Hatay-Tarihi-Ekonomisi-Doğal Yapısı-Toplum Ve Kültürü

Akdeniz Bölgesi'nin en doğusunda yer alır Doğu ve güneyde Suriye'ye komşu olan il toprakları batıda Akdeniz ve İskenderun Körfezi kıyılarına kadar uzanır Hatay ilinin kuzeyinde Gaziantep ve Adana illeri vardır

Türkiye'nin oldukça gelişmiş illerinden biri olan Hatay eskiçağlardan beri önemli bir yerleşme yeridir Samandağı yöresindeki bazı mağaralarda yapılan kazılarda Taş Devri'nden kaldığı sanılan insan ve memeli hayvan fosillerine rastlanması da bunu gösterir Ayrıca ilin 46 değişik yöresinde Tunç Çağı'nda kurulduğu anlaşılan yerleşme kalıntıları saptanmıştır Kuruluşu İÖ 4 yüzyıl sonlarına dayanan Antakya kentinin eskiden 30 km uzunluğunda olduğu bilinen surları, İstanbul surlarından sonra Türkiye'nin en uzun surudur Romalılar'ın sayfiye yeri olarak kullandıkları Harbiye'de (Daphne) yapılan kazılarda ortaya çıkarılan villalarda kullanılmış olan mozaikler, Paris'te ve

ABD'deki çeşitli müzeler ile Hatay Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir Hatay Arkeoloji Müzesi dünyanın ikinci büyük mozaik koleksiyonuna sahiptir
Hatay adının, İÖ 13 yüzyıl ile 7 yüzyıl arasında, merkezi bugün Çatalhöyük olan Kanula olmak üzere il topraklarında kurulan Hattena Krallığı'nın adından kaynaklandığı sanılmaktadır

Doğal Yapı
Hatay ili topraklarını, batıdaki kıyı kesiminde yer alan dar ova şeridi ile doğu kesimindeki geniş ovalar arasında kuzeydoğugüneybatı doğrultusunda uzanan Amanos Dağları ve güneydeki Ziyaret Dağı engebelendirir

HATAY İLİNE İLİŞKİN BİLGİLER

YÜZÖLÇÜMÜ: 5403 km2

İL MERKEZİ: Antakya

İLÇELER VE NÜFUSLARI (1990): Merkez ilçe (284195), Altınözü (58288), Belen (22893), Dörtyol (111368), Erzin (29160), Hassa (47131), İskenderun (259475), Kırıkhan (103075), Kumlu (15541), Reyhanlı (63254), Samandağı (89202), Yayladağı (26172)

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1990): İskenderun (154807), Antakya (123871), Kırıkhan (68601)

BAŞLICA YÜKSELTİLER: Mığırtepe (2240 metre), Akça
Dağı (1795 metre) SICAKLIK: Antakya kentinde en düşük 14,6°C
(1511950), en yüksek 43,9°C (2681962), ortalama
18°C YAĞiŞ MİKTARI: Antakya kentinde yıllık ortalama 1203,5 mm

L TRAFİK NO: 31


LGİ ÇEKİCİ YERLER: Soğukoluk ve Yayladağı orman içi dinlenme yerleri; Arsuz plajları; Alalah (Tel Açana), Tel Tayinat, Çatalhöyük (Kanula), Harbiye (Daphne), İssos, elMina, Arsuz (Rhossos ya da Rosus), Seleukeia Pieria yerleşme ve kent kalıntıları; Antakya (Antiokheia) surları; Traianus Sukemeri; Heronion; Koz (Kürşat), Payas, Bakras, Sarıseki, Şalen ve Darbı Sak (Bayezidi Bistami) kaleleri; Aziz Petrus Grottosu; Cin Kulesi; Kızlar Sarayı (Kasr elBenet); Sokullu Mehmed Paşa Külliyesi; Habib Neccar Camisi; Sokullu Külliyesi; Hatay Arkeoloji Müzesi

Amanoslar kuzeyde yükselen ve Daz Dağı da denen Bozdağ'daki Mığırtepe'de 2240 metreye, Ziyaret Dağı ise Akra Dağfnda 1730 metreye ulaşır Mığırtepe Hatay ilinin en yüksek noktasıdır

Afrika'nın doğu kesiminden başlayıp kuzeye doğru uzanarak Kahramanmaraş'a kadar varan büyük bir çöküntü oluğu Hatay ilinin doğal yapısını büyük ölçüde belirler Bu çöküntü alanının Türkiye sınırları içinde kalan bölümüne KahramanmaraşHatay Çöküntü Oluğu denir Bu çöküntü oluğundan geçen çeşitli akarsuların getirip yığdığı alüvyonlarla oluşan Amik Ovası Hatay ilinin başlıca tarım alanıdır İlin batıdaki kıyı kesiminde yer alan öteki düzlükler ise Erzin, Dörtyol ve Arsuz ovalarıdır Hatay ilinin yüksek

kesimlerindeki Belen ve Soğukoluk gibi yaylalar yazın serinlemek için gelenlerle dolar Dağların yüksek düzlüklerindeki bazı yaylalar da hayvancılık açısından önem taşır
İl topraklarından kaynaklanan sular çeşitli akarsular aracılığıyla Akdeniz'e ulaşır Bu akarsuların en önemlisi, Lübnan'daki dağlardan kaynaklanan suların Bikaa Vadisi'nde birleşmesiyle oluşup bir süre Suriye'de aktıktan sonra Türkiye topraklarına giren Asi Irmağı'dır Türkiye ile Suriye arasında doğal sınır da oluşturan bu akarsudan ilin tarım yapılan topraklarının sulanmasında yararlanılır Afrin ve Karasu çaylarının katıldığı Asi Irmağı, Harbiye yakınlarında çağlayanlar oluşturduktan sonra Samandağı'nın güneyinde Akdeniz'e dökülür Amanos Dağlan'nın batıya bakan yamaçlarından kaynaklanan küçük akarsular da dar kıyı ovalarından geçerek denize ulaşır

Eskiden Amik Ovası'nın en alçak kesiminde bulunan Amik Gölü kurutularak bu kesimdeki büyük bir alan ovadaki tarım yapılan topraklara katılmıştır Hatay ilinde turizm açısından önem taşıyan birkaç küçük göl vardır
Hatay ili Akdeniz ikliminin etkisindedir; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı geçer Dağların Akdeniz'e bakan alçak yamaçlarında makiliklere, iç kesimlerde meşe ve kayından oluşan ağaç topluluklarına, yükseklere çıkıldıkça da kızıl çam ve kara çam ormanlarına rastlanır

Tarih

Çok eski bir yerleşme alanı olan Hatay ili topraklarında, yaklaşık 50 bin yıl önce burada yaşayan insanlardan kaldığı sanılan çeşitli buluntular ele geçirilmiştir Yöredeki başlıca yerleşim yerlerinden biri olan ve Tel Açana olarak da bilinen Alalah önce Akad, Yamhad, Hitit, HurriMitanni, Mısır ve gene Hitit yönetiminde kaldıktan sonra İÖ 1200'lerde denkden gelen halklar tarafından yıkıldı Daha sonra Geç Hitit devletlerinden Hattena Krallığfnın egemenliğinin ardından Asur, Pers, Makedonya, Selevkos, Roma, Sasani, Arap, Selçuklu, Haçlı ve Memlûk yönetimlerini yaşayan yöre 1517'de Osmanlı

topraklarına katıldı Hatay'ın 19 yüzyıl sonlarında kuzey kesimleri Adana vilayetine, güney kesimleri de Halep vilayetine bağlı sancakların sınırları içinde yer aldı I Dünya Savaşı sonunda Fransızlar tarafından işgal edildi İskenderun'a 10 Kasım 1918'de asker çıkartan Fransızlar aralık sonuna kadar Hatay'daki tüm kasabaları ele geçirdi İşgale karşı başlayan direniş sırasında 20 Ekim 1921'de Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Fransa arasında Ankara Antlaşması imzalandı

Ekonomi

Ekonomik açıdan oldukça gelişmiş olan Hatay, Türkiye'de nüfus yoğunluğu bakımından dördüncü ildir Nüfusun yaklaşık yarısı 10 binden çok nüfuslu ilçe merkezlerinde yaşamaktadır
Bir yandan gelişmiş ulaşım bağlantılarıyla pazarlama olanaklarının kolaylığı, öte yandan tarımsal ürünlerin işlenmesine dayalı birçok sanayi tesisinin kurulması tarımın çeşitlenmesine yol açmıştır Hatay ilinde yetiştirilen başlıca ürünler buğday, soğan, çiğit, pamuk, arpa, baklagiller ve patates; bağ ve bahçe ürünleri ise portakal, mandalina, greyfurt, zeytin, üzüm, incir, kavun ile başta domates olmak üzere çeşitli sebzelerdir Hatay ilinin

Türkiye turunçgil üretiminde önemli bir yeri vardır Hayvancılık, tarım alanlarının genişletilmesine bağlı olarak eskiye oranla gerilemiştir Reyhanlı ilçesindeki Hatay Tarım İşletmesi il tarımının gelişmesine katkıda bulunmaktadır
Kara ve deniz ulaşımında hizmetlerin çok gelişkin olduğu ilde ticaretin önemli bir yeri vardır İskenderun Türkiye'nin Akdeniz'deki iki büyük limanından biridir Ortadoğu bunalımı nedeniyle Beyrut'un eski önemini yitirmesi İskenderun'a bölgede önemli bir yer kazandırmıştır Ortadoğu ülkelerinin temel gereksinimlerinin büyük bölümü bu liman aracılığıyla sağlanır

Eskiden Hatay ilindeki sanayi tümüyle tarıma dayalıydı Bunlar ipekli ve pamuklu dokuma, pamukyağı, zeytinyağı ve sabun fabrikaları ile tabakhanelerdi 1950'lerden sonra gübre, tarım ilaçları, makine, oto yedek parçaları, tuğla ve kiremit, çeşitli dokuma ve hazır giyim fabrikalarının kurulmasıyla il sanayisi çeşitlilik kazandı 1975'te İskenderun DemirÇelik Tesisleri'nin (İSDEMİR) üretime geçmesiyle il sanayisinde büyük bir gelişme oldu

İskenderun Körfezi kıyısındaki Arsuz plajlarında kurulan tesisler, ilin çeşitli kesimleri ile komşu illerden gelenlerin ve Ortadoğu ülkelerinden gelen Arap turistlerin bu yöreye ilgisini artırmıştır Arsuz'da bulunan karacalar için koruma ve üretme alanı kurulmuştur İl topraklarında demir, fosfat ve boksit yatakları vardır


Toplum ve Kültür

Hatay ilinin çok eski bir yerleşim alanı olduğunu gösteren birçok kalıntıya rastlanmıştır İlde farklı etnik kökenden gelme topluluklar yaşar Geçmişte dinsel ve ulusal ayrılıklar topluluklar arasındaki ilişkileri olumsuz yönde etkilemekle birlikte kültürel etkileşime de yol açmıştır

İşgal ve manda yönetimi yıllarında Fransızlar kendi dil ve kültürlerini yaygınlaştırmak için çeşitli etkinliklerde bulundular Hatay Arkeoloji Müzesi'nin kurulmasıyla sonuçlanan tarihsel yapı kalıntılarının araştırılması çalışmaları da bu dönemde hız kazandı Türkiye sınırları içine girmesinden sonra Suriye uyruğunu seçenlerin gitmesiyle ilin etnik yapısındaki çeşitlilik azaldı Yaşayış bakımından geleneksel yapı 1950'lerden sonra değişti ve 1970'lerde sanayileşmenin gelişmesiyle kentlere göç başladı
Geleneksel el sanatları arasında başta gelenler dokumacılık ve ağaç işçiliğidir Ama her iki el sanatı da sanayileşme ve kentleşmeyle birlikte önemini yitirmektedir
Antakya tarım, ticaret ve hizmet merkezi, İskenderun da ticaret ve sanayi merkezi olarak gelişmiştir

İlde dilden dile dolanan birçok söylence vardır Bunlardan Hıdır İlyas söylencesi Asi Irmağı'nın oluşumunu da anlatır Söylenceye göre binlerce yıl önce Samandağı'nın Hıdırbey köyünde şifalı bir su vardı Bu suyu bir ejderha beklemekte ve her yıl kurban edilen bir kıza karşılık sudan bir yudum vermekteydi Kurban edilme sırası kralın kızına gelir Kızın elleri bağlanarak ejderhanın önüne atılacağı sırada bir çoban yetişerek mızrağını ejderhanın yüreğine saplar Öldürücü yara alıp acılar içinde kıvranan ejderha çobandan kendisini öldürmesini isterse de çoban arkasını döner gider Bunun üzerine ejderha çevresini pençeleriyle parçalayarak kaçar ve Lübnan'daki kayalara çarparak ölür Buradan bir ırmak doğarak ejderhanın açtığı
yoldan Hatay'a doğru akar Bu Asi Irmağı' dır Halk bu yiğit çobana Hıdır Bey adını takar, kral da kızıyla evlendirir

İl Merkezi: Antakya

Hatay ilinin iç kesiminde yer alan Antakya kenti İÖ 4 yüzyıl sonunda kurulmuştur Büyük İskender'in ölümünden sonra Hatay topraklarını da içine alan Selevkos Krallığı'nı kuran I Selevkos Nikator, Asi Irmağı'nın kıyısında bir kent kurdurdu Kente, daha sonra I Antiokhos Soter adıyla kral olan I Selevkos Nikator'un oğlunun adı verilerek Antiokheia dendi Sonraki yıllarda kurulan öteki Antiokheia'larla karışmaması için kıyısında bulunduğu Asi Irmağı'nın o zamanki adıyla Antiokheia Orontes biçiminde anıldı Daha sonra Selevkos Krallığı'nın merkezi olan kent dört ayrı yerleşim yerinden oluştuğundan, "dört kent" anlamında Tetrapolis


adıyla da anıldı Roma döneminde dünyanın üç büyük kentinden biri olan Antiokheia önemli bir ticaret, kültür ve siyaset merkeziydi Kentin surları eskiden Silpius Dağı denen Habib Neccar Dağı'ndan Orontes (Asi) Irmağı kenarına kadar uzanıyordu Hz İsa'nın ölümünden sonra buraya gelen Aziz Petrus zamanında ilk kilisenin kurulduğu ve ilk vaftiz töreninin yapıldığı Antiokheia, Hıristiyanlar için uzun yıllar önemli bir dinsel merkez işlevi gördü

Adı daha sonra Antakya'ya dönüşen kent, Hatay ilinin yönetsel merkezi ve ildeki tarımsal çalışmalara hizmet veren bir ticaret merkezidir Ortasından Asi Irmağı'nın geçtiği kent sırtını Habib Neccar Dağı'na dayamıştır Kentte, zengin tarihsel geçmişi yansıtan değişik dönemlerin kalıntıları ile Osmanlı mimarlığının birçok güzel örneği vardır Hıristiyanlar için bir hac yeri olan Aziz Petrus Grottosu'ndan başka Hatay Arkeoloji Müzesi de kentin en çok ilgi gören turistik yerlerindendir Kentteki başlıca eğitim ve kültür kurumları Çukurova Üniversitesi'ne bağlı Hatay Eğitim Yüksekokulu ile Antakya Meslek Yüksekokulu'dur
Kentin nüfusu 107821'dir (1985)

Habib-i Neccar Cami

Anadolunun ilk camidirHzÖmer’in komutanlarından Ebu Ubeyde Bin Cerrah tarafından İsadan Sonra altıyüzotuzaltı yılında inşa edilmiştir
Saint Pierre Kilisesi - Petrus Kilisesi : Şehir merkezden iki kilometre uzaklıkta Habib-i Neccar Dağı üzerindedirDoğal bir mağaradırHavarilerden Petrus’un burada konakladığı rivayet edilirGotik stildeki bu kiliseyi Haçlılar yapmıştırMağara içinde günahkarlar hamamı ve gizli tüneller vardır

[Show as slideshow]

Payas Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi : Dörtyol ilçesi Payas ilçesindedirBinbeşyüzyetmişdört te Mimar Sinan tarafından yapılan Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi klasik Osmanlı mimarisinin güzel örneklerindedirKülliyede kırkbeş dükkanlı han,imaret,çifte hamam ,cami ve medrese bulunmaktadır
Harbiye : Çağlayanlar bölgesi olarak da bilinen bölge Antakya’ya dokuz kilometre uzaklıktadırDefne ağaçları ile süslü çok güzel manzarali bir bölgedir
Hızır Türbesi ve Musa Ağacı : Samandağ sahilinde HzHızır ile HzMusa ‘nın buluştuğu yer olarak kabul edilen kayanın üzerinde kurulan ziyaret yeridirMusa Ağacı ise sekiz ile bin yaşlarında olduğu tahmin edilen fakat halk arasında ikibin ile üçbin yaşları arasında olduğuna inanılan bir ağaçtır

Hatay Yemekleri

Künefe ; Bu şehire gidip Künefe yemeden olmaz
Alışveriş : Defne Sabunu ,defne ağacının yapraklarından elde edilen defne yağı ile üretilen bu sabunlar alınabilecek en özgün ürünlerdendirDefne sabununun cilt sağlığı ve bakımlı saçlar için vazgeçilmez olduğu söylenmektedir
Hatay İlçeleri

Yayladağı,Antakya merkez,Altınözü,belen,kırıkhan,dörtyol,erzin ,hassa,kumlu,reyhanlı,samandağı,iskenderun
Antakya İsadan önce üçyüzaltı ve ikiyüzseksen yılları arasında Roma ve İskenderun ‘dan sonra dünyanın üçüncü büyük şehriydiİleriki dönemlerde hem Müslüman alemi hemde Hristiyan topluluklar için önem arz eden bir kent olmuşturYavuz Sultan Selim binbeşyüzonaltı senesinde Mercidabık Zaferi ile Suriye ve Hatayı Osmanlı devletine kattıEkim bindokuzyüzonsekiz de şehri önce İngilizler sonra Fransızlar işgal ettilerYirmi ekim bindokuzyirmibir de Ankara antlaşması ile Fransızların iç bağımsızlık tanıdığı İskenderun sancağında çoğunluk TürklerdeydiBuna rağmen Fransa misak-ı milli sınırları içinde olan Sancağı Lozan’da geri vermedi1937 de bağımsız Hatay Cumhuriyeti kuruldu23 temmuz 1939 Türkiyenin bir vilayeti olduGüneyinde ve doğusunda Suriye ,kuzeydoğusunda Gaziantep ve Kilis kuzeyinde Osmaniye Kuzeybatısında Adana Batısında Akdeniz yer almaktadır

Hatay - Titus Tüneli

Hatay Samandağı’nın 5 km kuzeyinde denize hakim bir yamaçta MÖ300 yıllarında Seleukos Nikator tarafından bir şehir kurulmuş ve bu şehre Onun ismi verilmiştir Bu şehrin sonunda da dağdan gelen dere ağzında bir iç liman bulunuyordu

Bu liman aynı zamanda Antakya bölgesinin ticari yönden önemli bir merkezi konumunda idi Ancak, dağlardan gelen sellerin limanı doldurmaya başlaması üzerine İmparator Vespasianus zamanında dağın bir bölümü delinerek bir tünel açılması ve böylece limanın sellerin getireceği alüvyonlardan kurtarılması düşünülmüştür


Bunun üzerine çalışmalara İmparator Vespasianus (MS69-79) zamanında başlanmış, oğlu İmparator Titus (MS79-81) zamanında da tamamlanmıştır Bununla beraber bir belgede İmparator Antonius Pius (138-161) zamanında tamamlandığı da yazılıdır Bu durumda tünelin ne zaman tamamlandığı kesinlik kazanamamıştır

Burada yapılan çalışmalarda derenin önü bir duvarla kapatılmış ve sel suları yüksekliği 700 m, genişliği de 600 m olan bir tünel ile limandan uzakta denize akıtılmıştır Bu çalışma sonucunda da limanın dolması önlenmiştir
Titus Tüneli 130 m uzunluğundadır Bu kanalın uzunluğu girişten Çevlik’e kadar 1380 mdir Tünelin deniz tarafındaki girişi yakınında da kaya mezarları bulunmaktadır

Günümüzde tünelin üzerinde blok taşlardan yapılmış, bugün de kullanılabilir durumda olan tek kemerli bir Roma köprüsü bulunmaktadır

HATAY, Akdeniz bölgesinin Adana bölümünde B'da iskenderun körfezi, D'da Suriye toprakları arasında il; 1 002 252 nüf (1985); 5 403 km2; merkez ilçe dışında 8 ilçe; 16 bucak, 367 köy Merkezi Antakya, 107 821 nüf (1985)

Yüzey şekilleri bakımından il toprakları G-B - K-D doğrultusunda uzanan farklı birimlerden oluşur K-B kesiminde İskenderun körfezinin K-D'sunda Misis dağları ile Amanoslar'ın arasında, üzerinde yer yer genç bazalt konilerinin de yükseldiği bir birikim alanı olan Dörtyol ovası yer alır ikinci morfolojik ve jeolojik birimi G-D To-roslar yayının B ucunu oluşturan Ama-noslar meydana getirir

Orta kesiminde Belen geçidi ile aşılan bu sürekli ve dağlık kütlenin B yamaçları nispeten tatlı bir eğimle dar bir kıyı ovasına iner Çok daha dik olan D yamaçları D Afrika'dan başlayarak Suriye üzerinden bu bölgeye kadar sokulan bir çöküntü alanı ile sınırlanmıştır Asi nehri ve kolları Burç (esk Afrin) ve Karasu ırmaklarının yöneldiği bu çukurun daha geniş olan, G kesimine Amik ovası ya da Hatay ovası denir Çöküntü ovasını D'dan ve G'den platolar çevirir, il kışları ılık (Antakya ocak ort sıc 8 °C) ve yağışlı, yazları kurak ve sıcak (Antakya temmuz ort sıc 26,9 °C) tipik akdeniz ikliminin etkisindedir Yıllık yağış tutarı konuma ve bakıya göre değişir; B'da 1 000 mm'yi aşar D'ya gidildikçe azalarak 600-700 mm'ye iner Bitki örtüsü akdeniz iklimi özelliklerine uymuştur Kıyıda maki-ler, Amanos dağları üzerinde geniş kızıl-çam, karaçam, meşe toplulukları yaygındır; yükseldikçe ve K'e gidildikçe bunlara köknarlar da karışır

Hatay, Türkiye'nin en yoğun nüfuslan-mış yörelerini kapsayan illerimizden biridir Ortalama yoğunluk km2'ye 185 kişi ile Türkiye ortalamasının 3 katına yakındır Nüfusun °/o 40'ı kentlerde yaşar Bunun da % 60 kadarı il merkezi ile ondan daha kalabalık bir nüfus barındıran iskenderun'da toplanmıştır Nüfus artış oranı da (%o 31,48) Türkiye ortalamasının üzerindedir Hatay Türkiye'nin en önemli tarım bölgeleri arasındadır; topraklarının yaklaşık % 30'u tarıma ayrılmıştır Bu oran ovalarda çok daha yüksektir ve % 70'i aşar

En geniş yeri sanayi bitkileri; özellikle pamuk (Türkiye genel üretiminin % 10'u), zeytin ve yağlı tohumlar (susam, yerfıstığı, soya) kaplar Tahıllar başta buğday olmak üzere ikinci derecede gelir Hatay aynı zamanda özellikle turunçgiller üretimi bakımından başta gelen illerimizdendir Ayrıca, çok sayıda koyun ve keçi beslenir Maden yatakları Amanoslar'da toplanmıştır Bunların başlıcaları krom, demir, bakır amyant ve kurşundur Son yıllardaki gelişmeler sayesinde Hatay Türkiye imalat sanayisinde önemli sayılabilecek bir yere ulaşmıştır

Başlıca sanayi dalları pamuk, çırçır, iplik, besin, çeltik fabrikaları gibi eski kollar ile yeni bir kuruluş olan ye türk ekonomisinde önemli bir yer tutan iskenderun demir-çelik tesisleridir, il bütün tarih boyunca olduğu gibi bugün de İç Anadolu ve Akdeniz kıyılarımızı Suriye ve Lübnan'a bağlayan önemli yollar üzerindedir iskenderun Türkiye'nin en işlek limanlarından biridir ve yurdun büyük bir kısmına hizmet verir

—Arkeol Hatay yöresi, özellikle Amik ovası, konumu nedeniyle, Tarihöncesi'nden başlayarak önemli yerleşim alanlarından biri olduğundan, arkeologların ilgisini çekmiştir

bende hataylıyım :)