Alkenler

Alkenler

Alkanlarda karbon karbon bağlarının daima tek bağ olduğunu gördük Alkenler ise zincirdeki karbonlardan en az ikisi arasında bir çift bağın oluştuğu bileşiklerdir Alkenlerin IUPAC adlandırılması, içerdiği karbon sayısına karşı gelen alkan adının sonundaki -an eki kaldırılarak yerine -en ekinin getirilmesinden ibarettir Diğer bir adlandırılma şekli ise karşılık gelen alkil kökünün sonuna -en ekinin getirilmesidir


Propan Propen
Bütan Büten
Pentan Penten
Heksan Heksen
Heptan Hepten
Oktan Okten


Alkenlerin genel formülü C n H 2n olup bunlarda CH 2 farkı ile bir homolog seri oluştururlar Çift bağ oluşturan karbonlar arasındaki bağlardan biri s diğeri p bağıdır Çift bağ yapan karbonlar daima sp 2 hibridizasyonuna uğrarlar Alkenlerin ilk temsilcisi eten olup iki karbon arasında çift bağ vardır


CH 2 = CH 2 CH 2 = CH – CH 3 CH 3 – CH 2 – CH = CH 2


Eten(etilen) Propen(propilen) 1-Büten (bütilen)
Dört karbonlu alkenlerden itibaren çift bağ sayısının da artması yani birden fazla olması söz konusu olabilir Bu şekilde birden fazla çift bağ içerenleri adlandırırken çift bağın olduğu karbonların numaraları baş tarafa yazılır ve çift bağ sayısı -en ekinden önce latince sayılarla di, tri, tetra şeklinde belirtilir


Alkenlere hidrojen ve halojenler kolaylıkla katılabilmektedir Yani hidrojen bakımından doymamış bir yapı gösterdiklerinden bunlara doymamış hidrokarbonlar adı da verilmektedir Alkenlerin en karakteristik reaksiyonları katılma reaksiyonlarıdır



Alkinler


İki karbon arasında altı elektron ortaklığı yani üç bağ vardır Bu bağlardan birisi s diğerleri p bağlarıdır Bu sınıfın ilk temsilcisi asetilen olup bunlara asetilenler genel adı da verilmektedir Türedikleri hidrokarbonlardaki -an eki kaldırılarak yerine -in eki getirilerek adlandırılırlar Alkinlerin genel formülü C n H 2n-2 şeklindedir Karbonlar arasında bağ sayısı üç olduğundan bunlar da doymamış hidrokarbonlar sınıfına girerler ve katılma reaksiyonları verirler


Propan Propin
Bütan Bütin
Pentan Pentin
Heksan Heksin
Heptan Heptin
Oktan Oktin


Alkenler


Alkenlerin fiziksel özellikleri türedikleri alkanlara benzerler Ancak donma noktaları biraz daha düşüktür Sudaki çözünürlükleri alkanlara oranlara biraz daha fazladır
Elde Edilmeleri
Laboratuarlarda çeşitli grupları veya halojenleri içeren hidrokarbonlardan bu grupların uzaklaştırılması ile alkenler elde edilmektedir


Alkan Alken


Buradaki R ler alkil gruplarını göstermektedir
Alkanların Dehidrojenasyonu İle Elde Edilmeleri : Katalizörlerin etkisiyle alkanların iki komşu karbon atomlarındaki birer hidrojenin uzaklaştırılması ile alkenler elde edilirler



Alkan Alken


Alkollerden Bir Mol Su Çıkararak Elde Edilmeleri : Uzun yıllardan beri etil alkolun dehidrojenasyonu ile eten elde edilmektedir Su çekici olarak sülfürik asit veya fosforik asit kullanılmaktadır

Etanol Eten


Alkanların Halojen Bileşiklerinden Elde Edilmeleri : Doymuş hidrokarbonların halojen bileşiklerindeki komşu iki karbondaki birer halojenin uzaklaştırılması ile alkenler elde edilirler Halojenlerin uzaklaştırılmasındaki kolaylık sırası elektron ilgilerinin tersidir I > Br > Cl > F şeklindedir En kolay iyot en zor flor uzaklaşır


<H3 align=justify>Alkenlerin Reaksiyonları


Doymamış hidrokarbonlar olduklarından katılma reaksiyonları vererek değişik gruplar içeren alkanları oluştururlar Hidrojen katılması halinde normal alkanlar oluşurlar Başka gruplar katılınca alkanların türevleri oluşur

ALKENLER

Alkenler,OLEFİNLER olarak da bilinirmolekül yapısında çift bağla bağlanmış bir ya da birden çok karbon çifti ( C-= C) bulunan doymamış hidrokarbonlar grubuAlkenler,bileşiğin halkalı ya da halkasız olmasına ve molekülündeki çift bağ sayısına dayanan iki ayrı yöntemle sınıflandırılırHalkalı alkenlerde çift bağla birbirine bağlanmış olan karbon atomları kapalı bir halkanın parçasıdırhalkasız alkenlerde ise bu karbon atomları açık bir zincir oluştururBileşiğin molekül yapısındaki çift bağların sayısına dayanan sınıflandırmada da,örneğin molekül yapısında bir tek çift bağ bulunan alkenlere monoalken,iki çift bağ bulunanlara dialken ,üç çift bağ bulunanlara ise trialken adı verilir

Halkasız monoalkenlerin genel formülü bu formüldeki C karbon atomunu,H hidrojen atomunu, n de pozitif bir tamsayıyı gösterirAlkenler doğada az bulunan bileşiklerdir,ama petrol yağlarını benzine dönüştüren kraking işlemi ( büyük moleküllerin parçalanması) sırasında bol miktarda alken oluşurEtilen ,propilen ve bütilen gibi basit monoalkenler,petrokimya sanayisinin temelidirBu bileşiklerin kullanımında genellikle tepkimeye girmesinden yararlanılırDienler ya da alkadienler olarak da bilinen ve genel formülüyle gösterilen halkasız dialkenler monoalkenlerinkine benzer tepkimeler verirİki çift bağı olanbu maddelerin en bilinenleri ,yapay kauçuk üretiminde kullanılan bütadien ve izoprendir

Moleküllerinde iki,üç ya da dört karbon atomu olan alkenler normal sıcaklık ve basınç altında gaz halde beş ya da daha çok karbon atom olanlar ise genellikle sıvı halde bulunurAlkenler suda çok az çözünür

Kaynak;AnaBritannica cilt 1 sayfa 400-401 frmsinsinet için yazılmıştır