Diyarbakır Hakkında Bilgi

** Yüzey Şekilleri **

Diyarbakır ilinde yüzey şekilleri oldukça sadedir Çevresi yüksekliklerle kuşatılmıştır Ortası çukur bir havza durumundadır Diyarbakır havzası denen bu çukur alanın eksenini batı-doğu doğrultulu geniş Dicle Vadisi oluşturur Kuzeyden Güneydoğu Toroslar yayı ile kuşatılmıştır Bu dağlar Doğu Anadolu Bölgesi'yle Güneydoğu Anadolu'ya birbirinden ayırır Diyarbakır havzasının güneybatısında ise Karaca dağ kütlesi yükselir Urfa-Diyarbakır il sınırı üstündeki bu kütle, koyu renkli lavların yığılmasıyla oluşmuş eski bir volkan kütlesidir Koni biçiminde olmadığından fazla heybetli görülmez Yüksekliği, en yüksek noktası olan Kolubaba doruğunda 1957 metreyi bulur Karacadağ'ın lavları, doğu yönünde Dicle Vadisi'ne kadar uzanır Bu lavların yapısı çok geçirimli olduğundan, Karacadağ kütlesi üstünde akarsu aşınımı hemen hiç rol oynamamakta, dağın içine süzülen sular ancak eteklerde ve uzaklarda kaynaklar halinde yeryüzüne çıkmaktadır


** İklim **


Diyarbakır'da karasal iklim egemendir Yazları çok sıcak geçer Ama, kış soğukları Doğu Anadolu'nda olduğu kadar şiddetli değildir Bunun başlıca nedeni, Güneydoğu Toroslar yayının kuzeyden gelen soğuk rüzgarları kesmesidir İl merkezindeki meteoroloji istasyonunun gözlemlerine göre, en sıcak ay ortalaması 31 derece, en soğuk ay ortalaması ise 1,8 derecedir Bugüne değin ölçülen en yüksek sıcaklık 46,2 derece ile 21 Temmuz 1937 gününde, en düşük sıcaklık ise -24,2 derece ile 11 Ocak 1933 günü olmuştur 496 milimetre olan yıllık ortalama yağış tutarının ancak yaklaşık yüzde 2'si yaz aylarında düşer Kuzeydeki dağların eteklerine doğru gidildikçe yağışlar da artar Örneğin yıllık yağış tutarı Silvan'da 729, Ergani'de 767, Kulp'ta 1156, Lice'de ise 1293 milimetredir Son yıllarda yapılan barajların oluşturduğu yapay göller (Karakaya, Atatürk, Batman, Silvan Barajları) geniş buharlaşma yüzeyleri oluşturmaktadırBu nedenle de Diyarbakır Havzası'nın kuru havasının nisbi neminde bir artış olmuştur Ortalama nispi nem, en çok Aralık ve Ocak aylarında ölçülmüştür Bu aylarda % 77'ye çıkarTemmuz-Ağustos aylarında ise nispi nem değerleri % 20'ye düşmektedir


** Bitki örtüsü **


Doğal bitki örtüsünü, genellikle otsu bitkilerin ağır bastığı bozkır bitkileri oluşturur Bunlar ilkbaharda kısa bir süre içinde yeşerip çiçeklenir, ama yağışların kesilmesiyle yaz başında kururlar Çevredeki dağlar, yer yer meşe ormanlarıyla kaplıdır Orman bakımından çok yoksul olan Karacadağ'ın Diyarbakır ili içindeki kesimlerinde yer yer meşe topluluklarına rastlanır Ama ormanlar, ilin toplam yüzeyinin onda birini bile bulmaz


** Akarsular **


İlin en önemli akarsuyu Dicle'dir Elazığ ili sınırları içinden çıkan bu akarsu, hemen sonra Diyarbakır ilinin topraklarına girer Eğil'in doğusunda Dipni Çayı'nı alır Sonra güneye yönelir Diyarbakır'a ulaşımından az önce Devegeçidi Suyu kendisine kavuşur Diyarbakır kenti önünde geniş bir yatak içinde akar En büyük kollarını Diyarbakır il sınırlarını terkettikten sonra alır GAP kapsamındaki alt projelerden bazıları Dicle Havzası'ndadır Dicle Diyarbakır ilindeki akarsuların tümüne yakınını toplar Yalnızca ilin kuzeybatı köşesindeki küçük bir alanın suları Fırat ırmağına gider (Çermik ilçesinin suları) Diyarbakır ili sınırları içinde önemli göl yoktur

** El Sanatları **

Geleneksel el sanatları içerisinde kuyumculuk, ipekçilik, bakırcılık önde gelmektedir Diyarbakır el sanatları Birinci Dünya Savaşı’na kadar çok ileri bir düzeydeydi Örneğin Konya’daki Mevlana Türbesi’nin ikinci kapısı, Bağdat’taki İmam-ı Azam Türbesi’nin nefis altın ve gümüş işlemeli kapısı ile avize, şamdan ve kandilleri Diyarbakır’da yapılmıştır Eskisi kadar olmamakla beraber günümüzde de önemini koruyan bu el sanatlarında ‘hasır bilezik, ‘kişniş gerdanlık’ ‘gümüş işlemeli nalın’ ve ‘çekmece’ler, Diyarbakır kuyumcularının beğenilen ürünleri arasında yer alır Eski Diyarbakır kuyumcularının önemli bir bölümü uzun yıllar önce İstanbul’a göç ederek yerleşti Kuyumcular, Balıkçılarbaşı semtinde, Hasanpaşa Hanı’nın bitişiğinde, restore edilen Kuyumcular Çarşısı ile bu Kapalı Çarşıın bitişiğindeki eski Kuyumcular Çarşısı’nda hizmet veriyorlar Köylerde el dokumacılığı ve halı, kilim üretimi de yapılmaktadır



** Dicle Üniversitesi **

1966 yılında Ankara Üniversitesi bünyesinde açılan Diyarbakır Tıp Fakültesi 1968’de Diyarbakır’a taşındı 1974’de Fen Bilimleri Fakültesi’nin de açılmasıyla Diyarbakır Üniversitesi kurulmuş oldu 1982’de Dicle Üniversitesi adını aldı Dicle’nin doğusunda 2 bin 700 dekarlık arazi üzerine kurulan kampusu ile bölgeye hizmet veren üniversitenin Tıp, Fen-Edebiyat, Diş Hekimliği, Eğitim, Mühendislik-Mimarlık, Hukuk, Siirt Eğitim, Ziraat, Veterinerlik ve İlahiyat olmak üzere 10 fakültesi bulunmaktadır Ayrıca 11 yüksek okul, 3 enstitü, 6 uygulama ve araştırma merkezi ile 1400 yataklı Uygulama ve Araştırma Hastanesi ile bir bir Sağlık Lisesi de Dicle Üniversitesi’nin birimleri arasındadır



** Barajlar **

GAP çerçevesi içinde inşa edilen ve edilmekte olan Karakaya Barajı, Devegeçidi Barajı,Kralkızı Barajı,Dicle Barajı gibi barajların önemli bir bölümü Diyarbakır çevresindedir Hidroelektrik santrallerinden elde edilen enerji,yanında baraj ve göletlerden elde edilen su, tarımsal alanlarda yeni olanaklar sağlamaktadır



** Diyarbakır Sokaklari **

Diyarbakır sokaklarının ve de evlerinin şekillenmesinde surlar önemli bir rol oynar Kentin genişlemesini sınırladığı için sur içinde yoğunlaşma artmış, evler birbirine bitişmiş, sokaklar daralmıştır Bu da gölgelik alanların çoğalmasını, serinliğin artmasını sağlamıştır Bu tür bir sıkışıklık sokakların şekillenmesinde bazı durumlar yaratmış ve mahremiyeti sağlamak için evler sokaklardan yüksek duvarlarla ayrılmıştır Bazen parke taş döşeli eski Diyarbakır sokaklarında sürekli akan çeşmeler, sokaklara temizlik ve canlılık katardı



** Diyarbakır'ın Geleneksel Evleri **

En az beş bin yıllık geçmişe sahip olan Diyarbakır'ın evleri de binlerce yıllık bir tecrübe sonucu gelişerek şehrin tarihi kimliğine ve iklim şartlarına en uygun duruma gelmiş, malzemenin de etkisiyle kendine özgü karakteristik özellikler taşıyan bir mimari doğmuştur

Dışa kapalı olan evlere hep aynı örnekte yapılmış mütevazı bir kapıdan girilir Bu kapıyla genellikle küçük bir holden geç ilerek avluya girilir Avlu evin harimi durumundadır Bu nedenle dışarıdan avlu, avludan dışarısı gözükmez Rengarenk gül vesaire çiçekleri, havuz ve şadırvanlarıyla Diyarbakır evlerinin avluları hayatiyet duludur Kara renkli bazalt örgülü duvarları "Cıs" adı verilen beyaz renkli bezemelerle, pencere ve eyvan boşlukları ile hafifler ve zengin, zarif motifli pencere ve gezmek parmaklıkları ile tamamlanır

Diyarbakır ev planının şekillenmesinde en önemli etken iklim olduğu için evlerde yazlık, kışlık ve mevsimlik bölümlerle karşılaşırız Bütün bu bölümler evin merkezini oluşturan avlunun dört etrafını çevreler Harem ve Selamlık olmak üzere iki bölümden oluşan Diyarbakır evlerine en güzel örnek olarak Cemil Paşa Konağı, İskender Paşa Konağı, Cahit Sıtkı Tarancı Evi, Ziya Gökalp Evi, Esma Ocak Evini verebiliriz

Türk İslam mimarisinin özelliklerini taşıyan Diyarbakır Sokakları ve Evleri, son 20-30 yılda sur içindeki düzensiz yapılaşma sonucu yıkılmaya ve kaybolmaya başlamıştır Ancak son yıllarda artan koruma bilinci ve çabaları ile tipik evler yaşatılabilmektedir