Yol Aydınlatması İle İlgili Bilgiler

Yol Aydınlatması

Kategoriler: Aydınlatma

Yol aydınlatması şehir aydınlatmasının en önemli bölümünü kapsar Çünkü yol aydınlatması deyince, oto yollar, ekspres yollar, çevre yolları, şehir içi ana trafik yolları, şehir içi trafik yolları, cadde ve sokaklar, bağlantı yolları, kavşaklar, meydanlar vb Yerlerin sabit yol aydınlatma tesisleriyle aydınlatılması anlaşılır Burada yol aydınlatması hakkında Uluslararası Aydınlatma Komisyonu (CIE, Commission Internationale de l'Éclairage) tavsiyelerine ve Alman normlarına (DIN) göre bazı temel bilgiler verilecektir Bu bilgiler yol aydınlatması ile ilgili bütün konuları kapsamayacak, sadece yol aydınlatmasının kalitesini belirleyen büyüklükler ve bir yol aydınlatma projesinde takip edilecek yol ile sınırlı olacaktır

1 YOL AYDINLATMASININ AMACI

Yol aydınlatmasının amacı, geceleyin yolda güvenli, çabuk ve rahat hareket etmeyi mümkün kılmaktır Bunun için iyi görme koşullarının sağlanması gerekir Ancak iyi görme koşullarının sağlandığı bir yol aydınlatmasının kalitesinin iyi olduğu söylenebilir İyi bir yol aydınlatması toplam trafik hacminde yolların, kavşakların, tehlikeli yerlerin ve engellerin kolay ve zamanında algılanmasına ve trafiğin güvenli, hızlı ve rahat bir şekilde ilerlemesine imkan verir Yayalar bakımından yapılan iş daha basittir Yayalar yolu geçebilmek için araçların varlığını hızla kontrol edebilmeli ve önündeki mesafe ile araçların hareketleri hakkında karar verebilmelidir

YOL AYDINLATMASININ KALİTESİNİ BELİRLEYEN BÜYÜKLÜKLER

İyi görme ve çabuk farketme bakımından bir yol aydınlatma tesisatının kalitesini belirleyen büyüklükler şunlardır;

- Yol yüzeyinin parıltısı,

- Yol yüzeyi parıltısının düzgünlüğü,

- Yolun yakın çevresinin aydınlık düzeyi,

- Kamaşma durumu,

- Görsel ve optik klavuzlama,

- Işık rengi,

21 Yol Yüzeyinin Ortalama Parıltısı (Luminans)

Bir yol üzerinde aydınlık etkisi bakımından en önemli büyüklük parıltı (Luminans)dır Parıltı uluslararası notasyonlara göre L harfi ile gösterilir ve birimi cd/m2'dir

Yolun Cinsi

Çevre

Parıltı Seviyesi Ort Parıltı L ( cd/m2 )

Düzgünlük Faktörleri

Kamaşma Sınırlama Sayıları

Toplam Uo

Boyuna U1

Psikolojik G

Fizyolojik T

Otoyol ve Expres Yollar

Serbest

2

04

07

6

10

Ana Yollar

aydınlık

karanlık

2

1

04

07

5

6

10

Çevre ve Radyal Yollar

aydınlık

karanlık

2

1

04

05

5

6

20

10

Yaya Trafiği Yüksek Yollar

aydınlık

2

04

05

4

20

Toplayıcı ve Şehir İçi Yollar

aydınlık

karanlık

1

05

04

05

4

5

20

Genel olarak her türlü yolda aynı ortalama parıltı değerleri muhafaza edilmelidir Ancak ekonomik düşünceler çok kez muhtelif yol türlerinde 2 cd/m2' lik ortalama parıltı düzeyinin tutulmasına imkan vermez Onun için ortalama parıltı düzeyleri trafik yoğunluğu ve yol türüne göre Tablo'da gösterildiği gibi 2 cd/m2 'den 0,5 cd/m2 'ye kadar basamaklandırılmıştır

Yol Yüzeyi Parıltısının Düzgünlüğü

Cisimlerin iyi görülebilmeleri ve sürücünün görme konforu bakımından yol yüzeyinde mümkün olduğu kadar düzgün bir parıltı dağılımı istenir Parıltı dağılımı iki faktörle verilir Bunlardan birincisi bileşke veya toplam parıltı faktörü, yolun gözlemciden itibaren 60 m ile 160 m arasında 100 m'lik hesap alanında en küçük parıltı değerinin ortalama parıltı değerine oranı ile boyuna düzgünlük faktörü de her şeritin orta çizgisi üzerinde bulunan bir gözlemci için o şeritin orta çizgisi boyunca iki lamba arasındaki en küçük ve en büyük parıltı değerlerinin oranı ile tanımlanır ve U1 = Lmin / Lmax Ile gösterilir

23 Yolun Yakın Çevresinin Aydınlık Düzeyi

Yol yüzeyi parıltı düzeyi ve düzgünlüğünün ölçülmesi kolay olduğu halde, çevre parıltısının ölçülmesi oldukça zordur Bu nedenle CIE yolun yakın çevresini aydınlık ve karanlık çevreler diye ikiye ayırmaktadır Çevre, karanlık olduğunda aydınlık ve düzgün bir yol üzerinde giden sürücü bu aydınlık düzeyine adapte olduğundan, karanlık alanlardaki seçiciliği çok azalır Bu nedenle karanlık çevrelerdeki yolların parıltı düzeyi biraz daha düşük tutulmalıdır (Tablo, sütun 2,3)

Yapılan çalışmalar 5 m genişliğindeki bir yol parçasının buna komşu 5 m'lik çevrede parıltısının %50'den az olmayan bir seviyede düşmesi halinde, kalitesinin iyi olduğunu göstermektedir Buna göre makul değerde yol dışına ışık yayan armatürler, yakın çevrelerin aydınlanmasına ve çevre fonunda cisimlerin görülmelerine katkıda bulunabilirler

24 Kamaşma Durumu

Bilindiği üzere kamaşma, sağlam bir gözün dış etkilerle geçici olarak etrafındaki cisimleri göremez hale gelmesine denir Kamaşmanın çok nedenleri vardır Yol aydınlatmasında iki türlü kamaşma söz konusudur

- Psikolojik kamaşma,

- Fizyolojik kamaşma

241 Psikolojik Kamaşma

Görme yeteneğinde herhangi bir azalma olmaksızın sürücüde rahatsız edici bir duygu uyandırır ve seyahat konforunu önler Psikolojik kamaşma G kamaşma sınırlama sayısı ile tanımlanır Eğer

G=1 ise kamaşma tahammül edilemeyecek kadar fazladır

G=3 ise rahatsız edicidir

G=5 ise müsaade edilebilir

G=7 ise kamaşma yeterince kısıtlanmıştır

G=9 ise kamaşma farkedilmeyecek kadar azdır

G<1 ve G>9 değerlerinin pratik bir anlamı yoktur

242 Fizyolojik Kamaşma

Fizyolojik kamaşma, gözün görme yeteneğini azaltır Bununla ilgili çalışmalar Holladay tarafından yapılmıştır Holladay'e göre kamaşma gözde dağılmış ışık etkilerine eşdeğer örtü parıltısından ileri gelir

25 Görsel ve Optik Kılavuzlama

Yol güvenliği bakımından sürücünün önünde uzanan yol parçası, yol sınırları, karşılaşılabilecek engeller, kavşaklar, köprüler vb Bütün özellikleriyle açıkça görülebilmelidir Aydınlatma, trafik işaretleriyle birlikte yolun çevreye göre görülebilirliğini arttırarak görsel kılavuzlamaya katkıda bulunur Ayrıca armatür düzeni ile yol gidişi ve özel noktalar daha belirgin hale getirilerek optik kılavuzlamada yapılmalıdır

251 Görsel Kılavuzlama

- Tesisat, aydınlatmanın esas bölümü sürücü doğrultusuna gelecek şekilde düzenlenmelidir,

- I80 ve I88 ışık şiddeti değerleri düşük olan armatürler kullanılmalıdır,

- Yağışlı havalarda da etkili olmaları için yol işaretlerinin yapımında kullanılan malzemeler pürüzlü ve kaba yapıda olmalıdır

Optik Kılavuzlama

- Etrafı açık, geliş ve gidişi ayrı olan yollarda armatürler orta refüjde yerleştirilmelidir,

- Virajlarda direkler, virajın dış tarafına dikilmelidir,

- Farklı karakterli yollar, farklı renkli ışık kaynaklarıyla aydınlatılmalıdır; (Örneğin oto ve ekspres yollar sodyum buharlı lambalarla aydınlatılırsa iyi bir görsel kılavuzlama elde edilir)

- Kavşaklara gelen farklı karakterli yollarda farklı renkli ışık kaynakları kullanılmalıdır,

- Mümkün olan yerlerde iyi bir kılavuzlama sağlayan boyuna askı düzeni (katener sistem) uygulanmaya çalışılmalıdır

26 Işık Rengi

Yol aydınlatmasında büyük ölçüde yüksek ve alçak basınçlı cıva buharlı lambalar ve daha az sayıda da halojen-metal buharlı lambalar ve flüoresan lambalar kullanılır Yaya trafiğinin olmadığı oto yollar ve ekspres yollar ışık rengi çiğ yumurta sarısı olan alçak basınçlı sodyum buharlı lambalarla aydınlatılırsa, daha büyük şekil duyarlığı, aynı parıltıda daha büyük aydınlık etkisi, daha hızlı görme, daha az psikolojik kamaşma elde edilir Çevre yolları, şehir içi ana yollarda ışık rengi tatlı sarı olan yüksek basınçlı sodyum buharlı lambalar, alış-veriş caddeleri ve diğer yollarda da sırasıyla ışık rengi mavimsi beyaz olan yüksek basınçlı cıva buharlı lambalarla halojen-metal buharlı lambalar ve flüoresan lambalar kullanılır

3 YOL AYDINLATMA PROJELERİNDE YAPILACAK İŞLER

Bir yol aydınlatma projesi için herşeyden önce aşağıdaki bilgilere ihtiyaç vardır

- Yolun planı, kesiti, yakın çevre durumu, sınırları hakkında ayrıntılı bilgi,

- Yolun mevcut ve gelecekteki trafik durumu,

- Yol için gerekli ortalama parıltı düzeyi,

- Gerekli parıltı düzgünlük faktörleri,

- Yol kaplamasının yansıtma özellikleri,

- İstenilen görsel ve optik kılavuzlama

Kaynak : Prof Dr Muzaffer ÖZKAYA ( TMMOB EMO İstanbul Şubesi Kocaeli Temsilciliğinin 28 Mart 1992 tarihinde düzenlediği ‘’Şehir Aydınlatması Kollokyumu’’ na sunulan tebliğin'den özetlenmiştir)