Kambiyo Senetleri

Bono Nedir? Taşıması Gereken Yasal Unsurlar Nelerdir?
Bono iktisadi mahiyeti itibari ile kredi vasıtasıdır Ayrıca ödeme, ispat ve teminat vasıtası olarak da kullanılır Piyasada bono yerine senet adı da kullanılmaktadır

Bononun mecburi şekil şartları:

• Senet metninde Bono (veya Emre muharrer senet) kelimesini ve senet Türkçe'den başka bir dilde yazılmışsa o dilde bono karşılığı olarak olarak kullanılan kelmeyi,
• Kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedeli ödemek vaadini,
• Vadeyi,
• Ödeme yerini,
• Kime ve kimin emrine ödenecek ise onun ad ve soyadını,
• Senedin düzenlendiği gün ve yeri,
• Senedi düzenleyenin imzasını, ihtiva eder

Aşağıda yazılı haller dışında yukarıda yazılı unsurları taşımayan bir senet bono sayılmaz, adi senet sayılır ve ciro ile devri de mümkün olmaz:

• Vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenir
• Açıklık bulunmadığı takdirde senedin düzenlendiği yer, ödeme yeri ve aynı zamanda düzenleyenin yerleşim yeri sayılır
• Düzenlenen yer gösterilmeyen bir bono, düzenleyenin ad ve soyadı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır

Bono, vade tarihinden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar Hamilin; cirantalar ile keşideciye karşı açacağı davalar, süresinde keşide edilen protesto tarihinden veya senette "Masrafsız iade olunacaktır" kaydı varsa vadenin bittiği tarihten itibaren, bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar Bir cirantanın, başka cirantalarla keşideci aleyhine açacağı davalar, cirantanın poliçeyi ödediği veya poliçenin dava yolu ile kendisine karşı öne sürüldüğü tarihten itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar Bonoya pul yapıştırmak zorunlu değildir Bonoya kefil olarak imza atan kişi müteselsilen sorumludur


Çek Nedir? Taşıması Gereken Yasal Unsurlar Nelerdir?
Çek, hukuki mahiyeti itibariyle bir ödeme aracıdır Ancak uygulamada çoğunlukla bono gibi kredi vasıtası olarak kullanılmaktadır

Çekin mecburi şekil şartları:

• “Çek” kelimesini ve eğer senet Türkçeden başka bir dille yazılmış ise o dilde “Çek” karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
• Kayıtsız ve şartsız muayyen bir bedelin ödenmesi için havaleyi,
• Ödeyecek kimsenin “muhatabın” ad ve soyadını,
• Ödeme yerini,
• Keşide gününü ve yerini,
• Çeki çeken kimsenin (keşidecinin) imzasını, ihtiva eder

Aşağıda yazılı haller dışında yukarıda yazılı unsurları taşımayan bir senet çek sayılmaz:

• Açıklık bulunmadığı takdirde muhatabın ad ve soyadı yanında gösterilen yer, ödeme yeri sayılır
• Muhatabın ad ve soyadı yanında birden fazla yer gösterildiği takdirde çek, ilk gösterilen yerde ödenir Böyle bir açıklık ve başka bir kayıt da mevcut değilse çek muhatabın iş merkezinin bulunduğu yerde ödenir
• Keşide yeri gösterilmemiş olan çek, keşidecinin ad ve soyadı yanında yazılı olan yerde çekilmiş sayılır

Çekler,emre yazılı, nama yazılı ve hamiline yazılı olarak düzenlenebilirler

Ödeme için ibraz müddetleri nedir?
Çek, keşide edildiği yerde ödenecekse (çekin üzerinde yazılı muhatap banka şubesi ile keşide yeri aynı ise) on gün, keşide edildiği yerden başka bir yerde ödenecekse (çek üzerindeki muhatap banka şubesi ile keşide yeri farklı ise) bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir

Ödeneceği memleketten başka bir memlekette keşide edilen çek, keşide yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay, keşide yeri ile ödeme yeri ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir

Keşide yeri ile ödeme yeri ayrı kıtalarda bulunsa dahi her iki yer ülkesinin Akdeniz'de kıyılarının olması halinde ibraz süresi üç ay değil, bir ay olarak kabul edilir

Müddetler, çekte keşide günü olarak gösterilen tarihten itibaren başlar Sürenin son günü tatile rastladığı takdirde, süre takip eden ilk işgününe kadar uzar

Çekte ciro nedir, nasıl yapılır?
Ciro, çeki elinde bulunduran tarafından yapılır ve çeki devralana çek bedelini tahsil, çeki ödeyecek bankaya da ödeme yetkisi verir Ciro, emre yazılı senetlerde devir kolaylığı sağlar, çekin ön veya arka yüzüne yapılabilir Çek üzerinde yer kalmaması halinde ciro alonj üzerine de yapılabilir Beyaz cironun muteber olması için cironun çekin ön yüzüne değil arkasına veya alonj (bir şeyi uzatmak için yapılan ilavedir Kambiyo senetlerinin (poliçe, bono, çek) arka yüzüne yapılacak işlemler için yer kalmadığı zaman, senede uzunlamasına eklenen kâğıda alonj denmekte ve alonj üzerinde yapılacak her türlü işlem senedin arkasına yazılmış sayılmaktadır) üzerine yazılması gereklidir Cironun kayıtsız ve şartsız olması ve bir silsile içinde birbirini takip etmesi gerekir

Çekte vade var mıdır?
Çek görüldüğünde ödenir Buna aykırı herhangi bir kayıt (vade) yazılmamış hükmündedir, dolayısıyla geçersizdir Keşide günü olarak gösterilen günden önce ödenmek için ibraz olunan bir çek ibraz günü ödenir Karşılığı yok ise arkası yazılır

Çekte zamanaşımı süresi ne kadardır?
Hamilin; cirantalara, keşideci ve diğer çek borçlularına karşı haiz olduğu müracaat hakkı ibraz müddetinin bitiminden itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar

Çek borçlularından birinin diğerine karşı haiz olduğu müracaat hakları, çek borçlusunun çeki ödediği veya çekin dava yolu ile kendisine karşı dermeyan edildiği tarihten itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar

Çekten cayma ne zaman mümkün olur?
Keşidecinin çekten cayması, ancak ibraz müddeti geçtikten sonra hüküm ifade eder Çekten cayılmamışsa, muhatap ibraz müddetinin geçmesinden sonra dahi çeki ödeyebilir

Çekin ödemeden men edilmesi usulü nedir?
Keşideci çekin kendisinin veya üçüncü bir kimsenin elinden rızası olmaksızın çıkmış olduğu iddiasında ise muhatabı çeki ödemekten men edebilir Çekin rıza hilafına elden çıkması, çaldırmak, kaybetme veya zorla alınması hallerini ifade eder Yargıtay men nedeninin açıkça bildirilmesi gerektiği görüşündedir

Keşideci tarafından ödemeden men talimatı verilmesi halinde, çekin ibrazında arkasına, banka tarafından, keşidecinin ödemeden men talimatı bulunduğu ve bu nedenle işlem yapılamadığı belirtilerek karşılığı olup olmadığı yazılır ve karşılık veya kısmi karşılık var ise bu miktar bloke edilir

Muhatap bankayı ancak keşideci ödemekten men edebilir Hamilin buna hakkı yoktur Hamil, ancak mahkemeden alacağı tedbir kararı ile ödemeyi durdurabilir Çek keşide edilen hesap üzerinde rehin bulunması, haciz veya ihtiyati tedbir konulması halinde muhatap banka ödeme yapamaz



Karşılıksız Çek Kesmenin Yaptırımı Nedir?
Üzerinde yazılı keşide tarihinden önce veya ibraz süresi içinde ibraz edildiğinde, yeterli karşılığı bulunmaması nedeniyle kısmen de olsa ödenmeyen çeki keşide eden hesap sahipleri veya yetkili temsilcileri, kanunların ayrıca suç saydığı haller saklı kalmak üzere, çek bedeli tutarı kadar ağır para cezasıyla cezalandırılırlar Bu suçun tekrarı halinde, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir

Bu suçun, organ veya temsilcisi tarafından tüzelkişi yararına işlenmesi halinde özel hukuk tüzelkişisi hakkın para cezasına hükmolunur Ayrıca yetkili temsilci tarafından yararına çek keşide edilen hesap sahibi gerçek kişi hakkında da para cezasına hükmolunur

Mahkeme, ayrıca işlenen suçun niteliğine göre bir yıl ile beş yıl arasında belirleyeceği bir süre için hesap sahiplerinin ve yetkili temsilcilerinin çek hesabı açtırmalarının yasaklanmasına karar verir Yasaklanma kararı bütün bankalara duyurulmak üzere Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına bildirilir

Kısmen veya tamamen karşılıksız çıkan her çek yaprağı ayrı bir suç oluşturur Bu fiillerinden dolayı takibat yapılması çek hamilinin şikayetine bağlıdır Şikayet süresi çekin bankaya ibraz tarihinde başlar


Düzeltme hakkı nedir? Nasıl kullanılır?
Çekte yazılı keşide gününe göre hesaplanacak ibraz süresinin bitim tarihinden itibaren en geç on gün içinde çekin karşılıksız kalan kısmını yüzde on tazminatı ve ibraz tarihinden ödeme gününe kadar geçen süre için Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanunu’nun 16a maddesine göre hesaplanacak gecikme faizi(ticarî işlerde uygulanan temerrüt faizi oranı) ile birlikte ödemek suretiyle düzeltme hakkını kullanan, çek keşide etmek hakkını yeniden kazanır

Bankanın sorumlu olduğu miktar ne kadardır?
Muhatap banka, süresinde ibraz edilen çekin karşılığının bulunmaması halinde her çek yaprağı için üçyüzellimilyon liraya kadar ve kısmen karşılığının bulunması halinde ise bu miktarı her çek yaprağı için üçyüzellimilyon liraya tamamlayacak biçimde ödeme yapmakla yükümlüdür Bu husus, hesap sahibi ile muhatap banka arasında çek defterinin teslimi sırasında yapılmış olan dönülemeyecek bir gayri nakdî kredi sözleşmesi hükmündedir

Yukarıda belirtilen sorumluluk miktarı, Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığınca yayımlanan toptan eşya fiyatları yıllık endeksindeki değişmeler göz önünde tutularak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından her yıl Ocak ayında belirlenir ve Resmî Gazetede yayımlanır


Poliçe Nedir? Taşıması Gereken Yasal Unsurlar Nelerdir?
Poliçede üç taraflı ilişkiyi düzenleyen bir senettir Bu senette düzenleyen keşideci, muhatap olarak adlandırılan diğer bir kişiye, poliçede gösterilen ve lehtar olarak adlandırılan diğer bir kişinin emrine veya istinaen namına, vadede belirli bir meblağı ödeme emrini, muayyen şekil şartlarına bağlı olarak verir Muhatap olarak adlandırılan kişi bu ilişkiye esasen “kabul“ ile birlikte girer Bononun mecburi şekil şartları:

• Senet metninde "Poliçe" kelimesini ve eğer senet Türkçeden başka bir dilde yazılmışsa o dilde poliçe karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
• Muayyen bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız ve şartsız havaleyi,
• Ödeyecek olan kimsenin(Muhatabın) ad ve soyadını,
• Vadeyi,
• Ödeme yerini,
• Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun ad ve soyadını;
• Düzenleme tarihi ve yerini,
• Düzenleyenin imzasını, ihtiva eder

Aşağıda yazılı haller dışında yukarıda yazılı unsurları taşımayan bir senet poliçe sayılmaz, adi senet sayılır ve ciro ile devri de mümkün olmaz

• Vadesi gösterilmemiş olan poliçe, görüldüğünde ödenir
• Açıklık bulunmadığı takdirde muhatabın soyadı yanında gösterilen yer, ödeme yeri ve aynı zamanda da muhatabın yerleşim yeri sayılır
• Düzenlenen yer gösterilmiyen poliçe, düzenleyenin soyadı yanında gösterilen yerde düzenlenmiş sayılır

Açık Poliçe Nedir?
Tedavüle çıkarılırken zorunlu şekil şartları tam olmayan, en az keşidecinin imzasını içeren, tarafların aralarındaki anlaşmaya uygun olarak lehdar veya daha sonraki hamiller tarafından tamamlanmasını kararlaştırdıkları, doldurulunca unsurları tam bir poliçe hüviyetini kazanan poliçe açık yada diğer bir deyişle beyaz poliçe sayılır Poliçeyi alan ve doldurma yetkisi olan hamil veya hamiller bu poliçeyi aralarındaki anlaşmalara aykırı olarak doldurulursa, bu husus daha sonraki hamillere karşı ileri sürülmez Bunun anlaşmaya taraf olan hamile karşı ileri sürülebilmesi için, onun poliçeyi kötü niyetle iktisap etmiş veya iktisabı sırasında kendisine ağır bir kusurun yüklenebilmesi gerekir

Poliçede Kabul Şartları Nelerdir?
Kabul, muhatabı poliçe ilişkisine sokan ve onu poliçenin asıl borçlusu haline getiren şartsız ve bağımsız bir taahhüttür Kabulde geçerli tek şart kısmi kabuldür Kabul, muhatap tarafından poliçe üzerine "kabulümdür“, “ödeyeceğim“ veya benzeri bir ibare ve atılacak imza ile gerçekleşir İmza kabulde esaslı şekil şartıdır Muhatabın sorumluluğunun doğduğu an kabul için imza attığı an değil, kabul edilen senedin kabule arz edene teslim edildiği andır Muhatap kabulden önce poliçeden sorumlu olmaz

Poliçe düzenlendiği andan vadeye kadar kabule ibraz edilir Vade günü ile vadeyi takip eden iki iş günü içinde senet ödenmek üzere ibraz edilir Poliçeyi kabule arz, hamil veya senedin zilyedi tarafından gerçekleştirilir İbraz edilen poliçe kabul edilmez ise ibraz eden hamil veya zilyed bu hususu çekeceği bir kabul etmeme protestosu ile tespit ettirebilir

Görüldüğünde ödenen poliçeler kabule ibraz edilmez Kabul için ibraz yeri muhatabın yerleşim yeridir

Kabul için ibraz isteğe bağlı olmakla birlikte, bazı hallerde kabule ibraz mümkün değil, bazı hallerde ise kabule ibraz zorunludur Görüldüğünde vadeli poliçeler ile kabule arzın keşideci tarafından belirli bir süre veya tamamen yasaklandığı durumlarda senet kabule arz edilemez Ancak öte yandan görüldüğünden belirli bir süre ödenecek poliçeler ve ikametgahlı poliçeler ile keşidecinin kabule arzı zorunlu kıldığı durumlarda senedin kabule arzı mecburidir

Poliçede Ciro nedir? Nasıl Yapılır?
Ciro emre yazılı senetlerin içerdiği hakları devretmeye yönelik bir irade beyanı olup, bu irade beyanı ile ciranta senet borçlusuna ve ciro edilen kimseye çifte yetki vermektedir

Ciro, yazılı bir devir beyanıdır Bu beyan senedin arka yüzü veya devamı olan alonj üzerine yapılır Ciro kayıtsız ve şartsız olmalıdır Kabulden farklı olarak kısmi ciro batıldır Bu anlamda ciro şekli olarak tam veya beyaz ciro şeklinde yapılabilir Tam ciro, ciro edenle ciro edilenin belli olduğu cirodur

Ciro, poliçe lehdarın eline geçtiği andan ödememe protestosunun keşide edildiği veya bu protesto keşide edilmemiş ise, yasal olarak keşide edilebileceği vadeyi izleyen iki iş günü içinde iş saatleri bitimine kadar yapılabilirVadeden sonra yapılan ciro ise alacağın temliki hükümlerine tabidir

Cironun Türleri Nelerdir?
Temlik Cirosu: Poliçeden doğan hakkın devredilmesi amacı ile yapılan cirodur Temlik cirosu tam ciro veya beyaz ciro şeklinde yapılabilmektedir Temlik fonksiyonunun anlamı, temlik cirosu ile poliçe ve poliçeden doğan hakların mülkiyetinin ciro edenden ciro edilene geçmesidir Temlik cirosu ile poliçeyi elinde bulunduran kişi, düzgün bir ciro silsilesi ile poliçeyi elinde bulundurduğunu belirterek hak sahipliğini kanıtlar

Tahsil Cirosu: Tahsil cirosunda ciranta, ciro edilene poliçe bedelini tahsil ve buna bağlı işlemleri yapma yetkisini verir Tahsil cirosu ancak tam ciro olarak yapılabilir Bu ciroya ayrıca "bedeli tahsil içindir”, “tevkil içindir” gibi bir ibare eklenir Senedi tahsil cirosu ile alan kimse ancak yeni bir tahsil cirosu yapabilir, bir temlik veya rehin cirosu yapamaz


Rehin Cirosu: Rehin cirosu ile ciro eden, poliçede yerleşmiş olan hakkı ciro edilen kişiye rehnetmektedir Rehin cirosu da ancak tam ciro şeklinde yapılır Ayrıca, "bedeli rehindir” , “bedeli teminat içindir” şeklinde bir ibare de bulunur Poliçeyi rehin cirosu ile alan kişi poliçeyi ciro etmek isterse, ancak tahsil cirosu ile devredebilir, temlik veya rehin cirosu yapamaz

Tahsil cirosundan farklı olarak rehin cirosunda poliçeyi devralan, cirantanın temsilcisi değildir Bu nedenle poliçeyi ciro edene karşı ileri sürülebilecek kişisel defiler kendisine karşı ileri sürülemez


Poliçede Ödeme Ve Zamanaşımı
Bir poliçe:

• Görüldüğünde,
• Görültükten muayyyen bir müddet sonra,
• Keşide gününden muayyen bir müddet sonra,
• Muayyen bir günde, ödenmek üzere düzenlenebilir

Poliçe, borçlunun yerleşim yerinde ödenecek bir senettir Poliçenin esas borçlusu kabul etmiş muhataptır Ödeme yapabilmesi için poliçenin ödeme için vadesinde veya vadeyi izleyen iki iş günü içinde, hamil tarafından muhataba ibraz edilmesi gerekir İbraz üzerine poliçeyi vadesinde ödeyen borçlu borcundan kurtulur Muhatap, poliçeyi öderken bunu meşru hamile ödemekle mükelleftir Bunun için de hamilin, düzgün bir ciro silsilesi ile hamil olup olmadığını kontrol etmesi gerekir Muhatap ibraz üzerine poliçeyi kısmen yada tamamen ödeyebilir

Kabul etmeme protestosunun, kabule arz için muayyen olan müddet içinde çekilmesi lazımdır Şayet muhatap, poliçenin kendisine arz edildiği günü takibeden günde bir daha ibrazını istemiş ve poliçenin ilk arzı vadenin son gününde yapılmış ise protesto o günün ertesi günü dahi çekilebilir Kabul etmeme protestosu çekilmiş olması halinde ödeme için poliçeyi ibraz etmeye lüzum olmadığı gibi ödememe protestosu çekmeye de ihtiyaç yoktur

Muhatap tarafından kabul işlemi yahut ödeme yapılmadığı zaman rücu mekanizması işler Buna göre hamil, muhatabın kabul etmemesi veya ödememesi halinde, durumu kabul etmeme ve ödememe protestosu ile tespit ettirerek, ciro silsilesinde kendisinden önce gelen kişilere, sıra gözetmeksizin bunlardan birisine, birkaçına veya tümüne birden poliçe bedelinin ödenmesi için başvurabilir

Hamilin başvurduğu kişi ödemede bulunursa o da aynı şekilde kendisinden öncekilere başvurur Başvurma hakkının doğması ve rücu mekanizmasının işleyebilmesi için hamilin muhataba kabul etmeme veya ödememe protestolarını çekmiş olması gerekir Eğer hamil kabul etmeme halinde kabul etmeme protestosu yahut vade veya vadeyi takip eden iki iş günü içinde ödememe protestosu çekmez ise kabul etmiş muhataptan başka kişilere karşı başvurma hakkını kaybeder Mücbir sebep hali bundan müstesnadır Aynı şekilde senette protestosuz kaydı var ise bu halde de protesto çekilmesine gerek yoktur

Kural olarak kabul etmeme protestosunun çekilmemesi sorumlulara başvurma hakkını düşürmez Hamil bu halde kabul edilmemiş poliçeyi süresinde ödeme için ibraz ve ödememe halinde protesto keşide ederek rücu hakkını kullanır Ancak kabul için ibrazın zorunlu olduğu hallerde, bunu yerine getirmeyen hamil başvuru hakkını yitirir

Kural, senedin vade veya vadeyi takip eden iki iş günü içinde ödenmesidir Ancak eğer muhatabın ödeme yapmayacağı anlaşılıyorsa, yahut muhatabın vadede ödeme yapmayacağı belirli ise ya da kabule arzı yasaklanan poliçede keşideci iflas etmiş ise hamil vadeye beklemeksizin de rücu edebilir

Poliçeden Doğan Taleplerde Zamanaşımı:
Kabul etmiş muhataba karşı açılacak tüm davalar vade tarihinden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar

Hamilin keşideci ile cirantalara karşı açacağı davalar, süresinde keşide edilen protesto tarihinde veya poliçede protestosuz kaydı var ise vadenin bitiminden itibaren bir yıl geçmekle zamanaşımına uğrar

Cirantanın diğer bir cirantaya veya keşideciye açacağı davalar ise altı aylık zamanaşımı süresine tabidir