1. Atatürk’Ün Eğitim Hakkindaki Düşünceleri

Atatürk, toplum hayatını ilgilendiren her konuda öneminden hiçbir şey kaybetmeyen görüşler üretmiştir Eğitim ise O’nun en yoğun çalıştığı alanlardan biridir… Çünkü O, bir milletin geleceği üzerinde eğitimin oynadığı rolü çok iyi bilmektedir

Atatürk‘e göre, bir milletin hayat mücadelesinde, maddi ve manevi bütün güçlerim artırabilmesi, milli eğitimde yüksek bir düzeye erişmesi ile mümkündür Ancak, milli eğitim ile geliştirilecek ve yükseltilecek olan genç dimağların, paslandırıcı, uyuşturucu ve hayali fazlalıklar ile doldurulmasından kaçınılmalıdır

Atatürk, Kurtuluş Savaşı’nın en zor günlerinde, Yunan ordusu Ankara’ya doğru ilerlerken dahi eğitime verdiği önemi göstermiş 16 Temmuz 1921 günü Ankara’da bir Maarif Kongresi toplamıştır Orada toplanan Öğretmenlere yeni nesli yetiştirirken uymaları gereken şu esasları göstermiştir:

1 Eğitim milli olmalıdır

2 Milli terbiye programında, milletimizin gelişmesine engel olan ve o güne kadar uygulanan eski eğitim içinde yer alan hurafeler ile bize uygun olmayan yabancı etkiler ister doğudan gelsin ister batıdan bulunmamalıdır

3 Çocuklarımız ve gençlerimiz yetiştirilirken onlara bilhassa varlığına ve birliğine saldıran yabancı güçler ve fikirlerle nasıl mücadele edecekleri öğretilmelidir Bu bilgilere sahip olmayan fertlerden oluşan toplumlara hayat ve bağımsızlık hakkı yoktur

4 Gelecek için hazırlanan vatan evlatlarına her türlü zorluk karşısında yılmamaları öğretilmelidir

5 Aileler de çocuklarının gelecekleri için hiçbir fedakarlıktan kaçınmamalıdır

Bu esaslar Atatürk‘ün daha Kurtuluş Savaşı sırasında eğitimle ilgili politikalar geliştirmeye başladığını göstermektedir Onun Eğitim Politikası’nın asıl hedefi Milli, Laik, Cumhuriyetçi ve Çağdaş bir nesil yetiştirmektir Bu şekilde hem Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri sağlamlaştırılmış olacak, hem de en kısa zamanda çağdaş medeniyet seviyesine ulaşılacaktır

Atatürk‘ün eğitimde gerçekleştirdiği en önemli İnkılaplardan biri 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat yani eğitimin birleştirilmesi hakkındaki kanunla gerçekleşmiştir Bu kanunla Osmanlı Devleti’nden beri süregelen eğitimdeki ikiliğe son verilmiştir O zamana kadar ülkemizde bir yanda dini eğitim veren okullar, diğer yanda ise Laik eğitim veren kurumlar vardı Bu kurumlardan her biri kendine göre bir eğitim programı izliyor ve sonuçta iki ayrı insan tipi yetiştiriyorlardı Bu durumun sakıncaları Kanunun gerekçesinde şöyle ifade edilmiştir, “îki türlü terbiye ve öğretim bir memlekette iki türlü insan yetiştirir Bu ise duygu birliği, fikir birliği ve dayanışma amaçlarım toptan mahveder, yok eder”

Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış, tümünde çağdaş, laik eğitim verilmesi sağlanmıştır

Atatürk Türk balkının % 90′ının okuma yazma bilmemesini bir ayıp olarak görmüştür Bu cehaletin Önüne geçmek için yaptırdığı araştırmalarda en büyük nedenin Arap harflerinde olduğunu anlamıştır1928′de gerçekleştirdiği harf inkılabıyla Türkçe sözcükleri ifade etmekte yetersiz kalan Arap harflerinin yerine Latin harflerim getirmiştir Bu büyük İnkılabı desteklemek ve okur yazar sayısını artırmak için Millet Mekteplerini kurmuştur Baş öğretmenliğini yaptığı bu okullar vasıtasıyla 1240000 kişinin okuma yazma öğrenmesini sağlamıştır Harf inkılabı Öncesi % 10 olan okur yazar oranı kısa bir süre içinde % 20′ye çıkmıştır

“Eğitimin gayesi yalnız hükümete memur yetiştirmek değil, daha ziyade memlekete ahlaklı, karakterli, Cumhuriyetçi, inkılapçı, müspet, atılgan, başladığı işleri başarabilecek kabiliyette, dürüst muhakemeli, iradeli, hayatta tesadüf edeceği engelleri yenmeye kudretli, karakter sahibi genç yetiştirmektir Bunun için de eğitim programlarım ve sistemlerini ona göre düzenlemelidir” diyen Atatürk, eğitimin bir meslek kazandırmasına da büyük önem vermiş Tapu Kadastro, Maliye, Ticaret, Terzilik, Sağlık ve bunlar gibi diğer dallarda pek çok mesleki öğretim kurumlarının açılmasını sağlamıştır

O, “En mühim ve feyizli vazifelerimiz milli eğitim işleridir Milli eğitim işlerinde mutlaka muzaffer olmak lazımdır Bir milletin kurtuluşu ancak bu suretle olur” demekteydi Eğitimde zafer kazanabilmek için ise cinsiyet ayrımı yapmadan toplumun bütün fertlerinin aynı eğitimden geçmesi gerekmektedir Atatürk bu düşüncesini de şu şekilde ifade etmiştir

“Bir toplum, cinsinden yalnız birinin yeni gerekleri edinmesiyle yetinirse o toplum yarıdan fazla kuvvetsizlik içinde kalır Bir millet ilerlemek ve medenîleşmek isterse bilhassa bu noktayı esas olarak kabul etmek mecburiyetindedir”

Bu düşünce doğrultusunda uygulanan eğitim politikaları kısa zamanda meyvesini vermiş, kadınlarda okur-yazar oranı % 3 iken birkaç yıl içinde % l0′ları aşmıştır

Atatürk eğitimin milli olması konusunda çok duyarlıdır O eğitimi dini eğitim, milli eğitim ve beynelmilel eğitim olarak sınıflamakta ve bunların amaç ve gayelerinin farklı olduğunu, toplumu hür, bağımsız ve yüksek bir toplum olarak yaşatacak olanın milli eğitim olduğunu kabul etmektedir Diğer eğitim sistemlerinin geçersizliğini ise 1925 yılında yaptığı bir konuşmasında şöyle anlatır

“Yeryüzünde üçyüz milyonu geçen Îslam vardır Bunlar ana-baba hoca eğitimiyle, terbiye ve ahlak olmaktadırlar Fakat üzülerek söylüyorum gerçek hadise şudur ki, bu milyonlarca insan kütleleri şunun veya bunun esaret ve hor görü zincirleri altındadır Aldıkları manevi eğitim ve ahlak onlara bu esaret zincirlerim kırabilecek insanlık meziyetini verememiştir, veremiyor Çünkü eğitimlerinin hedefi milli değildir”

Öğretmenler, eğitimin en önemli halkasıdır Atatürk öğretmenlerden beklediklerini şöyle dile getirmiştir “öğretmenler! Yeni nesli Cumhuriyet’in fedakar öğretmen ve eğitimcileri, sizler yetiştireceksiniz Ve yeni nesil sizin eseriniz olacaktırEserin kıymeti sizin maharetiniz ve fedakarlığınız derecesiyle orantılı bulunacaktır Cumhuriyet; fikren, ilmen, fennen, bedenen kuvvetli ve yüksek karakterli koruyucular ister Yeni nesli, bu Özellik ve kabiliyette yetiştirmek sizin elinizdedir” “İsterim ki, daima İdealimi gençlere aşılayasınız ve daima korumak hususunda çalışasınız”

Bütün bu konuştuklarımızdan sonra Atatürk‘ün çağdaş eğitim hakkındaki görüşlerim maddeler halinde vermek istiyorum:[1]

l Eğitim milli olmalıdır Bu milli eğitim gelecek nesillere kuvvetli bir milli his aşılamalı, milli birlik ve beraberlik duygusunu kuvvetlendirmeli ve toplum ihtiyaçlarına uygun olmalıdır

2 Eğitim bilime dayalı olmalıdır

3 Öğretim tek olmalıdır Bir ülkede farklı farklı eğitim verilmesi o ülke İçinde birbirine zıt görümlü insanlar yetiştireceğinden toplumsal huzurun bozulmasına neden olur

4 Eğitim işlevsel olmalıdır, öğretilenlerin toplum hayatında kullanılması Önemlidir

5 Eğitim meslek kazandırmalıdır

6 Eğitimde cinsiyet farkı gözetmeden her iki cins de eşit hak ve İmkanlardan faydalanmalıdır

7 Eğitimde fırsat eşitliği sağlanmalıdır