Erzurumda Coğrafi Yapı - Erzurum İlinin Cografi Ozellikleri

LOKASYON:


İki coğrafi bölgede toprakları buluna Erzurum İlinin arazi büyüklüğü, yaklaşık 25066 km² kadar tutar Bu toprakların kuzey kesimi yani İspir, Narman, Oltu, Olur, Pazaryolu, Tortum ve Uzundere İlçelerinin toprakları, Karadeniz Bölgesinin Doğu Karadeniz sınırları içinde kalmaktadır Ancak bu kesim, İl topraklarının yaklaşık % 30’ luk bir payını oluşturur Geriye kalan % 70 gibi önemli bir pay, Doğu Anadolu Bölgesi dahilinde yer alır İl, arazi büyüklüğü bakımından, sırayla Konya, Sivas ve Ankara İllerinden sonra, Türkiye’ nin 4 büyük ili konumundadır


YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:


Erzurum İli, genel olarak yüksek arazilerden oluşur Örneğin platoların deniz düzeyine göre yükseklikleri 2000 m’ yi bulur, bunların üstünde yer alan dağların yükseklikleri ise, 3000 m ve daha yüksektir Platolar ve dağlar arasında, yükseklikleri yaklaşık 1500 ila 1800 metrelere ulaşan depresyon ovalarıyla oluklar yerleşmiştir Karasu-Aras Dağlarının bazı dağ kütleleri, Erzurum İli arazisini güneyde engebelendirmiştir Bunların en önemlileri, Erzurum kenti ve Erzurum ovası (825 Km²) güneyinde yer almakta olan Palandöken Dağları (Büyük Ejder 3176 m) ve Pasinler Ovası (540 km²) güneyinde yer alan Şahveled Dağları (Çakmak Dağı 3063 m) olup, Bingöl Dağlarının kuzey yarısı da yine Erzurum İli sınırları içinde kalmaktadır

İl topraklarını kuzeyden engebelendirmiş olan dağlarsa, Kuzey Anadolu Dağlarının ikinci sırasına bağlı yükseltilerdir Bunların başlıcaları, İspir ve Erzurum arasında yer alan Mescit Dağları (en yüksek nokta 3239 m), onların doğusundaki Kargapazarı Dağları (Dumlu Dağı 3169 m) ve bir kısmı Kars ili sınırları içinde kalan Allahuekber dağlarıdır Söz konusu edilen bu kuzey ve güneydeki dağların arasına, iki önemli depresyon ovası yerleşmiştir Bunlar Erzurum Kentinin de kenarında kurulmuş olduğu Erzurum ovası ve Hasankale ovası olup, her iki ovayı birbirinden, 2030 m yükseklikteki Deveboynu beli ayırır Bunlardan Erzurum ovasının en alçak kesimi 1850 m, Hasankale ovasınınki ise, 1650 m kadardır Aslında bunlar birer ova özelliği gösterirler


İKLİM ÖZELLİKLERİ:


İl arazisinin büyük çoğunluğunda, karasal iklim özellikleri egemendir Kışlar uzun ve sert, yazlar kısa ve sıcak geçer İl topraklarının kuzey kesimlerinde, yüksekliği yaklaşık 1000 ila 1500 metrelere inen vadi içleriyle çukur sahalarda iklim, büyük ölçüde sertliğini yitirir Erzurum il merkezindeki meteoroloji istasyonunda 1929’ dan bu yana gözlem yapılmaktadır Yaklaşık 70 yılı bulan gözlem sonuçlarına göre, ilde en soğuk ay ortalaması, -86 C, en sıcak ay ortalaması 196 C, en düşük sıcaklık -35 C ve en yüksek sıcaklık ise, 35 C olarak ölçülmüştür Yıllık yağış tutarı 453 mmm kadardır En az yağış kış devresinde düşer Bu devrenin yağışları kar biçiminde olup, kar yağışlı gün sayısı 50 ve kar örtüsünün yerde kalış süresi ise 114 gün kadardır En yağışlı devre ilkbahar ve yaz mevsimleridir


DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ:


İl arazisinde egemen doğal bitki örtüsü, step formasyonudur Orman örtüsü, pek yaygın değildir Bu örtünün alt sınırı, 1900-2000 metrelerde başlamakta ve üst sınır, 2400 metrelerde son bulmaktadır Başlıca orman örtüsü alanları, Oltu, Olur ve Şenkaya ilçelerindeki sarıçam ve meşe ormanlarıyla, Erzincan-Aşkale sınırlarında rastlanan meşe ormanlarıdır İl arazisinin % 60’ tan biraz fazlası steplerle kaplıdır Bu doğal bitki örtüsü, yer yer keven topluluklarıyla verimsiz hale gelse de, geniş alanlarda mera hayvancılığına uygun verimli çayırlıklar durumundadır


AKARSULAR:


İl topraklarının doğu yarısı, Hazarakaçlama Havzası içinde kalır Bu kesimin sularını, Aras Irmağı toplar Batı kesimi ise, Basra Körfezi akaçlama alanında, kuzey kesimi de Karadeniz akaçlama havzasında kalır Batı kesimi sularını Karasu, kuzey kesimininkini ise, Tortum ve Oltu çaylarının birleşmesiyle oluşan Çoruh ırmağı toplar


GÖLLER:


İlde doğal göller azdır Yapay göller ise, yeni yeni oluşmaktadır İlin en önemli doğal gölü, Tortum çayı üzerinde oluşmuş, bir heyelan-sed gölü olan, Tortum gölüdür Aslında bu göl, yönetim olarak, 1997’ de ilçe merkezi yapılan Uzundere ilçesi yönetim sınırları içinde kalır Alanı yaklaşık 8 km² kadar olan bu göl, kuzey batıda yer alan Kemerli dağından heyelan yoluyla kayan kütlelerin, Tortum çayının yatağını tıkaması yoluyla oluşmuştur Bu nedenle çayın eski yatağı değişmiş ve önünde yüksekliği 48 metreyi bulan ünlü doğa harikası Tortum (Uzundere) Çağlayanı oluşmuştur Gölün suları, 1963 yılında faaliyete geçen ve 1 km kadar kuzeydeki alçak bir boğazda kurulmuş olan Tortum santralını çalıştırmaktadır Fazla sular ise, serbest akışa bırakılarak, Tortum çağlayanını oluşturmaktadır Yapay göller arasında Serçeme çayı üzerinde yer alan Kuzgun barajı (103 km²), Lezgi suyu üzerindeki Palandöken Göleti (22 km²), Aras ırmağı üzerinde Söylemez barajı (142 km²) başlıcaları olarak burada hatırlanabilirler


NÜFUS:


Erzurum, arazi büyüklüğüne koşut bir nüfus barındırmaz Gerçi 1927’ de 270400 dolayında olan il nüfusu, 2000 yılı itibariyle, 942300’ e ulaşmıştı Demekki, 73 yıllık teorik artış, 35 katı dolayında gerçekleşmişti Ancak, bu süre içinde Türkiye nüfusunun beş kat dolayında arttığı hatırlanırsa, il nüfusunun yavaş artmakta olduğu anlaşılır Bu durum ilin nüfus yoğunluklarına da yansımıştır Örneğin, 1927’ de km² başına 108 kişi düşerken (Türkiye 167), 2000 yılında bu yoğunluk 376’ ya çıkabilmişti (Türkiye 798 idi) İl nüfusunun az oluşu, nüfus artış hızının düşük olmasıyla ilgili değildir Aksine, gerek ilde ve gerekse Doğu Anadolu’ da doğal nüfus artış hızı, Türkiye ortalamasının (2000’ de % 15) çok üstündedir (1950’ de % 3, 2000’ de % 26 kadardı) Artışın çok yavaş cereyan etmesinde esas rolü, ilden göçler oynamaktadır Gerçekten de, 1950-2000 devresinde ilden ayrılarak başka ilde oturan nüfus, yaklaşık 490000’ i bulmuştu İl dahilinde en büyük kent, Erzurum’ dur Kentin nüfusu, 1927’ de 30800 iken, ilk kez 1965’ de 100000’ i aşmıştı (105300 kadar) Giderek büyüyen nüfus, 1980’ de 2007 bin, 1997’ de 2987 bin ve 2000’ de ise 367000 dolayına yükselmişti