Akdeniz << Mare Nostrum >>

■ Asya, Afrika ve Avrupa'nın kavşağında, önemli bir ulaşım yolu olan Akdeniz, binlerce yıldan beri, birçok uygarlığın mal ve kültür alışverişinde başrol oynamıştır Bundan başka Akdeniz, sahne olduğu bütün siyasal çatışmalara rağmen, bir güneş ve tatil simgesidir, her yıl milyonlarca turist çeker

Akdeniz'in yüzölçümü, ^Karadeniz ve *Marmara ile birlikte 2 966 000 km2'dir (Karadeniz hariç 2 510 000 km2) En derin yeri, Yunanistan'da Matapan Burnu'nun güneyinde 5 121 m'yi bulur Ortalama olarak yüzde 40'ı 2 000 m'den derindir Anadolu açıklarında da Akdeniz'in derin yerleri vardır: Teke Yarımadası açıklarındaki bir çukurun derinliği 4 353 m'yi bulur


Akdeniz iklimi

Akdeniz çevresindeki ülkelerin özgün bir iklimi vardır Kışlar ılık, yazlar sıcak ve kurak geçer: Akdeniz iklimi Yılın üç-beş ayında, şiddetli sağanaklar dışında, hemen hiç yağmur yağmaz Ayrıca, doğrudan doğruya Akdeniz'e dökülen ırmaklar buharlaşma ile meydana gelen su kaybını karşılayamaz Su kaybı Cebelitarık Boğazı yolu ile Atlas Okyanusu'ndan ve Boğazlar yolu ile Karadeniz'den gelen sularla karşılanır Buharlaşma yoğun olduğu için Akdeniz'de tuzluluk derecesi yüksektir (binde 39); Akdeniz'in bir başka özelliği de gelgitlerin çok hafif oluşudur

İklimin kuraklığı, Akdeniz ülkelerinin bitki dünyasını derinden etkiler Ancak kuraklığa iyi uyabilen türler yetişir: yeşil meşe, mantar meşesi, kekik, biberiye en yaygın bitkilerdir Bunlar seyrek meşelikler ve makiler meydana getirir ve bu bölge halkının geleneksel olarak yetiştirdiği koyun ve keçi sürülerinin yiyeceğini sağlar Ama kuraklık, yangınlara da elverişli ortam hazırlar: her yıl, binlerce hektarlık orman, yanarak yok olur


Güneş beldeleri

İklim, tarıma pek elverişli değilse de, Akdeniz ülkeleri için, günümüzde gene de bir zenginlik kaynağıdır Çünkü turizmin gelişmesinde önemli rol oynar Her yıl yaz gelince, Kuzey Avrupa'dan kalkan milyonlarca insan güneşe ve denize akın eder Ama bu akın büsbütün zararsız da sayılamaz: bir çırpıda yapılmış zevksiz yapılar, bazı yerleşme bölgelerinin görünümünü ve manzara güzelliğini bozmuştur Ayrıca sanayinin ve kentlerin gelişmesi etkileri şimdiden duyulmağa başlayan bir çevre kirlenmesine yol açmıştır


Bir Buluşma Yeri
Deniz yolculuğuna pek elverişli olmamakla birlikte (düzensiz rüzgârlar ve akıntılar, sayısız gizli kayalıklar), Akdeniz öteden beri çok işlek bir ulaşım yoludur; dağlarla, çöllerle veya din, kültür ve siyasal rejim farklarıyla birbirinden ayrı kalmış bölgeleri birbirine bağlamış, böylece sürekli bir buluşma ve çatışma yeri olagelmiştir
Dünyadaki denizler arasında insanlığa en uygun ve en yakın deniz Akdeniz'dir Çevresinde yüksek uygarlıkların doğmasında önemli rol oynayan Akdeniz, XIX yüzyıla kadar büyük deniz savaşlarına da sahne olmuştur, llkçağ'da Fenikeliler, Kartacahlar, Romalılar; Ortaçağ'da Çenevizliler ve Venedikliler; Yeniçağ'da Venedikliler ve Osmanlılar üstün donanmalarıyla Akdeniz'e egemen oldular XVI ve XVII yüzyıllarda Akdeniz bir Türk gölü durumundaydı XVIII yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu gerilemeğe başlayınca Akdeniz'de İngilizler üstünlük kurdu Cebelitarık, Malta ve Süveyş Kanalı gibi kilit noktalar İngilizlerin eline geçti Zamanımızda ise Amerikan ve Sovyet donanmaları Akdeniz'de rekabet halindedir


Bir ticaret kavşağı

Ekonomik bakımdan Akdeniz, tarihte birkaç defa Önemini yitirdi Îlkçağ'da, Akdeniz doğunun lüks maddeleriyle batının hammaddeleri arasında önemli alışveriş alanıydı Buna benzer bir alışveriş düzeni de Ortaçağ'da gerçekleşmiş, Venedik, baharat ticaretine egemen olarak üstünlük kazanmıştı Ama Portekizlilerin aç&ğı Kap yolu, Akdeniz'de gerilemeğe sebep oldu ve bu durum ancak 1869'da, Süveyş Kanalı'nın açılmasıyla düzeldi O zaman Akdeniz, Hindistan ve Uzakdoğu yolunun can damarı haline geldi 1967 yılında kanalın kapatılması, ikinci bir defa Akdeniz'in gözden düşmesine sebep oldu Bu durum ancak 1975'te, kanalın yeniden açılmasıyla son buldu

Bu iniş çıkışlara rağmen, Akdeniz'in gerek ticaret alanında (Arap ülkelerinden petrol ithali), gerek sanayi alanında oynadığı rol, öneminden bir şey kaybetmiş değildir Gerçekten de, İkinci *Dünya Savaşı sona erdiğinden beri, Akdeniz kıyılarında gittikçe artan sayıda sanayi tesisleri kurulmaktadır: petrol rafinerileri, gemi şantiyeleri, çelik fabrikaları vb


Kaynak: BilgeNesilcom | Meydan Larouse Gençlik Ansiklopedisi s48-53

AKDENİZ

Akdeniz,batıda Atlas Okyanusundan doğuda Asya"ya kadar uzanan ve Avrupa"yı Afrika"dan ayıran kıtalararası denizDünyanın en büyük iç denizidirToplam alanı,Marmara Denizi ve Karadeniz"le birlikte 2966000 km2,Karadeniz dışında 2512300 km2"dir30-46 kuzey enlemleriyle,5-50 betı ve 36 doğu boylamları arasında yer alırAkdeniz"in batı-doğu açıklığı Cebelitarık Boğazı ile İskenderun Körfezi arasında yaklaşık 4000 km kuzey-güney açıklığı ise Yugoslavya ile Libya arasında 800 kmdir

Derin ve karalar arasına uzunlamasına sıkışmış bir çöküntüyü kaplayan Akdeniz ,batıda dar ve sığ bir boğaz olan Cebelitarıkla Atlas Okyanusuna ,güneydoğuda Süveyş Kanalıyla Kızıldenize ve kuzeydoğuda Çanakkale Boğazı,Marmara Denizi ve İstanbul Boğazı yoluyla Karadenize bağlanırAkdeniz"in en büyük adaları,Sicilya ,Sardinya,Kıbrıs,Korsika,Girit,Mayorka,ve RodosturEn derin yeri,Yunanistanın güneyinde İon Havzasında deniz yüzeyinden 5121 m aşağıdadır

Sicilya ile Afrika arasında ,yaklaşık 360m derinde bir denizaltı dağ sırası Akdeniz"i batı ve doğu bölümlerine ayırırBatı bölümü kendi içinde,Alboran Havzası Cebelitarık"ın doğusunda,İspanya ve Fas kıyıları arasındadırBalear Havzası olarak da bilinen Cezayir Havzası,Alboran Havzasının doğusunda,Sardinya ve Korsika adalarının batısında,Cezayir açıklarından Fransa açıklarına kadar uzanırTiren Havzası da ,İtalya ile Sardinya ve Korsika adalarının arasındaki Tiren Denizinde yer alır

Akdeniz"in doğu bölümü,Ion Havzası ve Levant Havzası olarak ikiye ayrılırYunanistan ve İtalya"nın güneyindeki İon Havzası,Girit"in batı ucuyla Libyadaki Berka arasında uzanan bir denizaltı dağ sırasıyla Levant Havzasından,Girit Adasıyla da Ege Denizinden ayırırİon Havzasının kuzey batısını oluşturan Adriya Denizi batıda ve kuzeyde İtalya,doğuda da Yugoslavya ve Arnavutluk kıyılarıyla çevrilidirLevant Havzasının kuzeybatı uzantısı olan Ege Denizi ise batıdan ve kuzeyden Yunanistan,doğudan da Türkiye kıyılarıyla çevrili ve çok sayıda adayla kaplıdır

Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

JEOLOJİ VE FİZİKSEL COĞRAFYA


Jeoloji ve fiziksel coğrafyaAkdeniz ,bir zamanlar doğu yarımküresini kuşatan Tetis Denizinin günümüze ulaşmış ana kalıntısıdırÜçüncü ( Tersiyer) Dönem başlarında (y65 milyon yıl önce) oldukça geniş bir alana yayılmış bulunan Tetis Denizi bu dönemin ortalarında,Alp Dağoluşumu sırasında parçalanmış ve genel bir çekilme hareketi sonucunda da hemen hemen ortadan kalkmıştırNeojen Bölümün ( y26 milyon yıl önce) başlangıcında ise denizlerin karalara doğru ilerlemesi Alplerin dış kenarları boyunca geniş alanların su altında kalmasına yol açmış ve böylece Akdenizin oluşumu başlamıştırÖnemli çökme ve yer hareketleri oluşumu sürdürmüş,Dördüncü ( Kuvaterner) Dönem ( y25 milyon yıl önce) olayları da havzaya bugünkü biçimini vermiştir

Dördüncü Dönem başlarında,buzul devrelerini izleyen daha sıcak ve nemli iklimlerin etkisiyle Akdenizin düzeyi 100-150 m kadar yükselmiştirbuzul devrelerde ise deniz düzeyi ( en çok 100 m kadar) alçalmıştırDördüncü Dönem boyunca Akdenizin düzeyi üç kez alçalıp yükselmiştirBu dönemde ortaya çıkan büyük iklim değişmeleri Akdeniz Havzasında birbirinden farklı yükseltilerde kıyı taraçalarının oluşmasına yol açmıştırDördüncü Dönemde Akdeniz Havzasının bugünkünden 100-150 m daha yüksek olduğu ve gene aynı dönemde 100 m kadar alçaldığı havzanın çeşitli bölgelerindeki taraçalardan anlaşılmaktadırSon iklim değişmesi sonucunda Akdeniz 5 m kadar yükselmiş ve son taraçayı oluşturduktan sonra bugünkü düzeyine inmiştirDüzey değişmeleri Akdeniz"in zaman zaman Karadeniz ile bağlanmasına yol açmıştır

Görece durağan Avrasya ve Afrika kara kütlelerinin birbirine yaklaşıp uzaklaşmaları,havzanın ve onu çevreleyen dağların yapılarını ve bugünkü biçimlerini belirlemiştirJeolojik veriler,günümüzde Avrasya ile Afrika arasında yılda bir kaç santimetre daralmakta olan bazı alanlar olduğuna işaret etmektedirLazerle yapılan incelemeler bu daralmaların kesintili olarak gerçekleştiğini göstermiştirTüm Akdeniz Havzası tektonik bakımdan hareketli bir yapıdadırburada depremlere sık sık rastlanır

Batı Akdeniz"deki Tiren Havzası Sicilya ve Messina boğazları ile Doğu Akdeniz"e açılırHer iki boğaz da Akdeniz tarihi boyunca büyük staretejik önem taşımıştırBölgedeki en geniş kıta sahanlığı İspanya"nın Ebro Deltası açıklarındadır(60 mil)Yakın jeolojik zamanlardaAkdenizin hem doğu hem de batı kıyılarında farklı düzeylerde birikme ve aşınma görülmüştürBuna ek olarak,deniz hareketleri ve karaların ek olarak,yükselmesi,sonucunda çok çeşitli kıyı tipleri oluşmuştur

Sicilyayı ayıran boğazların derinliği 450 m"yi pek aşmazDolayısıyla Tunus"la Sicilya arasında Akdenizi ikiye ayıran bir sahanlıktan söz edilebilirBoğazların güneyinde bu sahanlık genişler ve Tunus"un doğu kıyısında Kabis Körfezi açıklarında 170 mile ulaşırSüveyş Kanalının girişindeki Port Said açıklarında 70 mil olan sahanlık,Akdenizin kuzey kıyıları boyunca genellikle dar,yalnızca Adriya Denizinin iç kesimlerinde geniştir

Doğu Akdenizin kıvrımlı dağlarla kaplı kuzey kıyıları son derece girift,güney kıyıları ise Libya"da Sirte Körfezinin doğusundaki Berka yöresi dışında alçak ve düzdürDoğu Akdeniz"in en büyük adalarından Girit ve Kıbrıs"ın her ikisi de dağlıktır



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Türkiye"nin Akdeniz kıyıları ,çok yerde dağların deniz kıyısından birdenbire yükselmesi nedeniyle dik ve sarptırToros Dağlarının kıyıya koşut uzanması nedeniyle Güney Anadolu kıyıları "boyuna kıyılar" olarak adlandırılmıştırDağların uzun ve geniş yaylar çizerek uzanması iki büyük deniz girintisi oluşturmuşturBunlardan biri batıda Antalya Körfezi,öteki ise doğuda İskenderun KörfezidirBu iki girinti arasında yer alan geniş Taşeli Yarımadası boyunca kıyılar genellikle düz uzanışlı ve diktirAntalya Körfezinin batısındaki Teke Yarımadasında ise dağlar kıyıya dik uzandığından kıyılar girintili çıkıntılıdırMarmaris ve Fethiye körfezleriyle birçok koyu içine alan kıyı tipine ria,daha doğuda Kaş ilçesi çevresinde görülenlere ise Dalmaç tipi kıyı denir

Antalya Körfezinde bu derin ve girintili çıkıntılı kıyı biçimi kaybolurBurada kıyı biçimleri genellikle Karadeniz kıyılarını andırırAntalya"nın doğusunda Anamur Burnuna kadar dağlar kıyıya oldukça yaklaşırDaha doğuda ise düz uzanışlı kıyılar önemli yer tutarAncak Taşeli Yarımadasında arazi kalkerli yapıda olduğundan aşınmalar sonucunda derin çukur ve oyuklar oluşmuşbunların deniz sularıyla dolmasıyla da barınak tipi ( kalanklı) kıyılar ortaya çıkmıştır

Antalya Körfezindeki Antalya Düzlüğü olarak bilinen bölgede denizden 30 m yüksekte yarlar vardırBuralır yer yer düden sularının düştüğü çağlayanların bulunduğu dik falezlerdirBu dikliklerin iki yanında ve dere ağızlarının yakınlarında ise Konyaaltı ve Lara gibi alçak kumsallar bulunurDoğuda alçak düzlükler,halinde uzanan Çukurova kıyılarında ise delta boyunca kıyı kumsalları ve lagünler vardır



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

HİDROGRAFİ

Hidrografi,Akdeniz"in hidrolojik koşullarına üç su kütlesi katmanı egemendirYüzey katmanı ,orta katman ve dibe kadar inen derin katmanAyrıca bir alt katman yokturYüzey katmanının kalınlığı,suyun sıcaklığına bağlı olarak 75 mile 300 m arasında değişirDoğu Akdeniz in ılık ve tuzlu sularının katıldığı orta katman 300-600 m derinlikte bulunurDerin katman ise orta katmanla dip arasındaki bölgeyi kaplarSuyu genellikle türdeş olan derin katmanda sıcaklık 13C dolayındadır900 m ile 2500 m derinlik arasında sıcaklık yaklaşık 0,2 C artar

Akdeniz"de buharlaşma sonucu yitirilen suyun yalnızca üçte bir kadarı akarsularla yenilenirDolayısıyla Atlas Okyanusundan Akdenize sürekli bir yüzey suyu akımı vardırAz miktarda su da,İstanbul BoğazıMarmara Denizi,ve Çanakkale Boğazı yoluyla,yüzey akıntısı olarak Karadenizden gelirAtlas Okyanusundan gelen su Cebelitarık Boğazından geçtikten sonra Afrika"nın kuzey kıyısı boyunca doğuya ilerlerBu akıntı Akdenizdeki su dolaşımının en sabit öğesini oluştururEn güçlü olduğu zaman Akdenizde buharlaşmanın en üst düzeyde olduğu yaz aylarıdır

Buharlaşma sonucunda Akdeniz"in tuzluluğu ve Suyun yoğunluğu artarYoğunlaşan su dibe çöker ve yoğun dip suyunun fazlası alt akıntı biçiminde Cebelitarık"ı oluşturan deniz eşiğinin üstünden Atlas Okyanusundan gelen suyun bir bölümü alt akıntıyla yeniden okyanusa döndüğünden Akdeniz,"soluk alıp veren deniz" olarak da tanımlanmıştır



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Akdenizin yüzeyindeki temel su dolaşımı ise,doğu ve batı havzalarında ayrı ayrı olmak üzere yelkovanın tersi yönünde hareketlerden oluşurKuzey kıyılarının ve adaların giriftliğine bağlı olarak çok sayıda anafor ve yerel akıntı da Akdenizdeki genel su dolaşımının önemli öğeleridir

Akdenizdeki akıntı sistemleri karmaşık değildirGerek Batı Akdenizde,Gerekse Doğu Akdeniz"de güney kıyılarını izleyen ve doğuya doğru hareket eden bir akıntı sistemi vardırHızı saatte 3-4 km olan bu akıntıdan Cezayir açıklarında ayrılan bir kol,kuzeye yönelerek Fransa kıyılarına ulaşırTunus açıklarında ayrılan bir kol ise Sicilya Adasının kuzeyinden Batı İtalya kıyılarına geçer,kıyıların biçimine uygun olarak Cenova ve Lion körfezlerinin güneyinden İspanya kıyılarına varır

Akdeniz"de Türkiye kıyıları boyunca batıya doğru hareket eden bir akıntı vardırBunun kökeni büyük güney akıntısıdırTunus,Libya ve Mısır kıyılarını izleyen ve doğuya yönelen bu akıntı kıyı biçimine uyarak kuzeye dönerLübnan ve Suriye kıyıları boyunca ilerlerve Kıbrıs ile İskenderun Körfezi arasından geçerek batıya yönelirBu akıntı Ege Denizinden Batı Anadolu kıyıları boyunca Çanakkale Boğazına doğru ilerler

40 C kuzey enlemi Batı Havzasının ortasından geçerBuna karşılık Doğu Havzasının ortası 6 enlem daha güneydedirBu yüzden de Doğu Havzasının yüzey suyu daha sıcaktırŞubatta Batı Akdenizde yüzey sularının ortalama sıcaklığı 13-14C iken Doğu Akdeniz de 15-17C"dirAğustosta ise batıda 22-25 C olan yüzey suyu sıcaklığı doğuda 26-28C"dirAkdenizde ortalama en yüksek su sıcaklığı ağustos ayında 31C ile Sirte KörfezindedirBunu 30C ortalama ile İskenderun Körfezi izlerEn düşük denizsuyu sıcaklığının görüldüğü Trieste Körfezinde şubat ayı ortalaması,5,2 C"dirBu bölgede kışın ara sıra buzlanma da görülürŞubatta Anadolunun Akdeniz kıyılarında yüzey sularının ortalama sıcaklığı Fethiye ile Anamur arasında 15C,daha doğuda 16C"dirAğustosta ise sıcaklık batıda 26C doğuda ,28Cdir





Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Akdeniz,okyanuslara göre oldukça tuzlu bir denizdirOrtalama tuzluluk oranı Akdeniz"de bin 38 ,okyanuslarda binde 35"tirBu oran yağış artışına ve buharlaşmanın azalmasına bağlı olarak batıya doğru azalırCebelitarık Boğazı yakınlarındaki binde 36 ve orta bölümlerinde binde 38 iken doğuda Kıbrıs"ın güneyinde,yüzeyde binde 395"e ulaşırBüyük ırmakların ağzında bol tatlı suyun tuzlu suya karışması nedeniyle de tuzluluk oranı düşerÖrneğin Nil"in ve Seyhan ile Ceyhan ırmaklarının ağzında tuzluluk azalırYüzeyden derine doğru da hafif bir tuzluluk azalması görülürTıpkı öteki deniz ve okyanuslarda olduğu gibiAkdenizde de sudaki iyonların yarıdan çoğunu klorürler oluştururSuda bellibaşlı tuzların oranları sabittir

Yüzey katmanının 210 m derinliğe kadar olan bölümü tüm Akdeniz"de yüksek oranda oksijen içerirDoğuda yüzey katmanının çökmesiyle oluşan orta katmanda taze oksijien içerirDoğuda yüzey katmanının çökmesiyle oluşan orta katmanda taze oksijen miktarı yüksektirama batıya doğru artıkça bu katmandaki su,oksijeninin çoğunu yitirirve Cezayir Havzasında oksijen en düşük düzeye inerOrta ve dip suları arasındaki geçiş katmanında oksijen en düşük miktardadır

Akdenizde bitkileri besleyen fosfat,nitrat ve nitrit gibi maddeler azdırBaşka denizlerde olduğu gibi bunların miktarları mevsimlere göre değişirgenellikle de ilkbaharda artarÖzellikle Mısır açıklarında Nil"in etkisiyle deniz yaşamı ilkbaharda canlılık kazanırAkdenizde besleyici maddelerin azlığının en önemli nedeni,Akdeniz suyunun ana bölümünü oluşturan Atlas Okyanusundan gelen yüzey suyunun bu maddeler açısından zengin olmayışıdırBatı Havzasında ,900 m derinlikte bulunan fosfat ve nitrat miktarı,açık denizlerdekinin ancak üçte biri kadardırBesleyici maddelerin kıtlığı,bu sularda barınabilen canlı türlerini de sınırlamaktadır



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

İKLİM

İklim,Akdeniz"e hava akımı,Tunus"un doğusundaki güney kıyılar üstünden gelen akım dışında sıradağları yaran vadi ve boğazlardan gelirBu vadilerden gelen kuvvetli rüzgarlar Akdenizdeki en önemli hava akımlarını oluştururKuzeybatıdan esen kuru ve soğuk mistral Alpler ve Pireneler arasından,sert kuzeydoğu rüzgarı bora Trieste Boğazından ,Akdeniz"in soğuk doğu rüzgarı levanter ile batı rüzgarı vendeval ise Cebelitarıktan geçerSahra"nın Doğusuyla Doğu Akdeniz arasındaki basınç farklılığından doğan ılık ve tozlu güneybatı rüzgarı hamsin ile Afrikadan esen kuru ve sıcak siroko ise Akdenizdeki öbür rüzgarlardır

Akdenizde kışlar ılık,yağışlı ve rüzgarlı ,yazlar sıcak,kurak ve durgun geçerİlkbahar değişken bir geçiş mevsimidirsonbahar oldukça kısa sürerYağışlar,Akdenizin çeşitli kesimlerinde büyük farklılıklar gösterirKuzey Afrikada Tunustan Mısır"a kadar yılda 250 mm"nin üstünde yağışa ender rastlanırken Yugoslavyanın Dalmaçya kıyılarında yılda 25 m dolayında yağış alan yer vardır




Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

DENİZ ÜRÜNLERİ


Deniz ürünleri,Denizaltı dünyasında canlı türlerinin üretkenliği büyük ölçüde sudaki bitki besleyici tuzların yoğunluğuna bağlı olduğundan ,Akdeniz"in genellikle canlı bir deniz olduğu söylenemezAncak mevsim ve yöreye bağlı olarak üretkenlikte önemli değişmeler gözlenirRadyoaktif Karbon-14 yöntemiyle yapılan belirlemelere göre canlıların üreme potansiyeli Levant ve İon havzalarında en düşük,Nil"in etkisiyle mart-mayıs ayları arasında Mısır açıklarında en yüksek düzeydedir

Sözü edilen çevre koşulları Akdenizde büyük ölçekli balıkçılığın gelişmesine olanak vermezBuna karşılık ,hemen bütün Akdeniz ülkelerinde taze balığa olan talebin ve balık fiyatlarının yüksekliği ,küçük ölçekli balıkçılığın gelişmesine yol açmıştır20 m"den küçük ama çok sayıda tekneyle yapılan bu tür balıkçılık ,aşırı avlanma nedeniyle yerel balık varlığını tüketmeye yol açabilecek boyutlardadırTrolle avlanma sonucunda en küçük canlıların bile yok edilmesi,aşırı avlanmanın tehlikesini artırmaktadır

Akdeniz"in balık toplulukları temel olarak Atlas Okyanusunun astropik balık toplulukları ile ilişkilidirAkdenizde dipte yaşayan çok çeşitli türlerinden pisibalığı ,dilbalığı,kalkanbalığı ,mezgit,yılanbalığı,işkine,barbunyabalığı, tekirbalığı,kayabalığı,kırlangıçbalığı hani ile köpekbalığı ,folya ve tırpana gibi yırtıcı balıkların tümü trolle avlanmaktadır

Akdenizin kayalık kıyıları ustakoz ve karides türleri için uygun ortamlardırSığ,çamurlu kıyılarda istiridye ve midye,deltalarda ve az tuzlu kıyı gölcüklerinde yılan balığı ,has kefal ve hamsi bulunurAkdeniz ve Karadenizde avlanan balıkların çoğu denizin üst katmanlarında yaşayan açık deniz türleridir

Batı ve Kuzeydoğu Akdeniz"de en çok avlanan balık bazen Güneydoğu Akdeniz"e de inen sardalye ve türleridirKuzey Akdeniz de örneğin Adriyan Denizinin kezuyinde ve Karedenizde çaça da bulunurÖzellikle Karadenizde hamsi boldur

Ticari önemi olan büyük balıklardan orkinos (ton balığı) Atlas Okyanusundan Akdenize girdikten sonra çeşitli yönlere dağılırTorik ve uskumru da bütün AKdeniz ülkelerinde en çok avlanan ve ekonomik açıdan önemli balıklardırson yıllarda özellikle batı kesiminde görülen yoğun deniz kirlenmesi Akdenizdeki canlı yaşamını ciddi bir tehlikeyle karşı karşıya bırakmaktadır

Öteki deniz ürünlerinin en önemlileri,Napoli"nin mercanları ile en çok Oniki Ada ,Kabis Körfezi ve Mısır"ın batı kıyılarında çıkartılan süngerdirİspanya ,Sicilya ve Tunus açıklarında petrol yatakları,Adriya Denizinde de doğal gaz bulunmuştur



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

AKDENİZ BİTKİ ÖRTÜSÜ





Akdeniz bitki örtüsüAkdeniz kıyılarının doğal bitki örtüsü altı tipe ayrılabilirBunlardan ilki Akdeniz ormanlarıdırZeytin pırnal meşesi ve mantar meşesi Akdeniz ilkimine özgü ağaçlardırBu ağaçlar az yağış ile birkaç ay süren kuraklığa dayanabilirlerİğneyapraklılar,özellikle Halep çamı ve sahil çamı insanlarca yok edilmiş tipik Akdeniz ormanlarının kalıntılarıdırAkdenizde egemen bitki örtüsünü iğneyapraklıların yerini alan makiler oluştururMaki benzeri adaçayı,toprağın yüzeyine yayılan dikenli bitkiler ve yumrulu çokyıllık bitkiler Yunanistan,İspanya ve İtalya"da yaygındır

Bitki örtüsünün ikinci tipini Yunanistan,Arnavutluk,Kuzey Ege Bölgesi,İspanya ,Portekiz,Alpler ve Apenninler"de geniş alanlar kaplayan ,yaprak döken ve dökmeyen ormanlar oluşturur

Üçüncü tip ise ,Orta İtalya"da 600-900 myükseklikte bulunan kestane ağaçlarının oluşturduğu yaprakdöken ormanlardırBunlar Alplere ,Cevennes"e ve Pirenelere kadar yayılırdaha yükseklerde yerlerini kayınlara bırakırlar

Akdeniz bitki örtüsünün öteki tiplerini Avrupa dağlarında geniş bir yayılım gösteren yüksek iğneyapraklılar kuşağı,yüksek otlaklar ve kıraç alanlar oluştururAraplar ve İspanyollarca Akdenize getirilen pirinç,pamuk narenciye,şekerkamışı ,mısır,tütün,patates ve sisal Akdeniz Bölgesinin yaygın tarım bitkileridir


Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

BİLİMSEL ARAŞTIRMALARIN TARİHÇESİ

Bilimsel araştırmaların tarihçesi,Eski ve ortaçağ coğrafyacılarınca iyi bilinmesine karşın,Akdeniz 20yüzyılın başlarına değin çağdaş araştırmalara konu olmadı1908-10 arasında Danimarkalılarca yürütülen "Thor araştırması,açık deniz canlıları ve bunların hidrolojik koşullara bağımlılığını olabildiğince kapsamlı biçimde ele aldı"Thor "ayrıca Batı ve Doğu havzaları ile Balear ve Tiren denizleri arasındaki mevsimlik su dolaşımlarını da araştırdı

Akdeniz"de bilimsel inceleme ve ölçümlere ancak IIDünya Savaşı sonrasında yeniden başlandı1948"de Batı Havzasında pek çok inceleme yapıldıAynı yerde daha sistemli araştırmalar ise,1957-63 arasında Fransızlarca sürdürüldü

Doğu havzası,daha az ilgi gördüyse de,burada da çeşitli araştırmalar yapıldıBu havzadadaki suların oluşum kaynakları 1957"de dikey su dolaşımı 1960 ve 1961"de yaz aylarında dip suyunun hidrolojik koşulları da Fransızların "Calypso" teknesinin gözlemlerine dayanılarak 1955-60 arasında incelendi

Akdenizde uluslararası ortak araştırmalar 1969"da UNESCO"nun Hükümetlerarası Denizbilim Komisyonu (IOC),Uluslararası Akdeniz Bilimsel Araştırma Komisyonu ( ICSEM) ve FAO"nun Genel Akdeniz Balıkçılık Konseyi ( GFCM) tarafından başlatıldıYirmi dört ülke Akdenizde fiziksel,kimyasal,jeofiziksel,biyolojik ve balıkçılığa ilişkin araştırmalarda işbirliği yapmak üzere aralarında anlaştıİlk ortak araştırmalara Almanların "Meteor" araştırma gemisiyle başlandıBugün Akdenizde bilimsel yöntemlerle sismik incelemeler ,deprem ölçümleri,jeotermal ölçümler,radyolojik incelemeler, petrol araştırmaları,volkanik araştırmalar,biyolojik incelemeler,kirlilik araştırmaları ,yeni oluşmaya başlayan maden cevherleri ile ilgili çalışmalar ve kozmik toz analizleri yapılmaktadır




Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir