler.

ERZAK-I ASKERİYYE
Askere verilen erzak.

ERZAL
(Rezil. C.) Reziller. Kepâzeler. Herkesten hakaret ve nefret görenler.

ERZAN
f. Ucuz, değeri düşük, pahalı olmayan. * Lâyık, münâsib, muvafık, elyâk, şâyân, müstehak, uygun, yerinde.

ERZANÎ
f. Ucuzluk. * Lâyıklık, liyakat, münasiblik, muvafakat, uygunluk.

ERZANİŞ
f. Hayır ve iyilikler.

ERZE
Çam ağacı.

ERZE
f. Samanlı sıva çamuru. * Çamdan çıkarılan zift.

ERZE-GER
f. Sıvacı.

ERZEL
Daha rezil. Çok fena. Pek kötü. En rezil.

ERZEL-İ NÂS
İnsanların en rezili, en fenası.

ERZEL-İ ÖMR
İhtiyarlığın sonları, bunaklık günleri.

ERZEN
Kendisinden sopa ve baston yapılan bir cins sağlam ağaç. * Şam darısı denen beyaz ve iri cins darı.

ERZENÎN
f. Darı ekmeği.

ERZİDE
f. Pahası kesilmiş, kıymeti kararlaştırılmış, değeri belli edilmiş olan şey.

ERZİZ
f. Kalay.

ES
Koyuna iys iys demek.

ESA'
Atmak.

ESA
Merhem, tiryak, ilâç.

ES'AB
(Sa'b. dan) Pek zor, çok zor.

ES'AB-I UMUR
İşlerin en zor olanı.

ESABE
(C.: Esâib) Bir nevi ağaç.

ESABİ'
(İsbi'. C.) Parmaklar.

ESABİ-ÜL KADEM
Ayak parmakları.

ESABÎ'
(Üsbu'. C.) Haftalar, yedi günlük zamanlar.

ES'ABÎ
Gayet güzel ve beyaz göz.

ES'AD
Daha mes'ud, en bahtiyar. Daha said olan. En mes'ud.

ESADD
Menedici.

ESAFİL
(Esfel. C.) Esfeller. Sefâlet çekenler. Pek adi ve bayağı kimseler. Çok alçak olanlar.

ESAHH
En sahih. Çok doğru. İllet ve kusurdan çok uzak ve beri olan $

ESAKIF
(Üskuf. C.) Piskoposlar, başpapazlar, metropolitler.

ESAKİF
(Eskef. C.) Eskiciler, kunduracılar.

ESAKK
Yürürken dizlerini birbirine vuran.

ESAL
Tâzim etmek, övüp medhetmek.

ES'AL
Dişinin yanında zâid bir diş daha biten kimse.

ESALE
Uzun yüzlü olmak. Sarkık olmak.

ESALİB
(Üslub. C.) Üslublar. Tarzlar. Cihetler.

ESAM
Günah. * Günah için olan cezâ.

ESAME
Askerlerin. ve bilhassa Yeniçerilerin kaydı, ulüfe defteri.

ESAMİ
İsimler, adlar.

ESAMM
(C.: Summun) Kulağı sağır olan. * Katı taş.

ESANİD
İsnadlar. Senedler.

ESANS
Çeşitli yollarla bitkilerden elde edilen veya suni olarak yapılan, kokulu ve uçucu sıvı.

ES'AR
(Sı'r. C.) Narhlar. Satılan şeylerin bilinen ve değişmeyen fiatları.

ES'AR
(Su'r. C.) Yiyecek içecek artığı.

ESAR
Esirlerin ellerini bağladıkları ince kayış.

ESARET
Esirlik. Kölelik. Kullara kendini teslim etmiş olmak. Başka milletten olanlara boyun eğmek.

ESARET-İ HAYVANÎ
Hayvanlara yakışır bir esirlik. Zulüm, işkence ve haksızlık içinde hayat geçirmek.

ESARİR
Gizli sırlar. * Yüz ve avuçtaki çizgiler.

ESAS
Temel. Kök. Rükün. şart. Hakikat ve mahiyetler.

ESAS
Ev eşyası. Eve âit lüzumlu şeyler. * Mal. Rızık.

ESASAT
(Esas. C.) Esaslar. Temeller, kökler.

ESASE
f. Gözucu ile bakma.

ESASEN
Kendiliğinden, aslından, temelinden.

ESASİYYE
Asılla temelle alâkalı. Esasa ait ve müteallik.

ESATÎN
Sütunlar. Üstüvaneler. Direkler. * Mc: İleri gelen kimseler.

ESATİR
İlk zamanlara ait uydurma hikâyeler. Masallar. Mitoloji. * Saflar. Sıralar.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ESATİR-ÜL EVVELÎN
İlk zamanlara ait efsâneler.

ESATÎZ
(Esâtîze) : (Üstaz. C.) Usta başıları. Bir işin tedbirinde, öğretilmesinde önderlik edenler.

ESATT
(C.: Sitât) Köse.

ESAVİD
(Sevâd. C.) Sevadlar, karanlıklar, siyahlıklar.

ESB
At, beygir, feres.

ESB-İ SABÂ-REFTER
f. Rüzgâr gibi giden at.

ESB-İ TÂZİ
Arap atı.

ESBAB
(Sebeb. C.) Sebebler. Bir şeye vâsıta olanlar. Sebeb olanlar. (Evet, izzet ve azamet ister ki; esbab, perdedar-ı dest-i kudret ola aklın nazarında. Tevhid ve Celâl ister ki; esbab, ellerini çeksinler te'sir-i hakikiden. M. N.)(Cenab-ı Hak, müsebbebatı esbaba bağlamakla, intizamı, temin eden bir nizamı kâinatta vaz'etmiş. Ve her şeyi, o nizama müraat etmeğe ve o nizamla kalmaya tevcih etmiştir. Ve bilhasa insanı da, o daire-i esbaba mürâat ve merbutiyet etmeğe mükellef kılmıştır. Her ne kadar dünyada, daire-i esbab, daire-i itikada galip ise de; Ahirette hakaik-i itikadiye tamamen tecelli etmekle, daire-i esbaba galebe edecektir. Buna binaen, bu dairelerin herbirisi için ayrı ayrı makamlar, ayrı ayrı hükümler vardır. Ve her makamın iktiza ettiği hükme göre hareket lâzımdır. Aksi takdirde daire-i esbabda iken; tabiatiyle, vehmiyle, hayaliyle daire-i itikada bakan; Mu'tezile olur ki, te'siri esbaba verir. Ve keza, daire-i itikadda iken, ruhuyle, imaniyle daire-i esbaba bakan da, esbaba kıymet vermeyerek Cebriye mezhebi gibi tenbelcesine bir tevekkül ile nizâm-ı âleme muhalefet eder. İ.İ.)

ESBAB-I FESHİYYE
Huk: Bir i'lâmın istinaf suretiyle bozulmasını icabettiren sebepler.

ESBAB-I HAKİKİYE
Gerçek sebepler, hakiki sebepler.

ESBAB-I MÛCİBE
Gerektiren sebebler. İcab eden sebepler.

ESBAB-I MUHAFFİFE
(Esbâb-ı mazeret) Yapılan bir cürmün ve kabahatın cezasını hafifletici sebebler.

ESBAB-I MÜCBİRE
İcbar eden, cebreden, zorlayan sebepler.

ESBAB-I MÜŞEDDİDE
Kuvvetlendiren, artıran sebepler. Cezâ hukukunda; cezâyı ağırlaştıran kanuni veya takdiri sebepler. (Esbâb-ı muhaffifenin zıddıdır.)

ESBAB-I NAKZİYYE
Bir hükmün daha yüksek bir merci tarafından bozulmasını icâb ettiren sebepler. Bozma sebepleri.

ESBAB-I NÜZUL
İnmesinin sebebleri. * Kur'an-ı Kerim âyetlerinin gelmesine (Cebrail Aleyhisselâm vasıtası ile indirilmesine) sebeb olan hâdiseler.

ESBAB-I SAHİHA
Doğru ve sahih sebepler.

ESBAB-I SÜBUTİYE
İsbata yarıyan sebepler. Sübut delilleri.

ESBAB-I TABÎİYE
Tabiattaki sebepler. (Bak: Delil-i İnâyet)

ESBABPEREST
Allah'ı unutarak sebeblere haddinden ziyade değer veren. Her şeyi bir sebebe bağlayıp, Allah'ın fâil ve her şeyin hâkimi olduğunu inkâr eden veya ona kıymet vermek istemeyen.(Arkadaş! Esbab ve vesaiti, insan, kucağına alıp yapışırsa, zillet ve hakarete sebep olur. Meselâ kelb, bütün hayvanlar içerisinde birkaç sıfat-ı hasene ile muttasıftır ve o sıfatlar ile iştihar etmiştir. Hatta sadâkat ve vefâdarlığı darb-ı mesel olmuştur. Bu güzel ahlâkına binâen, insanlar arasında kendisine, mübarek bir hayvan nazarıyla bakılmağa lâyık iken, maalesef insanlar arasında mübarekiyet değil necis-ül-ayn addedilmiştir.Tavuk, inek, kedi gibi sair hayvanlarda, insanların onlara yaptıkları ihsanlara karşı şükran hissi olmadığı halde, insanlarca aziz ve mübarek addedilmektedirler. Bunun esbabı ise, kelpte hırs marazı fazla olduğundan esbab-ı zâhiriyeye öyle bir derece ihtimam ile yapışır ki; Mün'im-i Hakiki'den bütün bütün gafletine sebep olur. Binaenaleyh, vasıtayı müessir bilerek Müessir-i Hakiki'den yaptığı gaflete ceza olarak necis hükmünü almıştır ki tâhir olsun. Çünki hükümler, hadler, günahları afveder; ve beyn-en-nas tahkir darbesini, gaflete keffâret olarak yemiştir.Öteki hayvanlar ise vesaiti bilmiyorlar ve esbaba o kadar kıymet vermiyorlar. Meselâ, kedi seni sever, tazarru' eder (senden ihsanı alıncaya kadar). İhsanı aldıktan sonra öyle bir tavır alır ki; sanki aranızda muârefe yokmuş ve kendilerinde, sana karşı şükran hissi de yoktur. Ancak Mün'im-i Hakiki'ye şükran hisleri vardır. Çünki, fıtratları Sânii bilir ve lisan-ı halleriyle ibadetini yaparlar. Şuur olsun olmasın...Evet kedinin "mır! mır! ları "Yâ Rahim! Yâ Rahim! Yâ Rahim!" dir. M.N.)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ESBAK
Geçenki, geçen, evvelki, önceki. Daha önce geçmiş olan. Evvel gelen.

ESBAN
Kadınların başlarını örttükleri güzel ve ince bir örtü. * Kadınların, yüzlerini örtükleri peçe, tül.

ESBAT
Rahatlar, huzurlar. * Haftanın son günleri.

ESBAT
(Sıbt. C.) Torunlar. Çocuğunun çocukları. Oğlunun oğulları. * Beni İsrâil kabileleri.

ESBEL
Bıyıkları uzun olan adam.

ESBİL
f. At hırsızı, at çalan.

ESBRAN
f. At süren, süvâri, at koşturan.

ESBRİZ
(Esb-riz) f. At koşusu. * Savaş meydanı.

ESBSÜVAR
(Esb-süvâr) f. Ata binmiş.

ESBTAZ
f. At koşturucu, at koşturan. * At koşturacak meydan, saha. * Her şemsî ayın onsekizinci günü.

ESCA'
(Sec'. C.) Edb: Nesirde fıkra sonlarının kafiye tarzında olan uygunlukları, vezinli nesirler.

ESCAL
(Secel. C.) İçi su dolu kovalar.

ESCER
Kırmızı gözlü kimse. * Su biriken yer.

ESDAF
Sadefler, inci kabukları. * Midye ve isridye gibi deniz mahluklarının şeffaf, parlak kabukları.

ESDAK
(Sıdk. dan) Çok sadık, doğru ve emniyetli kimse.

ESDİKA
Sâdıklar, sâdık olanlar.

ESED
Arslan, şir.

ESEDD
Sağlam, kavi, muhkem.

ESEDÎ
Arslana aid. * Üzerinde arslan resmi bulunan mâdeni para.

ESEDULLAH
Allah'ın arslanı. * Hz. Ali'nin (R.A.) bir nâmı, lâkabı.

ESEF
Hüzün, gam, nedamet, pişmanlık. Daralmak. Elden çıkan bir şey için hâsıl olan üzüntü.

ESEFA
Vâ esefâ! Eyvah, yazık!

ESEF-HAN
f. Acıyan, merhamet eden, şefkat eden, esef eden.

ESEF-NAK
f. Hüzünlü, acıklı, esefli.

ESEKK
Tavşan. * Kulağı kesik olan. * Küçük kulaklı. * Kulağı işitmeyen. Sağır.

ESELE
(C.: Eslâl-Üsül) Ilgın ağacı. * Asıl.

ESELE
(C. Eselât) Dil ucu. * Urgan ucu. Uzun süngü.

ES'ELÜKE
Senden isterim (meâlinde).

ESENN
Daha yaşlı, en yaşlı. İhtiyar.

ESER
Yapı, birinin meydana getirdiği şey. * Bir hususa dâir Peygamberimizden (A.S.M.) rivâyet bulunması. Sünen-i Resul. * Bir şeyin varlığına delâlet eden te'sir. * Meydana getirilen kitap. Kitap te'lifi.

ESER-İ DEST
El eseri, kendi kuvvet ve kudretinin eseri.

ESER-İ HAYAT
Hayat alâmeti, hayat eseri, hayat belirtisi.

ESER-İ SAN'AT
San'at eseri. San'at değeri olan eser.

ESER-İ CEDİD
Eskiden imâl edilen kâğıt cinslerinden birinin adı idi.

ESER
Serçe kuşu. Usfur. * Göbeğinde illeti olan.

ESFA
En saf, pek safi, pek temiz.

ESFA
Alnı dar at. * Tez yürüyüşlü katır.

ESFAD
(Safd. C.) Atiyye ve ihsanlar.

ESFAR
(Sefer. C.) Seferler, yolculuklar, yola gidişler. * Düşmana karşı gidişler, akınlar. * (Sifr. C.) Büyük kitaplar, ciltler.

ESFAR-I BAHRİYYE
Deniz yolculukları. Deniz seferleri.

ESFAR-I BAÎDE
Yolculuklar, uzak seferler.

ESMAK
(Semek. C.) Semekler, balıklar.

ESMAN
(Sümn-Semen. C.) Her şeyin pahası, tutarları, semenleri. * Sekizde birler.

ESMAR
(Semer. C.) Meyveler, Yemişler.

ESMAR
(Semer. C.) Masallar. Akşam sohbetleri.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ESMAT
(C.: Sümut) Saçının ve sakalının karası beyazıyla karışıp ikisi beraber olmak.

ESMER
Siyaha, karaya çalan kumral renk.

ESNA
Ara. Aralık. Sıra. Vakit. Zaman. Hengâm.

ESNA-İ HARB
Ask: Savaş anı, harb sırası, ceng zamanı, muharebe esnâsı.

ESNA-İ TESADÜM
Ask: Çarpışma anı, müsademe zamanı, vuruşma esnası.

ESNA
Daha parlak. En parlak.

ESNA'
Bülent, yüksek, yüce, ulvi.

ESNAF
Sınıflar. Sıralar. Türlüler, menbalar, menşe'ler, asıllar, esaslar.

ESNAH
(Sinh. C.) Kökler, menbalar, menşe'ler, asıllar, esaslar.

ESNAM
(Sanem. C.) Putlar. Tapılan heykeller. Suretler. Sanemler.

ESNAMPEREST
Puta tapan, putperest.

ESNAN
(Sinn. C.) Dişler. * Yaşlar. İnsanın doğduğu andan ölümüne kadar uzvî sîretinde birbirini takibeden muhtelif zamanlar. (Yâni: Tufuliyet, Sabavet, Şebabet, Kühûlet ve Şeyhuhet denilen zamanlar.)

ESNİYE
(Senâ. C.) Övmeler. Senâlar. Medhetmeler.

ESR
Esir etmek. * Muhkem bağlamak. * Takviye etmek. (Bak: Esir) * Göbeğinde illeti olan.

ESRA'
Daha çabuk. Pek çabuk. Çok sür'atli. Çok seri. * (C.: Esâri) Asma filizi. * Başı kırmızı, gövdesi beyaz olup, kum içinde bulunan bir böcek.

ESRAR
(Sır. C.) Sırlar. Gizli hikmetler ve mânalar. Bilinmeyen şeyler. * Keyif veren zehir. Uyuşturucu madde. * Elinde ve el ayasında olan hatlar.

ESRAR-I HAFİYYE
Gizli ve saklı sırlar.

ESRAR-I HÜSN Ü ÂN
Güzelliğin sırları.

ESRAR-ENGİZ
f. Esrarlı, gizli, ürperti verici.

ESRAR-KEŞ
f. Esrar denen zehiri kullanan kimse. Esrar içen.

ESREM
Kırık dişli, dişleri kırılmış veya dökülmüş olan kişi.

ESRİK
Sarhoş, mest. * Azgın, kızgın. * Zayıf, hasta, hâlsiz, dermansız, tâkatsiz.

ESRÜM
Dişi dökük olan kimse.

ESS
Otun vaya saçın çok ve sık olup birbirine dolaşması.

ESSALAVAT
Peygamberimiz Resul-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm Efendimize veya Cenab-ı Hakk'a (C.C.) karşı hamd, şükür ve teşekkür ifade eden dua, selâm ve salâvâtlar. (Bak: Salâvat)

ESSEBEBÜ KELFAİL
(Essebebü ke-l fâil) Bir işe sebeb olan, o şeyi yapan fâil gibidir (mealinde). (Hizmet-i Kur'âniye ve imâniyenin yapılmasına sebeb olanlar, bu mukaddes hizmeti yapmış gibi mes'ud ve me'cur olurlar, hayırlara, ecir ve sevablara nâil olmak nimet-i uzmasına erişirler.)

EST
Ayakları uzun olan.

ESTA'
(Satı. dan) Uzun boyunlu. Boynu uzun olan insan veya hayvan.

ESTAĞFİRULLAH
Cenâb-ı Hak'tan kusurumun örtülmesini dilerim. Allah (C.C.) kusurumu efvetsin (mealinde, kusurunu anlayan bir müslümanın duâsı. Hürmet veya ikramlara karşı tevâzu maksadı ile de söylenmektedir.) (Bak: İstiğfar)

ESTAN(E)
f. İstirahat edilecek ve uyunacak rahat yer.

ESTAR
Örtüler, perdeler.

ESTAR
(Satr. C.) Yazı dizileri, satırlar.

ESTEH
f. Çekirdek. * Kemik. Vücud iskeletini meydana getiren nesne.

ESTEÎN
Yardım isterim, istiâne ederim (meâlinde fiil olup, müfred birinci şahıstır.)

ESTER
Katır.

ESTERVEN
f. Çocuk doğurmayan, kısır kadın.

ESTİNE
f. Yumurta.

ESÛF
Fazlaca eseflenen, pek üzülen, çok kederlenen, çok fazla acıyan, yufka yürekli.

ESUK
Deli koyun.

ESUM
Çok yalancı, iftiracı, kabahatli ve günahkâr olan adam.

ESUS
Katı, sağlam, muhkem nesne.

ESVA'
(Sâ'. C.) Kuyular, çukur yerler. * Ölçekler.

ESVAB
(Sevb. C.) Sevbler, giyecekler, giyimler.

ESVAF
(Suf. C.) Suflar, koyun yünleri.

ESVAK
(Sûk. C.) Çarşılar. Pazarlar.

ESVAK
Uzun incikli.

ESVAR
(Sur. C.) Surlar, hisarlar, kaleler, kal'alar. * Ziyafetler, şölenler.

ESVAT
(Savt. C.) Sesler. Savtlar.

ESVE'
Yaramaz nesne.

ESVED
Çok siyah. kara renkli olan.

ESVED-ÜL-KALB
(Bak: Süveydâ)

ESVEDEYN
İki siyah mânâsına gelen bu kelime, yılanla akreb için kullanılır.

ESVEL
Karnı sarkık olan erkek. (Müe: Sevlâ)

ESVİDE
(Sevâd. C.) Sevâdlar, karanlıklar, siyahlıklar. Karaltılar. * Çok mallar, fazla mülkler.

ESY
Tasa, keder, hüzün.

ESYAF
(Seyf. C.) Seyfler, kılıçlar.

ESYAH
(Seyh. C.) Nehirler, akarsular. * Çizgili elbiseler.

ESYAN
Kederli, gamlı, tasalı, kaygılı, hüzünlü, üzüntülü.

EŞA
(C.: Âşâ) Hurma ağacının küçüğü.

EŞAİM
(Eş'em. C.) En şomlar, en uğursuzlar.

EŞAİRE
(Eş'ari. C.) Dinde meşhur imam Eb-ul-Hasan-ül-Eş'arî'ye bağlı olan sünnet ehlinin bir kısmı.

EŞAKK
Meşakkatli, zahmetli.

EŞ'AL
Kuyruğu beyaz olan at.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EŞAM
f. Ölmiyecek kadar az olan yiyecek ve içecek şeyler, kut-i lâyemut.

EŞ'AR
(C.: Eşâir) En iyi şâir. * Kılı çok olan kimse. * Davarın tırnağı çevresinde olan kıl.

EŞ'AR
(Şa'r. C.) Kıllar. Tüyler. Tüycükler. * (Şiir. C.) Şiirler, manzum ve güzel yazılar.

EŞ'ARÎ
Eş'arî mezhebi veya o mezhepte olan. Asıl adı Eb-ul Hasan-ül-Eş'arî olan İmam-ı Eş'arî, Ehl-i Sünnet itikadını âyetlere, hadislere göre izah ve şerh ederek tesbit etmiştir. Ehl-i Sünnet Mezhebi itikadına tercümanlık ederek İslâmiyet'e büyük hizmet etmiştir. (Hi. 260-324) İtikada dâir meydana koyduğu hakikatları kabul edenlere Eş'arî ve Mezhebine de Eş'ariye denir.

EŞ'AS
Saçı dağınık olan. * Saçı dökülmüş kişi.

EŞAVİZ
Halk. Millet. Nâs.

EŞBAH
(Şebâh. C.) Şahıslar, cisimler, vücudlar. * Büyük kapılar. * Uzaktan görünen karaltılar, hayâller. * Renk, levn.

EŞBAH
(şibh. C.) Benzeyenler. şibihler. Nazirler.

EŞBAL
(Şibl. C.) Arslan yavruları.

EŞBEH
Daha çok benzeyen. Pek benzeyen.

EŞBEH
Mert, yiğit, kabadayı, cesur kimse. (Bu tâbir bilhassa yeniçeriler hakkında kullanılırdı.)

EŞBÛ
f. Odunluk, kömürlük. Kömür ve odun konulacak yer.

EŞCA'
Daha yiğit, pek kahraman. En şecaatli. * Parmak ardlarının sinirleri.

EŞCAN
(Şecen. C.) Şecenler, elemler, gamlar, kederler, tasalar, sıkıntılar, ıztırablar.

EŞCAR
(Şecer. C.) Ağaçlar.

EŞCAR-I BAĞ
Bahçenin, bağın ağaçları.

EŞCAR-I MÜSMİRE
Meyve ağaçları.

EŞDAK
Doğru konuşan. Yalan söylemeyen. Sâdık. * Büyük ağızlı.

EŞEBB
Arasından geçmek mümkün olmayan ağacın sıklığı.

EŞEDD
Daha şiddetli. Çok fazla şiddetli. Pek fazla şiddetli.

EŞEDD-İ İHTİYÂÇ
En şiddetli ihtiyaç.

EŞEDD-İ MÜCÂZÂT
En şiddetli ceza.

EŞEDD-İ ZULÜM
Zulmün en şiddetlisi.

EŞEFF
Çok parlak. Daha şeffaf. Işığı daha iyi geçiren. * Suyu kendine çok fazla çeken.

EŞEKK
Çok şek ve şüphe sahibi. Tereddütte ileri giden.

EŞELL
Çolak. Kolu sakat olan. * Eli dâima hareketli olan kimse.

EŞ'EM
(C: Eşâim) En uğursuz, pek şom.

EŞEMM
Burnu kuvvetli koku duyan.

EŞEN
f. Karpuz ve kavun hamı, kelek. * Ters giyilmiş elbise.

EŞERR
Çok fazla sevinmek. * Tekebbürlük etmek, gururlanmak. * Çok şerli. En kötü ve şerli.

EŞERR-İ NÂS
İnsanların en şerlisi, nasın en kötüsü.

EŞFA'
En çok şefaat eden. En şafi.

EŞFA
Hastalığı def'e çok faydalı, şifa-bahş olan.

EŞFAK
Daha fazla şefkatli. Çok şefkatli.

EŞFAR
(Şüfr. C.) Göz kapağının kenarları, kirpik yerleri.

EŞGAL
(Şugl. C.) İşler. Meşguliyetler.

EŞGAL-İ MÜHİMME
Ehemmiyetli ve mühim işler.

EŞHA
şefkat.

EŞHAD
Şevâhidler. Şâhitler. (Bak: Alâ-ruûs-il eşhâd)

EŞHAR
f. Kalye taşı denilen radyom hamızı. * Nişadır.

EŞHAS
(Şehs. C.) Şahıslar. Kişiler.

EŞHAS-I MA'RUFE
Tanınmış kişiler, bilinen şahıslar.

EŞHEB
Kır (at). Kır, çil renkte olan aslan. * Güç iş. * Soğuk gün. * Bir nesnenin kenarı.

EŞHEL
Kırmızı ile karışık koyu mavi, elâ. * Elâ gözlü adam.

EŞHER
(Şehir. den) Çok meşhur, pek fazla tanınmış, en şöhretli olan.

EŞHÜR
(şehr. C.) Aylar.

EŞHÜR-ÜL-HACC
Hac ayları mânâsına gelen bu kelime; İslâmiyetten evvel Kâbenin tavaf edildiği; Şevval ve Zilka'de ile Zilhicce ayından da alınan 10 günle cem'an 70 günlük zamana verilen addır.

EŞHÜR-ÜL HURUM
İslâmiyetten evvel Arab kabileleri arasında vuruşmanın ve muharebenin haram kılındığı Zilka'de, Zilhicce, Muharrem ve Receb ayları.

EŞİ'A
(Şuâ. C.) Şualar. Aydınlıklar.

EŞİDDA
Çok şiddetli sert olanlar. Pek şiddetli davrananlar.

EŞİHA
f. At kişnemesi.

EŞİR
Pek sevinçli, çok mesrur. * Kibirli, mütekebbir kimse.

EŞİRRA
Çok şerliler. Çok kötü insanlar. Çok şerli mahluklar.

EŞ'İYA
(A.S.) Beni-İsrail peygamberlerindendir. (M.Ö. 759-700) tarihlerine kadar Beni-İsrail arasında peygamberlik yapmış, birçok mucizeler göstermiştir. Zamanının padişahı tarafından takib ettirilerek bir ağaç oyuğunda gizli olduğu halde, ağaçla beraber biçki ile kesilerek şehid edilmiştir. 66 babdan ibaret kitabında İsa'nın (A.S.) geleceğini müjdelediğinden hıristiyanlar arasında Eş'iyanın İncili diye şöhret bulmuştur. (K. A'lâm)

EŞK
f. Gözyaşı. Dem.

EŞK-İ ŞÂDİ
Sevinçle ağlayış. Sevinçten dökülen gözyaşı.

EŞK-İ TARAB
Sevinçten dolayı akan gözyaşı.

EŞK-İ TEESSÜR
Teessürden dolayı akan gözyaşı.

EŞKA
En şaki, haydut, eşkiya, katı-üt tarik.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EŞKAH
Kırmızı yüzlü (adam). al renkli (at).

EŞKÂL
(Şekil. C.) Şekiller, kılık.

EŞKÂL-İ HAYAT
Hayatın şekilleri.

EŞKÂL-İ ZEMAN
Zamanın şekilleri. * Ahmet Rasim'in bir romanı.

EŞK-ALUD
f. Gözü yaşlı.

EŞKAR
Mavi gözlü ve sarı tenli kimse. * Yelesi ve kuyruğu kırmızı olan sarı at.

EŞK-BAR
f. Çok ağlayan. Çok gözyaşı döken.

EŞK-EFŞAN
f. Çok ağlayan, gözyaşı döken.

EŞKEL
Gözlerinin akı kırmızılı olan adam. * Beyaz koyun.

EŞKELE
Hâcet.

EŞKİYA
Şakiler. Yol kesenler. Asiler. Allah'a veya kanunlara isyan edip kötülük yapanlar. Haydutlar, anarşistler, âsiler. Hak ve kanunlara baş kaldıranlar, Allahın emirlerine karşı gelenler.

EŞKİL
Yaban soğanı.

EŞK-RÎZ
f. Gözyaşı döken, ağlayan.

EŞKU
(şekâ. dan) şikâyet ediyorum (mealindedir).

EŞKU(B)
f. Tavan. * Tabaka, kat, derece, mertebe.

EŞK-VER
f. Ağlayan, gözyaşı döken.

EŞMAT
Saç ve sakallarına kır düşmüş olan.

EŞME
Kumsal yerde kaynayan pınar.

EŞMEL
Daha şâmil. Çok şeyleri içine alan. Daha çok kaplamış.

EŞNA
f. Yüzücü, yüzgeç. * Kıymeti büyük olan mücevher.

EŞNA'
Daha şeni. Çok çirkin ve fena.

EŞNE
Ağaç yosunu.

EŞNEB
Dişleri inci gibi beyaz olan adam.

EŞRAF
(şerif. C.) Şerefliler. İleri gelen büyükler.

EŞRAF-I BELDE
Memleketin ileri gelenleri.

EŞRAK
Ortaklar. şerikler.

EŞRAR
Tahribçiler. Kötülük edenler. * Kötü şeyler. şerliler.

EŞRAT
Nişanlar. Alâmetler. şartlar.

EŞRAT-I SAAT
Kıyâmet alâmetleri. (Bak: Kıyâmet).

EŞREF
En şerefli. Daha şerefli. En iyi, en güzel.

EŞREF-İ MAHLUKAT
Mahlukatın en eşrefi, yaradılmışların en şereflisi. İnsan.

EŞREF-İ SAAT
Saatlerin şereflisi. Uğurlu ve işlerin rast gittiği, dua ve dileklerin kabul edildiği an.

EVAMİR-İ TEKVİNİYE
Tekvine âit emirler.(Fıtrat yalan söylemez. Bir çekirdekteki meyelân-ı nümuv der: "Ben sünbülleneceğim, meyve vereceğim", doğru söyler. Yumurtada bir meyelân-ı hayat var. Der: "Piliç olacağım", Biiznillâh olur, doğru söyler. Bir avuç su, meyelân-ı incimad ile der: "Fazla yer tutacağım", metin demir onu yalan çıkaramaz, sözünün doğruluğu demiri parçalar. Şu meyelânlar iradeden gelen evâmir-i tekviniyenin tecellileridir, cilveleridir. M.) (Bak: Emr-i tekvinî)

EVAN
(Bak: Avân)

EVANİ
Kapkacaklar, kaplar.

EVAR(E)
f. Hükümet dairelerine ait defterler, resmî defterler. * İmaret.

EVARİN
f. Güzel olmayan, çirkin.

EVASIT
(Evsât. C.) Vasatlar, orta hal ve vaziyetler.

EVAVİN
(İyvan. C.) Büyük salonlar, sofalar, holler. Kasırlar, köşkler.

EVB
Dönülmesi lâzım gelen yere dönmek. * Kasd. İstikamet.

EVBAR
f. Yutma, yutuş.

EVBAŞ
Mahalle çapkını. Şahısların rezilleri. * Muhtelif yerlerden gelmiş, toplanmış bir cemaat, bir bölük.

EVBAŞAN
(Evbaş. C.) Aşağılık kimseler, âdi kişiler, alçak ve rezil insanlar. Ayak takımları.

EVBE
Rucu etmek. Geri çekilmek, dönmek.

EVC
Bir şeyin en yüksek derecesi, en yüksek noktası. Zirve. * Koz: Seyyare mahreklerinin merkezden en uzak noktaları.

EVC-İ BÂLÂ
En yüksek nokta.

EVC-İ RİF'AT
Yüksekliğin son noktası, zirvesi, tepesi.

EVCA'
(Veca. C.) Ağrılar. Acılar. Sızılar.

EVCA-İ BATN
Karın ağrıları.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EVCA-İ ŞEDİDE
Şiddetli ağrılar.

EVCAR
İçinde gizlenmek için avcılar tarafından yapılan siperler, çukurlar.

EVCEB
Çok vacib. Çok gerekli. Çok lüzumlu.

EVCEB-İ VECÂİB
Lüzumluların en lüzumlusu, en çok lüzumlu olan şey.

EVCEDETHU-L ESBAB
(İcad. dan) "Onu sebepler icadediyor. Sebepler bu şeyi icadediyor." mânasında dinsizliği ima eden bir söz.

EVCEH
En vecihli, çok uygun, en münâsebetli.

EVCEH-İ AKVÂL
Sözlerin en uygunu, kavillerin en münasebetlisi.

EVCEL
Çok korkak adam. Cesaretsiz kişi.

EVCER
Çok çekingen, utangaç kimse.

EVC-GİR
f. Yükselen, yükseğe çıkan.

EVC-PERVAZ
f. Yüksekte uçan.

EVCÜMEND
f. Top, küme, yığın, toplanma. * Toplu, idareli, evini muntazam tutan. Hanesini iyi ve tertipli bir hâlde bulunduran.

EVDA
Yaban faresi. * Kursağının tüyleri beyaz olan güvercin. (Bak: Kası'a)

EVDA
Ednâ.

EVDAD
(Vedid. C.) Sevgililer, sevilenler.

EVDİYE
(Vâdi. C.) Vâdiler. Dereler.

EVED
Kuvvet. Ağır yük götürmek. * Eğrilik.

EVEND
f. Kap. Kabkacak.

EVFA
Çok vefalı. Çok sadakatli. Ahdine vefası kuvvetli. * En çok. Pek tamam. * Tam yetişmek.

EVFAD
Çeşitli fırkalar.

EVFAK
Daha muvafık. En uygun. En muvafık.

EVFER
(Vâfir. den) Çok. Bol.

EVGAD
(Vagd. C.) Ahmaklar, eblehler, salaklar, bönler, akılsızlar.

EVGENC
f. Nedâmet, pişmanlık, pişman olma hâli.

EVHAD
Vahid. Tek.

EVHAL
(Vahal. C.) Sıvalar, balçıklar, çamurlar. * Mekânlar, hâneler, evler, durulacak veya oturulacak yerler.

EVHAM
Olmayan bir şeyi olur zannı ile meraklanma. Üzüntü. Vehimler. Kuruntular. Zarar ihtimâli çok az olan bir şeyden meraklanma ve üzülme.

EVHAMIN MÜDAFAASI
Vehimlerin def'edilmesi, kuruntuların kovulması.

EVHAM-SÂZ
f. Evham veren.

EVHAŞ
Daha vahşi. En vahşi.

EVHAŞ
Nefret veren şey.

EVHEN
En gevşek, çok zayıf, pek dayanıksız, kuvvetsiz tâkatı kalmamış.

EVİDDA
Ahbablar. Hâlis ve sâdık dostlar.

EVİL
Siyaset.

EVİND
f. Hud'a, hile, aldatma, oyun.

EVİY
Yerleşme. Yerine gelme. Koruma.

EV'İYE
(Viâ. C.) Mahfazalar, kaplar, gizlemeye veya saklamaya yarayan şeyler. * Damarlar.

EV'İYE-İ ŞA'RİYYE
Tıb: Siyah ve kırmızı kan damarları arasındaki gayetle ince olan damarlar.

EV'İYE-İ VERİDİYYE
Tıb: Siyah kan damarları.

EVK
(C: Evâk) Ağırlık, yük. * İçinde su biriken çukur yer.

EVKAF
(Vakıf. C.) Allah yoluna hizmet için verilip devamlı bırakılan şeyler. Sahibi tarafından şeriata uygun olarak bir hayır iş ve hasenata tahsis olunmuş mülk veya mallar. (Bak: Vakıf)Osmanlı devletini asırlar boyu kuvvetli bir devlet olarak ayakta tutan kuruluşlardan biri de vakıftır. Osmanlı tarihini inceleyen batı tarihçileri vakıf kuruluşlarına hayran kalmışlar ve kendi ülkelerinde bunun örneklerini kurmaya başlamışlardır. Amerika'da kurulmuş önemli vakıflar hâlen vardır. Vakıf müessesesini komünizme karşı çok mühim bir set olarak görmektedirler. Atalarımızın bu hayır kuruluşlarının bugün memleketimizde takdir edilmesi ve ihmâl edilmemesi gereklidir.

EVKAF-I HÜMAYUN
Tar: Padişahların ve onlara mensub olan kişilerin bıraktıkları vakıflar.

EVKAF-I MAZBUTE
İdaresi Evkaf Nezareti'ne ait olan vakıflar.

EVKAR
(Vekr. ve Vekre. C.) Kuş yuvaları.

EVKAS
Boynu kısa olan.

EVKAŞ
Ayak takımı. Terbiyesiz, ahlaksız, adi ve alçak kimse.

EVKAT
(Vakit. C.) Vakitler.

EVKAT-I HAMSE
Beş vakit. Sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazlarının kılındığı vakitler.

EVKAT-I MUAYYENE
Belli vakitler, belli zamanlar.

EVKAT-I SALÂT
Namaz vakitleri.

EVKED
Pek te'kitli, çok kuvvetli, en kavi.

EV-KEMA KAL
Söylediği gibi. Söylendiği gibi. * Hadis-i Şerifi lâfzı ile aynen nakletmekte bir hata olmuşsa, mes'uliyetten kurtulmak için bu kelâm söylenir. "Bu naklettiğim hadisin metninde yanlışım varsa Peygamber (A.S.M.) aslında nasıl söylemiş ise aynen onu kastediyorum" demektir.

EVKES
Pinti ve soysuz kişi.

EVL
(Bak: Te'vil)

EVLA
Daha iyi, birincisi, başta gelmesi lâzım geleni.

EVLÂD
(Veled. C.) Veledler. Çocuklar.

EVLÂD-I VATAN
Vatan çocukları.

EVLÂD-I ZÜKUR
Erkek çocuklar.

EVLADİYET
Evlâda mahsus, evladlık, bünüvvet.

EVLADİYYE
Evlatlık, evlada mahsus. * Mc: Çok sağlam ve dayanıklı ev veya eşya.

EVLAD Ü IYAL
Çoluk çocuk. Evlâdlar ve karısı.

EVLAK
Delilik, cünun.

EVLEVİYET
Daha öncelik. Başta gelir olmak. Daha beğenilir. Daha münâsip olmak.

EVLİYA
(Veli. C.) Veliler. Nefsine değil, dâimâ Cenab-ı Hakk'ın rızâsına tâbi olmağa çalışan, ibâdet ve taatta, takvâ ve riyâzatda çok yüksek mertebelere ulaşıp Allahın (C.C.) mahbubu ve karibi olan büyük ve ender zâtlar. (Bak: Veli)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EVLİYA-İ İZÂM
Büyük evliya.

EVLİYA-İ UMUR
İş başında bulunanlar, işleri idâreye vazifeli olanlar.(Ey evliya-i umur! Tevfik isterseniz, kavânin-i Âdetullaha tevfik-i hareket ediniz. Yoksa tevfiksizlik ile cevab-ı red alacaksınız. Zira, mâruf umum Enbiyanın memâlik-i İslâmiye ve Osmaniyeden zuhuru, Kader-i İlâhinin bir işaret ve remzidir ki; bu memleket insanlarının makine-i tekemmülâtının buharı diyanettir. Ve bu Asya ve Afrika tarlasının ve Rumeli bostanının çiçekleri, ziya-yı İslâmiyet ile neşv ü nema bulacaktır. H.)

EVLİYA ÇELEBİ
Kütahya'lı olup, Mi: 25 Mart 1611'de doğmuştur. Meşhur eseri; Seyahatnâme'sidir.

EVN
Yab yab yürümek. * Vakarlı, sessiz ve ciddi olmak. * Heybenin bir gözü. * Denk.

EVRA
f. Hisar, kal'a, kale.

EVRAD
Virdler. (Bak: Vird)

EVRAK
(Vakar C.) Sahifeler. Yapraklar.

EVRAK-I HAVÂDİS
Cerideler, gazeteler.

EVRAK-I NAKDİYYE
Kağıt paralar.

EVRAK
(C: Vuruk) Sivri ve uzun dişli. * Yüzü renkli güvercin. * Siyahı beyazına galip olan at ve deve. (Müe: Vürka)

EVRAM
(Verem. C.) Veremler, vücudda hasıl olan yumrular, şişler.

EVRAN
Biçme, ölçü, mikyas, tahmin, keşif, biçim, endam, tenasüb.

EVRE
f. Elbisenin dış yüzü.

EVRE
Ahmak kimse.

EVREK
f. Çocukların ağaca ip takmak suretiyle yaptıkları salıncak.

EVRENCEN
f. Kadın bileziği.

EVREND
f. Hile, aldatma, hud'a, oyun. * Nam, şan, şeref. * Serir, erike, taht.

EVRENG
f. Taht, evrend. * Şan, şeref, nâm. * Zinet, süs. * Akıl, irfan. * Ağaç kurdu. * Hoş hâllilik, hâlin hoşluğu. * Hile, desise, hud'a, aldatma, oyun. * Yakışıklılık.

EVRENG-NİŞİN
f. Tahtta oturan, hükümdar.

EVRENG-ZİB
f. Tahtı süsleyen. Hükümdar, padişah.

EVRİDE
(Verid. C.) Vücudun her tarafından kalbe kanın gitmesini temin eden damarlar. Siyah kan damarları.(Sâni-i Hakîm, beden-i insanı, gayet muntazam bir şehir hükmünde halketmiştir. Damarların bir kısmı telgraf ve telefon vazifesini görür. Bir kısmı da, çeşmelerin boruları hükmünde, âb-ı hayat olan kanın cevelânına medardırlar. Kan ise; içinde iki kısım küreyvât halkedilmiş. Bir kısmı küreyvât-ı hamrâ tâbir edilir ki, bedenin hüceyrelerine erzak dağıtıyor. Ve bir kanun-i İlahî ile hüceyrelere erzak yetiştiriyor. (Tüccar ve erzak memurları gibi). Diğer kısmı küreyvât-ı beyzâdırlar ki; ötekilere nisbeten ekalliyettedirler. Vazifeleri, hastalık gibi düşmanlara karşı asker gibi müdafaadır ki, ne vakit müdafaaya girseler Mevlevi gibi iki hareket-i devriyye ile, sür'atli bir vaziyet-i acibe alırlar. Kanın hey'et-i mecmuası ise: İki vazife-i umumiyyesi var. Biri: Bedendeki hüceyratın tahribatını tâmir etmek. Diğeri; hüceyratın enkazlarını toplayıp, bedeni temizlemektir. Evride ve şerayin namında iki kısım damarlar var ki: Biri sâfi kanı getirir; dağıtır, sâfi kanın mecralarıdır. Diğer kısmı enkazı toplayan bulanık kanın mecrasıdır ki, şu ikinci ise kanı, "Ree" denilen nefesin geldiği yere getirirler.Sâni-i Hakîm, havada iki unsur halketmiştir. Biri azot, biri müvellid-ül-humuza. Müvellid-ül-humuza ise: Nefes içinde kana temas ettiği vakit, kanı telvis eden karbon unsur-u kesifini kehribar gibi kendine çeker, ikisi imtizaç eder. Buhari hâmız-ı karbon denilen (Semli havaî) bir maddeye inkılâb ettirir. Hem hararet-i gariziyyeyi te'min eder, hem kanı tasfiye eder. Çünki: Sâni-i Hakîm fenn-i kimyada aşk-ı kimyevi tâbir edilen bir münasebet-i şedideyi, müvellid-ül-humuza ile karbona vermiş ki: O iki unsur birbirine yakın olduğu vakit, o kanun-u İlâhî ile, o iki unsur imtizaç ederler. Fennen sabittir ki: İmtizaçtan hararet hâsıl olur. Çünki imtizaç, bir nevi ihtiraktır. Şu sırrın hikmeti şudur ki: O iki unsurun, herbirisinin zerrelerinin ayrı ayrı hareketleri var. İmtizaç vaktinde her iki zerre, yâni onun zerresi, bunun zerresiyle imtizaç eder, birtek hareketle hareket eder. Bir hareket muallâk kalır. Çünki imtizaçtan evvel iki hareket idi. Şimdi iki zerre, bir oldu. Her iki zerre, bir zerre hükmünde bir hareket aldı. Diğer hareket, Sâni-i Hakîm'in bir kanunu ile hararete inkılâb eder. Zaten "hareket, harareti tevlid eder" bir kanun-u mukarreredir. İşte bu sırra binaen beden-i insanîdeki hararet-i gariziyye, bu imtizac-ı kimyeviyye ile temin edildiği gibi, kandaki karbon alındığı için kan dahi sâfi olur. İşte nefes dahile girdiği vakit, vücudun hem âb-ı hayatını temizliyor. Hem nâr-ı hayatı işal ediyor. Çıktığı vakit, ağızda, mucizat-ı kudret-i İlâhiyye olan kelime meyvelerini veriyor. $ S.)

EVS
Bahşiş vermek. * Kurt.

EVSA'
Daha geniş. Çok vasi'.

EVSÂF
(Vasf. C.) Vasıflar, sıfatlar.

EVSÂF-I CEMİLE
Güzel vasıflar. İyi hasletler.

EVSÂF-I NİSBİYE
f. Ölçü ve kıyasa göre olan vasıflar. (Sıcaklık, soğuklukla bilindiği, karanlık derecesi aydınlıkla görüldüğü gibi.)

EVSAH
(Vesah. C.) Pislikler, murdarlıklar, kirler.

EVSAK
En çok inanılan, ziyade sağlam. Daha çok vüsuk sahibi.

EVSAL
(Vasl. C.) Vücuttaki mafsallar, oynaklar.

EVSAM
(Vasm. C.) Arlar, hayâlar, utanmalar.

EVSAN
(Vesen. C.) Putlar. Sanemler.

EVSAT
Ortada olmak. * Vasatta olan. Orta. Orta hâlli.

EVSÂT
(Vasat. C.) Ortalar. Vasatlar.

EVSÂT-I MUFASSAL
Kur'ân-ı Kerimin 86. suresi olan Tarık Suresinden 98. sure olan Beyyine Suresinin sonuna kadar olan surelerdir.

EVŞAB
Aşağılık kimse, âdi ve rezil kişi. Ayak takımı.

EVŞAL
(Veşl. C.) Damla damla akan su. * Birbiri ardınca katar gibi peşpeşe gelen kimseler.

EVŞAZ
Yardımcılar, tarafdarlar. Aşağılık ve ayak takımı olan kişiler. * Vücuttaki mafsallar, oynak yerler.

EVŞEN
Yaltakçı, dalkavuk.

EVŞENG
f. Sicim. İnce ip.

EVTAD
(Veted. C.) Direkler. Kazıklar. * Ricâlullahtan birine verilen isim.

EVTAD-ÜL ARZ
Tepeler. Dağlar. Arzın direkleri.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EVTAF
Kirpikleri uzun ve kaşı kıllı olan kimse.

EVTAN
(Vatan. C.) Vatanlar, insanın doğup büyüdüğü ve sevdiği memleketler, hatta uğrunda can verilen topraklar.

EVTAR
(Vatar. C.) İhtiyaçlar.

EVTAR-I ÂCİLE
Acil ihtiyaçlar.

EVTAR
(Veter. C.) Tek, eşi olmayan (harf). * Saz telleri. Yay.

EVTAS
Arap Yarımadasında, Hevâzın ilinde bir derenin ismi olup, Peygamberimizin (A.S.M.) Huneyn Vak'ası bu vâdide vuku bulmuştur.

EVVAB
(Evb. den) Rücu' eden. Geri dönen. * Günahlardan tevbe edip hakkı kabul eden.

EVVABÎN
Tevbe edip günahlardan dönenler.

EVVAH
Kusurunu bilerek, ah, vâh ederek yalvarmak. * Çok âh edip duâ eden. * Merhametli. Sağlam imanlı. Yakin ilim sahibi. Dinde çok âlim olan. Hz. İbrahim Aleyhisselâmın bir vasfı.

EVVEL
İlk. İbtida.

EVVEL-ÜL-EVÂİL
Evvellerin evveli. * Hâdiselerin başlangıcı.

EVVELA
İlkönce, birinci olarak, herşeyden önce.

EVVEL-BAHAR
Nevbahar. İlkbahar.

EVVEL-BE-EVVEL
Herşeyden önce, ilk, evvelâ.

EVVEL-EMİRDE
İşin başlangıcında, herşeyden önce.

EVVELEN
Evvelâ, birinci, ilk olarak.

EVVELÎN
Evvelkiler, ilkler.

EVVELÎN Ü ÂHİRÎN
İlkler ve sonlar. Evvelkiler ve sonrakiler.

EVVELİYAT
Başlangıçlar. Mukaddemat. İlk öndekiler. İbtidaki cihetler. * Her akıllının tereddütsüz tasdik ve kabul edeceği hususlar. * Man: Mücerred mevzu ve mahmulleri arasındaki nisbet tasavvur edilince aklın kat'iyyetle teslim ve tasdik ettiği kaziyeler.

EVVELİYET
Evvel oluş. (Bak: Mecaz)

EVY
Bir nesne yerine gelmek.

EVZA'
(Vaz'. C.) Haller. Durumlar.

EVZA-I GARİBE
Garip haller.

EVZAH
Daha açık. Pek âşikâr. En vâzıh.

EVZAK
İçinde su veya başka birşey biriken çukur yer.

EVZAN
(Vezin. C.) Vezinler. Tartılar.

EVZAN-I ARUZİYYE
Edb: Aruz vezinleri.

EVZAR
(Vizr. C.) Ağırlıklar. Yükler. * Mc: Günahlar. * (Vezer. C.) Kal'alar, kaleler, hisarlar, sığınılacak yerler. * Üstünlükler, galebeler. * Dağlar.

EVZAYİŞ
f. Çoğalış, artış.

EY
(Arabçada) "Bak, dinle, dikkat et, yahut, demektir ki" mânalarına gelir. Bir ibareyi tefsir için kulanılır. Türkçede: Yakın nidâ içindir.

EYA
f. Acaba mânasına nidâdır. "Hey, ey" gibi çağırma, nidâ, seslenme edatı olarak da kullanılır.

EYADİ
(Eydi) (Yed. C.) Eller. * Mc: Sebepler. Nimetler.

EYADİ-İ KESİRE
Çok eller. Çok sebebler.

EYALAT
(Eyâlet. C.) Valilerin idareleri altında olan memleketler, vilâyetler.

EYALET
(C: Eyâlât) Vilâyet. Bir vâlinin idaresinde olan memleket, şehir.

EYAMA
(Eyyim. C.) Bekârlar, evli olmayanlar.

EYAMİN
(Eymen. C.) Pek hayırlı, uğurlu olanlar. En yümünlü.

EYAZİ
f. Kadınların yüzlerine örttükleri peçe, örtü.

EYBE
Rücu' etmek. * Gurub etmek, batmak.

EYD
Kuvvet.

EYD
Rücu' etmek. * Avdet etmek.

EYDA'
Za'feran.

EYDİ
(Yed. C.) Eller. * Mc: Kuvvetler. (Daha çok Eyâdi şeklinde kullanılır.)

EYDİYE
(Yed. C.) Nimet. * Eller.

EYHEM
Sağır. * Bahadır.

EYHEMAN
Ateş ve sel.

EYHUKAN
Maydanoz otu.

EYİD
Kuvvetli, şiddetli kimse.

EYİR
Sıcak yel.

EYKE
Sık ve birbirine karışmış ağaç. * Yumuşak. * Ağaç bitiren bataklık. (Bak: Ashab-ı Eyke)

EYKER
İlâç yapılan bir ot.

EYM
(C: Üyum) Yılan.

EYMAN
(Eymün) (Yemin. C.) Andlar. Yeminler. Kasemler. * Fık: Zevcesi ölmüş er. * Sağ taraflar. Sağlar.

EYMAN-I SÂDIKA
Doğru yeminler.

EYMEN
En meymenetli. En uğurlu. Sağ taraf.

EYMEN VÂDİSİ
Musa'nın (A.S.) tecelliye mazhar olduğu Tûr Dağı'ndaki vadi.

EYNE
Nere? Nerede? Nereye? (mânasına sual için söylenir ve zarf-ı mekândır). * Zaman. An. * Yorgunluk (mânâsında da kullanılmıştır.)

EYNEL MEFER
(Eyn-el mefer) Nereye gidilebilir? Nereye kaçılabilir? Kaçacak yer var mı?

EYNESSERA-MİN-ES-SÜREYYA
(İmkânsızlık bildiren bir tâbirdir ki) Yer nerede, Süreyyâ nerede?.. Süreyyâ ile yer bir olur mu? (meâlindedir ve birbirlerine zıt ve uzak olan şeyler için söylenir.)

EYNİYET
Mekânda bulunması sebebiyle birşeye ârız olan hâlet.

EYS
Varlık. Vücud. Mevcud. * Kahir. Zulüm. * Zarar, ziyan. * Ümidsiz olmak. Ye'se düşmek. (Bak: Leys)

EYSAR
Çadır eteğini kazığa bağlamakta kullanılan kısa ipler. * Ot.

EYSER
Sol taraf. Soldaki. * Pek kolay.

EYTAL
(C: Eyatil) Boş böğürlü.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EYTAM
(Yetim. C.) Yetimler. Babaları ölmüş çocuklar.

EYTAM VE ERÂMİL
Yetimler ve dullar.

EYUM
Erkeksiz kadın (ki, önce ere varmış olsun-olmasın).

EYVAH
f. Heyhât, yazık.

EYVALLAH
Bir kısım müslümanlar arasında tasdik işareti veya yemin ifade eden bir tâbirdir. Bazan Allaha ısmarladık yerine söyliyenler de vardır. Fakat makbul olanı; ayrılırken de buluşurken de selâmlaşmaktır ve bu sünnet-i seniyyedir.

EYVAN
f. Köşk. Büyük salon. Büyük sofa. Divanhâne.

EYVAN-I KİSRA
Dicle Nehri kenarında sol tarafta Medâyin şehrinde yıkıntıları bulunan eski İran (Acem) Padişahına mahsus bir saray. Bu saray, Peygamberimizin (A.S.M.) doğduğu gece çatlamıştır.

EYYAM
(Yevm. C.) Devirler. Günler. * Güç, iktidar, nüfuz.

EYYAM-I ÂDİYYE
Tâtil günlerinin haricindeki günler.

EYYAM-I BAHUR
Ağustos ayının ilk yedi günü.

EYYAM-I BÎZ
(Eyyâm-ül bîz) Her arabî ayın 12, 13, 14, 15'inci günleri.

EYYAM-I CEM'
Hac mevsiminde Arafat ve Mina'da geçen dört gün.

EYYAM-I KUR'ANİYE
Kur'an-ı Kerim'e göre olan günler (...Semavatta herhangi bir kürenin kendi etrafında bir defa dönmesi ile gün; mensub olduğu seyyarenin etrafında bir defa dönmesi ile de senesi meydana gelir. Her yıldızın kendine göre bir günü ve senesi vardır. Meselâ: Şems-üş-şumusun bir günü ellibin sene ve Şi'ra yıldızının bir günü bin senedir.)

EYYAM-I MAZİYYE
Geçmiş günler.

EYYAM-I RESMİYYE
Resmi günler.

EYYAM-I TEŞRİK
Kurban bayramının birinci gününden sonraki diğer üç güne verilen isimdir. Zilhiccenin 11, 12 ve 13 üncü günleridir. Birinci gününe "yevm-i nahr" (kurban günü) denir.

EYYAMÜN MA'DUDAT
Kurban bayramının son üç günü. * Sayılan günler. * Ramazan-ı Mübârekin sayılı günleri.

EYYAN
Vakit, zaman.

EYYİD
Kuvvetlendir, teyid et, devam ettir (meâlinde).

EYYİD-ALLAHU MÜLKEHU
Allah'ım onun mülkünü devamlı kıl, kuvvet ver (meâlinde duâ.)

EYYİM
Bekâr, dul. Eyyim; gerek bikir, gerek seyyib olsun zevci olmayan kadına ve zevcesi olmıyan erkeğe denir ki, buna bekâr denir. Bundan başka eyyim; hür kadına ve bir kimsenin kızı, hemşiresi, teyzesi gibi yakın hısmına da ıtlak edilir. (E.T.)

EYYÛB
(A.S.) : Kur'ân-ı Kerim'de ismi geçen İshak Aleyhisselâm'ın oğlu olan Ays'ın evlâdından Eyyûb Aleyhisselâm, bir peygamber idi. Pek çok malı ve Şam tarafında çok mülkü vardı. Her makbul kulunu ve peygamberini Allah imtihana çektiği gibi onu da denedi. Cümle emlâki emvâli elinden gitti. O yine şükretti. Hasta oldu, yine Rabbine şükrediyordu, sabrediyordu. Bedeninde yaralar açıldı, yine sabretti. Yaraları kurtlandı, yanına kimse varmaz oldu, yalnız bir zevcesi ona hizmet ederdi. O yine sabreder ve ibâdetine devam eylerdi. (Kısas-ı Enbiya Cevdet Paşa)(Sabır kahramanı Hazret-i Eyyûb Aleyhisselâm'ın şu münâcâtı, hem mücerreb, hem tesirlidir.Hazret-i Eyyûb Aleyhisselâm'ın meşhur kıssasının hülâsası şudur ki:Pek çok yara, bere içinde epey müddet kaldığı hâlde, o hastalığın azîm mükâfatını düşünerek kemal-i sabırla tahammül edip kalmış. Sonra yaralarından tevellüd eden kurtlar, kalbine ve diline iliştiği zaman, zikir ve mârifet-i İlâhiyyenin mahalleri olan kalb ve lisânına iliştikleri için, o vazife-i ubudiyete halel gelir düşüncesiyle kendi istirahatı için değil, belki ubudiyet-i İlâhiyye için demiş: "Yâ Rab! Zarar bana dokundu. Lisanen zikrime ve kalben ubudiyetime hale veriyor." diye münâcât edip, Cenab-ı Hak o hâlis ve sâfi, garazsız, lillâh için o münâcâtı gayet hârika bir surette kabul etmiş. Kemal-i âfiyetini ihsan edip envâ-i merhametine mazhar eylemiş. L.)(Hz. Eyyûb'un (A.S.) zâhirî yara hastalıklarının mukabili, bizim bâtınî ve ruhî ve kalbî hastalıklarımız vardır. İç dışa, dış içe bir çevrilsek, Hz. Eyyûb'dan daha ziyade yaralı ve hastalıklı görüneceğiz. Çünkü, işlediğimiz her bir günah, kafamıza giren her bir şübhe kalb ve ruhumuza yaralar açar. Hz. Eyyûb'un (A.S.) yaraları kısacık hayat-ı dünyeviyesini tehdid ediyordu. Bizim mânevi yaralarımız pek uzun olan hayat-ı ebediyemizi tehdid ediyor. O münacât-ı Eyyûbiyeye o hazretten bin def'a daha ziyade muhtacız. L.)

EYYÛB-ÜL ENSARÎ
(Bak: Ebu Eyyub-ül Ensarî)

EYYÜ
Sual sormak için "Hangi? Ne? Ne vakit?" mânalarına kullanılır.

EYYÜHEL-İHVAN
Ey kardeşler, ey ihvân (meâlinde hitab).

EYZAN
Böylece, kezâ, bunun gibi, yine böyle, bu da böyle.

EZ
f. ...den, ...den.

EZ ÂN CÜMLE
O cümleden olarak.

EZA
Ticarette kaybetme, zarar etme. * Kibir ve gururunu bıraktırma. * Sıkıntı, eziyet, zulüm, cevr, sitem, renc, incinmek. İnsanın kerih görüp mahzun olduğu şey. * Hayır ve sadaka yoluyla mal vermede gururlanmak. Tetavül etmek.

EZ'AF
(Zı'f. C.) Bir şeyi iki katı yapan fazlalıklar. Katlar.

EZ'AF-I MUZÂAFA
Pek çok, kat kat.

EZ'AF
Çok zayıf, en zayıf.

EZ'AF-ÜL İBAD
Kulların en zayıf olanı.

EZ'AF-I NÂS
İnsanların en zayıf olanı.

EZAHİR
Çiçekler, şükufeler.

EZAHİR-İ EFKÂR
Fikir çiçekleri.

EZ'AKÎ
Kısa boylu ve kötü olan adam. Kötülük yapan kimse.

EZAME
(C.: Ezamât) Hışım ve gadap etmek. Kızmak, hiddetlenmek.

EZAMİM
(İzmâme. C.) Cemâatler, topluluklar.

EZAN
Namaza dâvet ve vahdaniyet-i İlâhiyyeyi ve hakaik-ı İslâmiyyeyi âleme, kâinata ilân etmek için minare ve emsali mahallerde edilen nidâ. Kamet getirmek. * Bildirmek.(Ezan, Müslümanlığın mühim bir şiârıdır. Ezan esnasında konuşmamak, hattâ Kur'an okumayı bırakıp dinlemek efdaldir. B.İ.İ.) (Bak: Taabbüdî)

EZANÎ
Ezan ile alâkalı.

EZANÎ SAAT
Ezanın kendine göre ayarlandığı saat. Her hangi bir yerde güneşin tam gurub ettiği andan, sonraki gün aynı vakte kadar, 24 saat olmak üzere ayarlanmış saat.

E'ZAR
Özürler. Kusurlar. Bahaneler.

EZ'AR
Saçı az olan kimse. * Otu az olan yer. * Zâlim ve kötü huylu kimse.

EZAT
(C.: Üzâ-Ezy) İçinde su birikmiş çukur yer.

EZB
Anasından yeni doğmuş hayvan.

EZBAD
(Zebed. C.) Paslar. * Dörtte birler, çeyrekler. * Köpükler.

EZ-CÜMLE
f. Bu cümleden, meselâ, bunun gibi.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EZDAD
Zıdlar. Mukabil ve muhalif olan şeyler. Birbirinin tersi veya zıddı olanlar.(Şu kâinata dikkat edilse görünüyor ki: İçinde iki unsur var ki, her tarafa uzanmış, kök atmış: Hayır şer, güzel çirkin, nef zarar, kemâl noksan, ziya zulmet, hidayet dalâlet, nur nâr, imân küfür, tâat isyan, havf muhabbet gibi âsârlariyle, meyveleriyle şu kâinatta ezdad, birbiriyle çarpışıyor. Daima tagayyür ve tebeddülâta mazhar oluyor. Başka bir âlemin mahsulâtının tezgâhı hükmünde çarkları dönüyor. Elbette o iki unsurun birbirine zıd olan dalları ve neticeleri, ebede gidecek; temerküz edip birbirinden ayrılacak. O vakit, Cennet - Cehennem suretinde tezahür edecektir. Madem âlem-i beka, şu âlem-i fenâdan yapılacaktır. Elbette anasır-ı esasiyesi, bekaya ve ebede gidecektir. Evet, Cennet - Cehennem; şecere-i hilkatten ebed tarafına uzanıp eğilerek giden dalının iki meyvesidir ve şu silsile-i kâinatın iki neticesidir ve şu seyl-i şuunatın iki mahzenidir, ve ebede karşı cereyan eden ve dalgalanan mevcudatın iki havzıdır ve lütuf ve kahrın iki tecelligâhıdır ki; dest-i kudret bir hareket-i şedide ile kâinatı çalkaladığı vakit, o iki havuz, münasip maddelerle dolacaktır.Şu remizli nüktenin sırrı şudur ki:Hakîm-i Ezeli, inayet-i sermediyye ve hikmet-i ezeliyyenin iktizası ile, şu dünyayı, tecrübeye mahal ve imtihana meydan ve esmâ-i hüsnâsına âyine ve kalem-i kader ve kudretine sahife olmak için yaratmış. Ve tecrübe ve imtihan ise neşvünemaya sebeptir. O neşvünema ise, istidatların inkişafına sebeptir. O inkişaf ise, kabiliyetlerin tezahürüne sebeptir. O kabiliyetlerin tezahürü ise, hakaik-ı nisbiyenin zuhuruna sebeptir. Hakaik-ı nisbiyyenin zuhuru ise, Sâni-i Zülcelâl'in esmâ-i hüsnâsının nukuş-u tecelliyatını göstermesine ve kâinatı mektubat-ı Samedaniyye suretine çevirmesine sebeptir. İşte şu sırr-ı imtihan ve sırr-ı teklif iledir ki: Ervâh-ı âliyenin elmas gibi cevherleri, ervâh-ı sâfilenin kömür gibi maddelerinden tasaffi eder, ayrılır.İşte, bu mezkur sırlar gibi daha bilmediğimiz çok ince, âli hikmetler için, âlemi bu surette irade ettiğinden şu âlemin tegayyür ve tahavvülünü dahi o hikmetler için irade etti. Tahavvül ve tegayyür için zıtları birbirine hikmetle karıştırdı ve karşı karşıya getirdi. Zararları menfaatlara mezcederek, şerleri hayırlara idhal ederek, çirkinlikleri güzelliklerle cem ederek, hamur gibi yoğurarak şu kâinatı tebeddül ve tagayyür kanununa ve tehavvül ve tekâmül düsturuna tâbi kıldı. Vaktaki meclis-i imtihan kapandı. Tecrübe vakti bitti, esmâ-i hüsnâ hükmünü icra etti. Kalem-i kader, mektubatını tamamiyle yazdı. Kudret, nukuş-u san'atını tekmil etti. Mevcudat, vezaifini ifa etti. Mahlukat, hizmetlerini bitirdi. Herşey, mânasını ifade etti. Dünya âhiret fidanlarını yetiştirdi. Zemin, Sâni-i Kadirin bütün mu'cizat-ı kudretini, umum havarik-ı san'atını teşhir edip gösterdi. Şu âlem-i fena, sermedi manzaraları teşkil eden levhaları zaman şeridine taktı. O Sâni-i Zülcelâl'in hikmet-i sermediyyesi ve inayet-i ezeliyyesi; o imtihan neticelerini, o tecrübenin neticelerini, o esmâ-i hüsnânın tecellilerinin hakaikını, o kalem-i kader mektubâtının hakaikını, o nümûne-misâl nukuş-u san'atının asıllarını, o vezaif-i mevcudatın faidelerini, gayelerini, o hidemat-ı mahlukatın ücretlerini ve o kelimat-ı kitab-ı kâinatın ifade ettikleri mânaların hakikatlarını ve istidat çekirdeklerinin sünbüllenmesini ve bir mahkeme-i kübra açmasını ve dünyadan alınmış misali manzaraların göstermesini ve esbab-ı zâhiriyenin perdesinin yırtmasını ve herşey doğrudan doğruya Hâlık-ı Zülcelâline teslim etmesi gibi hakikatları iktiza etti ve o mezkur hakikatları iktiza ettiği için, kâinatı dağdağa-i tagayyür ve fenadan tahavvül ve zevalden kurtarmak ve ebedileştirmek için o zıtların tasfiyesini istedi ve tegayyürün esbabını ve ihtilâfatın maddelerini tefrik etmek istedi. Elbette kıyâmeti koparacak ve o neticeler için tasfiye edecek. İşte şu tasfiyenin neticesinde cehennem, ebedî ve dehşetli bir suret alıp, taifeleri $ tehdidine mazhar olacak. Cennet ebedî, haşmetli bir suret giyerek ehil ve ashabı $ hitabına mazhar olacak. Hakîm-i Ezelî, şu iki hanenin sekenelerine, kudret-i kâmilesiyle ebedi ve sabit bir vücut verir ki; hiç inhilâl ve tagayyüre ve ihtiyarlığa ve inkıraza mâruz kalmazlar. Çünki inkıraza sebebiyet veren tagayyürün esbabı bulunmaz. S.)

EZDER
f. Münâsib, muvâfık, yaraşır, lâyık.

EZ-DİL
Gönülden.

EZDİLİ CAN
(Ez-dil-i cân) Candan ve gönülden.

EZEB
Leim kimse. * Kısa boylu.

EZEBB
f. Saçları uzun ve kaşlarının kılları çok olan adam.

EZEC
(C.: Azec) Süleyman Aleyhisselâm'ın yaptığı bir bina adı.

EZECC
Uzun ve ince kaşlı.

EZEL
İbtidası ve başlangıcı olmayan, her zaman var olan.

EZELÎ
Ezele mensub ve müteallik. Devamlı var olup varlığının başlangıcı olmayan.

EZELİYYE
Ezele mensub, ezel ile ilgili, ezelîlik.(S - Bütün silsilelerin Hâlik'ın vücub-u vücuduna kat'i şehadetleri göz önünde olduğu halde, bazı insanların madde ile maddenin hareketinin ezeliyeti cihetine zâhib olmakla dalâlete düştüklerinin esbabı nedendir?C - Kasd ve dikkatle değil, sathi ve dikkatsiz bir nazarla, muhal ve bâtıla, mümkin nazarıyla bakılabilir. Meselâ:Bir bayram akşamı, gökte ay ve hilâli arayanlar içinde ihtiyar bir zat da bulunur. Bu zat, gökteki hilâli görmek için bütün kasıd ve dikkatiyle nazarını göğe tevcih edip hilâli araştırmakla meşgul iken, gözünün kirpiklerinden uzanan ve gözünün hadekası üzerine eğilen beyaz bir kıl nasılsa gözüne ilişir. O zat derhal "Hilâli gördüm." der. "İşte bu gördüğüm Ay'dır." diye hükmeder.İşte sathî ve dikkatsiz nazarlar bu gibi hatalara düştükleri gibi, yüksek bir cevhere ve mükerrem bir mahiyete mâlik olan insan, kasdı ve dikkati ile daima hak ve hakikatı ararken, bazan sathî ve dikkatsiz bir nazarla batıla bakar. O batıl da; ihtiyarsız, talebsiz, dâvetsiz fikrine gelir. Fikri de, çar-naçar alır saklar, yavaş yavaş kabul ve tasdikine de mazhar olur. Fakat onun o batılı kabul ve tasdiki, bütün hikmetlerin mercii olan nizâm-ı âlemden gaflet etmesinden ve madde ile hareketinin ezeliyete zıt olduğuna körlük gösterdiğinden ileri gelmiştir ki, şu garip nakışları ve acib san'at eserlerini esbab-ı câmideye isnad etmek mecburiyetiyle o dalâletlere düşmüşlerdir. İ.İ.)

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EZELL
Kurtla sırtlandan doğan hayvan. * Oturak yerinin iki yanları arık ve yeyni olan.

EZELL
Çok zelil. Çok alçak ve rüsvay olan.

EZELL-İ NÂS
İnsanlar içinde en rezil ve aşağılık olan adam.

EZEM
Ağzını yumup oturmak. * Sabretmek. * Yemekten ve içmekten men'etmek. * Isırmak. * Gayret etmek. * Bükmek.

EZFAR
Tırnaklar. * Tırnakbahuru denilen tıbbi bir koku. * Şimal kutbunda bulunan küçük yıldızlar.

EZFELÎ
Cemaat-ı kalile. Az cemaat. Ufak topluluk.

EZFER
Güzel kokulu şey.

EZFER
Uzun tırnaklı.

EZFİLE
Cemaat, topluluk, güruh, bölük.

EZFİR
Çok iyi kokulu nesne.

EZGEHAN
f. Tembel adam. İşi gücü olmayan kimse.

EZHAB
(Zeheb. C.) Yumurta sarıları. * Altunlar.

EZHAN
Zihinler. Müdrikler. Anlamayı meydana getiren duygular.

EZHAR (AZHÂR)
(Zahr. C.) Satıhlar, yüzler. * Sırtlar, arkalar. Binek hayvanının sırtları.

EZHAR
(Zehre. C.) Çiçekler. Zehreler. şukufeler.

EZHAR-I NEV-BAHÂR
Bahar çiçekleri.

EZHAR-I REBİÎ
Bahar çiçekleri.

EZHEL
Gafil kimse. Gaflette bulunan kişi. * Pek dalgın.

EZHER
Pek beyaz ve parlak. * Ay, kamer, * Saf ve parlak olan. * Cuma günü. * Vahşi sığır.

EZHER-ÜL VECH
Yüzü nurlu olan.

EZHERAN
(Ezhereyn) Ay ile güneş.

EZİB
Rezil, âdi ve aşağılık kimse. * Kıble rüzgarı. * Riyh-u cenub ile Sâbâ arasında esen yel. * Sevinmek, ferah ve neşat.

EZİKKA
(Zukak. C.) Yollar, sokaklar.

EZİLLE
Zeliller, alçaklar.

EZİMME
(Zimam. C.) Yularlar. Bağlar.

EZİMME-İ UMUR
İşlerin idâresi.

EZİN
Kefil.

EZİN
Söz dinlemek. * İşitmek.

EZİR
f. Haykırma, bağırma.

EZİYET
İncinme. Sıkıntı çekme.

EZKA
En anlayışlı. En zeki.

EZKA
En temiz. En pâk. Ziyade dindar. Pâkize.

EZ-KADİM
f. Eskiden, önceleri.

EZKAN
(Zakn. C.) Çeneler.

EZKAR
(Zikr. C.) Zikirler.

EZKAT
f. Kötü düşünceli kişi.

EZ KAZA
f. Kazâ olarak, tevâfuk olarak. Beklenmedik ânda.

EZKER
Maharetli duvar ustası.

EZKİYA
Saf, temiz, iyi halli kimseler.

EZKİYA
(Zeki. C.) Çabuk ve güzel anlayışlı kimseler. Keskin zekâlılar.

EZL
Güçlük. * Darlık. * Hapsetmek.

EZLAÎ
Uzunca ve iri olan şey.

EZLAK
Aleyhte söz söyleyen adam. * Keskin olan şey.

EZLAM
(Zelm. C.) Oklar. Kumar okları.

EZLEF
(C: Zelef) Burnunun ucu uzun ve ince olan.

EZLEM
(Bak: Azlem)

EZLEM
Boğazı altında sarkık uzun kılları olan keçi.

EZM
Yemek, ekl.

EZMAN
Zamanlar. Vakitler. Müddetler.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EZMÂR
(Zimr. C.) Kahramanlar, yiğitler, bahadırlar.

EZMÂR-I ETRÂK
Türk kahramanları.

EZMAYİŞ
Tahtadan yapılmış demir temrenli bir cins ok.

EZME
Kıtlık, kaht. * Şiddet. * Darlık. * Bir kere yemek.

EZMEL
Hareket etmek. * Muzdarib olmak, acı çekmek. * Savt, sadâ, ses. * Gül.

EZ-MEN
f. Benden.

EZMİNE
(Zaman. C.) Zamanlar.

EZMİNE-İ KADİME
Eski zamanlar.

EZMİNE-İ MÂZİYYE
Geçmiş zamanlar.

EZMİNE-İ MÜSTAKBELE
Gelecek zamanlar, müstakbel zamanlar.

EZNAB
(Zenb. C.) Suçlar, günahlar. * Kuyruklar.

EZNEM
Kulakları ucunda sarkık uzun kılları olan keçi.

EZ-NEV
f. Yeni baştan, yeniden.

EZ-ON SEBEB
O sebepten.

EZ-OST
Ondan.

EZR
(C.: Uzur) Arka ve sırt. * Kuvvet.

EZRA
Kulağı beyaz, gövdesi siyah olan davar.

EZRA
Çok konuşma. * Çok yeme. * Sözü düzgün ve pek fasih olan kimse.

EZRAB
Diş kökü.

EZRAK
Saf ve temiz su. * Gök renkli, mâvi.

EZRAR
(Zirr. C.) Elbise düğmeleri.

EZREBÎ
Azerbeycan'ın Arapça adı.

EZ SER-İ NEV
Yeni baştan.

EZ-TU
Senden.

EZÛC
Hayâsız ve edebsiz adam. * Sert başlı at.

EZUM
Isırıcı, ısıran.

EZUZ
Pek keskin olan kılınç veya hançer.

EZVAC
Çiftler. Zevceler. Nikâhlı karılar. * Kocalar.

EZVAC-I TÂHİRAT
Hz. Peygamber Efendimizin (A.S.M.) ismetli ve iffetli, pâk zevce-i muhteremeleri (R.A.) "Mü'minlerin anneleri" diye bilinen ve Peygamberimize (A.S.M.) âilelik etmek şerefine ermiş mübârek hanımlar.(Zât-ı Risaletin akvâli gibi, ef'al ve ahvâli ve etvâr ve harekâtı dahi menabi-i din ve şeriattır ve ahkâmın mehazleridir. Şıkk-ı zâhirîsine Sahabeler hamele oldukları gibi, hususi dairesindeki mahfî ahvalâtından tezâhür eden esrar-ı din ve ahkâm-ı şeriatın hameleleri ve râvileri de Ezvac-ı Tâhirat'tır ve bilfiil o vazifeyi ifa etmişlerdir. Esrar ve ahkâm-ı dinin hemen yarısı, belki onlardan geliyor. Demek bu azîm vazifeye, bir çok ve meşrebce muhtelif Ezvac-ı Tâhirat lâzımdır. M.)

EZVAH
Münkabız olmak. * Yakınlık.

EZVAK
Zevkler. Keyfler. Eğlenceler.

EZVER
Boynu eğri olan kimse.

EZVET
Küçük yanaklı.

EZYAF
(Zıyf. C.) Misafirler. Mihmanlar.

EZ-YAH
f. "Buzdan soğuk" mânasına gelir.

EZYAK
(Zîk. dan) Pek dar ve sıkıntılı. Çok zor.

EZYAL
(Zeyl. C.) Ekler. İlâveler. Zeyiller.

EZYED
Çok ziyade. Daha fazla. En ziyade.

EZZ
Depretmek ve koparmak. * Kandırmak, aldatmak.

EKVAH
(Kûh. C.) Kamıştan yapılan penceresiz ufak kulübeler.

EKVAN
(Kevn. C.) Alemler. Mahluklar. Varlıklar. Oluşlar.

EKVAR
(Küvâre. C.) Petek. Arı kovanları.

EKVAS
(Kevs. C.) Yaşmaklar.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EKVATOR
Fr. Hatt-ı istivâ. Dünyayı kuzey ve güney diye müsavi iki yarım küreye ayırarak, ikisinin arasından geçtiği farzedilen çember şeklindeki büyük çizgi. * Yer yuvarlağının tam ortasında farzedilen ve dünyayı iki müsavi kısma ayıran (ve kırk bin kilometre olan) çember.

EKVAZ
(Kûz. C.) Kâseler, bardaklar, kadehller.

EKYAL
(Keyl. C.) Keyller, kileler, hububat ölçüleri, ölçekler.

EKYAS
(Kis. C.) Kisler, para keseleri. Torbalar. * (Keys. C.) Akıllı kimseler.

EKYES
Pek kiyâsetli, zeki, zekâvetli kişi. Mâhir, maharetli, becerikli adam.

EKZEB
Büyük iftira, büyük yalan, uydurma.

EKZEF
(Kazf. den) Çok iftira eden. Başkası hakkında çok aleyhde yalan söyleyen.

ELÂ
Arabçada söze başlarken kullanılır. İstiftah harfi tâbir edilir. Beş vecih üzere bulunur: 1 - Tevbih ve tenbih, 2 - İnkâr, 3 - İstifham-ı anin-nefiy, 4 - Arz, 5 - Teşvik ve rağbet ettirme, makamlarında.

ELA'
Görünüşü güzel, tadı acı olan bir ağaç.

EL-ACEB
Acayip, Şaşılacak şey. Tuhaf şey.

EL-AKS-ÜL MÜSTEVÎ
Man: Mevzuu mahmul ve mahmulü de mevzu kılmak. "İnsan hayvandır" kaziyesinde her iki kelimenin yerlerini değiştirerek "Bazı hayvan insandır" dediğimiz şeklindeki kaziyenin adıdır.

EL-ÂLÂ
Cenâb-ı Hakkın lütuf ve ihsanları. Ni'metler.

EL-AMAN
Meded, aman, imdâd (mânasına olup yardım ve şikâyet edâtı olarak kullanılır).

EL-AN
Şimdi. Hâlâ. Hâl-i hazırda.

ELASS
Sık dişli. * Çenesi kulaklarına yakın olup boynu kısa olan.

EL'AS
Gök dudaklı.

ELASTİK
Fr. Esnek, toplanıp çekilir, uzayıp kısalan.

ELASTİKİYYET
Fr. Esneklik. Elâstiklik.

ELB
Sürmek. Reddetmek. * Cem'etmek, toplamak.

ELBAB
(Lübb. C.) Akıllar.

EL-BAB-ÜL EVVEL
Birinci kısım. İlk cüz. Birinci kapı.

ELBETTE
(Te'kid edâtı) Kat'i veya kat'iye yakın hükümlerde kullanılır. Yazılı sözlerde daha çok "elbet" şeklinde geçer.

EL-BUĞZU FİLLAH
Allah için buğzetmek. Bütün şiddet, adavet ve düşmanlık Cenab-ı Hakk'ın (C.C.) rızası dairesindedir. İhlâsı kıracak, hissî hareketten sakınmaktır.(Cay-ı ibret bir hâdise: Bir vakit İmam-ı Ali (R.A.) bir kâfiri yere atmış. Kılıcını çekip keseceği zaman, o kâfir ona tükürmüş. O kâfiri bırakmış, kesmemiş. O kâfir ona demiş ki: - Neden beni kesmedin? Dedi:- Seni Allah için kesecektim. Fakat bana tükürdün, hiddete geldim, nefsimin hissesi karıştığı için ihlâsım zedelendi, onun için seni kesmedim. O kâfir ona dedi: "Beni çabuk kesmen için seni hiddete getirmekti. Madem dininiz bu derece safi ve hâlistir, o din haktır." dedi. M.)

ELBÜRZ
f. Kafkas sıradağlarının en yükseği. * Hakkında türlü türlü hurafeler ve masallar anlatılan Kaf Dağı. * Uzun boylu ve yakışıklı kimse.

ELCEZİRE
Mezopotamya. Dicle ve Fırat nehirleri arasında bulunan yerin adı. Bugün Irak'ın toprakları arasındadır.

ELCİME
(Licâm. C.) Hayvanların ağızlarına takılan gemler.

EL-CÜZ'Î
Man: Mânası, mefhumu başkalarına şâmil olmayan, yani tek mâlum ferde âid olan kelime.

ELEDD
Sert çarpışan kimse. Metin. * Hakkı kabul etmeyen, inatçı adam.

ELEKTRİK-İ MUDİ
(Elektrik-i muzi) Parlak ışık veren, parlayan lâmba.

ELEKTROLİZ
Fiz: Birleşik bir cismi elektrik vasıtasıyla elemanlarına ayırma işi.

ELEKTRON
yun. Atomda negatif yüklü zerrecik. (Bak: Delil-i inayet)

ELEM
Ağrı. Acı. Keder. Sancı. Dert. Gam. Kaygı.(Ey arkadaş! Bütün lezzetler imanda olduğu gibi, bütün elemler de dalâlettedir. Bunun izahı ise; bir şahıs, kudret-i ezeliye tarafından adem zulümatından şu korkunç dünya sahrasına atılırken gözünü açar, bakar. Bir lütuf beklediği zaman, birdenbire düşmanlar gibi hastalıklar, elemler, belâlar hücum etmeye başlarlar. Bir meded bir yardım için müsterhimane tabiata ve anâsıra baktığı vakit, kasavet-i kalble, merhametsizlikle karşılaşır. Ecram-ı semaviyeden istimdat etmek üzere başını havaya kaldırır. O ecram, atom bombaları gibi dehşetli ve heybetli halleriyle gözüne görünür. Hemen gözünü yumar, başını eğer, düşünmeye başlar. Bakar ki, hayatî hâcetleri bağırıp çağırmaya başlarlar. Bütün bütün tevahhuş ederek hemen kulaklarını tıkar, vicdanına iltica eder; bakar ki: vicdanı binler âmâl (emeller) ve emanî ile dolu gürültülerinden cinnet getirecek bir hale gelir. Acaba, hiçbir cihetten hiçbir teselli çaresini bulamayan o zavallı şahıs, mebde ile meâdi, Sâni' ile haşri itikad etmezse, onun o vaziyetinden Cehennem daha serin olmaz mı?.. İ.İ.)

ELEM-İ DEMBEDEM
Vakit vakit gelen elem. Ara sıra gelen acı.

ELEM-İ YE'S
Ümidsizlik elemi, yeisten gelen sıkıntı.

ELEMAN
(Lât: Element) Unsur. Bileşik bir şeyi meydana getiren basit şeylerden biri. Bir bütünün parçaları.

ELEM-NAK
Elem verici.

ELEM-NÜMUD
Elem gösteren, elemli.

ELEM-ZEDE
f. Acılı. Kederli. Dertli.

ELEMZEDE-GÂN
(Elemzede. C.) f. Elemliler, kederliler, dertliler.

ELENDES
şiddetli savaş eden kimse.

ELENG
f. Sur, duvar, siper. * Kale ve istihkâm askeri.

ELES
Hâinlik yapmak. Hıyanet etmek. * Mecnun olmak.

EL-ESİRRE
Taht. Bilinen bir makam sandalyesi. Kürsü.

ELEST
$ Rabbiniz değil miyim? (meâlinde olan âyet-i kerimenin kısaltılmış işaretidir.) (Bak: Bezm-i elest, Kalubelâ)

ELET
Noksanlaştırmak. Eksiltmek. * Hapsetmek. * Yemin vermek.

ELETT
Dişi kökünden çıkıp düşmüş olan kişi.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) EL-EVVEL
İbtidası olmayıp, herşey üzerine sâbık olan.

EL-EYS
Vücud. Varlık. Büyük cisim. (Bak: Leys, Eys)

ELEZZ
(Leziz. den) Çok lezzetli, en leziz.

ELEZZ-İ ET'İME
Yemeklerin en lezzetli olanı.

ELF
1000 Bin sayısının ismi. Bin adet şey vermek ve ünsiyet eylemek (mânâlarına gelir).

ELF-İ EVVEL
Peygamberimizin hicretinden sonra geçen bin yıl.

ELF-İ SÂNİ
İkinci bin.

ELFAF
Lifler. Lif lif. Sarmaş dolaş. * Cemaatler, taifeler.

EL-FATİHA
Kur'ân-ı Kerim'in birinci suresinin adı olup bu sureyi okumaya işâret için söylenir. (Bak: Fâtiha)

ELFAZ
(Lafz. C.) Lafızlar. Sözler. Lügatlar.

ELFAZ-I CEMİLE
Güzel sözler.

ELFİRAK
Ayrılma, ayrılık sözü.

ELFİYE (ELFİYYE)
Edb: Bin beyitli kaside.

ELFÜ-ELFİ
Bin kere bin.

ELGA
Dolaşık. * Boynuzluluk.

ELGAF
Sık otlar ve ağaçlar.

ELGAZ
(Lügaz. C.) Lügazlar. Bilmeceler, bulmacalar, yanıltmacalar.

ELGIBTA
Gıpta olunur, gıpta ederim.

ELH
İbadet.

ELHA
Malâyâni ve boş konuşan. * Dizlerinden biri diğerinden büyük olan deve. * Karnı sarkık olan. (Müennesi: Lahva)

ELHAF
Kirli, pis.

EL-HAK
Hakkın ta kendisi. Tam doğrusu. Tam gerçekten. * Hakkı, hakkı ile izhar ve beyan eden. * Varlığı hiç değişmeyen, ibadete lâyık ve her hakkın sahibi, Allah (C.C.) Âdil-i Mutlak ve Vacib-i lizâtihi.

EL-HAKKU YA'LÛ
Hak gâlib ve yüksektir, meâlindedir. Bu mâna, bir Hadis-i Şerife işaret eder.

ELHAL
şimdi, hâlâ, henüz, şimdiki hâlde.

EL-HALİM
Suçluların cezalarını derhal vermek iktidarında olduğu halde sonraya bırakan ve yumuşak muamele eden, çok halim. (Allah (C.C.)

ELHAMDÜ-LİLLAH
Kısaca meali: Her ne kadar hamd ve şükür varsa, ezelden ebede ve kimden kime olursa olsun hepsi Allah'a mahsustur. İman, şükür, hamd, memnuniyet ifâde eden bir deyimdir. (Bak: Hamd, Sübhanallah)(Leziz taamlara, hoş meyvelere şâkirane muhabbet-i meşruanın uhrevi neticesi, Kur'anın nassiyle, Cennet'e lâyık bir tarzda leziz taamları, güzel meyveleridir. Ve o taamlara ve o meyvelere müştehiyane bir muhabbettir. Hattâ dünyada yediğin meyve üstünde söylediğin "Elhamdülillah" kelimesi, Cennet meyvesi olarak tecessüm ettirilip sana takdim edilir. Burada meyve yersin. Orada "Elhamdülillah" yersin. Ve ni'mette ve taam içinde in'âm-ı İlâhiyi ve iltifat-ı Rahmâni'yi gördüğünden o lezzetli şükr-ü mânevi, Cennet'te gayet leziz bir taam suretinde sana verileceği, hadisin nassiyle, Kur'an'ın işârâtiyle ve hikmet ve rahmetin iktizasiyle sabittir. S.)

ELHAN
(Lahn. C.) Lâhnlar, nağmeler, besteler, ezgiler.

ELHAN-I ŞİTA
Cenab Şahâbeddin'in şöhret bulmuş olan bir kış şiiri. Kış nağmeleri.

ELHASIL
Hasılı, sözün özü, kelâmın lübbü, neticesi, kısası, kısacası. Hülasa-i kelâm, netice-i kelâm, filcümle.

EL-HAYY
Diri ve devamlı hayat sâhibi. Zâtî hayat ile münferid, her şeyi bilen ve her şeye gücü yeten Allah (C.C.)

ELHAZ
(Lahz. C.) Göz ucu ile bakışlar.

EL-HAZER
Sakın! Sakınınız! (manasınadır)

ELHUBBU-LİLLAH
Allah için sevmek. Muhabbet, dostluk, sevgi sırf Allah içindir. Hoş geçim, insanlara olan muhabbet Cenab-ı Hakk'ın rızası içindir. (Bak: Mana-yı harfî)

ELHÜKMÜ-Lİ-L EKSER
Çokluğa, ekseriyete göre karar verilir. Hüküm ekseriyete göredir.

ELHÜKMÜ-LİLLAH
Hüküm Allah'ındır.

ELİBAB
Durdurmak. Lâzım olmak.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ESFAT
(Sefet. C.) Sepetler.

ESFEL
En sefil, çok sefil, en alçak, en aşağı, çok fenâ.

ESFEL-İ SÂFİLÎN
Sefillerin en sefili. Cehennem'in en aşağı tabakasındakiler.

ESFEL-İ SÂFİLÎN-İ HISSET
Alçaklığın en aşağı derecesi.

ESFELİYYET
Aşağılık, âdilik, alçaklık.

ESHA'
Türlü türlü, günâ gûn, rengârenk.

ESHA
(Sahi. den) Çok cömert, fazla eli açık, pek sahi kimse.

ESHAB
(Bak: Ashâb)

ESHAB
Çekmek, cezb.

ESHAL
Misvak ağacı.

ESHAM
(Sehm. C.) Oklar. * Nasibler, hisseler.

ESHAM-I UMUMİYE
Tanzimat devrinde devletin, halka borç karşılığı olarak verdiği hisse bedelleri.

ESHAM
Küçük katreli yağmur. * Kara nesne, esved.

ESHAM
Kara nesne.

ESHAR
Seher vakitleri, seherler. Gece yarısından sonra ve tan yeri açılmazdan evvelki vakitler.

ESHAR-I BAHAR
Bahar sabahları.

ESHED
Becerikli, maharetli, mahir, açıkgöz, uyanık olan kişi.

ESHEL
Çok kolay, daha kolay, asan.

ESHEL-İ TARİK
En çıkar yol. En kolay ve kestirme olan yol.

ESHEL-İ UMUR
İşlerin en kolayı.

ESHER
Uyanık kimse.

ESHİYA
(Sahi. C.) Cömertler, sahiler.

ESİ
(C: Esât) İlaç yapmak.

ESİD
Ev önü. * Bağlanmış kapı.

ESİF
Kederli, esefli, tasalı, gamlı.

ESİHHA'
(Sahih. C.) Özürsüz olanlar, sıhhati yerinde ve vücudu sıhhatte olan kimseler.

ESİL
Şerefli, şanlı, namlı, haysiyetli, itibarlı ve otoriter kişi.

ESİL
Parlak, uzun ve dolgun yüz. * Doğru şey.

ESİL
(C.: Asal-Esail-Usul) İkindi sonrasından akşama kadar olan vakit. * Kavi, muhkem, sağlam.

ES'İLE
(Sual. C.) Sualler. Bir şey istemeler. Sorular.

ES'İLE-İ SİTTE
Altı suâl. * Risale-i Nur Külliyatından Mektubat Mecmuasında bir küçük risâlenin adı.

ESİM
(İsm. den) Günahkâr, günah işlemiş, kabahatlı, cürümlü, suçlu, yalancı kişi.

ESİNNE
(Sinân. C.) Kılıçlar, seyfler. * Süngüler. * Bileği taşları.

ESİR
Birbirine yakın olmak, mütekarib.

ESİR
Bütün kâinatta bulunan ve her tarafı kaplamış olan lâtif madde. Elektrik, ışık ve hararetin yayılmasına vasıtalık eden madde. Görülmeyen ve varlığı bütün ehl-i ilimce kabul edilen lâtif, rakik, elâstikiyeti hâiz seyyal madde.("İkisi de birbirine bitişikti, sonra ayrı ettik." mânasında olan $nın ifadesine nazaran, manzume-i şemsiye ile arz, dest-i kudretin madde-i esiriyeden yoğurmuş olduğu bir hamur şeklinde imiş. Madde-i esiriye, mevcudata nazaran akıcı bir su gibi mevcudatın aralarına nüfuz etmiş bir maddedir. $ âyeti, şu madde-i esiriyeye işarettir ki, Cenab-ı Hakk'ın arşı su hükmünde olan şu esir maddesi üzerinde imiş; esir maddesi yaratıldıktan sonra, Sâniin ilk icadlarının tecellisine merkez olmuştur. Yani esiri halkettikten sonra, cevahir-i ferd'e kalbetmiştir. İ.İ.)

ESİR
Kul, köle. Harpte teslim alınan düşman. Teslim olan.

ESİR-İ HARB
Harp esiri, harpte esir edilmiş olan.

ESİRÂNE
f. Esirce, kölece.

ESİRE
Seçkin, güzide. * İlim bakiyyesi.

ESİRÎ
Esirlik, kölelik, kulluk.

ESİRÎ
Esir ile alâkalı. Uçacak gibi hafif.

ESİRRE
Tahtlar, oturulacak yerler. * Milletin belli başlı ileri gelenleri.

ESİS
Asıl esas, hak, doğru. * Hediyeler. Armağan olarak verilen şeyler.

ESİS
Titremek. * Küp veya desti saksısı ki, içinde reyhan ekerler.

ESİS
Çok olan şey, kesir.

ESKAB
Delmek. * Ateş yakmak.

ESKAF
Uzun boylu, iri kimse.

ESKAL
(Sekal. C.) Ağır yükler, ağır şeyler. Kalabalık, ağırlık.

ESKAL
(Sakil. den) Daha sakil, en ağır, en çirkin. * Kaba, can sıkıcı.

ESKAM
(Sakam. C.) İlletler, hastalıklar, dertler.

ESKEF
(C: Esâkif) Kunduracı, eskici.

ESKEFE
Kapı basamağı, eşik.

ESKİMO
Grönland, Alaska ve Kuzey Kanada'da yaşayan bir kavmin adı.

ESL
Dikenli ağaç. * Süngü. * Hasır otu.

ESL
Karaılgın ağacı.

ESLÂF
(Selef. C.) Selefler, evvelkiler, geçmişler.

ESLÂF-I İZÂM
Evvelce gelmiş olan büyük zâtlar. (İmâm-ı A'zam, İmâm-ı Şâfii gibi)

ESLAH
En sâlih, en iyi. (Bak: Aslah)

ESLAHAKALLAH
Allah seni ıslâh etsin.

ESLAK
Ağaç, şecer.

ESLAS
(Sülüs. C.) Sülüsler, üçde birler, üçde bir parçalar.

ESLEB
İnsanın vücudunda veya yüzünde bulunan ben, nokta. * Süprüntü, moloz.

ESLEM
Daha sağlam, en selâmetli, en sâlim.

ESLEM-İ TARİK
Yolun en selâmetlisi. En selâmetli yol.

ESLİHA
(Silâh. C.) Silâhlar. Muharebe ve cenk âlet ve edevâtı.

ESLİHA-İ ATİKA
Eski silâhlar, eski tip silâhlar.

ESLİHA-İ CÂRİHA
Yaralayıcı, cerh edici silâhlar. (Kılıç, kama, hançer, bıçak... gibi silahlardır).

ESLİHA-İ CEDİDE
Yeni silâhlar.

ESLİHA-İ NÂRİYYE
Ateşli silâhlar.

ESLİHA-İ SAKİLE
Top gibi ağır silâhlar.

ESMA'
Kulaklar. İşitmeler.

ESMA'
Adlar. Nâmlar. İsimler.

Osmanlıca Sözlük (E Harfi)-Osmanlıca Sözlük (E Harfi)Osmanlı Terimleri Sözlüğü...
 

RE: Osmanlıca Sözlük (E Harfi) ESMA-ÜL HÜSNA
Allah'ın isimleri. Cenab-ı Hakk'ın güzel isim ve sıfatları. Aşağıdaki fıkrada Esma-i Hüsna'dan bazıları zikrediliyor:(... Hem alâkadar olduğun ve perişaniyetlerinden müteessir olduğun; senin bir nevi hânen ve içindeki mevcudat, senin o hânenin ünsiyetli levazımatı ve sevimli müzeyyenatı hükmünde olan dünyayı ve içindeki mahlukatı kemâl-i hikmet ile tanzim ve tedbir ve terbiye eden Zâtın, Hakîm ismine ve Mürebbi ünvanına senin ruhun ne kadar muhtaç, ne kadar müştak olduğunu dikkat etsen anlarsın. Hem bütün alâkadar olduğun ve zevalleriyle müteellim olduğun insanları, mevtleri hengâmında adem zulümatından kurtarıp şu dünyadan daha güzel bir yerde yerleştiren bir Zâtın Vâris, Bâis isimlerine, "Bâki, Kerim, Muhyi ve Muhsin" ünvanlarına ne kadar ruhun muhtaç olduğunu dikkat etsen anlarsın.Cenab-ı Hakk'ın adl ve hikmet içindeki ism-i Hak ve Rahmânirrahim'in cilvesini görmek istersen, bahar mevsiminde zeminin yüzünde çadırları kurulmuş, muhteşem dört yüzbin milletten mürekkeb nebatat ve hayvanat ordusuna bak ki; bütün o milletler, o taifeler, birbiri içinde oldukları halde, herbirinin libâsı ayrı, erzakı ayrı, silâhı ayrı, tarz-ı hayatı ayrı, talimatı ayrı, terhisatı ayrı oldukları halde ve o hâcâtlarını tedarik edecek iktidarları ve o metâlibi isteyecek dilleri olmadığı halde, daire-i hikmet ve adl içinde, mizan ve intizam ile Hak ve Rahman, Rezzak ve Rahim, Kerim ünvanlarını seyret, gör. Nasıl hiçbirini şaşırmıgirsin bir tarafına ..!!! unutmıgirsin bir tarafına ..!!!, iltibas etmiyerek terbiye ve tedbir ve idare eder...İşte böyle hayret verici muhit bir intizam ve mizan ile yapılan bir işe, başkalarının parmakları karışabilir mi? Vâhid-i Ehad, Hâkim-i Mutlak, Kâdir-i Külli Şey'den başka bu san'ata, bu tedbire, bu rububiyete, bu tedvire hangi şey elini uzatabilir? Hangi sebeb müdahale edebilir? S.)

ESMA-İ İLÂHİYE
Allah'ın isimleri.(Herşeyden Cenab-ı Hakk'a karşı pencereler hükmünde çok vecihler var. Bütün mevcudatın hakaikı, bütün kâinatın hakikatı, esma-i İlâhiyeye istinad eder. Her bir şeyin hakikatı, bir isme veyahut çok esmâya istinad eder. Eşyadaki san'atlar dahi, herbiri birer isme dayanıyor. Hattâ hakiki fenn-i hikmet, "Hakîm" ismine ve hakikatlı fenn-i tıb "Şafi" ismine ve fenn-i hendese, "Mukaddir' ismine ve hâkezâ.. Herbir fen, bir isme dayandığı ve onda nihayet bulduğu gibi, bütün fünun ve kemalât-ı beşeriye ve tabakat-ı kümmelîn-i insaniyenin hakikatları, esma-i İlâhiyeye istinad der. Hattâ muhakkıkin-i evliyanın bir kısmı demişler: "Hakiki hakaik-i eşyâ, esma-i İlâhiyedir. Mâhiyet-i eşya ise, o hakaikın gölgeleridir. Hattâ birtek zihayat şeyde, yalnız zâhir olarak yirmi kadar esma-i İlâhiyenin cilve-i nakşı görünebilir. S.)

ESMA-İ MEVSULE
Vasleden isimler. (Bak: İsm-i mevsule)

ESMA-İ MÜBHEME
Tek başına bir mâna ifade etmeyen isimler. Arabcada: (Ellezine) gibi kelimeler esma-i mübhemeden olduğundan onu tayin ve temyiz eden yalnız sılasıdır. Demek bütün kıymet sılasına aittir.

ESMA-İ ZÂTİYE
Zâta ait isimler. * Allah'ın zâtına ait isimleri.(Zât-ı Vâcib-ül-Vücud'un bin bir esmasından bir kısmına "Esma-i Zâtiye" denilir ki, her cihetle Zât-ı Akdes'i gösterir. Onun adı ve onun ünvanıdır. "Allah, Ehad, Samed, Vâcib-ül-Vücud" gibi çok esmâ var. Bir kısmına da "Esmâ-i Fiiliye" tâbir edilir ki, çok nevileri var. Meselâ: "Gaffâr, Rezzak, Muhyi, Mümit, Mün'im, Muhsin" R.N.)

ESMA-İ ZÜRUF
Gr: Zarf olan isimler. Bir şeyin bir zamanda veya mekânda veya diğer bir şey ile beraber veya ondan evvel veya sonra vuku' bulduğunu ifade eden kelimelerdir. Bunlar Arapçada (maa, kabl, ba'd, ind) gibi kelimelerdir.

ESMAH
Çok cömert, pek eli açık, en semahatli.

EŞREM
Burnu yirik. * Üst dudağı yarık olan.

EŞREŞ
Muhalefet eden, karşı gelen.

EŞRİA
(Şirâ. C.) Yelkenler.

EŞRİBE
(Şerâb. dan) İçilecek şeyler, şerablar.

EŞTAT
(Şetit. C.) Takımlar, fırkalar, bölümler. Esnaf, sınıflar. Çeşitler, cinsler, neviler.

EŞTAT-I ULUM
İlimlerin nevi'leri, çeşitleri.

EŞTER
Yırtlak gözlü.

EŞÜDD
Büluğa gelmek mertebesi.

EŞVAK
Dikenler. (Nebat) * Tıb: Kemiklerin uzaması.

EŞVAK
(şevk. C.) şiddetli arzular, istekler, neşveler.

EŞVAT
(Şavt. C.) Sıçrayışlar, zıplamalar, koşmalar, koşuşmalar. * Kâbe-i Muazzama'yı yedi defa tavaf etme, etrafını dolaşma.

EŞVE
Gözü değen kişi.

EŞVEŞ
Göz ucuyla bakan kişi. * Yüksek bina.

EŞYA
(Şey. C.) (Bu kelime, Türkçede müfret gibi kullanılır.) Ev döşemeye mahsus halı, dolap v.s. * Elbise, yatak, çamaşır gibi malzemeler. * Yük, yük eşyası.

EŞYÂ'
(Şia. C.) Bölükler, bölümler, kısımlar, neviler, fırkalar, tabakalar, cinsler, çeşitler. Cemaatler, cemiyetler, topluluklar. * Yardımcılar.

EŞYAH
(Şeyh. C.) Şeyhler, ihtiyarlar, yaşlılar, pir-i fâniler.

EŞYEB
(Şeyb. den) Saçı sakalı ağarmış, yaşlanmış olan kişi. İhtiyar.

EŞYEM
Yüzünde ve vücudunda çok beni olan adam.

ETA
Kavak ağacı.

ETAJER
Fr. Kapaksız ve rafları olan taşınabilir dolap.

ETAN
f. Dişi eşek. * Bir kısmı havada, bir kısmı suyun içinde kalan kaya; yosunlu taş. * Kuyu kenarında üstüne oturup su içmeye mahsus taş.

ETAVE
Gelmiş, geçmiş, gelen, misafir, garib, gariban, kimsesiz, biçare.

ETBA'
Tâbi olanlar, bağlı olanlar, emri altında bulunanlar. (Cenâb-ı Hakka ve Resul-ü Ekreme (A.S.M.) tâbi ve muti olan veli bir üstâdın ve bir mürşid-i ekmelin gösterdiği Hak ve hakikat, iman ve Kur'ân yolunda gidenler, ona tâbi' olanlar.)

ETBAK
(Tabak ve Tabaka. C.) Yemek tepsileri, sofraları. Büyük sahanlar. * Tabakalar, dereceler, mertebeler, katlar. * Kabileler, kavimler, aşiretler.

ETELAN
Adım birbirine yakın olmak.

ETEMM
Tam, en mükemmel, hiç noksansız.

ETENAN
Adım birbirine yakın olmak.

ETENE
Hayvanlarda ana ile cenin arasındaki kan alış-verişini temin eden organ. * Bitkilerde yumurtacıkların yumurtalığa yapışık bulundukları doku.

ETEYEMMENÜ
(Teyemmün. den) Ben kendimi teyemmün ediyorum (meâlindedir). (Bak: Teyemmün)

ETFAL
(Tıfl. C.) Çocuklar, tıfıllar.

ETFAL-İ BAĞ
Yeni yetişen körpe hâlindeki fidanlar.

ETFAL-İ MEKÂTİB
Mekteb çocukları, okul talebeleri.

ETFALİYET
Çocukluklar. Çocukluk halleri.

ETHAL
Kâbe-i Şerif yakınında bir dağın adı. * Bulanık su veya şerbet.

ETİ
Bir kişinin bir yere su iletmek için yaptığı ark. * Sel.

ETİBBA
Tabibler, tıb ilmini bilenler, doktorlar.

ETİBBA-İ HASSA
Saray hekimleri, saray doktorları.

ETİKET
Fr. Bir şeyin cinsini, miktarını veya fiyatını belli etmek için üzerine konan küçük yafta. * Teşrifat, görgü.

ET'İME
(Taam. dan) Yemekler, taamlar, yenecek şeyler.

ET'İME-İ LEZİZE
Lezzetli yemekler.

ETİME
(C.: Etâyim) Ateş yakacak yer.

ETİR
Günah.