İslami Sözlük A
 

AFÜVV (El-Afüvv) Nedir?

Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden) Afvı çok olan, günâhlardan, hatâ ve kusurlardan dolayı cezâlandırmayan, günahları affedip amel defterinden silen

Siz bir hayrı, iyiliği açıklar veya gizlerseniz, yâhut (size yapılan) bir kötülüğü affederseniz biliniz ki, Allahü teâlâ Afüvv'dür ve her şeye kâdirdir (Âyet-i kerîmede mazlûmun zâlimi affetmesi teşvik edilmektedir) (Nisâ sûresi Nedir? 149)

Allah'ım! Beni affet Çünkü sen Afüvv'sün, Kerîm (lütûf ve ihsân sâhibi) sin (Hadîs-i şerîf-Taberânî)

İslami Sözlük A
 

AFV Nedir?

1- Bağışlama Allahü teâlânın, ihsânı ile, âsî ve günâhkâr kullarının kusur ve günâhlarını bağışlaması

Bir kimse din kardeşinin bir işini yaparsa, binlerce melek o kimse için duâ eder O işi yapmağa giderken, her adımı için bir günâhı afv olur ve kendisine kıyâmette nîmetler verilir ( Hadîs-i şerîf-İbn-i Mâce)

Allahü teâlânın sevgili kullarına, dünyâ sıkıntılarının ve belâlarının gelmesi, bunların günâhlarının afv olması için keffârettirler, sebebdirler (İmâm-ı Rabbânî)

2 Bir kimsenin, düşmanından veya suçludan intikâm almaya, karşılığını yapmaya gücü yettiği halde bir şey yapmaması, intikâm almaması

(İnsanlara karşı) afv yolunu tut Ma'rûfu (yâni aklın ve dînin beğendiği şeyleri, Allahü teâlâdan korkarak günahlardan sakınmayı, sıla-i rahmi (akrabâyı, yakınları gözetmeyi, onları ziyâret ederek gönüllerini almayı ve onlara yardım etmeyi), harama b akmamayı; dili çirkin ve günah sözlerden korumayı) emret ve câhillerden yüz çevir (A'râf sûresi Nedir? 199)

Kendinden uzaklaşanlara yaklaşmak, zulm edenleri afv etmek, kendini mahrum edenlere ihsân (iyilik) etmek, güzel huylu olmaktır (Hadîs-i şerîf-Berîka)

Allahü teâlâ, afv edenleri azîz eder Allah rızâsı için afv edeni, Allahü teâlâ yükseltir (Hadîs-i şerîf-Berîka)

Mûsâ bin İmrân (aleyhisselâm) ; "Yâ Rabbî! Kullarının en kıymetlisi kimdir?" dediğinde, gücü yettiği zaman affedendir, buyuruldu (Hadîs-i şerîf-Beyhekî)

Kıyâmet günü, hak sâhibi hakkını afv etmezse, bir dank (yarım gram gümüş) hak için cemâat ile kılınıp kabul olmuş yedi yüz namaz sevâbı alınıp, hak sâhibine verilecektir (İbn-i Âbidîn)

İslami Sözlük A
 

ÂGÂH Nedir?

Haberdar, uyanık Gaflette olmayan, kalben Allahü teâlâ ile berâber olan

İnsanlar ibâdet yapmak için yaratıldı İbâdetin hülâsası, özü de kalbin her zaman Allahü teâlâdan âgâh olmasıdır (Ubeydullah-ı Ahrâr)

İslami Sözlük A
 

AHBÂR Nedir?

Haberler Haberin çokluk şekli (Bkz Haber)

1 Bir kavim, kabîle, şahıs, ülke, bölge, şehir veya bir hâdise hakkında nakledilen bilgiler

2 Allahü teâlânın, Kur'ân-ı kerîmde, geçmişte olanlara, gelecekte ve âhirette olacaklara dâir bildirdiği şeyler

Ahbâr, şâriin (dînin sâhibinin, Allahü teâlânın) bildirmesi ile anlaşılır Akıl ve tecrübe (deney) ile anlaşılmaz Ahbârda değişiklik olmaz (Taşköprüzâde)

İslami Sözlük A
 

AHD Nedir?

Söz vermek

Allahü teâlâ, âyet-i kerîmede meâlen buyurdu ki Nedir?

Rabbinizle ve diğer insanlarla olan ahdinize vefâ ediniz, zîrâ kıyâmette ahd sâhibinden, ahdini bozmasının sebebi sorulur (İsrâ sûresi Nedir? 34)

Bir kimseye sövmekten, verdiği sözü yerine getirmemekten ve ahdi bozmaktan sakınmalıdır (İmâm-ı Birgivî)

İslami Sözlük A
 

Ahde Vefâ Nedir?

Sözünde durma, sözünü yerine getirme

Verdiği sözde durmayıp cayan gaddâr (zâlim), hâin kimse için kıyâmet günü bir sancak dikilir ve; "Dikkat olunsun bu sancak falan oğlu falanın ahde vefâsızlık alâmetidir" denilerek teşhîr edilir (gösterilir) (Hadîs-i şerîf-Sahîh-i Buhârî, Sahîh-i Müslim, Sünen-i Ebû Dâvûd, Sünen-i Tirmizî)

Ahde vefâsızlığın yaygın hâl aldığı bir millette cinâyet çok olur (Hadîs-i şerîf-Müsned-i Ebû Ya'lâ, Beyhekî, El-Müstedrek)

İslami Sözlük A
 

Ahd-i Atik Nedir?

Eski ahd Hıristiyanlarca Mûsâ aleyhisselâma inen kitab Bu ismi ilk olarak hıristiyanlar kullanmışlardır Hıristiyanların Kitab-ı mukaddes denilen kitabları Ahd-i Atîk ile Ahd-i Cedîd'den meydana geldiğinden onlar da Ahd-i Atîk'i kutsal kabul etmekt edirler Yahûdîler, Ahd-i Atîk yerine Tanah demektedirler Bugün elde mevcut olan Ahd-i Atîk, hazret-i Mûsâ'dan asırlarca sonra yazılmıştır

Çocuklara Kitâb-ı Mukaddesi okuturken çok dikkat ediniz Çünkü Kitâb-ı Mukaddesin içinde, gayr-i ahlâkî fuhuş hikâyeleri mevcuttur Bunları okuyan çocuklarda, âile fertleri arasındaki münâsebetler hakkında, çok hatâlı fikirler hâsıl olabilir Bilhass â, Ahd-i Atik kısmında bulunan bu fuhuş münâsebetleri, Kitâb-ı mukaddesten çıkarılmalı ve ancak ondan sonra çocuklara okutmalı (Plain Truth)

Bugün hıristiyanların ellerinde bulunan İncillerde ve Ahd-i Atik'te de bütün tahriflere (değişikliklere) rağmen, Îsâ aleyhisselâmdan sonra bir peygamber geleceği yazılıdır (Rahmetullah Efendi)

İslami Sözlük A
 

Ahd-i Cedîd Nedir

Hıristiyanların kutsal kitabı olan Kitâb-ı mukaddes'in ikinci bölümü

İncîl'in Ahd-i Cedîd kısmında doğrudan doğruya bir insanın anlattıkları hikâyeler, herhangi bir işin nasıl yapıldığını gören kimselerin görgü şâhidliği vardır Sırf insan sözü olan bu kısımlar, kilise tarafından insanlara Allah sözüymüş gibi nakledil mektedir (Kenneth Gragg)

İslami Sözlük A
 

Ahd ü Mîsâk Nedir?

Allahü teâlâ, Âdem aleyhisselâmı yaratınca, kıyâmete kadar bütün zürriyetini (neslini) zerreler hâlinde onun belinden çıkarıp, "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" diye buyurduğunda onların; "Evet, sen Rabbimizsin!" diye söz vermeleri

Ben, Rabbime verdiğim ahd ü mîsâkı hatırlıyorum (Hazret-i Ali)

İslami Sözlük A
 

AHDNÂME (Ahidnâme) Nedir?

Devlet başkanının emriyle, bâzı devlet, topluluk ve şahıslara özel haklar tanımak maksadıyle hazırlanan belge

Peygamber efendimizin sallallahü aleyhi ve sellem, hıristiyanlarla ilgili olarak, hazret-i Ali'ye yazdırdığı ahidnâmenin bir kısmı şöyledir Nedir?

Her kim ki, bu ahidnâmenin aksine hareket ederse, ister sultan, ister başkası olsun, Allahü teâlâya karşı isyân ve dîn-i İslâm ile istihzâ (alay) etmiş sayılır ve Allahü teâlânın lânetine lâyık olur Bütün hıristiyanlar benim himâyem (korumam) altındadır Onlara zor kullanmayın Onların dînî reislerini makâmlarından indirmeyin Onları, ibâdet ettikleri yerden çıkarmayın Bunların, manastırlarının ve kiliselerinin hiç bir tarafını yıkmayın Onları, dâimâ merhamet ve şefkat kanatları altında himâye edin! (Feridun Bey-Mecmu'a-i Münşeâtüs-Salâtîn)

İslami Sözlük A
 

AHFÂ Nedir?

Çok gizli, âlem-i emrin (madde ve ölçü olmayan ve arşın üstündeki âlemin) beşinci ve son latîfesi (makamı, mertebesi)

İnsana Âlem-i sagîr yâni küçük âlem denir Âlem-i sagîr on kısımdan meydana gelir Bunların beşi Âlem-i emrdendir Bu beş mertebe; kalb, rûh, sır, hafî ve ahfâdır Bunların asılları, kökleri Âlem-i kebîrde (İnsanın dışındaki âlemde)dir Ahfâ latîfes i, mertebelerin en sonu ve en yukarıdaki mertebedir (İmâm-ı Rabbânî)

İslami Sözlük A
 

ÂHİR (El-Âhiru) Nedir?

Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden) Mahlûkâtın (varlıkların) yok olmasından sonra, bâkî olan (varlığı devâm eden) yalnız kendisi kalan, hiç yok olmayan

O (Allahü teâlâ) her şeyin başlangıcıdır (Hadîd sûresi Nedir? 3)

El-Âhiru ismi şerîfini söyliyenin gönlü temizlenir Safâya kavuşur Günde yüz defa söylenirse, Allahü teâlâdan başka her şeyin sevgisi kalbden çıkar (Yûsuf Nebhânî)

İslami Sözlük A
 

ÂHİR ZAMAN Nedir?

Dünyânın son zamânı, son devresi Genel olarak Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) teşriflerinden, özel olarak hicrî bin senesinden sonraki zaman

Âhir zamanda fitne ve belâ devâmlıdır (Hadîs-i şerîf-Râmûz-ül-Ehâdîs)

Âhir zaman yaklaştıkça, îmânın olmadığını gösteren hâller ve işler, bid'atler (dinde olmayıp, ibâdet maksadıyla yapılan şeyler) çoğalır İslâmiyet unutulur Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem buyurdu ki Nedir? "Bir zaman gelecek ki, ümmetimde (bana tâbi olanlarda, uyanlarda) müslümanlığın yalnız adı kalacak Mü'min olanlar (inananlar) yalnız bir kaç İslâm âdetini yapacak Îmânları kalmayacak Kur'ân-ı kerîm yalnız okunacak, emirlerinden ve yasaklarından haberleri bile olmayacak Düşünceleri yalnız yiyip içmek olacak Alahü teâlâyı unutacaklar Yalnız paraya tapınacaklar Kadınlara köle olacaklar Az kazanmak ile kanâat etmeyecekler Çok kazanınca, doymayacaklar" (Kurtubî, Mektûbât) Âhir zaman ümmetleri dünyâ fânî bilmezler Gidenleri görürler de ondan ibret almazlar

(Ahmed Yesevî)

İslami Sözlük A
 

ÂHİR ZUHUR Nedir?

Cumâ namazının dört rekat son sünneti ile iki rekat vaktin sünneti arasında kılınan dört rekatlık namaz

Şehirde bir kaç câmide Cumâ namazı kılınabilir Fakat Hanefî mezhebinin bâzı âlimleri ile üç mezhebin çoğunluğu bir câmiden fazla yerdeCumâ kılınmaz dedi Bunun için şehir olduğu ve Cumâ'nın kabûl olması şüpheli bulunan yerlerde "Üzerime son farz ola n kılmadığım öğle namazını kılmaya" diye niyyet ederek âhir zuhur kılmalıdır (Abdülhak-ı Dehlevî)

İslami Sözlük A
 

ÂHİRET Nedir?

İnsanın ölümü ile başlayan ebedî (sonsuz) hayat Âhirete îmân, inanılması lâzım olan altı esastan beşincisidir

Kim de mü'min olduğu hâlde âhireti ister ve onun için gereken şekilde çalışırsa, işte onların çalışmaları makbûl olur (İsrâ sûresi Nedir? 19)

Dünyâ için, dünyâda kalacağın kadar çalış Âhiret için orada sonsuz kalacağına göre çalış Allahü teâlâya, muhtaç olduğun kadar itâat et Cehennem'e dayanabileceğin kadar günâh işle (Hadîs-i şerîf-Eyyühel Veled)

Sizden öncekiler, âhiret işleri ile uğraşıp, sâdece artan zamanlarını dünyâ işlerine harcarlardı Siz ise, bugün hep dünyâ işleri ile uğraşıyor, zaman kalırsa âhiret işlerini yapıyorsunuz (Avn bin Abdullah)

Âhireti düşünmek akıllılığın alâmeti, kalbin canlılığıdır (Ebû Süleymân Dârânî)

Bir kalbde, âhiret arzusu çoğaldıkça, dünyâ düşüncesi o kalbden kaybolur (Ali Müzeyyen)

Allahü teâlânın bildirdiği bir âhiret günü bin dünyâ senesi kadardır Böyle olduğu Hac sûresinde açıkça bildirilmiştir Niçin bu kadar zaman olduğunu ancak Allahü teâlâ bilir Çünkü âhirette, dünyâda bulunan gece, gündüz, ay ve sene yoktur (Mektûbât-ı İmâm-ı Rabbânî)

İslami Sözlük A
 

Âhiret Âlimi Nedir?

Dünyâlığa, mala, mevkiye kıymet vermeyen, ilim ile dünyâlık elde etmeye çalışmayan, âhireti dünyâya tercih eden, ilmiyle amel eden, işi sözüne uyan, ibâdet ve tâate teşvik eden, ilmi âhiretine faydalı olan tevâzu sâhibi âlim

Denildi ki, şunlar Âhiret âlimlerinin alâmetlerindendir Nedir? Haşyet (Allah korkusu), tevâzu (alçak gönüllülük), güzel ahlâk ve zühd (dünyâya rağbet etmemek) (İmâm-ı Gazâlî)

İslami Sözlük A
 

AHKÂM Nedir?

Hükümler Allahü teâlânın emirleri ve yasakları Hükm'ün çokluk şeklidir

Peygamberler aleyhimüsselâm, Allahü teâlânın kendilerine melek (Cebrâil) ile bildirdiği ahkâmı kendi zamanındaki insanlara noksansız olarak bildirmişlerdir (Abdülganî Nablüsî)

Kur'ân-ı kerîm, bütün peygamberlere aleyhimüsselâm gönderilmiş olan ahkâmı ve daha fazlasını kendisinde toplamıştır (Abdülhakîm Arvâsî)

Îmân ve ahkâm bilgilerini öğrenmeyen ve çocuklarına öğretmeyen, kulluk vazîfesini yapmamış olur (İmâm-ı Gazâlî)

İslami Sözlük A
 

Ahkâm-ı Fıkhiyye Nedir?

Fıkıh ile ilgili hükümler Bedenle yapılması ve sakınılması lazım gelen şeyler, emirler ve yasaklar (Bkz Fıkh)

Her müslümanın kendisine lâzım olan ahkâm-ı fıkhiyyeyi öğrenmesi ve yapması lâzımdır (Yûsüf Sinâneddîn Âmesi)

1- İbâdât (Namaz, oruç, zekât, hac, cihad), 2- Münâkehât (Evlenme, boşanma, nafaka ve dalları), 3- Muâmelât (Alış-veriş, kirâ, şirketler, fâiz, mîrâs), 4- Ukûbât (Cezâlar) (Ahmed Zühdi Efendi)

İslami Sözlük A
 

Ahkâm-ı İctihâdiyye Nedir?

Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfte açıkça bildirilmeyip, müctehid denilen âlimlerin açıkça bildirilenlere benzeterek elde ettikleri hükümler

İslami Sözlük A
 

Ahkâm-ı Mâneviyye Nedir?

Allahü teâlânın zâtına ve sıfatlarına âit bilgiler, tasavvuf bilgileri

Peygamber efendimizin vazîfelerinden biri de, Kur'ân-ı kerîmin ahkâm-ı mâneviyyesini, ümmetinin yüksek (olgun) olanlarının kalblerine akıtmaktır (Seyyid Abdülhakîm Arvâsî)

İslami Sözlük A
 

AHLÂK Nedir?

İnsanda yerleşmiş huylar Hulkun çokluk şeklidir (Bkz Hulk)

İyi huyları tamamlamak, iyi ahlâkı dünyâya yaymak için gönderildim (Hadîs-i şerîf-Câmi'us-sagîr, Künûz-üd-dekâik)

İnsanları memnûn etmek için malınız yetmez Ancak güleryüz ve güzel ahlâkla onları memnun edebilirsiniz (Hadîs-i şerîf-Sünen-i Ebû Dâvûd)

Allahü teâlânın en sevdiği şey, güzel ahlâktır (Hadîs-i şerîf - Ahlâk-ı Celâlî)

İçinizde en sevdiğim kimse, ahlâkı en güzel olanınızdır (Hadîs-i şerîf-Edeb-ül-müfred)

İslâm âlimlerinin çoğuna göre insanlar iyiliğe, yükselmeğe elverişli olarak doğar Sonra nefsin kötü arzûları ve güzel ahlâkı öğrenmemek ve kötü arkadaşlarla düşüp kalkmak kötü huyları meydana getirir (Ali bin Emrullah)

İslami Sözlük A
 

Ahlâk İlmi Nedir?

Kötü huylardan uzaklaşıp, güzel huylar edinme yollarını öğreten ilim

Ahlâk ilmi, çok şerefli, pek kıymetli, en lüzumlu bir ilimdir Çünkü rûhun kötülükleri bu ilim ile temizlenebilir Rûhun iyi huyları, sıhhati, kuvveti bununla kolayca elde edilir Kuvvetli rûhlar ahlâk ilmi sâyesinde güzel ahlâk sâhibi olur Kirlenmi ş, hasta rûhlar da, bu ilim yardımı ile temizlenir, iyi ahlâka kavuşur (Ali bin Emrullah)

İslami Sözlük A
 

Ahlâk-ı Hasene Nedir?

Güzel huylar Dînin ve aklın beğendiği huylar

Ahlâk-ı hasenenin alâmeti, insanlardan gelen sıkıntı ve eziyete katlanmaktır (Abdülhakîm Arvâsî)

Çok îtirâz etmemek Adâlet sâhibi olmak Kendini beğenmemek İnsanların ayıplarını örtmek Müslüman kardeşinin kusurunu görünce hüsn-i zân etmek (onu iyiye yorumlamak ve hakkında iyi düşünmek) Başkasından gelen e ziyet ve sıkıntılara katlanmak Nefsine (kendine) zulmetmemek Kendi ayıplarına bakıp başkalarının ayıplarını araştırmamak Herkese karşı güler yüzlü, yumuşak ve tatlı sözlü olmak (Yûsuf bin Esbat)

İslami Sözlük A
 

Ahlâk-ı İlâhiyye Nedir?

Allahü teâlânın sıfatlarına ve isimlerine uygun sıfatlarla sıfatlanmak Allahü teâlânın ahlâkı ile ahlâklanmak

"Velî olmak için ahlâk-ı ilâhiyye ile ahlâklanmalıdır" demişlerdir Bu sıfatlar evliyâda meydana gelir Fakat bu benzerlik yalnız isimdedir ve uygunluk sıfatların topluluğundadır Yoksa sıfatların husûsiyetlerinde berâber olunmaz (İmâm-ı Rabbânî)

Allahü teâlânın bir ismi "Melik"tir Bu, her şeye hâkim, gâlib demektir Talebe tasavvuf yolunda ilerlerken, kendi nefsine hâkim, gâlib olur ve başkalarının kalblerine tesir etmeğe başlarsa ahlâk-ı ilâhiyye ile ahlâklanmış olur Allahü teâlânın bir i smi de Semi'dir Yâni işiticidir Talebe, doğru sözü herkesten kabul eder ve gizli hakikatleri, can kulağı ile duyarsa, bu sıfatla huylanmış olur Bir sıfatı da "Basîr"dir Yâni Allahü teâlâ herşeyi görür Talebenin kalb gözü açılır ve firâset ışığı ile kendi ayıblarını ve başkalarının iyi huylarını görürse yâni başkalarını kendisinden daha üstün görürse ve Allahü teâlânın her an gördüğünü göz önünde bulundurarak, hep Allahü teâlânın beğendiği şeyleri yaparsa, bu sıfatla huylanmış olur Bir sıfatı da "Muhyî"dir Yâni Allahü teâlâ dirilticidir Talebe unutulmuş sünnetleri canlandırır, meydana çıkarırsa, bu sıfatla sıfatlanmış olur Bir sıfatı da "Mümit" öldürücü demektirTalebe sünnetlerin yerine yerleşmiş olan bid'atleri, dinde sonradan çık arılıp din diye yapılan şeyleri men eder yok ederse, bu sıfatla sıfatlanmış olur Bütün sıfatlar bunlar gibidir (Hâce Muhammed Pârisâ)

İslami Sözlük A
 

Ahlâk-ı Zemîme Nedir?

Kötü ahlâk Dînin ve aklın beğenmediği huylar

İnsana dünyâda ve âhirette zarar veren her şey, ahlâk-ı zemîmeden meydana gelmektedir Zararların, kötülüklerin başı kötü huylu olmaktır (Ali bin Emrullah)

Ahlâk-ı zemîme kalbi, rûhu hasta eder Hastalığın artması, kalbin, rûhun ölümüne sebeb olur En kötü huy, küfür yâni îmânsızlıktır (İmâm-ı Rabbânî)

Kendinde ahlâk-ı zemîme bulunan kimse, buna yakalanmasının sebebini araştırmalı, bu sebebi yok etmeye, bunun zıddını yapmaya çalışmalıdır Çünkü, insanın alıştığı şeyden kurtulması zordur Kötü şeyler nefse tatlı gelir (Hâdimî)

İslami Sözlük A
 

AHMAK Nedir?

Aklı az, görüşü kısa olan

Akıllı kimse, nefsine uymaz ve ibâdet yapar Ahmak olan nefsine uyar, sonra Allah'ın rahmetini bekler (Hadîs-i şerîf-Berîka)

Anadan doğma körlerin görmesini sağlamak, hattâ ölüleri diriltmek bana zor gelmedi Fakat, ahmak olana, doğru sözü anlatamadım (Îsâ aleyhisselâm)

Ahmakla arkadaşlık etmekten kaçın Çünkü, ekseriyâ sana iyilik yapayım derken, zararı dokunur (Hazret-i Ömer)

Dünyâyı ele geçirmek için âhireti vermek ve insanlara yaranmak için Allahü teâlâyı bırakmak ahmaklıktır (İmâm-ı Rabbânî)

Ahmağa verilecek en güzel cevap, sükûttur (İbn-i Hibbân)

Ahmaklar arasında bulunan horlanır, âlimler arasında bulunan hürmet görür (Ca'fer-i Sâdık)

Bile bile hatâda ısrâr eden ahmaktır (Abdülhakîm Arvâsî)

Bir kimsenin ahmak olduğuna alâmet, kendi aybını bırakıp, başkasının aybıyla uğraşmasıdır (Sırrî-yi Sekatî)

Mahlûkâtın, yaratılmışların en ahmağı nefistir Çünkü dâimâ kendi aleyhine, zararına olan şeyleri ister (İmâm-ı Rabbânî)

İslami Sözlük A
 

AHMEDİYYE Nedir?

1 Evliyânın gözbebeği İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkî Serhendî hazretlerinin tasavvuftaki yolu Bu yola Müceddidiyye-i Ahmediyye de denir

Ahmediyye yolunun büyüğü İmâm-ı Rabbânî hazretleri bir nasîhatlerinde şöyle buyurdu Nedir?

Her şeye kalbi bağlamaktan kurtulmadıkça, Hak teâlâya bağlanılamaz

İnsana lâzım olan önce Ehl-i sünnete uygun inanmak, sonra Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymak, sonra tasavvuf yolunda ilerlemek, ihlâsı elde etmektir

İhlâs ile yapılan bir iş, senelerle yapılan ibâdetlerin kazancını hâsıl eder

Dünyâya düşkün olanlar âhirette zarar görür

2 Hindistan'da Gulam Ahmed Kâdiyânî tarafından kurulan sapık bir yol (Bkz Kâdiyânîlik)

İslami Sözlük A
 

AHRÂRİYYE Nedir?

Evliyânın büyüklerinden Ubeydullah-ı Ahrâr hazretlerinin tasavvuftaki yolu

Ahrâriyye yolunun büyüğü Ubeydullah-ı Ahrâr hazretleri bir sohbetlerinde şöyle buyurdu Nedir?

Bizim yolumuzda el helâl kârda (işte), gönül ise hakîkî yârda yâni Allahü teâlâdadır

Biz bu yolu, tasavvuf kitablarından değil, Allahü teâlânın kullarına hizmetten elde ettik

İnsanın yaratılmasından maksat, kulluk yapmasıdır Kulluğun özü de, hiçbir zaman Allahü teâlâyı unutmamaktır

Söz, değerli bir şeydir Fakat zamânında ve yerinde olmalıdır

İslami Sözlük A
 

AHSEN-İ TAKVÎM Nedir?

En güzel boy ve sûret Bedenen ve rûhen en güzel olan

Kur'ân-ı kerîmde meâlen buyruldu ki Nedir?

Biz insanı ahsen-i takvîm üzere yarattık (Tîn sûresi Nedir? 4)

İslami Sözlük A
 

AHVÂL Nedir?

Hâller Tasavvuf yolunda bulunan kimselerin, kalblerinde meydana gelen değişmeler Hâl'in çokluk şeklidir (Bkz Hâl)

Kalbe gelen bütün mânevî ahvâli, keşifleri (buluşları) bize verseler fakat kalbimizi Ehl-i sünnet îtikâdı ile süslemeseler kendimi mahv olmuş ve hâlimi harâb bilirim Bütün harâblıkları, felâketleri üzerime yığsalar, lâkin kalbimi Ehl-i sünnet îtikâd ı ile şereflendirseler hiç üzülmem (Ubeydullah-ı Ahrâr)

İslami Sözlük A
 

AHZÂB GAZVESİ (Harbi) Nedir?

Hendek gazvesinin diğer adı

Hendek gazvesinde, müslümanlara karşı Kureyş, Gatafan ve yahûdîlerden meydana gelen birkaç düşman kuvveti birleşip savaştığı için bu harbe Ahzâb gazvesi denmiştir (İmâm-ı Süyûtî, Begâvî)

İslami Sözlük A
 

Akâid İlmi Nedir?

Îmân esaslarını anlatan ilim dalı

Akâid ilmi, îmânın esaslarını geniş ve derin olarak anlatır Bu ilme önceleri Fıkh-ı ekber, sonraları Kelâm ilmi denildi Akâid ilmi ile ilgili ilk eser İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe hazretlerinin yazdığı El-Fıkhu'l-Ekber'dir Daha sonra Ehl-i sünnet îtikâ dını anlatan pekçok eser yazıldı (Muhammed Muhyiddîn)

İslami Sözlük A
 

AKÇE Nedir?

Osmanlı Devletinin ilk zamanlarından îtibâren bastırılan ve kullanılan gümüş para birimi İlk sikkesi gümüşten yapıldığı için ak (beyaz, parlak) para mânâsına akçe denildi Buyurdu akçeye sikke kazalar Ki Osman bin Ertuğrul yazalar

(Hadîdî)

İslami Sözlük A
 

AKD Nedir?

Anlaşma, sözleşme Nikâh, hibe (bağış), vasiyet, alış-veriş gibi işlerde taraflardan birinin teklifi, diğerinin kabûlü ile gerçekleşen sözleşme

Ticâret, vekâlet ve bütün akdlerde, senet yazmak şart değilse de, ödünç vermekte lâzım, nikâhta ise müstehâbdır (İbn-i Âbidîn)

İslami Sözlük A
 

ÂKIL Nedir?

Akıllı kimse; iyi ve kötüyü, faydalı ve zararlıyı birbirinden ayırabilen kimse

Çocuk yedi yaşında âkıl olur Yedi ile onbeş yaş arasında iken akıllı çocuk denir (Hamza Efendi)

Âkıl olmayan çocukların bütün sözleşmeleri bâtıldır, hükümsüzdür (İbn-i Âbidîn)

Âkıl olan bir çocuk, şeker, meyve gibi kendine yarar şey isterse ona satmak câiz değildir Çünkü velîsi izin vermemiş demektir Eğer, tuz, pirinç gibi evle ilgili bir şey isterse, satmak sahîh (geçerli, doğru) olur Çünkü velîsinin izin verdiği anlaş ılır Bunun izin ile alış-veriş etmesi câizdir Çocuk akıllı olmamış ise, velîsinin izni olsa da, alış-veriş etmesi sahîh olmaz (Hamza Efendi) Âkıl isen kıl namazı çün seâdet tâcıdır Sen namazı şöyle bil ki mü'minin mîrâcıdır

(Seâdet-i Ebediyye)

İslami Sözlük A
 

Âkıl-Bâliğ Nedir?

Faydalı ve zararlı olanı birbirinden ayırabilen ve evlenme çağına gelip gusül abdesti almaya başlayan akıllı kimse

Âkıl bâliğ olduktan sonra kişi yetim sayılmaz (Hadîs-i şerîf-Râmûz-ul-Ehâdîs)

Âkıl ve bâliğ olan erkeğin ve kadının birinci vazîfesi, Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdıkları inanılacak şeyleri öğrenmek ve bunlara uygun olarak inanmaktır Kıyâmette yâni öldükten sonraCehennem azâbından kurtulmak, onların bildirdiklerine inanmaya ba ğlıdır (İmâm-ı Rabbânî)

Her müslümanın, çocuğuna âmentüyü (îmânın altı şartını) ezberletmesi, mânâsını, farzları (emirleri) ve haramları (yasakları) öğretmesi lâzımdır Âkıl bâliğ olunca; îmânı, İslâm'ı bilmeyen kimse müslüman olmaz (İbn-i Âbidîn)

Âkıl bâliğ her müslümanın, her gün beş vakit namaz kılması farzdır Kız ve oğlan çocuk yedi yaşına gelince, namaz kılmalarını emretmek velîsi üzerine vâcib (lâzım) olur Oruç tutmaları için de emreder On yaşına gelince, namaz kılmaları için el ile h afifçe vurulur Sopa ile dövülmez Falaka ile vurulmaz El ile üçten fazla vurulmaz Velîsinden başkası döğmez (İbn-i Âbidîn, Ebû Bekr Râzî el-Cessâs)

İslami Sözlük A
 

ÂKILE Nedir?

Kâtilin, öldürme işindeki yardımcıları, bunlar yoksa öldürmede kendisine yardım eden kabîlesi (köylüleri, şehirlileri) ve akrabâsı

Kâtilin cinâyeti işlemesine mâni olmadıkları, bilakis bu hususta onu koruyup, gözettikleri ve kâtil, onlardan kuvvet alarak bu suçu işlediği için âkıle, cinâyete karışmış gibi olurlar Kâtil ile birlikte diyeti (para cezâsını) yüklenmeleri bu sebepte ndir (Kıvâmuddîn Kâkî)

Kâtilin ödeyeceği diyet, ödemeleri için âkıleye taksim edilir, paylaştırılır, üç senede alınır Kadın, deli ve çocuk âkıleye katılmaz (İbn-i Âbidîn)

Müslüman olan kâtilin âkılesi ve vârisi (öldüğünde malından mîrâs alacak kimse) yoksa, diyetini beytülmâl verir Yâni hükûmet verir Beytülmâl yoksa, kendi üç senede öder (İbn-i Âbidîn)

İslami Sözlük A
 

ÂKİBET Nedir?

1 Son, netîce

Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerîmde meâlen buyuruyor ki Nedir?

(Habîbim!) De ki Nedir? Yeryüzünde gezip dolaşın, sonra da bakın ki (peygamberleri) yalanlıyanların âkibeti nasıl olmuştur (En'âm sûresi Nedir? 11)

Niyet hayır ise âkıbet de hayır olur (Abdülhakîm-i Arvâsî)

2 Dünyâda zafer, âhirette sevâb ve kurtuluş

Kur'ân-ı kerîmde buyruldu ki Nedir?

O hâlde (Habîbim) sen de (Nûh gibi, kavminden gelen eziyetlere ve peygamberlik vazifesinin ağırlığına) sabret Âkibet; hiç şüphesiz, takvâya erenlerindir (günâhlardan sakınanlarındır) (Hûd sûresi Nedir? 49)

İslami Sözlük A
 

AKÎKA Nedir?

Çocuk nîmetine karşılık, Allahü teâlâya şükr niyeti ile kesilen hayvan

(Çocuk doğduğunda) yedinci günü akîka hayvanı kesilir, ismi konur, saçı traş edilir (Hadîs-i şerîf-Tirmizî, Ahmed bin Hanbel)

Akîka, erkek çocuğu için iki, kız çocuğu için bir koyun kesmektir (Hadîs-i şerîf-Şir'ât-ül-İslâm)

Hicretin sekizinci yılında, oğlu İbrâhim dünyâya gelince, yedinci günü Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem İbrâhim'in başını traş ettirip, saçının ağırlığı kadar gümüş sadaka verdi ve akîka olarak iki koç kesti Saçlarını gömdü (İmâm-ı Kastalânî)

Çocuğa yedinci günü isim koymak ve başını kazıyıp, saçının ağırlığı kadar, erkek için altın veya gümüş, kız için gümüş sadaka vermek ve erkek için iki, kız için bir akîka hayvanı kesmek müstehâbdır Akîka hayvanı, kurbanlık hayvan gibi olmalıdır Son ra da kesilebilir Hanefî mezhebinde, etleri pişmiş veya çiğ olarak, zengin, fakir herkese verilebilir (Seyyid Alizâde)

Akîka, çocukları belâlardan, hastalıklardan korur Akîkası yapılanlar, kıyâmette anaya babaya ayrı bir şefâat ederler (Seyyid Alizâde)

İslami Sözlük A
 

AKL (Akıl) Nedir?

İdrâk kuvveti, doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden, faydalıyı zararlıdan ayırmaya yarayan kuvvet

Akıl, sâhibini iyiliğe götürür, kötülükten alıkor Aklı olgunlaşmadıkça kişinin dîni doğru ve îmânı kâmil (olgun) olmaz (Hadîs-i şerîf-İhyâ)

Sizin akılca en üstününüz, Allah'tan en çok korkanınızdır En güzeliniz, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına riâyet edeninizdir (Hadîs-i şerîf-İhyâ)

Kişi güzel ahlâk ile gündüz oruç tutup gece ibâdet edenler derecesine ulaşır Fakat akılca kâmil (olgun) olmadıkça, ahlâkı kâmil olmaz Aklı olgunlaşınca, îmânı da olgunlaşır (Hadîs-i şerîf-İhyâ)

Akıllı kimsenin, dünyâ ile ilgili bir menfaati kaçırdığı zaman, bunu kendine gam ve üzüntü yapması uygun değildir Çünkü üzülmekle ele bir şey geçmez Fazla üzülmek akla zarar verir (İbn-i Hibbân)

Akıl göz gibidir, din bilgileri ışık gibidir Akıl yalnız başına din bilgilerini, faydalı ve zararlı şeyleri anlayamaz Bunun için Allahü teâlâ, peygamberleri ile râzı olduğu, beğendiği yol olan İslâmiyet'i bildirdi Aklın eksikliği peygamberlerin gö nderilmesiyle tamamlandı (İmâm-ı Rabbânî)

Akıl ile anlaşılan şeyler, his uzuvları ile anlaşılanların üstünde olduğu ve bunların yanlışını çıkardığı gibi, yâni his uzuvlarımız, akıl ile anlaşılan şeyleri anlıyamayacağı gibi, akıl da, Peygamberlik makâmında anlaşılan şeyleri kavramaktan âcizdi r İnanmaktan başka çâresi yoktur (İmâm-ı Gazâli)