Türk Kağanlığının Kuruluşu

Türk Kağanlığının Kuruluşu

Altıncı yüzyılın ortalarında Altaylarda (Güney Sibirya ve Kuzey Moğolistan), göçebe bir devlet olan Türk Kağanlığı kuruldu (551-744) Bu devlet daha sonra Orta Asya?da önemli roller oynayacaktır Kaynaklarda ?Türk? isminden ilk defa 542 yılında bahsedilmiştir Yazılı kaynaklar bu kelimeyi farklı şekillerde adlandırmışlardır: Çince kaynaklarda ?tutszue? şeklinde, İran el yazmalarında ?Türk?, günümüze kadar gelen yazıtlarında ise, ?tyurk? şeklinde geçmektedir

?Türk? (güçlü, sarsılmaz, kuvvetli) ismi esas olarak, etnik değil, sosyal bir anlama sahiptir Sadece Mongoloid Aşin boyunun asil ve askeri aristokrasisinin temsilcileri ve yeni devletin çekirdeğini oluşturan alt akraba boyları bu şekilde adlandırılabilir Daha sonraları boyların daha fazla genişleyen birimleri ve onların alt boyları Türk olarak adlandırılmıştır Eski Aşin ismi yönetimdeki ailenin hanedan ismi haline gelmiştir

Türk boyu hakkındaki ilk bilgi, Çin hanedan tarih yazıtları Chtzoy shu, Bey tsi shu, Sui shu, Bey shi?de görülür Türklerin sözlü bilgilerine göre yazılmış iki soy efsanesi, tarihle bir oranda ilişkili olarak bahsedilir Birinci efsaneye göre, büyük bir bataklığın kenarında yaşayan Türklerin ataları (Bey shi ve Sui shu?ya göre ?Batı Denizi?nin sağ kıyısında) komşu boyların savaşçıları tarafından bozguna uğratılmış, sadece on yaşında bir çocuk dişi kurt tarafından kurtarılmak suretiyle hayatta kalabilmiştir

Dişi kurt düşmanlardan kaçarak Gaoachan?ın (Tufan Vahası) kuzeyindeki dağlara gider Burada on erkek çocuk doğurur ki bunlar daha sonra Gaochanlı kadınlarla evlenir ve kendi ailelerini kurarlar Kurdun çocuklarından birinin ismi Aşin?di ve bu bir klanın ismi oldu Aşin, boya önderlik etti ve ailelerin sayısı yüzlerceye ulaştı Aşin?in neslinden bir kişi olan Asyan-şad, dişi kurdun neslini Gaochan dağlarından demiri işleyerek ve eriterek çıkararak onları Juan-Juan?ın (Avarlar) halkı haline geldikleri Altay dağlarına yerleştirdi Altay?da boy, efsaneye göre Altay dağlarının yerel ismi ile ilişkili olan Türk ismini benimsedi

İkinci efsaneye göre Türk boyunun ataları, N A Aristov?un Altay dağlarının kuzey yamaçlarına yerleştirdiği So prensliğinden gelmiştir Boyun Başı Abanbu?nun 17 erkek kardeşi vardı ve bunlardan biri dişi kurdun oğlu diye adlandırılırdı So prensliği düşmanlar tarafından yok edildi ve kaçan aileler dağıldı Dişi kurdun oğlunun olağanüstü yetenekleri sayesinde ailesi iyi bir duruma sahip oldu S K Klayaştorniy, Türklerin ilk tarihini efsanelere dayandırarak şu şekilde ifade edilebilecek halde yapılandırdı

256?dan sonra Aşin boyu Gansu?ya göç etti, ki bu sırada Hunlar ve Orta Asya ve Güney Sibirya?daki Hunların alt boyları Çin Seddi?nin diğer tarafında yeniden bir yerleşim gerçekleştiriyordu Yeni yerleşimden önce boyun, Si-hay bölgesinde yerleşmiş olması muhtemeldir Gan-su?da yerleşik iken boy, ne Çin ve ne Hun olan avtoktonik bileşimleri devletin nüfusuna katmıştır Burada, Kuzey Lian devletini oluşturdular ama bu,

439?da yıkıldıktan sonra Gaochan?a geldiler 460?dan sonra burada Juan-Juan?ın alt kolu haline dönüştüler ve Altay?ın güney yamaçlarına göçtüler Altay?daki yeni yerleşimden sonra boy ?Türk? ismini aldı ve eski ?Aşin? ismi boyun kurucusunun annesinin ismini anmak için, hüküm süren ailenin hanedanlık ismi haline geldi S K Klayaştorniy Aşin boyu ve Altay ve Sibirya arasında, Çin Seddi?nin güneyindeki bölgeye göçten önce de bazı ilişkilerin olma ihtimalini reddetmemiştir Güney Altay?ın yamaçlarındaki tepelerde 460?tan sonra bir grup boyun oluştuğunun ve bunların 552-555 yıllarında Juan-Juan Kağanlığı?nı bozguna uğratan Aşin?in liderleri tarafından yönetildiklerinin altını çizer

Türk Kağanlığı?nın kökeni 552?ye kadar uzatılabilir ki bu sırada Türkler Juan-Juan?ı yenen Aşin klanından Bumin/Tuminya tarafından kumanda ediliyordu Bu zamandan sonra Türk yöneticiler Juan-Juanların eski güçlerinden ve prensiplerinden miras kalan ?kağan? unvanını kabul ettiler Bumin, İli-kağan taht unvanıyla ilk yönetici oldu Oğlu ve mirasçısı Kolo (Kara kağan) hükümranlığı zamanında Juan-Juan bir defa daha yenildi (553?te) ve Kara Kağan?ın kardeşi Muhan Kağan 555?te hezimeti tamamladı Juan-Juanların büyük kısmı Avarlar diye bilinmeye başladıkları batıya kaçtılar Muhan Kağan?ın hükümdarlığı zamanında Kağanlık, Orta Asya?da politik bir egemenlik haline geldi Kuzeybatı Mançurya?da Kidanlar, Yenisey?de Kırgızlar ve diğer boylar boyunduruk altına alındı