Yatırım Teorisi

Kapalı bir ekonomide milli gelir ve istihdam düzeyini belirleyen iki harcama kalemi vardır: Yatırım (I) ve Tüketim harcamaları (C) Yatırım harcamaları tüketim harcamalarına nazaran daha çok dalgalanmalar gösterir ve çarpan etkisi (multiplier effect) ile milli gelir ve istihdam üzerinde daha geniş etkiler yapar Böylece yatırım yoluyla yaratılan gelir bu amaçla yapılan harcamalardan birkaç daha fazla olmaktadır

Yatırım: Belli bir dönemde bir ekonomide mevcut sermaye malları ve teçhizat stokuna yapılan net ilavedirEskime ve aşınma bedeli (depreciation) kadar yatırıma telafi edici(ikame) yatırım denirMenkul değerlerin (hisse senedi,tahvil) satın alınması yatırım değildir; çünkü yeni üretim kapasitesi yaratmamıştır


Hangi Harcamalar Yatırım Harcamalarıdır?
Alet, makina, teçhizatgibi sermaye mallarına

Bina, yol, köprü, baraj ve benzeri inşaatlara

Firmalarca depolarında bulundurdukları ham, yarı ham ve mamul mallara (bu üçüne envanter ya da stok da denir) yapılan harcamalar yatırım harcamalarıdır

Otonom (autonomous) yatırımlar milli gelirdeki değişimlerden etkilenmezken uyarılmış (induced) yatırımlar etkilenir

Sermayenin Marjinal Etkinliği (marjinal efficiency of capital):
Bir firmanın yatırım konusunda vereceği karar şu üç değişkene bağlıdır:

Yatırım için gerekli bina, makina teçhizatın arz fiyatı

Yatırımdan ömrü boyu getirmesi beklenen hasılat,

Cari faiz oranı

NOT: Bizim kitapta yatırımı real interest rate, sales, business confidence etkiler deniyor
İleriki bir dönemde elde edilecek hasılatın bugünkü değerini hesaplamak için

K = R / ( I + i )t

formülü kullanılırK bugünkü değeri R ileride elde edilecek geliri, i faiz oranını, t de dönemi göstermektedir

İşte yatırımın ömrü boyu getireceği hasılat tahmin edilip onun bugünkü değeri hesap edilir ve buna R denirse, R'nin şu an yatırım mallarına yapılan harcamalardan fazla olması gerekir ki girişimci yatırım yapsın

Sermayenin marjinal etkinliği sermaye malından ömrü boyu getirmesi beklenen hasılat dizisinin bugünkü değerinin söz konusu sermaye malının arz fiyatına eşitleyen iskonto oranıdır, r ile gösterilirYatırım yaparken r ile cari faiz oranı(i) karşılaştırılır r > i olduğu sürece yatırım yapılır

Yatırımlar arttıkça üretimde sermayenin payı artacak ve azalan verimler kanunu harekete geçecektir

Eğer yatırımlar belli bir kesime yapılıyorsa diğer koşullar sabitken arzın artması o kesimde üretilen malların fiyatlarını düşürecektir

Yatırımlar arttıkça yatırım mallarının fiyatları yükselecektir

Tasarruf - Yatırım Eşitliği

Keynes S = I eşitliğini gelir ve harcamalarda meydana gelen değişmelerle açıklar (Klasik iktisatçılar faiz ile açıklıyordu) Yatırımı üretim kapasitesi ve sermaye mallarını yaratmak için yapılan harcamalar olarak düşündüğümüzde yatırım olayının harcamalar ile başladığını anlarızÖrneğin 10 milyar liralık yatırım yapacak kişi bu 10 milyarı çeşitli yerlere(arsa, demir, çimento) harcar İşte bu harcama girişimciye gerekli mal ve hizmeti verenlerin geliri olacaktırFakat bu kişiler elde ettikleri gelirin tamamını harcamayacak bir kısmını tasarruf edecekitir Tasarruf etmeyip harcadıkları kısım bir üçüncü kişi ya da kişilerin geliri olacakonlar da bir kısmını harcayıp bir kısmını tasarruf edecektirSonuçta yatırım harcamaları kendisi kadar bir tasarruf artışı sağlayacak S=I eşitliği kurulacaktır
Diğer bir ifade ile tasarruflar yatırımın bir fonksiyonudur ve yatırımın artması tasarrufları artırırken azalması tasarrufların da azalmasına neden olur

Tasarruf Paradoksu

Yatırım harcamaları milli geliri artırıcı istihdam hacmini yükseltici bir etki yaparTasarrufların böyle bir etkisi yokturKısa dönemde milli geliri azaltııcı etki yaparlar Ancak yatırımlara gerekli fonu hazırlayan tasarrufların yatırımlara dönüşerek uzun vadede gelir ve istihdam artırıcı unsur oldukları açıktır

Yatırım Çarpanı (çoğaltanı)

İlke olarak bir ekonomideki bağımsız tüketim harcamaları ile otonom yatırım harcamaları kendilerinin birkaç katı oranında gelir ve istihdam hacmi yaratmaktadırBuna çarpan ya da çoğaltan etkisi (multiplier effect) denirTüketim harcamalarını bir yana bırakırsak yatırım harcamaları ile ilgili iki ütür çarpan vardır:

Basit Çarpan : Yatırım çarpanı formülü:
k = 1 / ( 1 - deltaC / deltaY )

deltaC / deltaY hatırlayacağınız gibi marjinal tüketim eğilimi(MPC)dir ve yatırım çarpanı ile doğru orantılıdır Ancak yatırım çarpanının milli gelirde artış sağlayabilmesi için ekonominin eksik istihdamda olması gerekir (bak Eksik İstihdam )


Süper Çarpan: Yatırım gelirleri birkaç kat artırdığında bu artışın mal ve hizmetlere olan talebi de artırır Bu artış yeni yatırımlara yol açarBu yeni yatırımların( ki bunlar uyarılmış yatırımlarıdır) da tekrar milli geliri birkaç kez artıracağı kolayca anlaşılırSüper yatırım çoğaltanı formülü:
ks = 1 / ( 1 - deltaC / deltaY - deltaI / deltaY ) olur

Burada I uyarılmış yatırımlardır

Hızlandıran Prensibi:

Bir ekonomide belli bir dönemde bir önceki döneme nazaran nihai tüketim mallarına olan talepte meydana gelen artış yatırım mallarına olan talepte çok daha fazla bir artışa yol açmaktadır İşte bu etkiye hızlandıran prensibi(acceleration prenciple) denmektedir

Denge Geliri, Deflasyonist Açık ve Enflasyonist Açık
Kapalı bir ekonomide(ithalat ve ihracat yok) toplam talebin tüketim ve yatırım harcamalarından (C +I ) oluştuğunu söylemiştik Ayrıca otonom harcamalardaki( I, G, X ) artışın toplam talebi de (çoğaltan etkisiyle) artıracağını belirttik