Bathlı Adelhard Kimdir? (1090-1160)

Bathlı Adelhard Kimdir? (1090-1160)

İngiliz düşünür ve tanrıbilimcidir

Chartres Okulu'na bağlıdır Öz-biçim sorununun çözümünde Aristoteles ile Platon'u bağdaştırmaya çalışmıştır Bath'ta doğmuş, Bristol'da ölmüştür

İlköğrenimini doğduğu yerde gördükten sonra Fransa'ya gitti, yükseköğrenimi bitirdi Sonra Laon'da Anselmus'un kurduğu okulda, bir süre öğretmenlik yaptı İtalya, İspanya, Anadolu ve değişik Arap ülkelerini kapsayan uzun bir geziye çıktı

Yedi yıl süren bu geziden sonra, Araplardan edindiği bilgileri tanıtmak amacıyla İngiltere'ye döndü Araplardan öğrendiği "Eukleides'in Stoikheiai" (İlkeler) adlı çalışmasını, Arap bilginlerinin matematik ve gökbilimle ilgili değişik yapıtlarını çevirdi Bu gezisi süresince edindiği bilgilere, sürdürdüğü çalışmalara dayanan "Quaestiones Naturales" (Doğa Sorunları), "De Eodem et Diverso" (Özdeşlik ve Çeşitlilik Üstüne) adlı yapıtlarını yazdı

Adelhard, felsefeye Arap düşünürlerinin çalışmalarını incelemekle, görüşlerini öğrenmekle girdi Aristoteles ve Platon'un o dönemde bilinen yazılarını yorumlayan Arap bilginleri akıl ilkelerine dayanan ve genellikle Aristoteles mantığından kaynaklanan bir yöntemi benimsemişlerdi Felsefe ve tanrıbilim sorunlarının yorumlanmasında uygulanan bu yöntemi benimseyen Adelhard, gelenekçi İngiliz tanrıbilimciliğine karşı çıktı

Tanrıbilim sorunlarının akılcı bir yöntemle çözümlenmesi gereğini ileri sürdü Felsefe ile tanrıbilim sorunlarının belli bir "neden" kavramı üzerinde yoğunlaştığı görüşünü savundu Ona göre bütün varlık türleri ve bilinen nesnelerin oluşumunda, genel geçerlik taşıyan, belli bir neden vardır Tanrı'nın yaratıcı gücü de bu "neden"le bağlantılıdır Tanrısal gücün belli bir "neden" e dayanması bir eksiklik değildir Varlık kavramı altında toplanan bütün nesneleri yaratan Tanrı, belli bir "neden" e dayanmadan edemez Tümel kavramlar tanrısal bir anlayış gücünde önceden vardır Yaratılış eylemi bu kavramlara göredir ve onlardan sonradır

Bireysel anlayış gücü bu kavramların varlığını, öncelliğini, düşünerek kavrayabilir Algılama, bu tanrısal kavramların sınırlarını aşamaz Bilginin kazanılmasında başlıca etken temel ilkeleri kavramaktır Bu temel ilkelerin kavranması da matematik kurallarına göre davranmakla olabilir Matematiğin uyguladığı tümdengelim yöntemi maddenin, madde evreninin tanınmasını, bilinmesini sağlar Bilginin sağlanmasında us ilkelerine dayanan matematik yönteminin uygulanması gereklidir Tanrı ilk devindirici güçtür Tanrı istenci dışında bir devinim söz konusu değildir Devinimden yola çıkarak, ilk devindirici olan tanrısal gücü, yani Tanrı'yı kavrama olanağı vardır İnsan akıl yürüten bir varlıktır, ölümlüdür; ancak ruh ölümlü değildir

Ölüm ruhla gövdenin ayrışması, ruhun gövdeden uzaklaşmasıdır, insanda maddeyle ilgisi olmayan özellikler vardır Hayvanda duyum olmadığı gibi, insan varlığının özünü oluşturan ruh da yoktur Bu özellik hayvanın, evren bütünü içinde bir "tür" olmasından kaynaklanır Salt duyularla algılanabilen nesnelerde "tür" ve "çeşit" ayrımı vardır Sözgelişi hayvan için "tür", insan için "çeşit" ve "birey" söz konusudur Adelhard, "tür" ve "birey" konusunda Aristoteles'in ve ondan kaynaklanan, Orta Çağ tanrıbilimcilerinin izinden gitmiştir Evrenin yapısı ve düzeni konusunda da Platon ile Aristoteles'in görüşlerini uzlaştırmaya çalışmış, yeni bir görüş getirmemiştir Onun düşünce tarihindeki önemi, daha çok, Arap düşünürlerinin yapıtlarına dayanması, onları çevirerek, Avrupa aydınlarına tanıtmasındadır

Adelhard, Avrupa Orta Çağı'nda, Yunan-Roma ilk Çağı ve özellikle felsefesini tanıma ve İlk Çağ düşünce ürünlerini yazıldıkları diller olan Yunanca ve Latinceden öğrenme çalışmalarına ve böylece yeni bir dönemin başlamasına yol açmıştır Daha sonraki dönemlerde, Yunan-Latin ilk Çağı'nı, kendi kaynaklarından tanıma amacım güden çalışmalar nedeniyle, bilimsel bakımdan, bir Doğu-Batı yakınlaşması başlamıştır Bu arada, yine Adelhard'ın çevirileriyle, Arap felsefesi batıda ilgi uyandırmış, yeni bir çalışma alanı açmıştır

YAPITLARI: Özdeşlik ve çeşitlilik Üstüne, Usturlab Üstüne, Doğa Sorunları

KAYNAKLAR

1) Filozoflar Ansıklopedisi (Cemil Sena)
2) Türk ve Dünya Ünlüleri Ansıklopedisi(Anadolu Yayıncılık)