İsmailiye, Sebiye

İsmailiye, Sebiye


İSMAİLİYE a Şiiliğin Cafer-i Sadık'ın oğlu ismail'in imamlığını tanıyan kolu (Sebiye de denir)

—ansikl ilk altı imam (Ali, Hasan, Hüseyin, Zeynelabidin, Muhammet Bakır, Cafer-i Sadık) hakkında büyük ölçüde aynı inancı paylaşan şiiler, yedinci imam konusunda görüş ayrılığına düştüler Bir bölümü Cafer-i Sadık'ın oğullarından Musa Kâzım'ın imanlığını tanırken (— imamiye, On İKİ İmam), bir bölümü de hem Hasan' ın imamlığını tanımadı, hem de Cafer-i Sa-dık'tan sonra oğlu ismail'in (öl 760) imamlığını benimsedi Bu nedenle isma-iliye adını alan bu kesime göre imamlık ismail'den sonra oğlu Muhammet Mektum' a, ondan da oğlu Muhammet Habip'e geçti, ismail, Mektum ve Habip'in imamlıkları gizliydi (mestur) Habip'ten sonra gelen oğlu Ubeydullah Mehdiyi izleyen imamlar yeniden açığa çıktılar (zahir) ve Kuzey Afrika'daki Fatımi devletini kurdular

ismaililer, imamlıkta yedili bir sistem benimsediklerinden bu mezhebe sebiye de (yedicilik) denir Buna göre, yeryüzünde her zaman Allah'ın bir hüccet'i bulunur Hüccet, natık (konuşan) ve samit (susan) olmak üzere ikiye ayrılır Natık hüccet peygamber, samit de onun vasisi olan imamdır imamlar 7'şer kişilik gruplara ayrılır ve her gruba devir denir, islamdaki kıyametin anlamı, bir devrin 7 imamla sona ermesidir Devirler sonsuza dek sürer

Kaynaklar, ılımlı ismaililerin temel görüşlerini üç noktada toplarlar: 1 imamlar, Allah'ın kendilerine verdiği (feyz-i ilahi) üstün bilgi (marifet) dolayısıyla insanların en yücesi ve Allah'ın halifesidirler Bu nedenle bir nitelikleri de yanılmazlık ve günahsızlıktır (ismet) 2 imam, öncelikle gizli (mestur, mektum) olmalıdır Bununla birlikte, koşullar gerektirdiğinde açığa da çıkarlar Kıyamet kopmadan önce imam Mehdi ortaya çıkacaktır 3 imam yanılmaz (masum) olduğundan, hiçbir davranışından sorumlu tutulamaz Görünüşte kötü olan bir iş yapmışsa, bu, her şeyin gizli hakikatini bilen imamın, o işin gerçekte kötü olmadığını bilmesindendir Örneğin, is-mailiyeye karşı olan imamiye (isnaaşeriye), Cafer-i Sadık'ın, oğlu ismail'i, şarap içmesi nedeniyle veliahtlıktan azlederek yerine küçük kardeşi Musa Kâzım'ı getirdiğini öne sürerken ismaililer, Allah'ın, imamlık için seçtiği ismail'i her çeşit günahtan temizlediğini, dolayısıyla şarap içmesinin, görünüşte (zahir) haram da olsa, özde (batın) helal olduğunu savunurlar İsmaililerin aşırı kesimi (gulat) bu anlayışı, öteki birçok dinsel buyruk ve yasaklara da uygularlar

Ismaillye de öteki birçok şia kolu gibi önce Irak'ta ortaya çıktı ve zamanla karşılaştıkları baskılar yüzünden burada tu-tunamayarak iran, Horasan, Hindistan, Yemen ve Kuzey Afrika'ya yayıldı, ismaili-likte brahmancılık, buddhacılık, yenipla-tonculuk gibi din ve felsefe akımları gibi bazı mitolojilerin de etkileri görülür Bu nedenle, bazı ismaililer asıl şiilik inancını korurlarken bazıları da aşırı ve islamın özüne aykırı akımlar (gulat, galiye) oluşturmuşlardır ismaililer karşılaştıkları baskı ve çektikleri sıkıntılar yüzünden kendilerini ve görüşlerini gizlemek zorunda kaldıklarından zamanla gizlenmeyi bir mezhep ilkesi durumuna getirdiler Örneğin, önemli bir din, felsefe ve bilim ansiklopedisi olan ihvanüssafa'yı ismailiye filozofları yazdıkları halde bunların adları bugüne kadar saptanamamıştır Kendilerine batıniier de denilmesinin nedenlerinden biri, gizliliğe verdikleri bu önemdir

Öteki şia akımları gibi ismailiye de birçok kollara (fırka) ayrılmışsa da, bunların en önemlileri nizariye ve mustaliye'dir Ni-zariyenin günümüzdeki bağlıları Hindistan'da "hocalar" diye bilinir ve Ağa* Han' ları ruhani lider olarak tanırlar