|
Amerika Birleşik Devletleri
6 Eklenti(ler)
Amerika Birleşik Devletleri
United States of America Amerika Birleşik Devletleri http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1305829132 http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1305829132 [[ ABD |]] Slogan: In God We Trust (İnandığımız Tanrımızdır) E pluribus unum (Çoktan Tek) Marş: The Star-Spangled Banner http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1305829132 Başkent Washington, D.C. En kalabalık kent New York Resmi diller İngilizce(de facto) Bölgesel diller İspanyolca, Fransızca Etnik gruplar (sırasıyla) WASP'lar(İngilizler),Fransızlar,AlmanlarSiyah Irk, Hispanik, İtalyanlar ve diğer hepsi... Yönetim - Başkan Barack Hussein Obama - İlan 4 Temmuz 1776 - Tanınma 3 Eylül 1783 Yüz ölçümü - 9,826,630UNIQ627eb27.568e5.898e-ref-00.000.000-QINU km² (4.3) 3.794.066 sq mi - Yoğunluk 31/km² (180) 80,3/sq mi GSYİH (SAGP) 2008 tahmini - Toplam 14.334 trilyon$[2] (1.) - Kişi başına 47,025$[2] (6.) GSYİH (simgesel) 2008 tahmini - Toplam 14.334 trilyon$[2] - Per capita 47,025$[2] (17.) Gini (2007) 46.3[3] Para birimi Dolar ($) Zaman dilimi (UTC-5, -10) Internet TLD .us, .gov, .mil, .edu Telefon kodu +1 http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1305829132 Manhattan, New York Amerika Birleşik Devletleri, (İngilizce: United States of America), Birleşik Devletler (United States), ABD (USA) ya da AmerikaAmerica) olarak da bilinir, elli tane eyalet ve bir tane federal bölgedenfederal anayasal cumhuriyettir. Ülkenin çoğu (48 tane eyaleti olan Kıta ABD'si ve ülkenin federal bölgesi olan Vaşington, D.C.), Kuzey Amerika'nın ortasında, Büyük Okyanus ve Atlas Okyanus'un arasında bulunmaktadır. Kuzeyinde Kanada, güneyinde ise Meksika ile sınır paylaşmaktadır. Alaska eyaleti, kıtanın kuzeybatısında bulunarak doğusunda Kanada ve batısında Bering Boğazı'nın öbür tarafında bulunan Rusya'nın arasında bulunmaktadır. Hawaii eyaleti, Büyük Okyanus'un ortasında bulunan bir takımadadır. Ayrıca Karayipler ve Büyük Okyanus'unda bulunan birçok denizaşırı toprağı var. Resmi kuruluş tarihi 4 Temmuz 1776'dır. ( oluşan bir Doğuda Atlas Okyanusu'ndan batıda Büyük Okyanus'a kadar 4.500 km genişliğindedir.[4] Alaska ve Hawaii'yi de içine alan Amerika Birleşik Devletleri'nin 9 milyon kilometrekareden fazla yüzölçümü vardır. Hawaii ise, Büyük Okyanus'ta olup, kıta üzerindeki Amerika Birleşik Devletleri'nden 3.200 kilometre uzaklıktadır. Alaska 50 eyaletin içinde yüzölçümü en fazla olanıdır. Ülkenin güney tarafında bulunan Teksas bu bakımdan ikinci sırada gelmektedir. Tarihi Amerika Kıtası'nın 1492'de Avrupalılarca keşfinden sonra İspanyollar, Portekizliler, Fransızlar ve İngilizler, buradaki yerli halkların aleyhine toprak sahibi oldular. İngilizler, Amerika'daki topraklarını genişlettikten sonra İngiltere başta olmak üzere çeşitli ülkelerden göçmenler alıp buralara yerleştirerek koloniler kurdular. 18. yüzyıl ortalarında, bu kolonilerin sayısı 13'e yükseldi ve bu Onüç Koloni, Amerika Birleşik Devletleri'nin temelini oluşturdu. Amerika Kıtası insanlar için yeni olanaklar ve yeni bir hayat sağladı. Daha sonra bu koloni sistemi sömürgecilik politikasına dönüştü. İngiliz kolonileri Birleşik Krallık'a endüstri konusunda hizmet ediyordu, İngilizler kolonilerden vergi alıyordu.[6] Koloniler zaman içinde İngiliz devletinden farklı bir kimlik geliştirmeye başladı. Nüfus hızla büyüyor, tarıma dayalı ekonomi gelişiyor, iş adamları ticari ataklarda bulunuyordu. Dinsel yapıda da farklılık vardı. Avrupadan gelenler tutucu bir protestanlık geliştirmişti. Yönetimleri de İngilizlerden farklıydı. Kolonilerin her birinde (Pensilvanya dışında)[7],iki yasama meclisi bulunuyordu. Kolonileri temsil eden alt meclisin üyeleri mal sahipleri tarafından seçiliyor, Krallığı temsil eden üst meclis üyeleri ise İngiliz Kralı'nın tarafından tayin ediliyordu. Kolonilerde yaşayanlar aynı zamanda mahkemeler kurmuştu ve İngiltere hukuk sistemini uyguluyordu. 1756-1763 yılları arasında İngiltere'nin Avusturya, Fransa ve RusyaYedi Yıl Savaşları), İngiliz maliyesi üzerinde ciddi bir yük oluşturmuştu.İngiltere mali yükünü gidermek amacıyla yeni vergiler koyması, Amerika'daki kolonilerin tepkisiyle karşılaştı.[8] Koloniler yüksek vergiler ödeyip, karşılığında hiç bir şey alamamaktan rahatsızlardı. Tütün ihracatına gelen ek vergiyle koloniler, 18. yüzyıl ortalarından beri kazanmaya hazır oldukları bağımsızlık mücadelesini hayata geçirdiler. Savaşın başlarında George Washington, Thomas Jefferson tarafından kaleme alınan ve özgürlük isteklerini dile getiren Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi'ni yayınladı. ittifakıyla yaptığı savaşlar ( Altı yıl süren savaş sonunda, George Washington komutasındaki koloni güçleri tarafından yenilgiye uğratılan İngiltere geri çekilmiş ve 1783 yılında 13 koloninin bağımsızlığını kabul etmiştir. Bağımsızlıklarını ilan eden koloniler, içişlerinde serbest eyaletlerden oluşan Amerika Birleşik Devletleri'ni kurdular (1787). 1789'da Anayasanın tamamlanıp onaylanmasıyla yeni bir ulus ve Amerikan üst kimliği doğdu. Amerikan bayrağındaki 50 yıldız, 50 eyaletleri simgelemektedir. Amerika Birleşik Devletleri, ülkeyi anayasayla yöneten bir Başkanın seçimle iş başına geldiği ilk modern demokratik cumhuriyettir. Bu manada Fransız devriminin de öncüsü olmuştur.Bu sistem 18. yüzyıl dünyasında eşitlik, insan halkları, adil yargılama ve kuvvetler ayrılığı gibi kavramların gündeme gelmesini sağlamıştır. http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1305829132 ABD'nin genişlemesi ABD doğal kaynaklarının zenginliği, genç ve dinamik bir insan gücüne sahip olması nedeniyle 19. yüzyıl boyunca hızla sanayileşti. Ancak 1861-1865Amerikan İç Savaşı ülkeyi parçalanma tehditi altına soktu. Savaş kuzeydeki eyaletlerin başarısıyla sonuçlandı ve ABD tekrar hızlı bir gelişme dönemine girdi. 20. yüzyıl başlarında çıkan I. Dünya Savaşı'nın İtilaf Devletleri tarafından kazanılmasında önemli bir rol oynadı. II. Dünya Savaşı'nda da Almanya, İtalya ve Japonya'ya karşı büyük bir başarı kazanan ABD artık bir süpergüç haline gelmişti. yılları arasında çıkan Bu iki dünya savaşından sonra dünya ülkeleri iki kutuba ayrıldılar. Soğuk Savaş adıyla anılan bu dönemde ABD NATO örgütü çatısı altında Batı Bloğunun liderliğini üstlenirken, Sovyetler Birliği Doğu Bloğunun (Varşova Paktı) lideri durumundaydı. Soğuk Savaş yılları boyunca ABD başta Kore Savaşı ve Vietnam Savaşı olmak üzere birçok savaşlara katıldı. 1989 yılında Berlin Duvarı'nın yıkılışı ardında Soğuk Savaş sona erdi. 1990 yılında Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesi üzerine çıkan I. Körfez Savaşı'nda ABD Irak ordusunu yendi. ABD 1994 yılında NATO ülkelerinin yardımıyla Bosna Savaşı'na müdahele etti. 2001 yılında New York ve Washington, DC gibi büyük ABD kentleri 11 Eylül 2001 Saldırılarına sahne oldu. Bu saldırılara yanıt olarak ABD 2001 yılında Afganistan Savaşı ve 2003 yılında da Irak Savaşı'nı başlattı. Bu savaşlar halen tam olarak sonuçsuz bir şekilde devam etmesine rağmen her iki devletinde başkentleri savaşın ilk zamanlarında düşmüş, iki ülke rejimleri fes edilmiş ve ülkelere demokrasi getirilmiştir. İklim Amerika Birleşik Devletleri'nde çok değişik iklimler görülür. Doğu ve batı kıyılarındaki sıradağlar, okyanusların iç kısımların iklimine tesir etmesini önlediklerinden, bu kıyı şeritleri hariç bütün ülkede karasal iklim hakimdir. Orta kısımlar çok yüksek olduğundan, mevsimler arasında pek fazla sıcaklık farkı yoktur. Yaz mevsiminde orta bölgelere alçak basınç hakim olmasına rağmen, okyanustan gelen nemli hava Appalachianlar tarafından engellenmediği için orta bölgeler yaz mevsiminde bol bol yağış alırlar. Batı taraflarında ise yağış daha azdır. Atlantik Okyanusu'na kıyı olan şeridin güney kısmı nisbeten yağışlı ve ılıman olmasına rağmen, kuzeyi daha serin olup kışları pek şiddetli geçer. Meksika körfezine bakan güney kısım açık ve düz olduğundan bu kısımlarda tropikal iklim hakimdir. Burada yazlar sıcak, kışlar ise ılımandır. Her mevsimde bol yağış görülür. Alaska kıyı şeridi, denizden etkilenen bir iklime sahip olmasına rağmen, iç kısımlarında çok şiddetli soğuklar görülür. Yönetim biçimi Amerika Birleşik Devletleri 50 eyaletten meydana gelen bir federal birliktir. Ulusal hükümetin merkezi, District of Colombia'dır. Anayasa, ulusal hükümetin bünyesinin ana hatlarını tesbit eder. Yetkileri ile faaliyetlerini belirtir. Kendine has anayasa ve yetkilere sahip olan her eyalet de öteki işlerden sorumludur. Her eyalet; yönetim bakımından şehir, kasaba, nahiye ve köylere ayrılmıştır. Her eyaletin seçimle gelmiş kendi valileri vardır. Hükümet Amerika'da hükümet, halk hükümetidir; halk tarafından kurulur. Kongre üyeleri, başkan, eyalet yetkilileri, kasaba ve şehirleri yönetenler halk tarafından seçilir. Hakimler de, doğrudan doğruya halk tarafından seçilir veya seçilmiş yetkililer tarafından tayin edilir. Kamu görevlileri, görevlerini iyi yapmadıkları veya kanunları ciddi bir şekilde ihlal ettiklerinde görevden uzaklaştırılabilirler. Anayasa, kişilerin hak ve hürriyetlerini teminat altına almaktadır. Bu hak ve hürriyetler, 1791 de anayasaya eklenen ve İnsan Hakları Beyannamesi adı verilen ilk on değişiklikte belirtilmektedir. Anayasa, hükümetin yetkilerini üçe ayırmıştır: Başında başkan olan yürütme, Senato ve Temsilciler Meclisi olmak üzere kongrenin her iki kanadını ihtiva eden yasama ve başta yüksek mahkeme olmak üzere yargı. Anayasa, her birinin yetkisini sınırlamakta ve birinin gereğinden fazla yetki sahibi olmasını engellemektedir. Eyalet hükümetlerinde de, sistem, federal hükümet sisteminin hemen hemen aynısıdır.Genelde ülke yönetiminde hep Cumhuriyetçiler üstündür.1993-2001 yılları arasında Demokratlar hem Temsilciler meclisinde hem de Beyaz Sarayda üstünlük kurdular.2001 ve 2004 seçimlerinde kazanan cumhuriyetçiler oldu. 2004 Senato Yenileme Seçimlerinde sonuçlar şöyleydi; Cumhuriyetçiler: 232,Demokratlar: 202,Bağımsız: 1. 2006 Seçimlerinde ise çoğunluk Demokratlardaydı; Demokratlarlar: 232,Cumhuriyetçiler: 202. T.Meclisi başkanlığına Demokrat Nancy Pelosi Seçildi. Her eyalette yürütme kuvvetinin başında bir vali vardır. Eyalet hükümetleri düzeni koruma, çocuk ve gençlerin eğitimi, yol inşaatı gibi işlere bakar. Federal hükümet, milli ve milletlerarası ve birden fazla eyaleti ilgilendiren meselelerle uğraşır. Vatandaşların günlük hayatını etkileyen kanunlar, şehir ve kasabalardaki polis teşkilatı tarafından uygulanır. FBI diye bilinen Federal Soruşturma Bürosu; eyalet sınırlarını geçen suçluları, federal kanunlara aykırı hareket edenleri araştırır ve takib eder. Federal hükümet: Amerika Birleşik Devletleri Başkanı, genel seçimle dört yıllık bir süre için seçilir. Seçilen Başkan, sürenin sonunda bir devre daha seçilebilir. Başkanın Amerika da doğmuş ve yaşının en az otuz beş olması gerekir. Yılda 200.000 dolar üzerinde maaş ve ilaveten masrafları için de 50.000 dolar alır; fakat bunların toplamı üzerinden gelir vergisi öder. Ayrıca seyahat ve misafir ağırlama masrafı olarak vergiye tabi olmayan 100.000 dolar alır. Başkan, Kongre tarafından onaylanmış bir kanun tasarısını veto eder veya bunu imzalamayı reddederse; Kongre nin her iki kanadı tarafından üçte iki oyla alınan bir karar bu vetoyu hükümsüz kılar ve tasarı kanunlaşır. Başkan; federal hakimleri, büyükelçileri, yüzlerce hükümet yetkilisini tayin eder. Başkanın ölümü, istifa etmesi veya kalıcı olarak sakatlanması halinde görevi seçime kadar başkan yardımcısı yürütür. Birleşik Amerika Anayasası uyarınca, görev süresi tamamlanmamış bir Başkan, ancak görevi kötüye kullandığı iddiasının, yeterli delile dayanılarak, Temsilciler Meclisinde üyelerin üçte iki çoğunluğunun tasdik etmesi ile görevden alınabilir. Bugüne kadar yalnız bir Amerikan Başkanı görevi kötüye kullanmakla suçlanmıştır. O da 1868 de muhakeme edilerek beraat eden Andrew Jackson dır. Ancak 1974 te Başkan Richard Nixon dahil, yüksek makamda birçok yetkilinin karıştığı seçim kampanyasında kanundışı para toplama olayı mahkemeye intikal etti. Watergate olarak adlandırılan bu olayda Nixon, mahkemeye çıkmadan istifa etti ve yerine Gerard Ford geçti. Yasama kolu olan Kongre; Senato ve Temsilciler Meclisi'nden meydana gelir. Senatörler 6 yıl, Temsilciler Meclisi üyeleri ise iki yıl için seçilirler. Senatör ve Temsilciler aday olmak istedikleri sürece tekrar seçilebilirler. Elli eyaletin her biri, Kongre ye iki senatör gönderir. Senatonun üçte biri, her iki yılda bir seçilir. Senatör seçilmek için adayın otuz yaşını doldurması ve seçilmesinden en az dokuz yıl önce Amerikan vatandaşı olmuş bulunması şarttır. Temsilciler Meclisinin 435 üyesi vardır. Her eyalet, kendi nüfus oranına göre belli sayıda üyeye sahiptir. Eyaletler aşağı-yukarı eşit nüfuslu seçim bölgelerine ayrılır ve her bölgenin seçmenleri Kongre ye bir temsilci üye seçerler. Bir üyenin en az yirmi beş yaşında ve en az yedi yıllık Amerikan vatandaşı olması gerekir. Bir tasarının kanun olabilmesi için hem Senato hem de Temsilciler Meclisi tarafından tasdik edilmesi gerekir. Dış siyaset: Ülkenin kuruluşundan beri dış siyasetin yönetiminde başlıca söz sahibi Başkan olmuştur. Bununla birlikte, yetkileri sınırsız değildir. Giriştiği taahhütlerin Kongre tarafından tasdik edilmesi gerekir. Amerika, Birleşmiş Milletlerin Anayasası uyarınca kurulan Kuzey Atlantik Anlaşması Teşkilatı (NATO), Amerika Devletleri Teşkilatı (OAS) gibi bölge savunma gruplarına ve barış ile gelişmeyi destekleyen diğer kuruluşlara da katılmıştır. Nüfus ve etnik yapı
Amerika'nın yönetimindeki topraklar
|
Amerika Birleşik Devletleri,(ABD),İngilizce UNITED STATES OF AMERICA (USA) 50 eyaletten oluşan federal cumhuriyet.
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ
http://frmsinsi.net/attachment.php?a...1&d=1305829132 Amerika Birleşik Devletleri,(ABD),İngilizce UNITED STATES OF AMERICA (USA) 50 eyaletten oluşan federal cumhuriyet. Başkenti.Washington D.C."dir.Nüfus ve ekonomik gelişkinlik bakımından batı yarıküresinin en önde gelen ülkesi olan ABD,9.529.063 km2 yüzölçümü ile Kanada ve Çin Halk Cumhuriyetinin ardından dünyanın üçüncü büyük ülkesidir.ABD"nin kuzeyde Kanada,batıda Büyük Okyanus,güneyde Meksika ve Meksika Körfezi,doğuda Atlas Okyanusuyla çevrili ana topraklarında yer alan birbirlerine bitişik 48 eyaleti,Kuzey Amerika topraklarının üçte birini kaplar,Birliğe en son katılan iki eyaletten Alaska,Kanada"nın kuzeybatısında,Hawaii ise Büyük Okyanusun ortasındadır.Bu 50 eyalate ek olarak,Pasifik Adaları gibi Birleşmiş Milletler"ce ABD"nin himayesi altına verilmiş ya da Porto Riko gibi siyasal ve yönetsel açıdan ABD"ye bağlı topraklar da vardır.1991 tahminlerine göre nüfusu 252.177.000,nüfus yoğunluğu km2"de 26.5 kişidir.ABD"nin en büyük özelliği ,hemen her bakımdan özellikle fiziksel çevre,doğal kaynaklar ve nüfusu açısından tüm dünya ülkeleri arasında eşine az rastlanır bir çeşitlilik görtermesidir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri doğal yapı -yeryüzü şekilleri
DOĞAL YAPI ABD"nin fiziksel çevresi,yeryüzü biçimlerini ,su sistemlerini ve doğal kaynaklarını belirleyen jeolojik etkenler ile iklimini,toprak yapısını,bitki örtüsünü ve hayvan varlığını belirleyen atmosferik etkenlerce biçimlenmiştir.Jeolojik ve atmosferik süreçler birbirlerinden bağımsız olmamakla birlikte,ABD için birbirleriyle örtüşmeyen iki ayrı çoğrafya oluştururlar. YÜZEY ŞEKİLLERİ ABD"nin yüzey şekilleri bakımından beş ana bölgeye ayrılabilir.Atlas Okyanusu kıyısındaki Kıyı Düzlüğü,doğuda ve güneydoğudaki Apalaş Dağları,orta ABD"deki İç Alçak Bölge,batıdaki Cordillera ve Cordillera "nın doğu ve batı bölümleri arasında kalan Dağlararası Bölge.Bu bölgeler de toplam 24 alt bölgeye ayırılır. ABD"nin orta bölgesinde,kuzeyde orta Kanada"dan güneyde Meksika Körfezine kadar uzanan İç Alçak Bölge yer alır.Ülkenin jeolojik ve coğrafi merkezini oluşturan bu bölge aşınmaya uğramış bir kristalleşmiş kaya platformunun üzerindedir.Bu platform 600 milyon yıldan bu yana hiçbir dağoluşum hareketinden etkilenmeyerek düzlüğünü korumuştur.Kuzeyde Kanada"nın orta kesiminde kıtanın tek büyük topografik bölgesini oluşturarak yükselen bu kaya tabanının ABD"de kalan bölümü derin bir tortul kaya tabakasının altında gizlidir.Bu platform ABD"de yalnızca kuzeyde iki yörede yükselerek New York"un kuzeyindeki Adirondack Dağları ile Minnesotanın kuzeyi,Wisconsin ve Michigan"daki daha alçak ama daha sarp Superior Yükseltilerini oluşturur.Tarıma elverişli olmayan bu dağlık yöreler doğal güzellikleri ,Superior Yükseltilerindeki maden kaynakları,özellikle Minnesota"daki ve büyük Göller yöresindeki demir yatakları ile ünlüdür. İç alçak bölge,Büyük Ovalar ve Orta Alçak Bölge olarak iki bölgeye ayrılır.ABD"nin kalbi sayılan Orta Alçak Bölge,New Yorktan orta Texas"a kadar 2.400 km uzanır.Bölgede 600 m"yi aşan yüksekliğe rastlamak zordur.Her yanından yavaş yavaş yükselen bir çanağı andıran bu bölgenin güney ve doğusunda kenar yükseltileri üç büyük platoya tırmanır.Ozark Platosu,İç Alçak Platolar ve Apalaş Platosu.Bu platoların üçü de dik eğimli ve çorak topraklardır.Apalaş Platosu,İç Alçak Bölge ile Apalaş Dağları arasında bir geçiş bölgesidir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri -yüzey şekilleri
İç Alçak Bölgenin batısını Büyük Ovalar oluşturur.Bu düzlükler Kanada ile Meksika arasındaki alanı tümüyle kaplar.Yer yer 600 m"den ( Omaha,Nevada) 1.800 m"ye ( Cheyenne,Wyoming) yükselen bu bölge gerçek bir düzlük sayılmaz.Ama yükseliş o denli yumuşaktır ki yöre bir düzlük görünümü kazanır.
İç Alçak Bölge doğuda ve batıda önce yavaş yavaş sonra da birdenbire yükselen dağ sıraları ile denizden ayrılır.Doğu ve batıdaki bu iki dağ sistemi birbirlerinden tümüyle farklı özellikler taşır.Doğudaki Apalaşlar yaşlı,alçak ve kesintisiz dağlardır.Alabama"dan New Hampshire"a kadar uzanan bir metamorfik ve volkanik kaya kuşağı.Apalaşların jeolojik ve coğrafi merkezini oluşturur.Bu kuşağın batı kesimindeki Blue Ridge Dağlarında,Apalaşlar"ın en yüksek noktası,Kuzey Carolina daki Mitchell Dağı (2.037m )bulunur.Apalaşların denize bakan doğu yanının,eteklerindeki Piedmont"ta ABD"nin en verimli tarım alanları vardır.Blue Ridge Dağlarının batısında yan yana sıralanmış dağ ve vadiler yer alır.Bu vadilerin en büyüğü olan Büyük Vadi,Apalaşlar boyunca uzanır.Apalaşlar"da özellikle zengin antrasit yatakları vardır. ABD"nin kuzeydoğu ucunda Atlas Okyanusu ile birleşen Apalaşlar,Massachusetts"teki Cod Burnunda başlayan Kıyı Düzlüğü ( Atlantik Düzlüğü) ile okyanustan ayrılırlar.Bu düzlüğün büyük bölümü deniz altında devam ederek yer yer 450 km"ye ulaşan doğudaki sığ kıta sahanlığını oluşturur.Bu sahanlık Atlas Okyanusu ve Meksika Körfezi kıyıları boyunca kıyıya paralel uzanır.Bu devamlılıktan dolayı Kıyı Düzlüğü çamurlu ve bataklık topraklardır. New York"un güneyinde düzlük genişlemeye başlar ve Meksika sınırının ötesine kadar genişleyerek uzanır.Kıyı Düzlüğü ,kadar genişleyerek uzanır.Kıyı Düzlüğü,Georgia ve Alabama"da Apalaşların güney uzantıları boyunca İç Alçak Bölgeyi Meksika Körfezinden ayırarak batıya doğru bir yay çizer.Kıyı Düzlüğü güneye ve güneybatıya doğru genişler.ama Atlas Okyanusunun kıyı armaklarının aşağı vadilerini su altında bırakmasıyla bu yörede aynı zamanda haliçler de oluşmuştur.Bunların en büyüğü Susguehanna ve kollarının sular altında kalmış bir vadisi olan Chesapeake Körfezidir.Toprak genellikle verimsizdir ama,bu Kıyı Düzlüğü üzerindeki bazı yörelerde ABD"nin en verimli tarım alanları yer alır.( örn.eski Güney"in Pamuk Kuşağı ve Orta Florida narenciye bölgesi) Kıyı Düzlüğünün en önemli doğal zenginliği ise özellikle Texas ve Louisiana "da bulunan petrol ve doğal gazdır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
İç Alçak Bölgenin batısında,Pasifik Havzasını bütünüyle çevreleyen Cordillera dağ sisteminin bir parçası olan Batı Cordillera yer alır.ABD topraklarının yaklaşık üçte birini kaplayan Batı Cordillera bu büyüklüğünün doğal bir uzantısı olarak çok çeşitli dağlardan oluşmuştur.Batı Cordillera"nın doğu bölümünde çeşitli dağların oluşturduğu,genellikle yüksek ve kesintili bir dağ sırası olan Kayalık Dağlar bulunur.Kayalık Dağlar ,Güney,Orta ve Kuzey Kayalık Dağlar olarak üç bölüme ayrılır.Güney Kayalık Dağlar volkanik ve renkli tortul kaya otuşumlarıdır.Orta Kayalık Dağlar doğu-batı ulaşımını engellemeyen alçak dağlardır.Tüm Cordillera sistemi içinde alçaklığı ile en büyük kesintiyi yaratan bu orta dağlar aslında dağlık olmaktan çok dağlararası bir bölge sayılır.Kuzey Kayalık Dağlar ise jeolojik ve görüntüsel açıdan tüm Cordillera sisteminin en çok çeşitlilik gösteren dağlarından oluşur.
Büyük Okyanus kıyısındaki bu dağların doğusunda iki ayrı grup dağ kümesi daha vardır.Bunlardan Sierra Nevada granit dağlardır.ABD"nin ana topraklarındaki en yüksek tepesi olan Whitney Dağı ( 4.418 m.) Sierra Nevada"dadır.Whitney Dağını ortaya çıkaran toprak hareketine eşlik eden alçalma hareketi de Kuzey Amerikanın en alçak noktası olan ve deniz düzeyinden 846 m.aşağıda bulunan Ölüm Vadisini ( Death Valley) oluşturmuştur.Sierra Nevada"dan 1849"daki "altına hücum" un nedeni olan zengin altın yatakları vardır.Cascade Sıradağları ise volkanik dağlardır.Kuzey bölümündekiler granit kayaçlardan ,öbürleri ise görece yakın zamanda ,lavlarla yeryüzüne çıkmış bazalt ve andezit kayaçlardan oluşur.Aslında iki ayrı dağ sırasından meydana gelen bu dağlarda uzun bir aradan sonra 1980"de püsküren St.Helens Yanardağı da bulunur.En yü.ksek noktası ise Rainier Dağıdır.( 4.392 m.) Kayalık Dağlar ile Büyük Okyanus kıyısındaki Kıyı Sıradağları arasında bir dizi havza,plato ve tek tek dağların yer aldığı Dağlararası Bölgesi bulunur.Doğu -batı doğrultusunda genişliği 1.000 km."ye yakın olan bu bölge güneyde Meksika sınırından kuzeyde Kanada"ya kadar uzanır.Bu geniş bölge kendi içinde üç büyük alt bölgeye ayrılır.Bunlardan Colorado Platosu,aralarında Büyük Kanyonun da bulunduğu doğal güzellikleri ile ünlüdür.Colorado doğal güzellikleriyle ünlüdür.Colorado Platosunun batısında uzanan Havzalar ve Dağlar Bölgesi kurak ve kayalık bir bölgedir. Havzalar alüvyon ve tuzla kaplıdır.Kuzey batıdaki Columbia Platosu ise dağlar arasındaki üçüncü ve son bölgeyi oluşturur.Plato genellikle düz olmakla birlikte çoğu yerde ırmaklarla ve buzulların açmış olduğu kanyonlarla yarılmıştır.Bütün dağ sistemleri gibi Batı Cordillera"da da zengin maden yatakları bulunur.Sierra Nevada" daki altına ek olarak,Nevada"da zengin gümüş yatakları vardır.Ayrıca bakır,kurşun,molibden,vanadyum ve kadmiyum yatakları da önemlidir.En önemlisi,bölgedeki havzalarda petrol ve doğal gaz,Colorado Platosunda ise uranyum ve şistli petrol yatakları bulunmuştur. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri akarsular ve göller-doğu su sistemi
AKARSULAR VE GÖLLER
ABD,ülkenin genişliğiyle orantılı olarak,olağanüstü bir ırmaklar ve göller ağına sahiptir.Bu sistem,doğuda ülkenin iç bölgelerine ucuz ulaşım olanağı sağlar.Batıdaki ırmakların çoğu ulaşıma elverişli değildir ama,bu ırmaklardan da sulama ve enerji elde etmede yararlanılır.Hem doğuda,hem batıda göller ve ırmaklar zehirli sanayi,tarım ve insan atıklarıyla büyük ölçüde kirlenmiş durumdadır. Doğu su sistemi,Nemli doğu bölgesinin en büyük ırmağı ,ABD"nin en büyük ırmağı olan Mississippidir.Mississippi ,kolları Ohio ve Missouri ile birlikte orta ABD"nin büyük bir bölümünün sularını toplar.Akaçlama alanı 3.221.000 km.2 ya da tüm kıtanın sekizde biridir.Dünyanın en büyük su yollarından biri olan Mississippi ,kuzeyde Minneapolis"ten Meksika Körfezine kadar ulaşıma elverişlidir.Kendisine batıdan katılan kolların çoğu ise ulaşıma elverişli değildir.Örneğin ,Mississippiden daha uzun olan Missouri Irmağı ancak 20.yüzyılın ortalarında ulaşıma açılabilmiştir. Doğu su sistemlerinin ikincisi,kanallarla Mississippi-Ohio sistemine bağlanmış olan Büyük Göller St.Lawrence sistemidir.Büyük Göller,4"ü Kanada ile paylaşılan 5 büyük gölden ( Superior ,Michigan ,Huron,Erie,Ontario gölleri) oluşur ve dünyanın en büyük tatlı su rezervine sahiptir.Bu göller ,aynı zamanda dünyada ticari trafiğin en fazla olduğu iç su sistemidir.Doğudaki bu iki su sistemi,birlikte alındığında dünyanın en büyük iç su yolları ağını oluştururlar. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Doğu ırmaklarının bir üçüncü grubu Atlas Okyanusu ve Meksika Körfezinin kıyı şeridinin sularını toplar.Kayalık Dağların batısından doğan Rio Grande dışındaki ırmakların hemen hiçbirinin uzunluğu 500 km,"yi aşmaz ve çoğu denize dik bir çizgi halinde iner.Bu kıyı sularının büyüklükleri çoğu yerde ulaşıma elverişlidir.
Büyük Okyanus Su Sistemi; Kayalık Dağların batısındaki ırmakların hemen hemen tümü kuraklıktan etkilenir.Dağlararası havzaların step ve çöllerinde yalnızca Büyük Tuz Gölü önemli miktarda su tutar.Kıyıdaki birkaç küçük akarsu dışında yalnızca üç büyük ırmak sistemi denize ulaşabilir.Columbia ,Colorado ve California"nın Orta Vadisindeki San Joaguin-Sacramento sistemi.Her üç ırmak sistemi de geçtikleri yerlerde yarattıkları koyak ve vadilerle hem yörenin doğal güzelliğine hem de kuraklığın etkisinin bir ölçüde azaltılmasına katkıda bulunurlar.Ayrıca,Colombia"dan yararlanarak dünyanın en büyük hidroelektrik enerji üretim ağlarından biri oluşturulmuştur. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri İklim,iklim bölgeleri,nemli doğu bölgesi,nemli büyük okyanus kıyısı,kurak batı bölgesi
İKLİM
İklim doğrudan ya da dolaylı olarak insanların yaşadığı çevreyi etkiler.ABD"de ise doğal çevre binlerce yıl Yerlilerce,dört yüz yıl da Avrupa"dan Yenidünya"ya yerleşenlerce köklü bir biçimde değiştirilmiş,Amerikalılar kıta çapında yapay çevreler yaratmıştır.Ama insanların çekilmeleri halinde toprak,bitki örtüsü ve iklim özgün durumlarına dönebilir.ve ABD"de hala belirli iklim bölgelerinden söz edilebilir.Bu genelleme bir tek hayvan varlığı için geçerli değildir.Ülkenin hayvan varlığı insanlarca o denli değiştirilmiştir ki insanlar çekilsebile ne tür bir hayvan coğrafyasının ortaya çıkacağı bilinmemektedir. ABD"nin ana toprakları Yengeç Dönencesi ile 50 C.kuzey enlemi arasında yer alır.Bu konum nedeniyle,ABD"de kutup iklimi yalnızca yüksek dağların tepelerinde,gerçek tropik iklim de Güney Florida"nın küçük bir bölümünde görülür.Ama orta enlemlerde aşırı sıcaklık ve yağış değişmeleri olduğu için iklim ılıman sayılmaz.Kuzey Amerika kara kütlesinin büyüklüğü de çeşitli bölge iklimleri arasındaki farklılıkları artırır. ABD"nin büyük kesiminde kara iklimi egemendir.Bunun bir nedeni ,Cordillera sisteminin Büyük Okyanusun ılımanlaştırıcı etkisini azaltmasıdır.Kara ikliminin en fazla egemen olduğu bölge Orta ABD"dir.Örneğin,Kuzey Dakota"da sıcaklık yazın 49 C.,kışın ise -51 C.olabilmektedir.ABD üzerinden geçen doğu yönündendeki hava akımı da kara ikliminin etkisini Atlas Okyanusu kıyısına kadar sürükler.Bu yüzden her ikisi de kıyı kenti olan Boston ve San Francisco"da iki ayrı iklim egemendir.Atlas Okyanusu kıyısındaki Boston"da kara ikliminin etkisi görülürken Büyük Okyanus kıyısındaki San Francisco"da iklim ılımandır.Ama batıdaki ılıman ve nemli iklim bölgesi de Cordilera dağ sisteminin özellikle Sierra Nevada ve Cascade Sıradağlarının doğusunda sona erer.İç Alçak Bölge ise kasırga ve hortum gibi şiddetli ve zaman zaman tehlikeli olabilen,değişik yönlerden gelen hava akımlarının buluşma alanıdır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
MEVSİMLER
Mevsimler,ABD"nin büyük bölümünde yaz ve kış arasında belirgin farklar vardır.Kış mevsiminde Kanada"dan gelen soğuk ve kuru hava kütlesi iç bölgeleri etkileyerek büyük siklon fırtınaları doğurur.Doğu eyaletlerine kış boyu yağış getiren bu kütle güneyde ,Meksika Körfezinden gelen sıcak hava kütlesiyle karşılaşır.Dolayısıyla kuzeyde çoğu zaman sert rüzgarlarla birlikte kar yağışı görülürken güneyde yağmurlar ve sulusepken kar birbirini izler.kar yağışı enderdir.Doğu eyaletlerinden sıcaklık enleme göre değişir.30 C.kuzey enlemindeki New Orleans 49 C.kuzey enlemindeki Minnesota "da ocak ayı sıcaklık ortalamaları sırasıyla 13 C. ve - 16 C"dir. Batı kıyısındaki ise kış oldukça farklı geçer.Alaska"daki Aleut Adalarından gelen görece sıcak ve nemli hava kütlesi güneye yayılarak bulutlu bir hava ve çisenti yaratır.Büyük Okyanusun kuzeybatı kıyısında kalan hava nedeniyle kış tüm kıyıda ılıman geçer.Washington eyaletinde ocak ortalaması 1-7 C.Los Angeles "ta ise 7-18 C."dir. Yaz mevsiminde Meksika Körfezinden gelen sıcak,nemli hava kütlesi,Kanada"dan gelen soğuk kütleyi iterek iç bölgelerin ısınmasına yol açar.Mevsim değişimi sırasında Kayalık Dağların doğusunda iklim,Güneydoğu Asya"daki musonları andırır.Gene bu bölgede körfezden gelen havanın dengesiz ve nemli olması nedeniyle fırtınalar görülür.Sıcaklık ve nem güneyde daha fazla olmakla birlikte kuzey eyaletleri de yazın pek farklı değildir.Texas"ta ortalama bir temmuz günü sıcaklık 33 C.ye bağıl nem ise yaklaşık yüzde 75"e ulaşırken 1.612 km.kuzeyde bulunan Minnesota yalnızca biraz daha serin ve kurudur. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Çoğu kara ikliminde görüldüğü gibi ABD"nin büyük bölümünde de ilkbahar ve sonbahar güzel ama çabuk geçer.Sonbaharda doğu bölgeleri,günlerin ılık geçtiği geceleri ise kırağı görülen bir pastırma yazı yaşar.Ama,denizden ve karadan gelen hava kütleleri birbirinin yerini alırken kimi bölgelerde hava sertleşir. İKLİM BÖLGELERİ; ABD"nin Alaska ve Hawaii dışındaki toprakları,beş iklim bölgesine ayrılır.Nemli doğu,nemli Büyük Okyanus kıyısı,nemli-kurak geçiş bölgesi,kurak batı ve batı dağ iklimi,Kendi içlerinde de alt bölgelere ayrılan bu ana bölgeler arasında aslında kesin sınırlar yoktur.Bunun en önemli nedenleri yüzey şekillerinin aynı kalmasına karşılık,iklimin yıldan yıla değişmesi ve iklim,toprak ve bitki örtüsünün her zaman bütünüyle örtüşmemesidir. Nemli Doğu Bölgesi, Kuzey Amerika"daki iklim bölgelerinin en büyüğü olan nemli doğu bölgesinde,kışların uzunluğuna ve sertliğine bağlı olarak toprak ve ormanlar büyük farklılık gösterir.Geçmişte bölgenin çoğunu kaplayan ormanlar hem toprak yapısını,hem de yabanıl yaşamı önemli ölçüde etkilemiştir.Bölge,toprak yapısı ve bitki örtüsü bakımından doğu-batı yönünde dört büyük kuşağa ayrılır. En kuzeyde yer alan alt-kuzey orman bölgesi Kanada"daki tayganın güney sınırını oluşturur.Burası herdemyeşil,iğneyapraklı türleri kapsayan bodur bir orman bölgesidir.Asit oranı yüksek,geçirgen podzol toprakları sık sık geniş bataklıklarla kesintiye uğrar. Daha güneydeki nemli mikrotermal kuşakta kışlar daha ılımandır.yazlarsa uzun sürer.Genişyapraklı ağaçların herdenyeşil türlerin yerini aldığı karma bitki örtüsü ekonomik değer taşır.Bitki türleri arttıkça gri-kahverengi podzol toprakları verimsiz podzolun yerini alır.Kışın çoğunlukla don podzolun yerini alır.Kışın çoğunlukla don görülür.ve toprak aylarca karla kaplı kalır. Bunun altında yer alan nemli astropik bölgede yıllık büyüme dönemi yaklaşık 180-200 gün sürer.Ama eskiden orta derecede verimli olan kırmızı-kahverengi podzol toprakları bitki örtüsünün aşırı ölçüde kesilip yakılmasıyla zarara uğramıştır.Bir zamanlar genişyapraklı ağaçlardan oluşan zengin bir florayı barındıran bölgede bugün seyrek çam ormanları bulunur. Floridanın güney kıyılarında ABD"deki tek gerçek tropik bölge bulunur.Sıcak,yağmurlu yazları ılıman,biraz daha kuru kışlar izler.Sonbahardaki kasırga döneminde görülen sağanaklarla birlikte bu tipik,bir muson rejimidir.Florida deniz düzeyinden çok az yukarıda bulunduğu için Everglades gibi kimi bölgeler bataklıklarla kaplıdır.Bitki örtüsünün çoğunu tuzlu ortamları seven mangrov ve Amerika"ya özgü bazı çayır otları oluşturur. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Nemli Büyük Okyanus Kıyısı, Büyük Okyanustan gelen ılıman havanın etkisindeki bölgede iklim ve yaşam ortamları karmaşık bir mozaik oluşturur.Yağış çoğunlukla kışın görülür.yazları ise kuru geçer.Bölgenin batı kıyısında görülen kasvetli kışlar Avrupa"nın kuzeybatısını andırır.sıcaklığın sıfırın altında olduğu dağlık bölgelerde Alp tipi buzullar oluşur.Yazlar serin,bulutsuz ve çoğu zaman sislidir.Burada yetişen düz gövdeli ,herdemyeşil ağaçların kerestesinden yararlanılır.Gri- Kahverengi ,geçirgen podzol,toprak yapısına egemendir.Güneye indikçe Akdeniz iklimi görülür.
Kurak Batı Bölgesi: Nemli okyanus havasının ulaşamadığı bu bölge,Kanada"dan Meksika"ya kadar Büyük Ovaların batısında yer alır.Havanın aşırı derecede kuru olduğu yerler çöl,yarıkurak bölgeler ise bozkırla kaplıdır.Daha çok tuz çökelleri ve kum yığınlarından oluşan çöllerde bazen hiçbir bitki görülmez.kimi zamanda fundalıklar ve yağmurun ardından çiçek açan biryıllık bitkiler yetişir.Batının büyük bölümü yarıkurak bölgede yer alır.Yağışlar ender olmakla birlikte kıtaya özgü kimi yem bitkileri ve kokulu çalıların yetişmesi için yeterlidir.Kestane rengi bozkır toprakları ise iyi işlendiklerinde çok verimli olabilir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri nemli kurak geçiş bölgesi,batı dağ iklimi
NEMLİ -KURAK GEÇİŞ BÖLGESİ
Nemli doğu ve kurak batı bölgelerini ayıran bu belirsiz sınır kuşağı Texas"tan Kuzey Dakota"ya uzanır.Toprakları çoğunlukla lösten türemiştir.kuzeyde verimli çernozem,güneyde kırmızı çayır toprağı yaygın olarak bulunur.Genellikle kara iklimi egemendir.Çayırlar batıda kısa otlarla kaplı bozkıra karışır.doğuda ise Illinois ve İndiana yörelerinde ormanlarla birleşir. BATI DAĞ İKLİMİ Burada iklim yükseltiye göre değişir.Ovalar çoğunlukla kuru olmakla birlikte,yükseklik arttıkça sıcaklık düşer,buharlaşma azalır.ve rüzgarlar bir yamaçla karşılaştığında yağış artar.Çöl ve bozkırlardan bunları çevreleyen dağlara doğru çıktıkça önce savanlar,ardından nemli kuzey ormanları görülür.Dağlar yeterince yüksek olduğundan bu bitki örtüsü orman sınırına ve Kuzey Kutbu tundra kuşağına kavuşur.Büyük Okyanusun kuzeybatı kıyısında yer alan dağlık bölgeler dışında buzullara çok az rastlansa da ,yüksek dorukların çoğu karla kaplıdır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri bitki örtüsü
BİTKİ ÖRTÜSÜ
ABD"nin bitki örtüsüne,Alp tipi tundralar ile orman,çayır,ve çöller egemendir.Veymut çamı ( Pinus strobus) ,Amerika kızıl çamı ( Pinus resinosa),Pinus banksiana,suga,ladin ve balsam göknarı ( Abies balsamea) gibi ağaçlardan oluşan iğneyapraklı bir orman,Kanada sınırı boyunca Maine ve Minnesota arasında uzanır.Daha güneyde Apalaş Dağları yakınında ise iğneyapraklı ve yaprakdöken ağaçlar,yerini genişyapraklı ve sertodunlu ağaçları bırakır.Buradaki ağaç türleri arasında akçaağaç,meşe,dişbudak,yalancıakasya,ıhlamu r,sığla ağacı,ceviz Carya cinsinden ağaçlar,Batı çınarı,( Platanus occidentalis),kayın ve daha güneyde laleağacı bulunur.Atlas Okyanusu ve Meksika Körfezi kıyılarındaki ova ve dağlık bölgelerde ise çam yoğundur.Daha çok Büyük ovalar bölgesinde görülen çayırlar,batıda,dağlar arasında kalan havzalara ve Kayalık Dağların eteklerine kadar uzanır.Bu bölgenin bitki örtüsü büyük ölçüde bizonotu ( Bulbilis dactyloides),gramotu ( Bouteloua gracilis),sorguçotu ( Stipa) ve ayrıkotu ( Agropyron) gibiotlardan oluşur.Kayalık Dağlar,Cascade Sıradağları ve Sierra Nevada"daki alçak dağlar ve yüksak platoların çoğu gene iğne yapraklı ve ormanlarla kaplıdır.Çam,palmiye ve Virjinya meşesi (Quercus virginiana) gibi ağaçların yerini Florida"nın güney ucunda,Thrinax,Sabal ve Inodex cinsinden palmiyeler,incir,mangrov,Zanthoxylum coriaceum gibi daha tropik bitkiler alır.En sık ormanlar Cascade ve Kıyı sıradağlarının batısındaki Washington Oregon ve Kuzey Californiada bulunur.Buradaki ağaçların çoğu 30 m"den yüksektir. ABD"nin ana topraklarında yalnızca ağaç sınırının yukarısındaki dağlarda görülen Alp tipi tundralar ,kısa bir mevsim için çiçek açan küçük bitkilerden oluşur.Kayalık Dağların batısına düşen kurak yarıçöl bölgede en sık görülen bitki çalımsı bi yavşan türüdür.California"nın güneydoğusundan Texas"a uzanan çölde bazıları ağaç boyunda olan kaktüs türleri dışında avize ağacı türleri,akasya ve çeşitli çalılar yetişir. ABD yerli ağaçlar bakımından da zengindir.Aralarında en çok tanınanı sekoya olan bu türlerin dışında ülkeye özgü çiçekli bitkiler de 20-25 bin türü kapsar.Ayrıca başta Avrupa olmak üzere Asya ve tropik Amerika gibi başka bölgelerden buraya getirilmiş yüzlerce tür kimi yerlerde toplam bitki türlerinin en az yüzde 50"sini oluşturur. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri hayvan varlığı
HAYVAN VARLIĞI
Kuzey Amerika kıtasının büyük bölümü gibi,ABD de Amerika Kıtasında Kuzey Kutbu ve kuzey bölümü ile Grönland"ı içine alan Nearktik zoocoğrafya bölgesinde yer alır.Bu kuşakta Avrasya ve Kuzey Afrika"dakilere benzeyen hayvan türleri bulunur.Hayvanların bölgelere göre dağılımı,iklim ve bitki örtüsü kuşaklarıyla benzerlikler gösterir.Dolayısıyla,örneğin kurak batı bölgesinin hayvanları nemli doğu bölgesi ya da Büyük Okyanus kıyısının hayvanlarından farklıdır.Ama bitki kuşaklarından daha geniş olan hayvan kuşaklarını kesin çizgilerle ayırmak güçtür. ABD"nin hayvan coğrafyası Avrupa"dan göç nedeniyle doğal durumunu yitirmiştir.Hayvan dağılımının değişime uğramasındaki ilk neden avlanmadır.Bizon gibi aşırı avlanan hayvanların soyu tükenmiş ya da tükenmek üzeredir.Ormanların kesilmesi,.yeni yollar açılması,toprakların çitlerle çevrilmesi göç yollarının önünü kapatarak birçok hayvanın türünün doğal yaşam alanını etkilemiştir.Ayrıca kıtaya sonradan getirilen hayvan türleri geniş alanlara yayılarak yerli hayvanların yaşam alanlarını sınırlamıştır.Öte yandan,DDT gibi kimyasal böcek ilaçları besin zincirini bozarak özellikle memelilerde ve kuşlarda ölüm oranlarının yükselmesine yol açmıştır.Ancak ender durumlarda,yaşam alanlarının yapay değişime uğraması bazı hayvan türleri için olumlu etki yapmıştır.Örneğin,kır kurdu ve çeşitli geyik türlerinin dağılım alanları doğal çevrenin değişmesiyle genişlemiştir. ABD"nin tüm yörelerinde yaygın bulunan başlıca hayvan türleri arasında ak kuyruklu geyik,kara ayı,puma,doru vaşak,susamuru,mink,kunduz,kır kurdu,misk sıçanı ve kapan kaplumbağa en önemlileridir.Kuzeydeki iğneyapraklı orman bölgesinde yaşayan kunduz,tilki,kurt,sığın ,tavşan ,volverin ve susamuru Avrasya hayvanlarıyla yakın akrabadır.Balıklardan,Coregonidae familyasından tatlı su balıkları,sarı tatlı su levreği ve turna balığı,aynı akrabalık ilişkisini temsil eder.Kuzey hayvanları arasında tümüyle Kuzey Amerika"ya özgü sayılabilecek az sayıdaki türlerden biri de Kanada oklukirpisidir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri hayvan varlığı
Doğu ve güneydoğudaki ormanlık arazi,hayvan varlığı açısından ABD"nin en önemli bölgesini oluşturur.Bu bölgede yaşayan çeşitli balıklar,amfibyumlar ve sürüngenler Doğu Asya hayvanları ile akrabadır.Mississippinin aşağı kesiminde yaşayan bir mersin balığı türü buradan başka yalnızca Çindeki Yangtze Irmağında görülür.Apalaşlarda ise dünyadaki semender çeşitlerinin çoğuna rastlanabilir.Başka hiçbir kıtada üçten fazla semender familyası bulunmazken Apalaşlarda bu büyük amfibyum grubunu oluşturan sekiz familyadan yedisine rastlanır.Bölgede ak kuyruklu geyik,kara ayı,opossum,boz tilki,rakun,yabani hindi çeşitli ağaçkakanlara da rastlanır.Güney Amerika"daki familyalardan tangara,amerikasarıasması,kolibri,gibi türlerinde bulunduğu kuşlar,Avrasya"dakilerden farklılık gösterir.
Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus kıyılarının hayvanları birbirlerinden çok farklıdır.Doğu kıyısına özgü manati Florida"nın büyük ırmaklarında yaşar.Batıdaki Büyük Okyanus kıyısında ise denizaslanı ve öbür kulaklı fok türleri bulunur.Körfez foku ve Grönland fokunu da kapsayan bazı kulaksız fok türlerine ise her iki kıyıda da rastlanır. Batıdaki çayırlarda yaşayan başlıca hayvanlar,Amerika,bizonu,Amerika antilopu,kemirgenlerden avurdukeseli,Orta Asya"da akrabalarına rastlanan gelengi ve Eskidünya"dakilerden oldukça farklı olan Amerika porsuğudur.Başka bölgelerden gelen pek çok kuş türünün yaşadığı bu çayırlara özgü kuşların en iyi bilineni çayır tavuğudur. California,Nevada,Arizona,Utah,New Mexico ve Texas"ın bazı bölgelerini içine alan Sonora Çölü başta çıngıraklı yılan olmak üzere bir sürüngenler cennetidir.Zehirli Gila boncuklu keleri ise yalnızca burada görülür.Kanguru faresi,rakunla akraba olan miskkedisi ve domuzu andıran pekari de çölde yaşayan memelilerdir. Kayalık Dağlar ve batıdaki öbür dağ sıraları kayalıklarda yaşayan pek çok toynaklı hayvanıve kemiriciyi barındırır.Ada tavşanının akrabası olan,küçük pika,Alpler"de de görülen marmot,çeşitli koyun,keçi ve antilop türleri buralarda yaşar.Suda yaşamaya da uyum sağlamış bir kuş olan subakalı ise Asya ve Avrupa"da akrabaları olan,Kayalık Dağlara özgü bir türdür. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri yerleşme dokusu
YERLEŞME DOKUSU
Binlerce yıllık Yerli geçmişine karşın bugün New Mexico"nun bazı bölgeleri dışında,ABD"de Avrupa"lıların önceki yerleşim biçimlerinin etkisine pek rastlanmaz.Toprakların genişliği ve işgücünün azlığı nedeniyle benzeri görülmemiş bir nüfus hareketliliği geçici toprak kullanım ve yerleşim biçimleri ortaya çıkmıştır.Ülkenin doğal kaynaklarının zenginliğine bağlı olarak artan göç olanaklarıda bu hareketliliğe katkıda bulunmuştur.Arazi,insanların çabalarıyla,büyük ölçüde değişmiş,ama bu değişime genellikle olumsuz yönde olmuştur.ABD nin kentsel ve kırsal yerleşim bölgelerinde egemen olan,görünüm düzensizlik,ve dağınıklıktır.Tek tek yerleşim birimleri ne kadar usta işi bir mimariye ve sağlam yapıya sahip olursa olsun,komşu birimle ender olarak uyum gösterir.Bu durum Amerika"lıların aşırı bireyciliği toprak ve başka mallar üzerindeki yoğun spekülasyon,toprağa ve doğal zenginliklere karşı yararcı yaklaşım.hükümet politikaları ve yasalar tarafından pekiştirilmektedir.Zengin ulaşım olanakları da ülkenin görüntüsünün değişmesine katkıda bulunmaktadır. ABD"deki yerleşim birimlerinde 20.yüzyılın ortalarında görülmeye başlayan bir başka özellik,kırsal ve kentsel yaşam biçimlerinin birbirine yaklaşmasıdır.Kırsal kesim insanı hızla kentlileşmekte ,tarım makineleşmekte,kırsal yerleşimler kentlere benzemektedir.Metropoller de dağınık ,esnek ve düzensiz bir biçimde genişlemektedir. KIRSAL YERLEŞME: Kırsal yerleşim.biçimleri,ülkenin tarihi,ekonomisi,toplum yapısı,insanların düşünme biçimleri ve toprağın kırsal etkinliklerin temel yapısı.Kanada,Avustralya,Yeni Zelanda ,Arjantin,Güney Afrika, ve Çarlık Sibiryası gibi Avrupalıların sonradan yerleşime açtıkları ülkelerdeki ne çok benzer.Kısa dönemde kalkınıp zengin olmak isteyen göçmenler buraları hızla işgal etmiş ve işletmeye başlamıştır.Toprağın ve fiziksel kaynakların bol olduğu bu ülkelerde,ortaçağ ve yeniçağ Avrupa"sının görece istikrarlı düşünce ve kurumları yeni toplumsal ve siyasal koşullar altında büyük değişikliklere uğramıştır.Köylü olmayan bu kırsal topluluklar toprağa bağlı,durgun ve nüfus bakımından yoğun Asya,Afrika,Avrupa ve Latin Amerika toplumlarının temel özelliği olan insanla çevre arasındaki uyumlu ortak yaşamı da gerçekleştirememiştir. 1763 - 76 arasındaki dönem dışında,İngiltere"nin ve ABD hükümetlerinin resmi politikası,sınırı ekonomik ve doğal koşulların elverdiği ölçüde batıya doğru ilerletmek için tarımsal ve öbür tür yerleşimleri desteklemekti.İngiltere Krallığının kişilere ve şirketlere sınırları iyi tanımlanmamış geniş toprak parçaları dağıtması,bu toprakları alanların uygun fiyatlardan arazi satarak,kiraya vererek ya da bağışlayarak göçmenleri buralara çekmelerine olanak sağladı.Grup kolonileri kurma yolundaki çabaların en tanınmışı yerleşimlerin ilk yüzyılında New England bölgesinde görülen teokratik ve kolektivist yerleşim birimidir.Alan bakımından başka eyaletlerdeki kasabalara benzeyen New England kasabası temel yönetim birimidir.Kasaba içindeki ve çevresindeki topraklar grup kararıyla ailelere dağıtılırdı.Çiftçilerin ve başka meslek sahiplerinin evleri merkezi bir köyde toplanmıştı.Bu yarı komünal sistem koloni döneminin sonuna doğru bozuldu.ama kasaba varlığını sürdürdü.Daha sonraki dönemlerde başarılı olan başka bir örnek,Utah ve çevresindeki eyaletlerin Büyük Havza bölgelerindeki Mormon yerleşimleridir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Bağımsızlıktan sonra ilk 13 eyalet,sınırlarının ötesindeki batı toprakları üzerindeki bütün haklarını uzun pazarlıklar sonucunda yeni ulusal hükümete devretti.Bazı toprak parçaları ise özel gruplar için ayrıldı.Örneğin,Ohio"nun kuzeydoğusunda Connecticut Yerlilerine öncelik verildi.Ohio ve Indiana"da bazı topraklar Bağımsızlık Savaşı gazilerine ödül olarak dağıtıldı.Federal yönetim altında ulusal bir alan yaratıldı.Bu alana,1803"te Louisiana,daha sonra Mississippi ötesindeki topraklar ve 1819"da Florida katıldı.Texas"ta eyalet yönetimine bırakılmış olan kamu arazisi,önceki dönemde Fransız ve İspanyollar tarafından bağışlanmış olan topraklar ve Yerlilerin topraklarının bir bölümü bu düzenlemenin dışında tutuldu.Fedarel görevliler,1780"lerden başlayarak Ohio"nun batısındaki toprakların kadastrosunu,numaralanmasını ve değerlendirilmesini gerçekleştirdiler.Daha sonra bölgesel toprak büroları bu toprakları çok elverişli koşullarla buraya yerleşecek olanlara sattı.
Uygulanan yeni kadastro sistemine göre basit,dörtgen planlar hazırlandı.Yönetim birimleri ( township) her biri 9.65x9,65 km.boyutlarında,pusula yönlerinde uzanan bloklar halinde düzenlendi.Her birim 260 hektarlık 36 bölüme ayrıldı.Bölümlerin ayrım çizgileri üzerinde kamu yolları yapıldı. Kongre,kuruluşundan başlayarak,ulusal alanlardaki toprakların dağıtımı için bir dizi karmaşık düzenleme getirdi.Bunların en önemlisi,1862"de kabul edilen Çiftlik ( Homestead) Yasasıydı.Bu yasaya göre,belirli bir dönem oturmak ve toprağı iyileştirmek koşuluyla ger göçmene 65 ha toprak verilecekti.Bu tür yasaların hükümleri tarım teknolojisindeki değişmelere ve dağıtılacak toprakların niteliğine bağlı olarak farklılık gösterdi.Toprak dağıtım programı,nitelikli toprakları özel mülkiyete aktarma açısından başarılı oldu.Ama ulusal toprakların üçte birinden çoğu hala eyalet yönetimleri ile federal hükümetin tasarrufundadır. Amerikan kırsal yaşamının 20.yüzyılın başına rastlayan klasik döneminde tipik Amerikalı ya bir çiftlikte yaşıyordu ya da ekonomik açıdan çiftçilere bağımlı idi.Dünyanın başka ülkelerindeki benzerlerinden farklı olarak,çiftçi ailesi kentten ve komşularından belirli bir uzaklıkta tek başına yaşıyordu.Çiftlikler yerel geleneklere ve etkinlik türlerine göre farklılaşmıştı.Örneğin,ambar türleri ve çitleme yöntemleri farklıydı.Toplumsal etkinlik kırsal alandaki çok sayıda kilise ve okula dağıtılmıştı.Yılın en önemli olayları panayır ile siyasal ya da dinsel toplantılardı.Mekan dağınıklığının bir başka göstergesi kırsal kesime yayılmış olan aile ya da topluluk mezarlıklarıdır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Küçük kasaba ve köyler de bölgeden bölgeye farklılık görteriyordu.En çok bilinen tür olan New England kasabası aralarında kilise,yönetim binası,dükkanlar,ortadaki yeşil alanın çevresine dizilmiş yüksek ağaçlarla gösterişli evler bulunan seyrek dizilmiş binalardan oluşur.Daha az bilinen ama aynı derecede tipik bir başka yerleşim türüne,özellikle,Güneydoğuda ve Orta Pennsylvania "da rastlanır.Pennsylvania kasabası,yoğunluk,yapı malzemesi ve genel görünüm bakımından New England modelinden farklıdır.Sık ve genellikle birbirine bitişik,çoğunlukla tuğla,bazen de taş ya da ahşap binalardan oluşur.Binaların önündeki kaldırımlar daha çok tuğlayla döşenmiş ve buralara gölgeli ağaçlar dikilmiştir.Doğrusal planlı bu kasaba türünde ticari ve yönetsel yapıların bulunduğu bir meydandan çevreye yönelen bir ya da iki ana cadde vardır.ABD"de en çok rastlanan kasaba türü Ortabatıda geliştirilmiş olandır.Bu tür kasaba genellikle basit bir ızgara plan üzerine kurulmuş,işlevler ve mekansal olarak birbirinden ayrılmıştır.İş ve yönetim etkinlikleri kasabanın merkezinde yer alır.Evler,fabrikalar,demiryolu ve depolar kasabanın çevresinde geniş bir alana yayılmıştır.
Küçük kasabanın kente dönüşmesi Güneyde oldukça geç gerçekleşti .Birçok kentsel işlev ya mekansal olarak dağınıktı.ya da bölgenin ekonomik yaşamına egemen olan geniş tarım işletmeleri ( plantasyonlar) tarafından yerine getirilmekteydi.19.ve 20 yüzyıllarda kentler ve kasabalılar oluşmaya başladığında Güney,Ortabatı modelini izledi. Sınırlı bir alanı kaplamakla birlikte,Mormon ve İspanyol asıllı Amerika"lılaran yerleşimleri de ilginç özellikler gösterir.Dinsel gereklerin belirlediği Mormon yerleşimleri ,kare bloklardan ve bunları çevreleyen geniş caddelerden oluşan bir ızgara,plana göre kurulmuştur.Nüfus ve kültür bakımından Meksika"ya dayanan New Mexico"daki kasabalar ise genellikle standart Latin Amerikan modeline göre düzenlenmiştir.Bu modelin ayırıcı özelliği,ortada Katolik Kilisesi"nin yer aldığı kerpiç ya da taş evlerle çevrili bir meydanın bulunmasıdır. ABD"de "aile çiftliği"modelini gerçekleştirmede ve korumada başarılı olunamadı.Bir bölümünün yasal mülkiyeti belirsiz olan küçük mülkler ,satış miras ve kiralama gibi yollarla büyük mülkler içinde eritildi.Genel eğilim tarım işletmelerinin sayıca azalması ve ortalama işletme büyüklüğünün artması yönünde oldu.1980"lerin sonlarında ortalama çiftlik büyüklüğü 186 hektarın üzerindeydi.Tarıma elverişli toprakların yaklaşık yüzde 50"si ekilen toprakların ise yüzde 20"si bütün çiftliklerin yüzde 3"ünden azını oluşturan 800 hektardan büyük toprağa sahip çiftliklerin denetimindeydi.Çiftliklerin yüzde 60"sı ise 73 ha.ya da daha az toprağa sahipti.ve ekili alanın yüzde 15"ine yakın bir bölümünü elinde tutuyordu. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Yoğun sermaye kullanan dev boyutlu "neoplantasyon" aslında,tarımsal alanda kurulmuş bir fabrikadır.Bu yeni tür tarım birimlerine özellikle California ve Arizona"da ve Mississippi Deltasından rastlanır.Neoplantasyonların dışında daha küçük boyutlarda ama büyük yatırım ve gelişmiş işletme tekniklerini gerektirecek derecede yoğun biçimde işletilen tarım birimleri de vardır.Geniş ölçekli sermaye- yoğun tarım işletmelerinin artışına koşut olarak kırsal tarım nüfusu hızla düştü.20.yüzyılın başında 32 milyon olan kırsal tarım nüfusu .1940"ta 30 milyona,1980"lerin sonlarında 5 milyona indi.
Tarımsal nüfus azalırken ekonomik ve siyasal alandaki etkisi de gittikçe zayıfladı.ABD ileri derecede kentleşmiş,teknolojik bakımdan ilerlemiş bir topluma,dönüştü.Ama Amerikalılar gittikçe artan ölçüde ve kimi kez istemeden kentlere yönelirken ,hızla yok olan kırsal Amerika"nın anısı,toplumsal ve siyasal kararları yönlendiren özlemlerde ve varsayımlarda etkisini sürdürmektedir.Bu durum yalnız romancı,şair ve ressamların yapıtlarında değil,sanatın çeşitli dallarında filmlerde,televizyon programlarında,folklorda ,country ve western müziğinde ,siyasal konuşmalarda ve boş zamanın değerlendirilmesinde de görülür. 1920"lerin sonrasında,Amerikan kırsal yaşamında Avrupalıların yerleşmesinden o güne değin geçen üç yüzyıl boyunca görülenden daha köklü bir değişiklik ortaya çıktı.Bu değişikliğin kökeninde bütün dünyayı etkilemiş olan büyük toplumsal ve ekonomik dönüşümler yatıyordu.Ama bu değişmenin başlıca aracı içten yanmalı motor olmuştu.Bu buluşun sonucu olan otomobil,otobüs ve kamyon ,demiryolu sisteminin yerini aldı.Kırsal ve kentli nüfusun hareketliliği önemli ölçüde arttı.Ulaşım sisteminde ki bu değişiklik küçük,kasabalarında değişmesine yol açtı.Karayollarına ya da kent merkezlerine yakın olan kasabalar 1970"ten önce zengişleşmeye başladı.bir bölüm,kasaba ise çökmeye yüz tuttu.1970 sonrasında ise kırsal kesim ve küçük kasaba nüfusu metropoliten alanlardaki nüfustan daha hızlı artarak yüz yıllık kentleşme eğilimi tersine çevrildi. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Amerika"lılar gittikçe daha fazla hareketlilik kazanırken kırsal Amerika"nın görüntüsü de temelden değişti.Karayolları ülkenin ana damarları haline geldi.Bir zamanlar yerel kasabada ya da kentte yoğunlaşmış olan işlevler ana yolların kenarına kilometrelerce uzanan şeritlere taşındı.Günümüzde ,ABD"deki metropolitenleşme eğilimi yalnız kentleri ve çevrelerini değil,kırsal kesimi ve kırsal nüfusun geniş bir bölümünü de içine almaktadır.Yöresel el sanatları ve bölgesel özelliklerindeki gerileme, çiftlik evleri ve araçları ,çitler,ambarlar ve giysilerde açıkça gözlemlenmektedir.
Kentlerde yaşayan Amerikalı,kırsal kesimde çalışana oranla çok daha fazla tüketmektedir.Kırsal ekonominin nasıl bir biçim alacağını belirleyen de kentlerdir.Kentli nüfus hafta sonlarında ve tatillerde kırsal kesime ve buradaki ikinci evlerine akın eder.Boş zamanları değerlendirme ve eğlence turizmi ise birçok kırsal yörenin en önemli gelir kaynağıdır.Büyük kentler su ve enerji gereksinimlerini karşılayabilmek için kırsal alanlara gittikçe daha fazla sokulmaktadır.Kırsal nüfusun çoğunluğu da artık yakındaki bir kente,kolayca ulaşabilmektedir.Böylece,kırsal kesimde yaşayan birçok insan kentlerdeki işlerde tam ya da yarım gün çalışma olanağına kavuştuğundan kırsal nüfusun daha fazla azalması önlenmiştir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri kentsel yerleşme
KENTSEL YERLEŞME;
ABD kırsal ağırlıklı bir yerleşim modelinden kentsel topluma geçiş sürecinde ,öbür gelişmiş ülkelerinkine benzer bir yol izlemiştir.Günümüzde,ABD nüfusunun dörtte üçü,kent alanları ya da "kentleşmiş bölgeler" diye nitelenen ve ülke yüzölçümünün yüzde ikisinden az bir alanı kaplayan yerlerde toplanmıştır.Ayrıca ,nüfusun en az yüzde 15"e ekonomik ve toplumsal açıdan kentsel sayılabilecek dağınık yerleşim birimlerinde oturmaktadır. Koloni döneminde ve bağımsızlığın ilk yıllarında nüfusun yüzde 95"inden fazlası kırsal kesimde yaşıyordu.Ama,daha baştan beri kentler de yerleşim sisteminin temel öğeleriydi.Boston,New Amsterdam ( New York) ,Jamestown,Charleston ve Philadelphia,bulundukları kolonilerle aynı zamanda kurulmuştu.Bunlar,Kuzey Amerika"nın öteki önemli koloni Kentleri gibi,okyanusa açılan birer limandı.En azından 20.yüzyılın başına değin Amerikan kentlerinin tarihsel coğrafyası art arda gelişen ulaşım sistemleriyle yakından ilişkilidir.Başarılı olmuş kentlerin yerleri ve iç yapıları geniş ölçüde ulaşım sistemleri tarafından belirlenmiştir. Koloni döneminin kentleri,çiftlik ve orman ürünlerinin ve öbür hammeddelerin ülkenin iç bölümlerinden toplanıp,Antillere Afrika"ya ya da Avrupa"ya gönderildiği noktalardı.Mamul mallar,Amerikada az bulunan hammaddeler ve göçmenler de gene bu kentlerden giriyordu.Söz konusu kentler,temel olarak pazar yeri ve antrepo görevi üstlenmişti.Toplumsal ,askeri,dinsel ve eğitsel işlevlere buralarda pek az yer verilmişti.İç bölümlere ulaşımın yetersiz ve pahalı oluşu yüzünden kentler ya okyanusa bakan körfezlerin kıyısında ya da ırmakların ağzında kurulurdu.1800"ler öncesinde liman olmayan kentler arasında yalnız Lancaster,York ( Pennsylvania) ve Williamsburg,( Virginia ) önemlidir.İç bölgelerin kalabalıklaşması,kanallar ve düzgün yollar ağının genişlemesiyle,çeşitli yolların kavşak ağının genişlemesiyle çeşitli yolların kavşak noktalarında ya da iki farklı ulaşım sisteminin birleştiği yerlerde Buffalo,Pittsburgh,Cincinnati ve St.Louis gibi kentler kuruldu.Konumları nedeniyle hinterlanda hizmet veremez duruma gelen New Castle ( Delaware,) Newport ( Rhode Island ).Charleston ( Güney Carolina) Savannah ( Georgia) ve Portland ( Maine) gibi eski limanlar durgunluk dönemine girdi. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri kentsel yerleşme
1850"lerden1920"lere değin yeni kentlerin başarısı ve eski kentlerin daha da gelişmesi,bunların yeni demiryolu sistemi üzerindeki yeriyle ve kendilerine bağımlı geniş topraklar üzerindeki etkileriyle yakından ilişkiliydi.Suyollarının kenarındaki demiryolu kentlerinin nüfusu ve zenginliği kısa sürede arttı.Demiryolu çağının ürünü olan kentler de önemli ölçüde gelişti.19.ve 20.yüzyıllardaki hızlı sanayileşmenin büyük bölümü su ve demiryolu ulaşım sistemlerinin geliştirilmiş olduğu yerlerde gerçekleşti.Ayrıca,Pennsylvania"nın kuzeydoğusundaki maden kömürü bölgesi,New England"daki fabrika kentleri,Carolina ve Virginia Piedmont"taki tekstil merkezlerinde imalat sanayisinin gelişimi.beraberinde hızlı kentleşmeyi,bunun sonucunda ise ulaşım kolaylıklarını getirdi.Altın,gümüş,bakır,kömür ve demir gibi madenlerin 20.yüzyılda ise doğal gaz ve petrol kaynaklarının işletilmesi geçici kent merkezlerinin kurulmasına yol açtı.Ekonomik temeli ne olursa olsun erken ve sağlam bir başlangıç kentler arası rekabette belirleyici bir rol aynadı.Kentsel sermaye ve nüfus,yeterli bir ilk hareket verildiğinde,kendiliğinden genişleme eğilimi gösteriyordu.Çevrelerindeki doğal kaynaklar kıt olsa bile,iyi bir ticari başlangıç,uzak yerlerle kara ve deniz bağlantısı ve zengin bir yerel beceri sermaye ve girişimcilik birikimi,büyük kentlerde dünyanın en geniş sanayi ticaretve nüfus yoğunlaşmasını yarattı. Amerikan kentlerinin 1900 öncesindeki gelişimi coğrafi konumları belirliyordu.kentlerin gelişimi,malların ve hizmetlerin üretimi,toplanması ve dağıtımıyla yakından ilişkiliydi.Zamanla bu modelden sapmalar oldu ve fiziksel etkenler yerini toplumsal etkenlere bıraktı.En başarılı kentler,gittikçe artan,ölçüde daha ileri,hizmet üretim ve tüketim biçimlerine,özelliklle bilgi üretme ve yayma,işletmecilik v e boş zamanları değerlendirme etkinliklerine yöneldiler,Washington hükümetin ve onu destekleyen etkinliklerin güçlü bir kalkınmaya yol açtığı bir metropol olarak ,bu yeni durumun en çarpıcı örneğidir.Hemen bütün eyalet başkentleri benzer bir demografik ve ekonomik gelişme gösterdi.Büyük bir yüksekokulun ( college) yada üniversitenin bulunduğu kentler de hızla gelişti. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Halkın göreli refahının ve boş zamanının artması ve sanayi üretiminde emek girdisinin azalmasıyla birlikte,yalnızca zevk için gezenlere,tatile çıkanlara ve emeklilere hizmet veren yeni kentler,ortaya çıktı.Florida,Nevada,California,Arizona ve Colorado"daki pek çok kent bu türdendir.I.Dünya Savaşı sıralarında otomobilin özel ulaşım aracı olarak gelişmesiyle birlikte American kentleri de nicelik ve nitelik yönünden yeni bir döneme girdi.Daha önceleri,kentlerin büyüklüğü ,yoğunluğuve iç yapısını yayaların ve toplu taşıma sistemlerinin kısıtlamaları belirliyordu.Kent görece derli topluydu.iyi belirlenmiş bir tek merkezi vardı ve dış mahallelere yapılan eklemelerle büyüyordu.Otomobilin yaygınlaşması çeşitli hizmetlerin ve karayollarının gelişmesi,Amerikan kentlerini parçaladı.ve daha dağınık birimlere dönüştürdü.Kentler çevrelerindeki kırsal alanlara yayıldı.Pek çok küçük kasaba uydukent haline geldi ya da kent tarafından yutuldu.Her kentin çevresinde yarı kentleşmiş bir kuşak oluştu.Dairesel biçimde gelişen geleneksel kent yerini görece biçimsiz çok merkezli ve yaygın bir metropole bıraktı.
Amerikan kentleri bulundukları yerden çok.belirli bir dönemin ürünleridir.o dönemin düşünce biçimlerini ve teknolojik gelişmelerini yansıtırlar.Bir bütün olarak alındığında,Amerikan kentlerinin başka ülkelerden farklı olduğu görülür.Ulusal siyasal yapı halkın toplumsal eğilimleri ve kentleşmenin güçlü bir biçimde dışa doğru yayılması toplumsal ve ekonomik açıdan birleştirici birimler olan metropollerin siyasal açıdan parçalanmasına yol açmıştır.Bir tek metropoliten alanın birçok kenti ve kasabayı içine alması,hem görünümde hem de işlevlerde değişiklik yaratmıştır.Modern Amerikan kentleri keskin karşıtlarının görüldüğü yerlerdir.Tarihsel yapıların ve anıtların korunması yolundaki gittikçe güçlenen akıma karşılık,yıkımlar ve inşaat hiç durmadan sürmektedir.Kentlerde tarihin ve sürekliliğin izlerine pek rastlanmaz.Bugünkü görünümüne bakarak New York kentinin 1620"de,Detroit"in 1701"de kurulduğuna inanmak güçtür.Kent merkezlerinde mühendislik anlayışı ve kentin işlevinin "iş yapmak" olduğu görüşü egemendir.ticari ve yönetsel etkinlikler ağırlıktadır.ve kilise,park gibi kar getirmeyen bina ve alanlara pek yer yoktur.Ortaçağ Avrupa kentlerinde temel bir işleve sahip olan ketadralin yerini Amerikan buluşu gökdelenler almış,bazı kentlerde dinsel olmayan büyük anıtlar yapılmıştır.Büyük bir olasılıkla,geleceğin arkeologları yapacakları kazılar sonunda Amerikan toplumunun mühendisler,mimarlar ve buldozer operatörlerinden oluşan bir oligarşi tarafından yönetildiği sonucuna varacaklardır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri kültür bölgeleri
ABD "de kentsel yerleşimin dışa doğru benzeri görülmedik bir biçimde yayılması ortaya yeni yerleşim türleri çıkarmıştır.Aslında iki ya da daha çok kentin gelişme alanlarının örtüşmesi ilk kez 19.yüzyılda Avrupa"da görülen bir olaydır.Ama bugün Atlas Okyanusu kıyısında,Boston"dan Richmond"a ( Virginia) kadar uzanan megalopoliste ( süper kent) bu gelişme görülmedik boyutlara ulaşmıştır.Büyük Göller yöresindeki Chicago çevresinde oluşan megalopolis Illinois ve Wisconsin"ın Detroit çevresindeki ise Michigan ve Ohio da Santa Barbara"dan San Diego"ya Florida da ise Jacksonvilleden Miami"ye kadar uzanan megalopolislerden söz edilebilir.Toprak kullanımı sıkı ve ciddi bir biçimde megalopoliten bir nitelik kazanacağı söylenebilir.Bu model,her biri komşularıyla yakın ilişki içinde olan çok merkezli kentsel alan kümelerinden oluşacaktır.
KÜLTÜR BÖLGELERİ: ABD"nin "kültür alanları " ya da "geleneksel bölgeleri" arasındaki farklar,daha eski,ve istikrarlı ülkelerdekine oranla daha hızlı ve biçimde yok olma eğilimindedir.Ama düşünce ve davranışların ülke ölçeğinde standartlaşmasına karşın eski kültür alanlarının etkisi günümüzde de görülmektedir.Örneğin,ABD tarihinin en ciddi siyasal krizi,ve en kanlı silahlı çatışması İç Savaş"ta Güney"in farklılığı önemli bir rol oynamıştır.İç Savaştan bu yana bir yüzyıldan fazla zaman geçmesine karşın Güney siyasal,ekonomik ve toplumsal açıdan güçlü bütünlüğünü korumakta,onun özel durumu din,eğitim,spor ve edebiyat çevrelerinde kabul görmetedir. Daha da ilginci,20.yüzyılın ürünü bir dizi yeni kültür alanının ortaya çıkmasıdır.En iyi örnek,kendine özgü kültürü nedeniyle eyalete çok sayıda göçmenin gelmesine yol açan Güney Californiadır.Benzer eğilimlere Floridanın güneyinde Texas"ta New Mexico ve Arizonada da rastlanır.Büyük kentler ayırıcı özelliklerini yitirmiş gibi görünseler de ayrıntılı bir inceleme buralarda dil,din beslenme,folklor halk mimarisi,el sanatları siyasal davranış ve görgü kuralları bakımından önemli bölgesel farklılıkların var olduğunu gösterir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri kültür bölgeleri
Aslında,kıta üzerinde yer alan 48 eyaletin yönetsel bölümünü bugünkü toplumsal,ekonomik ve kültürel ayırımlarla uyum içinde değildir.Eyaletler genellikle birden çok kültürel ve siyasal alanı ya da bunların parçalarını kapsar ya da geniş bir kültür alanının bir bölümünü oluşturur.örneğin,California,Missouri,Illinois, Indiana ve Florida"nın kuzeyiyle güneyi arasında keskin ayrılıklar görülür.Tennesseelilere bakılırsa,gerçekte üç ayrı Tennessee vardır.Virginia da karşıt kültürel öğeler öylesine güçlüdür ki 1863"te Batı Virginia"nın Birlik"e kabulüyle gerçek bir bölünme meydana gelmiştir.Genellikle kültürel sistemler,ekonomik ve kentsel sistemlere oranla daha yavaş değişmektedir.İmalat sanayisi etkinliklerinin yoğunlaştığı kuşak dört geleneksel kültür alanının belirli bölgelerini kapsar.Maine"nin güneyinden Virginia"nın ortalarına kadar uzanan kentsel yayılma kültürel farklılıklardan etkilenmemektedir.
ABD"nin kültür alanlarının kökenleri Avrupa"ya uzanır.ve Avrupa"dan gelenlerin ve getirdikleri yaşam biçimlerinin yeni çevreyle etkileşimin bir sonucudur.Yerli kütlürle Amerika"nın çağdaş kültürünün oluşmasına pek az katkıda bulunmuştur.Yalnız Güneybatıda ve Okhahoma"nın bazı yörelerinde,Yerli öğesinin dikkate değer bir etkisi olmuştur.Amerika"daki kültür alanları başlıca 5 başlık altında incelenebilir. NEW ENGLAND New England,Bağımsızlık Savaşını izleyen hızlı yayılma yüzyılında New England ülkenin en ağırlıklı bölgesiydi.Eğitim ,siyaset,ilahiyat,edebiyat,bilim,mimari ve teknoloji açısından bu bölge önde gelmekteydi.New England 1780 - 1880 arasında ülkede egemen olan düşüncelerin ve üslupların temel kaynağıydı. İlk iki yüzyıl boyunca New England"ın nüfusu şaşılacak derecede türdeşti.İngiltere"den gelmiş olan göçmenler ,birkaç istisna dışında aynı dini,aynı dili,aynı toplumsal örgütlenmeyi ve bakış açısını paylaşıyordu.Burada,özellikle lehçede kent yapısında ve halk mimarisinde belirgin olan bir bölgesel kültür biçimlendi.Halkın kişiliği de bölgesel kültür biçimlendi.Halkın kişiliği de bölgesel olarak farklılaştı.New Englandlı "Yankee" kendine güvenen tutumlu,yaratıcı ve girişimci bir insan olarak görülmeye başladı.1830"larda başlayan yabancı göçmen akını New England kişiliğini etkileyip değiştirdiyse de başlangıçta oluşan kişiliğin bazı özellikleri varlığını sürdürdü. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Güney,Başlangıçtaki üç İngiliz- Amerikan kültür bölgesi arasında en genişi,ulusal normlar bakımından en kendine özgü olanı,ve bu normları en geç kabul edeni Güney"dir.Önceleri öbür bölgelerden o denli farklıydı ve bu farklılıktan o kadar gurur duyuluyordu ki başka bölgelerle siyasal birliği sürdürüp sürdüremeyeceği kuşkuluydu.Bu farklılıklar kırsal ekonomi,lehçe,beslenme,giysi,folklor ,siyaset ,mimarlık,toplumsal adetler ve boş zamanların değerlendirilmesi gibi,insan etkinliğinin hemen her alanda bugün de varlığını sürdürmektedir.Bununla birlikte 20.yüzyılda Güney ile ülkenin geri kalan bölümü arasında en azından ekonomik davranışlar ve maddi kültür açısından bir yakınlaşma meydana gelmiştir.Ulusal çizgiden ısrarlı bir sapmanın Güneyde daha ilk yerleşim yıllarında başladığı söylenebilir.Güney"e gelenler hemen hemen tümüyle İngilizdi ve bu yönden New England"a gelenlerden pek farklı değildir.Ama Güney"e yerleşenler amaçları ve toplumsal değerleri bakımından farklı ,kırsal niteliklerini ve Avrupa"dan getirdikleri aile ve toplum yapısını koruma konusunda daha tutucuydular.Afrika"dan çok sayıda köle getirilmesi ve Yerlilerle Kuzey"e oranla daha yoğun bir ilişki içine girmeleri de bu açıdan etkili oldu.Ayrıca,alışkın olmadıkları ekonomi,yerleşme ve toplumsal örgütlenme de Güney"in öbür kültür alanlarından farklılaşmasına katkıda bulundu.
Gerek köken,gerek mekansal yapı bakımından dağınıklık gösteren Güney"de çeşitli etnik öğelerin yoğunlaştığı alt bölgeler görülür.Gene de ,Güney kültür bölgesi farklı yollar izleyen çeşitli öğelerin tek bir bölgesel bilinç ve yaşam tarzı içinde kaynaşmasının bir örneği olarak görülebilir.Teknolojinin ülke çapındaki ana gelişme çizgisine katılmadaki yavaşlığı nedeniyle,Güney,öbür geleneksel kültür bölgelerinden daha fazla alt bölgeye ayrılabilir. ORTA BÖLGE, Orta Bölge,Bu bölge New England ve Güney kadar önemli olmakla birlikte,çok çarpıcı özelliklerle öbür bölgelerden ayrılmaz.Bunun nedeni,bölgenin ABD"nin gelişimi içinde merkezi bir yere sahip olmasından kaynaklanabilir.Orta Bölge,Orta Atlantik ve Yukarı Güney eyaletlerini içine alır,Pennsylvania,New jersey,Delaware ve Maryland,Avrupalıların bu bölgeye ciddi göçü,ana kültür merkezlerine göçten birkaç kuşak sonra başladı.Felemenklilerin,İsveçlilerin ,Fillerin ve İngilizlerin etkisiz ve başarısız göç girişimlerinin ardından 17.yüzyılda William Penn ve arkadaşları tarafından başlatılan göç başarılı oldu.Güneydoğu Pennsylvania"da bu kültür bölgesinin ayırıcı özellikleri daha başlarda belirginlik kazandı ve önce ticaretin sonra da sanayinin gelişmesine hızla ayak uyduran çalışkan ,dengeli ve zengin bir tarım toplumu oluştu.Bölgenin büyük bölümü 18.yüzyılın ortasında kentsel bir nitelik kazandı ve en azından bu bakımdan kuzey ve güneydeki komşularının önüne geçti. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Orta Bölge,etnik açıdan çoğulcu yapısıyla da öbürlerinden ayrılır.Bu bölgeye İngiltere"den gelen farklı etnik ve dinsel gruplar daha başlangıçta Avrupa kıtasından gelenlerle karıştılar.Böylece ortaya çıkan çeşitlilik zamanla arttı.Oluşan etnik gruplar mozaiği New York,New Jersey ve Maryland"ın büyük kesiminde varlığını sürdürmektedir.Benzer bir çoğulcu etnik yapı New England ve Ortabatı"da da görülür.ama çeşitliliğin en çok olduğu kesim Orta Bölgedir.
Düzensiz dağılmış olmakla birlikte Alman öğesi bu bölgede her zaman güçlü olmuştur.Alman asıllılar birçok kentte nüfusun yüzde 70"ini aşar.İngiliz - Amerikan kültürü üstün gelmeseydi.bölgeye Alman Pennsylvaniası adı verilebilirdi. Coğrafi özellikler ve göçler Orta Bölgeyi Maryland Piedmon"ta ,Virginia ve Batı Virginia"ya kadar uzatmıştır.Bölgenin bazı özellikleri Apalaş yöresinde ve giderek Güneyde bile görülebilir.Kuzeyde ise,Orta Bölge ile New England kolayca birbirinden ayrılamaz.Burada hemen hemen eşit güçte iki bölgesel akımın özellikleri bir araya gelmiştir.Batıya doğru Orta Bölge ancak Doğu Ohio"ya kadar uzanır ve bu yörede Ortabatı ile birleşir. Ortabatı,Varlığı herkesçe bilinen bu büyük üçgen alanın nerede başlayıp nerede bittiği konusunda kimse emin değildir.Üçgenin bir köşesi Pittsburgh dolaylarında,batıdaki iki köşesinden güneydeki Kansas"ta kuzeydeki ise Güney Manitoba"dadır.Ortabatının tarihsel coğrafyası pek incelenmemiştir.Ama bu kültür bölgesi koloni döneminin üç kültür bölgesinin bir bileşimi niteliğindedir.v bu bileşim ilk olarak Ohio Vadisinin kuzeyinde ortaya çıkmıştır.İlk yollar Ohio"ya yöneliyordu.Orta Bölge"den New England "dan ve Güneyden gelen halklar ve kültürler bu yollardan Ohioya aktı.Burada oluşan melez kültür ise Batı"ya göçlerle bir yelpaze gibi yeni açılan topraklara yayıldı. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
Aşağı ve Yukarı Ortabatı diye adlandırılan ve 41.enlemle birbirinden ayrılan iki alt bölgeden söz edilebilir.Yukarı Ortabatı"da New England ve Orta Bölge etkileri görülür.Alman,İskandinavyalı,Slav ve öteki WASP ( White,Anglo-Saxon,Protestant,"Beyaz Anglosakson,Protestan") olmayan öğeler,İngiliz öğesinin ağır bastığı bu bölgeyi çeşitlendirmiştir.Siyahların azlığı dışında Aşağı Ortabatı Protestan ve İngiliz öğelerin ağırlıkta olduğu yapısıyla Güneye benzer,Burada,Katoliklerin ya da WASP olmayan öğelerin çoğunlukta olduğu yöreler olmakla birlikte,bir bütün olarak ele alındığında bölgedeki WASP öğelirinin önemi,ülkenin çoğu yöresinden daha fazladır.
Batı,Buraya kadar anlatılan kültür bölgeleri ülkenin doğu yarısını kapsar.Geriye kalan yarıyı bölümlere ayırmakta ise bir ikilemle karşılaşılır.İnsanların zihnindeki "Amerika"nın Batısı" kavramı,romantik sinema ve televizyon görüntüleriyle sürekli olarak güçlendirilmiştir.Yaygın sığır yetiştiriciliğinin Batı"daki yaşamın bütün yönlerini özetlediğini kabul etmek kolaydır.Bir dönemde Batı"daki toprakların yarıdan fazlasında hayvancılık yapılmış ama toplam nüfusun ancak küçük bir bölümü bu etkinlikle uğraşmıştır.Bu nedenle hayvancılık bir alt kültür olarak ele alınabilir ama bölgesel kültürü tek başına temsil edemez. Özgün,geniş ve tek bir Batı kültür bölgesinin varlığı tartışmalıdır.Bütün toprakların değerlendirildiği ve farklı kültürlerin birbiri içine geçtiği Doğu"dan farklı olarak,Batıdaki nüfus yoğunlaşma merkezleri,neredeyse ıssız,geniş dağ ve kurak çöl parçalarıyla birbirinden ayrılmış vahalara benzer.Bu birbirinden kopuk merkezlerin ortak özellikleri şunlardır. 1- Temelde ülkenin doğusundan ve ayrıca Avrupa ,Meksika ve Doğu Asya"dan kaynaklanan kültürlerin iç içe geçmiş olması. 2- bir alt bölge dışında 1840"larda yerleşilmeye başlandığı için ortaya çıkan,modern yaşamın yaygınlığı,Bazı yöreler henüz gelişmemiş ya da kısmen oluşmuş kültürel birimler olarak görülebilir.Belirli bir kişilik kazanmış olan öteki yöreleri ise birincil ya da ikincil kültür bölgeleri olarak sınıflamak güçtür. Batıda Yukarı Rio Grande ,Mormon Güney California ve Kuzey California gibi,özgün kültürel özellikler gösteren birkaç alt bölgeden söz edilebilir.Bunlara,hem Güneyden hem da Batı"dan belirli özellikler almış olan Texas ve Oklahoma alt bölgeleri de eklenebilir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri nüfus
NÜFUS;
1991"de 252.177.000 olan ABD nüfusunun yaklaşık yüzde 85"i beyazlardan yüzde 12"si Siyahlardan oluşur.İspanyol asıllıların oranı yüzde 6.4 ,Asya ve Büyük Okyanus adalarından gelmiş olanların oranı yüzde 1.5 ,Yerlilerin ve Eskimoların oranı ise yüzde 0.6 dolayındadır.Etnik açıdan büyük çeşitlilik gösteren ülkede,1979"da yapılan bir araştırmaya göre halkın yüzde 44"ü " Amerikalı"dan farklı bir kökenden geldiğini belirtmiştir.Bunların yüzde 29"u Alman ,yüzde 24"ü İrlandalı,yüzde 22"si ise İngiliz kökenli olduğunu ileri sürmüştür.Bunları sırasıyla ,Afro - Amerikan ya da Afrika,İskoç,Fransız ,Meksikalı,Porto Rikolu ve Kübalı dahil İspanyol ,İtalyan,Amerika Yerlisi,Polonya ve Felemenk asıllı olduğunu söyleyenler izlemiştir. 1991 verileriyle,doğum oranı binde 16.4,ölüm oranı ise binde 8.5"tir.Genellikle ailenin geliri ve eğitim düzeyi arttıkça çocak sayısı azalır.1980-85 döneminde yıllık nüfus artış oranı yüzde 1 düzeyinde olmuştur.Ortalama yaşam süresi erkekler için 72 yıl,kadınlar için 78.8 yıldır.Ama bu süreler siyahlar için ortalama 5 yıl daha azdır.ve ölüm oranları beyaz olmayan gruplarda daha yüksektir.Kalp hastalıkları,kanser gibi kronik hastalıklar en önemlisi ölüm nedenlerini oluşturur. ABD nüfusunun çoğunluğu bugün göreli olarak yüksek düzeyde maddi rahatlığa,zenginliğe ve güvenliğe sahiptir.Bununla birlikte Amerikalılar arasında bir karamsarlık ve bölünmüşlükten söz edilebilir.Artan suç oranları,ırklar arasındaki eşitsizlik ve adaletsizlikler,kentlerdeki çöküntü ,nükleer tehlike,çevre kirliliği,uyuşturucu kullanımı ,işsizlik ve yaşam pahalılığı gibi sorunlar Amerika"lıları kaygılandırmaktadır.Ekonomik belirsizlik,toplumsal gerginlik,ve bölünmeler birçok kamuoyu araştırmalarına göre Amerikan yurttaşlarının hoşnutsuzluğunun temel kaynaklarıdır.Birçok Amerikalı bu sorunların "Amerikan rüyası" diye bilinen idealin bütün nüfusa,özellikle azınlık gruplarına eşit biçimde yaygınlaştırılamamış olmasından kaynaklandığına inanmaktadır.Amerikan toplumunun geleneksel idealine göre,ülke toplumsal ,siyasal,ekonomik,ve dinsel özgürlüğün egemen olduğu,insanların birbirlerine iyi davrandıkları ve bireylerin ancak yeterince çalıştıkları taktirde amaçlarını gerçekleştirebildikleri bir "fırsatlar ülkesidir." Bu eşitlikçi ideallere olan inancın paylaşılması.Amerika"lılar arasındaki belki de en güçlü bağdır.Ama etnik grupların henüz eşitlik elde edememiş olması birçok Amerikalıyı rahatsız etmektedir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri etnik bileşim -ilk amerikalılar-beyaz etnik gruplar-siyahlar
ETNİK BİLEŞİM
Etnik Bileşim,Amerikan toplumu türdeş değil,çeşitli gruplardan oluşmuş çoğulcu bir nitelik taşır.ABD"nin bütün uluslardan ve kültürlerden gelen insanların bir araya gelerek "Amerika"lıların oluşmasını sağlayan büyük bir "eritme potası" olduğu inancı ,birçok yönüyle gerçeği yansıtmaktan uzaktır.20.yüzyılın ikinci yarısında azınlıklar,özellikle de Siyahlar ve öteki etnik gruplar toplumsal değişimi zorlamak amacıyla,örgütlenmeye başlayınca,Amerikan toplumu ulusal nüfusu oluşturan çeşitli etnik ve ırksal grupların özelliklerinin farkına varmaya başlamıştır. İLK AMERİKA"LILAR; Yaklaşık,1860"a değin ABD nüfusu göreli olarak türdeşti.Büyük çoğunluğu"Beyaz ,Anglosakson,Protestan" idi.( WASP) ve bunların da çoğu İngiltere"den gelmişti.1820-60 arasında Amerika"ya ayak basan 5 milyon Avrupalı göçmenin onda dokuzu İngiliz,İrlandalılar ya da Almandı.Bazı Katolik İrlandalılar dışında,bu ilk göçmenlerin çoğu İngiliz Protestanlığı tarafından kolayca özümlendi.Ne var ki,İç Savaş"tan sonra İtalya ,Balkanlar,Polonya,ve Rusya gibi Orta ve Güneydoğu Avrupa ülkelerinden de çok sayıda göçmen Amerika"ya gelmeye başladı.1860"tan 1920"ye değin 30 milyon yeni göçmen Amerikan kentlerini istila etti.Göçmenler kendi mahallelerini kurdular.Kendi etnik derneklerini kulüplerini gazetelerini,ve tiyatrolarını,hızla geliştirdiler.Bu grupların yaşadıkları yerlerde belirgin kültürel ve toplumsal farklılıklar gösteren bölgeler ortaya çıktı.Göçmenler ayrı mahallelerde yaşamakla birlikte Amerikan yaşamının dışında kalmadılar.aralarından zeka ve yetenekleri ile sivrilenler başarıya ulaştı.Ama Amerikan toplumsal düzenine her zaman "Yankee"ler egemen oldu. BEYAZ ETNİK GRUPLAR: Beyaz etnik gruplar,bu deyim ,1970"lerin başında Polonya,İtalya,Litvanya,Bohemya,Slovakya asıllılar gibi,çoğunluğu ABD"nin Ortabatı ve Kuzey kentlerinde yaşayan Amerikalılar için kullanılmaya başlandı.Genellikle orta sınıftan olan bu grupların çoğu Katoliktir.Çalışanların çoğunluğunun sanayi işçileri,önemsiz bir bölümünü ise büro işlerinde çalışanlar oluşturur.Beyaz etnik gruplardan birçoğunun yaşadığı mahallelerin kökeni,göçmenler,tarafından kurulmuş olan "Küçük İtalya ""Polonya Tepeleri" gibi adlarla anılan yerlere dayanır.Aralarındaki güçlü etnik bağlar yaşam biçimlerinde de kendini gösterir.Ama etnik grupların özellikleri yalnızca toplu göç döneminden kalma değildir.Orta kültürel miras yanında,Amerika"daki yaşamlarında karşı karşıya kaldıkları sorunlara,ortak çıkarlara ve gereksinimlere göre de biçimlenmiştir.Bu gruplar kentlerin iç bölümlerinde yaşamakta,yüksek suç oranlarından,kötüleşen belediye hizmetlerinden,eğitimin niteliğinin düşmesinden ve kentlerdeki huzursuzluklardan etkilenmekte,işlerin ve mahallelerin başka azınlık grupları tarafından ellerinden alınmasından da korkmaktadır.Ne zengin ne de yoksul sayılabilecek olan beyaz etnik nüfus,satınalma gücünün enflasyon ve artan vergilerle azalmasını kaygıyla izlemektedir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Cevap : Amerika Birleşik Devletleri
20.yüzyılın ikinci yarısında beyaz etnik gruplar seslerini duyurmaya başlayınca kamuoyu kentli etnik azınlıkların sorunlarının ve kaygılarının farkına vardı.Azınlıkların,"ırkçı" ya da "eğitilmemiş "insanlar olarak görülmesinden ve küçümsenmesinden vazgeçildi.Hükümetlerin ya da vakıfların toplumsal yardım programlarının planlanmasına ve yönetimine etnik gruplar da katılmaya başladı.Etnik kimliğin Amerikaya yabancı ve giderek utanç verici olarak görülmesinden vazgeçildi.Bir etnik gruptan olmak,bir anlamda "meşrulaştı."
SİYAHLAR: Siyahlar,1960"ların başında canlılık kazanan Medeni Haklar ( Civil Rights) hareketi,Amerika"lıların dikkatini tam yurttaş sayılmayan Siyah Amerika"lıların üzerine çekti.Hükümetin yoksullara yönelik programlarına eğitimde konut edinmede ve iş bulmada ırk ayrımını yasaklayan fırsat eşitliği yasalarına karşın Siyahlar 20.yüzyılın ikinci yarısında bile toplumun nimetlerinden eşit bir biçimde yararlanamıyordu.Beyazlarla karşılaştırıldığında ortalama gelirleri ve eğitimleri daha düşük,işsizlik oranları ise,daha yüksekti.Bununla birlikte son 20 yıl boyunca Siyah nüfus önemli gelişmeler kaydetti.Siyahların yüksek ücretli işlerdeki payı,gelir düzeyi ve üniversitelere kayıtlı,siyah öğrenci sayısı gözle görülür ölçüde yükseldi. Medeni Haklar hareketi 1960"ların ortalarından önce,büyük ölçüde bütün ırkları kapsayan bir orta sınıf mücadelesiydi.Özellikle Güneydeki ayrımcı yasaların ve uygulamaların kaldırılması amacıyla,şiddete başvurmadan pasif direnişi savunuyordu.Siyahların ABD yaşamına tamamen katılmasını,toplumla bütünleşmesini sağlamayı amaçlıyordu.Sonradan Kuzeydeki ve Batı"daki kentlerin yoksul kesimlerden çıkan militanlar için Amerikan kültürünü reddederek Afro- Amerikan tarih ve kültüründen siyahların gururundan ve ruhundan (soul) söz ettiler.Beyazların elindeki devlet organlarında ve kurumlarda ikna yoluyla değişiklik sağlamak yerine,Siyahların özerkliğe kavuşturulmasını ve Siyah toplulukların kendi kendilerini kontrol edebilmesini amaçlıyorlardı.Siyahlara kendi toplulukları üzerinde siyasal denetim gücü verecek örgütler geliştirmeye yöneldiler.Bu hareketin beyazlar için en ürkütücü yanı,militan Siyahların pasifizmi reddetmeleri ve kendi gettolarında polise,karşı kendilerini savunma gereğini dile getirmeleri oldu.Siyahların çoğu şiddete karşı olmakla birlikte,yararlı ve meşru protesto biçimleri olarak gördükleri militan etkinlikleri desteklediler. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri-İspanyol asıllılar
İSPANYOL ASILLILAR
İspanyol Asıllılar,İspanyolca,soyadı,taşıyanlar ABD nüfusunun yüzde 6"sından fazlasını oluşturur.Bunların yarıdan fazlası bir zamanlar Meksika"nın parçası olan topraklarda yaşamış insanların torunlarıdır.Bunların önemli bir bölümü hala Arizona ,Californa,Colorado,New Mexico ve Texas"ta yaşar.İspanyol asıllılarının yüzde 15"ini oluşturan Porto Rikolular New York kenti çevresinde toplanmıştır.Miami ve çevresine yerleşmiş olan Kübalı göçmenlerin İspanyol asıllılar içindeki oranı ise yüzde 6"ya yakındır. İspanyol asıllılar ırk ayrımının olumsuzluklarından Siyahlardan daha az etkilenmiş olmakla birlikte,Siyahlar gibi,genel olarak ekonomik bakımdan ve eğitim düzeyi açısından toplumun gerisinde kalmışlardır.ABD"deki beş İspanyol asıllıdan dördünün bu ülkede ya da Porto Riko"dan doğmuş olmasına karşılık,bunların evlerinin yarısında anadil olarak İspanyolca konuşulur.İspanyolca kullanımının sürmesi,İspanyol asıllıları birleştiren bağların güçlülüğünü gösterir.Kuşaklar boyu süren sessizlikten sonra,Meksika asıllı Amerika"lılar da Siyahları izleyerek 20.yüzyılın sonlarına doğru Los Angeles,Denver ve Texas"ın güneyindeki kentlerin çoğunluğu oluşturdukları yörelerinde örgütlenemye başladılar.Temel amaçları,daha etkin siyasal,katılım ve temsil yoluyla daha iyi sağlık,konut ve belediye hizmetlerine kavuşmak,çocukları için daha iyi eğitim olanakları sağlamaktı. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri - yerliler
YERLİLER
Yerliler,Amerika"nın Yerli nüfusu toplumla en az bütünleşmiş gruptur ve Oklahoma,Arizona,New Mexico,California ve Kuzey Carolina"da yoğunlaşmıştır.Bugün Yerlilerin yarıdan çoğunun yaşadığı yerleştirme kampları ( reservation) genellikle derin bir yoksulluk ve toplumsal sıkıntı odağıdır.Bir Yerli ailesinin ortalama geliri,ulusal ortalamanın çok altındadır.Ayrıca,aileler daha kalabalık olduğundan Yerlilerin çoğu yaşamını yoksulluk düzeyinde sürdürmektedir.Yerli çocuklarının çoğu liseyi bitirememektedir.Yerli çocuklarının çoğu liseyi bitirememektedir.Bitirenlerin pek çoğu da ulusal ortalamadan büyük yaşlardadır.Standardın altındaki sağlıksız ve kalabalık evler,veremden ve dizanterinden ölüm oranlarının yüksek olmasına yol açmaktadır. Yerlilerin veremden ölüm oranı ülke ortalamasının altı,dizanteriden ölüm oranı ise iki katıdır.Yerli nüfus içinde bebek ölüm oranı ulusal ortalamanın üzerindedir.ve Yerliler nüfusun geri kalan bölümüne oranla daha genç yaşta ölmektedir.Kampların fiziksel ve toplumsal kopukluğu,Yerlilerin ABD yaşamına katılmalarını güçleştirir.Buralardaki yoksulluk ve çaresizlik nedeniyle pek çok Yerli büyük kentlere göç etmekte,ama böyle bir yaşam için hazırlıksız olduklarından,sonuçta aileler dağılmakta,akolizm ve intiharlar artmaktadır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri - uzakdoğulular - Dinsel gruplar
UZAKDOĞULULAR
ABD"nin uzakdoğulu nüfusu içinde ilk sıraları Japonlar,Çinliler ve Filipinliler alır.Bunların büyük çoğunluğu California çok ve Hawaii"deki kentlerde yaşar.ve buralarda öbür etnik gruplar gibi kendi mahallelerini kurmuşlardır.Bunların en tanınmışı ,San Francisco"daki Çin Mahallesi"dir.Uzakdoğulu etnik gruplar "sorunlu bir azınlık" değildir.Güçlü aile bağları ,kütlürleri,otoriteye saygı ve eğitime verdikleri önem bu grupların ABD"de başarılı olmalarını sağlamıştır.II.Dünya Savaşı sırasındaki ırk ayrımına ve toplamalara karşın pek Japon asıllı Amerikalı eğitim ve çalışma alanında beyazlara oranla daha yüksek düzeylere ulaşmıştır. DİNSEL GRUPLAR ABD nüfusunun yaklaşık yüzde 53"ü Protestan,yüzde 26"sı Katolik,yüzde 8 kadarı da öbür Hıristiyan kiliselerine bağlıdır.Yahudiler gibi Müslümanlar da nüfusun yaklaşık yüzde 2"sini oluşturur.dindışı ya da tanrıtanımazlıkların oranı ise,yüzde 8 dolayındadır.Ülkedeki 10 kiliseden 9"u Protestanlara aittir.Baptistler,Metodistler,Lutherciler ve İsanın Kilisesi mensupları en büyük Protestan gruplarıdır.ABD"de 1.200 "ün üzerinde cemaat vardır,Bunlardan bir bölümü tümüyle ABD"ye özgü dinsel gruplardır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri göç
GÖÇ
I.Dünya Savaşından sonra,1924 yılında çıkarılan Göç Yasası"nın yıllık göç kotaları belirlemesi,ABD"ye toplu göç çağını kapattı.Yıllık kota 1929 yılında 150.000 olarak belirlendi.Göç Yasası ulusal göç politikasını 1968"e değin yönlendirmiş olan "ulusal köken" sistemini kurdu.Buna göre,1920 yılında ABD"de yaşamakta olan insanların ulusal kökenleri göz önüne alınarak her ülke için kotalar saptanıyordu.Getirilen kotalar,Güneydoğu Avrupa"dan göçmen akınınıkesin bir biçimde azalttı ve göçü Kuzeybatı Avrupalılar lehine düzenledi.Bu sistemde ,Birleşik Krallık ,İrlanda ve Almanya"ya göç kotasının yüzde 70"inden fazlası ayrılmıştı.Ama bu uluslara ayrılan göçmen kotaları pek dolmuyordu.Kota sistemi Aralık 1965"te liberalleştirildi.1968"de ise "ilk gelen yerleşir" politikası bu sistemin yerini aldı.Batı Yarıküre dışındaki ülkeler için yıllık 170.000 göçmen vizesi tavanı belirlendi.Her ulus en fazla 20.000 göçmenlik bir hakka sahipti.Batı Yarıküre"den olanlar için ise 120.000 göçmenlik bir tavan kondu.Bu yeni politika göç kalıplarını tümüyle değiştirdi.1965"te ABD"ye göçmen göndermede Meksika,Kanada ve Birleşik Krallık ilk üç sırayı alıyordu.Yeni düzenleme sonucunda son iki ülkenin yerini başkaları aldı.1986"da çıkarılan bir yasayla kaçak olarak ABD"de bulunanlar için af getirildi.1968"de "ulusal köken" sistemi sona erdiği ve artık ailelerin birleşmesine öncelik verildiği için,yakın dönemlerde gelen göçmenler,özellikle de,Asya kökenliler yeni durumdan ölumlu biçimde etkilendiler.Buna karşılık Avrupa kökenliler üzerindeki etki olumsuz oldu. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri Ekonomisi
EKONOMİ
ABD gerek toplam,gerek kişi başına düşen GSMH açısından dünyanın en büyük ekonomik gücüdür.Ülkenin zenginliği bir ölçüde ,zengin doğal kaynaklarının bir yansımasıdır.Dünya nüfusunun yüzde 5"ine sahip olmasına karşılık ABD,dünya kömür ve bakır üretiminin beşte birini ,ham petrolün beşte birine yakın bir bölümünü ve demir cevherinin yarısını üretir.Tarım sektörü,dünya mısırının yaklaşık yarısını,sığır,domuz,koyun ve kuzu etinin yaklaşık beşte birini ve buğdayının onda birinden fazlasını üretmektedir.ABD"nin 1990 GSMH"si cari fiyatlarla,5.465 -100.000.000 ABD Doları"dır.ve 1980-89 döneminde ortalama yıllık büyüme oranı yüzde 3,2 olmuştru.1989"da kişi başına GSMH ise 21.100 ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Göreli olarak kendine yeterli olmasına karşılık ABD,ekonomisinin devasa ölçeği nedeniyle dünya ticaretindeki en önemli öğedir.İhracatı ,toplam dünya ihracatının onda birine eşittir.ABD öbür ülkelerin ekonomilerini yalnızca ticarette bulunulan bir ülke olarak deil,bir yatırım sermayesi kaynağı olarak da etkiler.Amerikan firmalarının dışındaki doğrudan yatırımları özellikle Kanada"da ve birçok Latin Amerika ülkesinin ekonomisindeki egemen öğedir.Avrupa"daki Amerikan yatırımları ise imalat sanayisinde yoğunlaşmıştır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri - kaynaklar-maden kaynakları
KAYNAKLAR
Kaynaklar,Maden Kaynakları,ABD dünyanın ikinci büyük petrol üreticisidir.ve dünya petrolünün yedide birini üretir.Bellibaşlı petrol rezervleri Texas ,Alaska,ve Louisiana ile California kıyılarında bulunur.Louisiana ,Texas,New Mexico ve Alaska da önemli doğal gaz yatakları da bulunmuştur. Kömür yatakları büyük ölçüde ülkenin doğusunda yer alır.Bitümlü kömürünün ve linyitin yarıya yakın bölümü Batı Virginia,Kentucky ve Pennsylvania"da çıkarılır.Pennsylvania ayrıca ülkede antrasit çıkartılan tek eyalettir.İllinois ve Ohio"da da kömür yatakları vardır.Demir cevheri ise özellikle Büyük Göller bölgesinde çıkarılır. ABD önemli bakır,kurşun ve çinko rezervlerine de sahiptir.Bakır üretimi Batının dağlık,eyaletlerinde,Arizona ,Utah,Montana ,Nevada ,ve New Mexico"da yoğunlaşmıştır.Çinko madenleri,Tennessee,Missouri,İdaho ve New York"a dağılmıştır.Kurşun üretiminin odak noktası ise Missouri dir.ABD"de üretilen öbür madenler arasında altın,gümüş,molibden,manganez tungsten,boksit,uranyum,venadyum,nikel,fosfat,pota s,ve kükürt sayılabilir. BİYOLOJİK KAYNAKLAR; Toplam arazinin yarısından biraz azı tarıma ayrılmıştır ve ekilebilir alanların yüzde 11"nde sulama yapılır.Güneybatı da tütün,güneyde ve güneybatıda pamuk üretilir.California"da üzüm,narenciye,ve kavun karpuz yetiştirilir.Ortabatı mısır,ve buğday merkezidir.Kuzey eyaletlerinde mandıracılık,güneybatıda ve Kayalık Dağlar bölgesinde hayvancılık yapılır.Geniş orman alanlarının üçte ikisinden fazlası sanayi için kereste üreten ya da üretebilecek olan ticari orman alanları olarak tanımlanır.Ormanların büyük bölümü Batı"da Alaska"dadır.ama ülkenin güneyinde ve kuzeyinde de geniş ormanlar yer alır.Ticari orman alanlarının yüzde 70"inden fazlası özel mülkiyettedir.Federal hükümet yüzde 20"lik bölümü ,eyaletler ile yerel yönetimler geri kalana sahiptir. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri hidroelektrik enerji kaynakları
HİDROELEKTRİK ENERJİ KAYNAKLARI
Hidroelektrik enerji kaynakları,daha çok Büyük Okyanus ve Cordillera bölgelerinde toplanmıştır.Bunlar ülkenin kurulu kapasitesinin yüzde 60"ını oluşturur.Ülkenin kullanılmayan enerji üretim potansiyelinin yüzde 20"sine yakın bölümünün Alaska"da olduğu tahmin edilmektedir.1990"da 2.805.000 milyon kW -sa olan elektrik üretiminin yüzde 73"ü termik,yüzde 9"u hidroelektrik,geri kalan bölümü ise nükleer santrallardan sağlanmıştır. ULUSAL GELİR KAYNAKLARI, GSYİH (1988) içinde imalat sanayisi ve inşaatın payı yüzde 24,tarımın ki yüzde 2.madenciliğinki yüzde 2.ulaştırma ve haberleşmeninki yüzde 6,ticaretinki yüzde 16.hizmetlerin payı yüzde 50,"dir.1990"da 126.424.000 kişi olan iktisaden faal nüfus yüzde 50,8"lik etkinlik oranını gösterir.Bu oran erkekler için,yüzde 57,4,kadınlar için yüzde yüzde 44.7"dir.15-64 yaş grubundaki nüfusun işgücüne katılım oranı ise yüzde,75.5 (1989).gibi yüksek bir düzeydedir.1990"da hizmetler sektörü yüzde 66.7 ile istihdam içinde en büyük paya sahipti.Onu,sırasıyla imalat sanayisi ve inşaat ( yüzde 24.5) ulaştırma ve haberleşme ( yüzde 5.4) ve tarım ( yüzde 2.8) izliyordu.Madenciliğin istihdam içindeki payı ise,yüzde 1"den azdı ( 0.6) . 1970 - 82 döneminde işgücü yılda ortalama yüzde 1.7"lik bir hızla büyümüştür. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri tarım,ormancılık ve balıkçılık
TARIM ,ORMANCILIK,BALIKÇILIK
ABD,tarımının dev boyutlu üretimine karşın tarım,ormancılık,ve balıkçılık,net ulusal gelir içinde yüzde 3"ten az bir paya sahiptir.Tarımda hızla artan verimlilik daha küçük bir iş gücünün önceki dönemlere göre çok daha büyük bir üretimi gerçekleştirmesini daha büyük bir üretimi gerçekleştirmesini sağladı.Tarım sektöründe çalışanların sayısı azalırken ,tarım işletmelerinin makineleşme ve gittikçe daha az sayıda girişimcinin elinde toplanma süreçleri hızlandı.Mısır,buğday,yulaf,kocadarı,pamuk,p irinç,soyafasulyesi,ve tütün başlıca ürünlerdir.Yapay gübre ve tarım zararlılarıyla mücadele ilaçlarının kullanımındaki büyük artış verimlilik artışıyla birlikte gelişmiştir. ABD dünya kereste üretiminde ilk sırada yer alır.Üretimin yüzde 80"inden çoğunu yumuşak,geri kalan bölümünü sert kereste oluşturur.Duglasgöknarı ve Güney"in sarıçamı birinci,meşe ikinci gruba giren önemli türlerdir.Yurtiçi tüketimin üretiminden daha hızlı artması sonucu kereste ithalatı büyük artış göstermiştir. ABD,balıkçılık,alanında Japonya,Çin Halk Cumhuriyeti ve Peru gibi dünyanın en büyük balık üreticisi ülkeleri arasında yer alır.Avlanan balıkların yarıdan fazlası insanlarca yiyecek olarak tüketilir.Balıkçılık sektöründe yıllık üretimin yarıya yakını kabuklu deniz hayvanları oluşturur. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Amerika Birleşik Devletleri madencilik - sanayi
MADENCİLİK
ABD,birçok maden,kömür ve petrolde dünyanın en büyük üreticilerinden biri olmasına karşın madencilik,sektörünün ulusal gelirdeki payı 1988"de yüzde 2 olmuştur.Madencilik çok gelişmiş ve büyük ölçüde makineleşmiştir.Maden üretiminde kömür,demir cevheri,boksit.bakır,kurşun,çinko,molibden,cıv a,tungsten,,titanyum cevheri,ve gümüş ilk sıraları alır.ABD mika,barit,sülfür ve feldispat üretiminde dünyanın önde gelen üreticileri arasındadır. SANAYİ imalat,sanayisi ulusal ekonomiyle hemen hemen aynı oranda büyümüştür.Zaman içinde verimlilikte meydana gelen artış bir ölçüde yatırımlardaki artışın bir sonucudur.İmalat sanayisinin net ulusal gelir içindeki payı yaklaşık yüzde 20"dir. Katmadeğer bakımından en önemli sektörlerden biri,binek otomobili,otobuüs ve kamyon gibi ulaşım araçları üretimidir.Öbür önemli sektörler,arasında makineler,elektrikli makineler,metal ürünler,ana metal sanayisi,ve motorlu araç parçaları gelir.Çelik sanayisi ürünleri geniş ölçüde otomotiv ve inşaat sektörlerinde kullanılır.Dokuma,gıda ve giyim sanayileri gibi kimya sanayiside gelişme göstermiştir.Birçok sanayi kolunda,mülkiyet az sayıda elde toplanmıştır.Motorlu araçlar ve parçaları üretiminde en büyük dört firmanın katma değer içindeki payı çok yüksektir.Uçak üretiminde katma değerin üçte ikisi en büyük dört firma tarafından üretilmiştir.Uçak motorları ve parçaları ,petrol arıtımı,kağıt ,,radyo ve televizyon arıtıcıları,sigara üretimi,ve ilaç sanayisinde de benzer oranlar söz konusudur.Federal hükümet antitröst yasalara dayanarak bazı sanayilerde yoğunlaşmanın fazla artmasını önlemiş olabilir.Ama farklı sanayilerde etkinlik gösteren şirket gruplarının gelişmesi sanayideki askeri satın almalar son derece önemlidir.Birçok sanayi kolu ve coğrafi bölge,savunma harcamalarındaki azalmalara karşı özellikle duyarlıdır. Kaynak :AnaBritannica cilt 2 frmsinsi.net için derlenmiştir. |
Powered by vBulletin®
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd.