Afrika Sanatı,afrika Sanatının özellikleri

AFRİKA SANATI




Afrika sanatı,Afrika"da özellikle siyahların ortaya koyduğu heykel,resim,dokuma,giysi,takı,mimarlık,müzik,d ans,tiyatro ve şiir dallarındaki sanat yapılarının tümü

IDünya Savaşından sonraki yıllarda yapılan araştırmalar Afrika"da zengin ve etkileyici bir sanatın varlığını ortaya koymuşturBatı dünyasından çok değişik olan bu ortamın ürünleri tüm sanatseverlerin ve bilim adamlarının ilgisini uyandırmıştırİÖ 6binden günümüze değin uzanan Afrikadaki yoğun sanat üretimi hem çok yönlüdür,hem de inanılmaz bir çeşitlilik sergilerAfrika sanatı denince akla ilk gelen heykeldirOysa,Afrika sanatı heykelle birlikte resim,mimarlık,edebiyat,tiyatro,müzik,dans,giysi gibi dalları ve takı ,saç düzenlemesi,dokuma,çanak çömlek ,sepet yapımı,maden işçiliği gibi küçük el sanatlarını da kapsarÇeşitlilik,bu sanat biçimlerinin her birinin öteki biçimlerden bağımsız,kendi çevresinde,tarihsel ve toplumsal ortamında gelişmiş olmasından kaynaklanır

Afrika sanatını kavrayabilmek için Afrika dışında gelişmiş düşünce sistemlerinden sıyrılmak gerekirAfrika sanatı ancak o zaman gerçek boyutlarıyla anlaşılıp,değerlendirilebilirÖrneğin Afrika sanatçısının toplumdaki işlevi Batı"dan farklıdırBatı,sanatçısını günlük yaşamdan ayırırBatı"da gösteri sanatları için özel yapılar yapılırgörsel sanatlar için sergiler düzenlenirOrada sanatçı yaşamını tümüyle sanatıyla kazanabilirOysa birkaç örnek dışında ,Afrika sanatçısı diye adlandırılan kişi toplumun herhangi bir üyesinden farksız,tarlasını sürüp ekmek durumundadırAncak,bir ya da birkaç sanat dalında yetenekli olmak,toplum içinde saygınlık elde etmenin önkoşuludurŞefin ya da dinsel önderin yetenekli bir dansçı olması gerekirDavulcudan gelen mesajları yorumlayabilmesi için aynı zamanda bu sanatta da uzmanlaşmış olmalıdır




Afrikada sanatçı ile zanaatkar arasında Batı"da olduğu gibi bir fark yokturHeykelci,günlük kullanım eşyasının iyi tasarlanmış olması düşüncesinin küçültücü olabileceği inancında değildirBir yemek kabı yaparken,bir dinsel tören için yaptığı maskeye gösterdiği özeni gösterirOysa Batı"da işlevselliğin değerinin 20yüzyılda yeniden keşfedilmesi gerekmiştir

Afrikada bir yapıt ya da gösterinin değerlendirilmesi ve kabul edilmesi geleneksel kurallara göre olurAlışılagelmiş belirli kalıplara uymayanlar toplum tarafından reddedilir

Batılı bilim adamları sanatsal olguları ayrı sınıflara ayırmışlardırOysa Afrikalı sanatsal eylemi bir bütün olarak görürÖrneğin bir Afrika maskesi kendi başına yeterli değildir,dinsel inançların bir gereci olduğundan anlam kazanırgiysiyle,müzikle ,şiir ve dansla bütünleşirBatılı için Afrika heykeli demek maske demektirOysa giysi maskeden daha önemlidirGene kimi toplumlarda dans da maskeden önemlidirSanatçının toplum içindeki yeri toplumsal değer yargılarına göre değişirSaygın sanatçı kimi toplulukta maskeci ,dansçı,kiminde de müzikçidirSanıldığı gibi Afrika sanatı gerçekte anonim değildirSanatçıların adları bellidirne kadar yetenekliyseler ,toplum içinde o kadar tutunur ve tanınırlarBelirli kalıpların varlığına karşın sanatçı yaratıcılıkta özgürdürÖrneğin bir bunda maskenin biçimi bellidir,ama sanatçı maskenin saçını düzenlemekle özgürdürÖyle ki kimi durumlarda sanatçıların özgür yaratıcılıkları toplumun isteği doğrultusunda desteklenirYorubaların Gelede kabilesinde cadıları memnun etmek için maskenin özgün ve çarpıcı olması özellikle istenir

Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Tüm Afrika sanatı bir ölçüde,içinden çıktığı toplumun yapısını ve düşünce sistemini açıklarSanata ulaşmak,aynı zamanda toplum yapısını ve düşünce sistemini kavramaktan geçerÖrneğin davulcunun vurduğu ritimleri değerlendirebilmek için a davulcunun konuştuğu dilin yapısındaki ritim ve tonun niteliğini bilmek gerekirHiyerarşik örgütlenmesi olan topluluklarda bu nitelik daha kolay kavranırAsanti ve Yorubalar arasında krala,şefe ya da dinsel öndere ayrılmış danslar vardırBenzer biçimde ,belirli türde heykeller üst sınıfa özgüdürYorubalarda boncuk işleme,yalnız kral ve ailesinin eşyasında,Benin"de fildişi ,kral ve saray altarlarında kullanılır,Kimi topluluklarda yaş grubunagöre sanatta değişiklikler yapılmakta ,kiminde de meslek gruplarının dansları ayrı olmaktadır






Afrika sanatı,dinsel inançların bir anlatım aracıdırSanatla en çok ilişkisi ola ata kültürüdürToplum henüz doğmamışların,yaşayanların ve ölmüşlerin (ataların) tümünü birden kapsarİnanca göre,kişi bu üç dönemin her birinden geçerAtalar maske ve heykellerle yaşayanların dünyasına katılırlar,onları korur,yardımcı olurlarDünyaya çocukları gönderen onlardırDogon"da maske ve heykeller dışında tabure ve kapılar da ataların figürleriyle bezenerek onların yardımları istenir

Afrika sanatı çevre koşullarının ve yaşam biçiminin bir göstergesidirAhşap heykel,işlenebilecek ağacın bulunduğu çevrelerde var olabilmiştirPigmeler göçebe oldukları için,yanlarında taşıyamayacakları heykelin yerine dansı,sözlü edebiyatı ve müziği benimsemişlerdirAğacın olmadığı yerde görsel anlatım aracı olarak resim gelişme göstermiştirMimarlık da çevre koşullarıyla yakından ilişkilidir

Afrika sanatını tanımlamada "ilkel" terimi kullanılırOysa bu terim sanat yapıtının niteliğini tanımlamaz,sanatın içinde oluştuğu toplumu nitelerAyrıca "kabile" değişmez ve tanımlanabilen bir toplumsal birim değildirTek yerleşmenin bir kabile oluşturduğu durumlarda vardırbirkaç yerleşmenin bir kabile olarak tanımlanabildiği durumlar da,Kült gruplaşması da Afrika sanatını tanımlamada karışıklık yaratmaktadırKült gruplaşması da Afrika sanatını tanımlamada karışıklık karışıklık yaratmaktadırKült gruplaşması da Afrika sanatını tanımlamada karışıklık yaratmaktadırKült gruplaşması kabile sınırlarıyla aynı olmazTicaret ve sanatçıların yer değiştirmesi ,kapalı çevreler içinde oluşan üslupların yayılmasına yol açmıştırKimi üslup yayılmaları eski zamanlardaki toplumsal hareketlere dayanmaktadırKalp biçimi yüz motifinin Burundi-Zaire sınırından Gabon"da Ogoue Irmağına kadar geniş bir alanda görülmesi,Bantu dili konuşan halkların hareketleri sonucunda ortaya çıkmıştırÇeşitli toplumsal sorunlar üslup tanımlamasında karışıklıklara yol açmaktadır

Afrika sanatının 20yüzyılda en önemli sorunu,değişik kültür çevreleriyle olan ilişkisidirBatı biçimlerinde yetkinleşmiş kimi sanatçılar,yeteneksel sanata da ilgi duymaya başlamışlardırVincent Kofi"nin "Uyanan Afrika" adlı heykeli,betimlediği yatan kadın figürüyle Batı sanatı etkisindedir,ama figürün baş ve boyun biçimi Asantilerin ahşap ve terra cotta ( pişmiş toprak) figürlerini anımsatırBirçok yapıtta Afrikayla Batı"nın anlatım biçimlerinin bir araya gelmesi sanata zenginlik katmaktadırBu değişim özellikle halk sanatında özlenmektedirZengin bir kültür ortamının verilerinden kaynaklanan çağdaş Afrika sanatının geleceğe dönük,zengin bir araştırma dönemi içinde olduğu kesindir

Kıta coğrafi bakımdan beş bölgeye ayrılır;

1) Sudan"ın geniş yeşil alanları,
2) Batı Afrika"nın ormanlık alanları,
3) Kongo Irmağı Havzası,
4) Doğu Afrika savanları ve,
5) Güney Afrika

Bu bölümün din,ırk ve dil açısından uygun olmadığı gibi,sanatsal üretim açısından da bütünlük gösteren bir bölünme değildirAncak tutarlılık ve kolaylılık sağlamak için edebiyat,müzik,gösteri sanatları ve görsel sanatlar ayrı ayrı ele alınırken gene de bu coğrafi ayırım göz önünde tutulmuştur


Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

EDEBİYAT

Edebiyat,Afrika edebiyatı hem sözlü geleneği,hem de Siyahlar,Bantular ve Nil toplumları gibi Sahra"nın güneyinde yaşayan halkların 20yüzyılda ortaya koydukları ürünleri kapsarKuzeydeki Arap edebiyatı ile Avrupa kültürlerinin etkisi altında gelişmiş Güney Afrika edebiyatını bu grubun dışında tutmak gerekirSözlü edebiyat köle ticareti yoluyla Yenidünyaya ulaşmış orada mit,şarkı ve atasözleriyle zengin bir karma kültürünün oluşmasına yol açmıştırSiyah bilinçlenme akımının Fransızca yazan şairleri Batıda adlarını ilk kez 1940 ve 1950"lerde duyurmaya başlamışlardırBunlar kendilerini öncelikle Siyah( Afrikalı) yazarlar olarak görmüşlerdir1960"larda İngilizce ürün veren yazarlar ise Afrikalı yazar olmaktan önce,yetenekli birer yazar olmayı yeğlemişlerdir

Çağdaş Afrika edebiyatı birçok Afrika dilinin yanı sıra,İngilizce,Fransızca ve Portekizce olmak üzere üç Avrupa dilinde gelişme göstermektedir

Sözlü geleneğinin şiir ve anlatı biçimleri çok zengin ve çeşitlidirKabilelerin birçoğunun evrenin oluşumuna ve yaratılışa ilişkin efsaneleri vardırBu efsaneler düşsel bir mekanda birlikte yaşayan tanrıların birbirleriyle ilişkilerini anlatan mitolojilerden kaynaklanırTanrılara tapınılırken övgü şarkıları söylemekle görevlendirdikleri saz şairleri aynı zamanda kabilenin tarihini de tutarlardıErgenliğe geçiş törenlerinde gençler bir süre kabilelerinden uzak kalmak üzere ormana götürürler ,orada eğitimden geçirilerek kabile tarihlerini ve çeşitli dinsel bilgileri öğrenirlerdiSözlü geleneğin bir parçası olan bu eğitim ,çağdaş eğitim yöntemleri yaygınlaştıkça yok olmaktadırSözlü gelenek yalnızca kabileye özgü ve dinsel bilgilerle sınırlı değildirAtasözleri ,bilmeceler,hayvan öyküleri gibi eğlence amacıyla gelişmişsözlü gelenek de edebiyatta önemli bir yer tutarBu tür ürünler aynı zamanda toplumsal kuralları yerleştirmeye ve dilin zenginliğini öğretmeye de yardımcı olmaktadırAfrika sözlü geleneğinin önemli bir özelliği de müzikle iç içe olması,şiirlerin şarkı olarak söylenmesidir





Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Afrika yaratılış öyküleri,çeşitlilik ve imge gücü açısından benzerleri arasında en zengin örneklerden sayılabilirHemen hemen tüm Afrika mitolojilerinde Tanrı"nın insana önce ölümsüzlüğü verdiği ancak bunu iletecek habercinin aptallığı ya da kötülüğü yüzünden mesajın saptırıldığı anlatılırEn çok tanrısı olan kabileler,Nijerya"da yaşayan Yorubalar ve Benin"deki FonlardırOrisha ya da Vodun olarak bilinen bu tanrıların bazısı efsanevi bir kral,bazısı kent kurucuları,bazısı da doğaüstü yaratıklardırTanrı öyküleri anlatılırken özellikle gizemli tanımlama ve nitelemeler kullanılır

Övgü ,şiirde en çok geçen temadırTanrıların dışında insanlar,hayvanlar ,bitkiler ve kentler de övülürŞiir türleri çok çeşitlidirÖrneğin Yorubalarda övgü şiirleri ( oriki) soy ve kent şiirleri (orile) kehanet şiirleri (odu) avcı şiirleri ( ijala) şarkılar (orin) doğaçtan söylenen şiirler (rara) ,maskeli eğlencelerde okunan şiirler(iwi) ve büyücü şiirleri ( ofo) gibi türler vardırAfrikaya özgü bir şiir türü de büyülü formüller içeren şiirlerdir

Bunların törenlerde kullanıldığı zaman iyileştirmeye ya da lanetlemeye yaradıklarına inanılırŞiirler içinde belki de en ince işlenmiş olanı Yorubaların Ifa adlı kehanet şiirleridirBütün gece süren törenlerde okunan bu şiirlerle birlikte mitolojik ve tarihsel öyküler de anlatılır

Afrika yaşamında şiir,aynı zamanda en çok kullanılan sözlü edebiyat biçimidirÇoban boğasından,asker eşinden,erkek ölmüş karısından,çocuk kendince önemli bir olaydan söz ederken bunu şiir halinde anlatır

Afrika kültüründe önemli bir yeri olan halk masallarının en ünlüleri hilekar hayvanları konu alanlardırBu tür hayvanlar Bantu bölgelerinde ve Batı Sudan"da tavşan,Batı Afrika"da örümcek ya da kaplumbağadırHilekar hayvanın en önemli özelliği zeki oluşu,böylece kendinden büyük ve güçlü olanı yenebilmesidirYorubalar kaplumbağa öyküleri anlatırken kendi kusurlarını hicvederlerBazı Afrika kabilelerinde hilekar insanları konu alan öyküler de yaygındırBu türün bir örneği,yerine getirilmesi olanaksız bir görev verilen kahramanın,gene yerine getirilmesi olanaksız bir koşul öne sürerek kendini zor durumdan kurtardığı öykülerdirBaşka bir tür de,olayların bir sonuca bağlanması ya da düğümün çözülmesinin izleyiciye bırakıldığı öykülerdirHayvanların belirgin fiziksel özelliklerini belirli olaylara bağlayan öyküler de anlatılır



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Afrika"da konuşma ve tartışma sanatı,atasözlerinin kullanımına dayanırKonuşmacı,atasözleri kullanarak bilgi düzeyini göstermiş olurgenellikle de atasözünün yalnızca başını söylemeyi yeterli bulurAtasözleri konuşmacıya,rakiplerine ima yoluyla saldırma olanağı verirHalkların bilgi birikimini ve davranış biçimlerini ortaya koymaktan başka yaratılıcık ve mizah duygularınında göstergesi olan Afrika atasözlerinin en kapsamlı derlemesi,İsviçreli misyoner JG Chiristaller tarafından yapılmıştır1879"da yayımlanan bu derleme,Gana"nın Twi dilindeki 3600 atasözünü içerir

Bilmeceler de soru biçiminde değil,düz cümle olarak söylenirBilmece,eğretilemeye dayalı konuşmada bir tür egzersiz olarak kullanılırAmaç dinleyici denemek değil,bilmeceyi soranın yeteneklerini sergilemesidir

20yüzyıl ortalarında sözlü geleneğin giderek yok olduğu görülürAma milliyetçiliğin gelişmesi ve eğitimin yaygınlaşmasıyla birlikte Afrikalılar kültürel miraslarına daha bilinçli olarak sahip çıkmaktadırlarSözlü geleneği derleme ve koruma çalışmaları artık Batılı antropologların tekelinde değildirYapıtlarında Afrika folklorunu yaşatan yazarların başında Amos Tutuola gelmektedir

Svahili ,Bantu ve Yoruba dillerindeki yazılı edebiyat ,Avrupa dillerinden daha eskiye dayanırsa da çağdaş Afrika edebiyatında öncelikle Fransızca ,Portekizce ya da İngilizce"nin kullanıldığı görülür

Fransızca yazılı ve basılı ilk çağdaş edebiyat,Fransız yönetimine ve uygulanan asimilasyon politikasına karşı bir tepki olarak doğmuşturHareketin önderi,1960"ta Senegal Cumhuriyet"inin ilk başkanı seçilen Leopold Sedar Senghor"dur1947"de arkadaşlarıyla birlikte Afrika"nın önde gelen edebiyat dergisi Presence africaine"i yayımlamaya başlayan Senghor"un Anthologie de la nouvelle poesie negre et malgache (1948:yeni Siyah ve Madagaskar Şiiri Antolojisi) adlı yapıtı ,Siyah bilinçlenme akımının oluşumunda önemli bir rol aynamıştırSiyah bilinçlenme akımının önde gelen romancıları Kamerenlu Ferdinand Oyono ile Mongo Beti adıyla yazan Alexandre Biyidi"dirFransızca yazan ikinci kuşağın dikkati çeken yanı bireysel yaklaşımdırKongolu şair Tchicaya U"Tamsi Le Mauvais Sang (1955:Kötü Kan) Epitome (1962;Özet ve Le Ventre (1964; Karın) gibi yapıtlarındaki gerçeküstücü şiirlerinde kişisel sorunları ele alırmitoloji,Hıristiyanlık ve cinsellikle ilgili imgelerin yan yana geldiği bir yapı oluştururL"enfant noir (1953;Kara Çocuk) adlı romantik otobiyografisiyle ünlenen Camara Lave en önemli yapıtı olan Le Regarddu roi (1954:Kralın Debbdebesi) adlı romanında Batı Afrika ormanlarının gizemli atmosferi içinde bir beyazın kurtuluşu arayışını anlatırAfrika ve İslam öğelerinin iç içe bulunduğu bu yapıt ,Afrikada yazılmış en iyi romanlardan biri sayılırCamara Laye Dramouss(1966) adlı romanında da Gine"de iktidarı elinde tutan partinin sert uygulamalarını eleştirirCheikh Hamidou Kane"in L"Aventure ambigue (1961;Belirsiz Serüven) ve Yambo Ouologuem in Le Devoir de yapıtları ,1960"larda gelişen felsefi roman anlayışının başarılı örnekleridir



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Mario de Andrade"nin Antologia da Poesia Negra de Expressao Portuguesa (1958:Portekizce Siyah Şiirleri Antolojisi) adlı yapıtıyla tanıttığı Portekizce yazılmış şiirler militan bir içerik taşırAndrade ve Agostinho Neto,Angola kurtuluş hareketine de etkin biçimde katılmış sanatçılardır

Portekizce yazan öbür sanatçılardan Aldo do Espirito Santo"nun şiirleri ateşli birer özgürlük şarkısı niteliğindedirJose Craveirinha ise daha çok ırk ve ırk ayrımı sorunlarıyla ilgilenmiştirEski Portekiz Afrikasını yetiştirdiği bir başka sanatçı,Afrika"nın önde gelen öykü yazarlarından Luis Bernando Honwanadır

İngiliz dilinin kullanıldığı gerçek anlamda bir Afrika edebiyatından ancak 1950"lerden sonra söz edilebilmesine karşın,Afrikalıların 18yüzyıldan beri İngilizce yazdğı bilinmektedirİngiltere"de Afrikalı yazarlarca yazılıp basılmış yapıtlar içinde en dikkat çekici olanı The Interesting Narrative of the Life and Adventures of Olaudah Eguiano or Gustavus Vassa ,the African"dır(1789:Afrikalı Olaudah Eguiano ya da Gustav Vasanın Yaşamı ve Serüvenlerinin İnginç Anlatısı)Misyoner okullarının yaygınlaştığı 19yüzyıl başında Samuel Adjai Crewterher,Africanus Horton,Edward Blyden,20yüzyıl başında da Carl Christian Reindorf ve Joseph ECasely-Hayford adlarını duyuran yazarlardır

1940"larda edebiyat yaşamında belirgin bir hareketlenme görülmüştürMichael DeiAnang,Raphael Armattoe,Dennis Osadebay gibi yazarlar daha sonraki gelişmelere öncülük etmişlerdir1948"de Accra ve Ibadan üniversitelirinin kurulmasıyla edebiyat eğitimi gören Afrikalıların sayısında ani bir artış olmuştur1950"ler ve 1960"larda şiir,roman ve tiyatro alanlarında görülen canlanma bu yeni kuşağa bağlanabilirGelişmenin en yoğun olduğu bölge Nijerya"dırCyprian Ekwensi,Onuora Nzekwu ve Nkem Nwankwo"nun yanı sıra en başarılı İbo yazarı Chinua Achebe"dirTüm romanlarında uyanmakta olan Afrikanın çelişkilerini sergilerThings Fall Apart (1958:Her Şey Dökülüyor),No Longere at Ease (1960"Artık Huzur Yok),Arrow of God (1964 Tanrının Oku),A Man of the People (1966:Halk Adamı) onun ünlü yapıtlarından bazılarıdır

Nijerya edebiyatının gelişmesinde Ibadan"daki iki odak etkili olmuşturBunlardan biri ,1957"de yayınlanmaya başlayan ve sayfalarında İngilizce sanatçılara yer veren Black Orpheus gazetesi,Öteki de sanatçıların toplantı yeri olan ve aynı zamanda çağdaş edebiyatla ilgili birçok yapıtı yayımlayan Mbari Kulübüdür




Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

1967"de Biafra"nın bağımsızlığı için çarpışırken genç yaşta ölen Christopher Okigbo,Nijeryanın en parlak ve en verimli şairlerindendirHeavensgate (1962;Cennet Kapısı) ve Limits(1964:Sınırlar) adlı yapıtlarında duyumlara dayalı,kapalı bir anlatım geliştirmiştirŞiirlerinin gizemli ve yer yer güç anlaşılır olması,müzikal yapısından ve uyarıcı niteliğinden bir şey kaybettirmezJohn Pepper Clark şiirlerinin yanı sıra başarılı oyunlarda yazmıştırSong of a Goat (1961:Bir Keçinin Şarkısı) adlı yapıtı 1965"te Londra"da İngiliz Uluslar Topluluğu Şenliğinde sahnelenmiştirGabriel Okara ,The Voice (1964:Ses) adlı romanında deneysel bir dil çalışması gerçekleştirmiştirİngilizceyi Ijo sözdizimine uygulayarak elde ettiği sonuç,alışılmamış olduğu kadar güzeldirde

Kıtanın en ünlü oyun yazarı,1986 Nobel Edebiyat Ödülünü kazanarak bu ödülü ilk kez Afrika"ya götüren Nijeryalı Wole SoyinkadırŞiir,roman ve oyun türlerinden 20 kadar kitabı olan Soyinka, Afrika"da kurulan yeni rejimleri eleştiren yapıtlar vermiştirSiyah bilinçlenme akımına da karşı çıkmış A Dance of the Forests (1963:Ormanların Dansı) adlı oyununda Afrika"nın şanlı bir geçmişi olduğu mitini eleştirmiştirSoyinka iki tiyatro topluluğu kurmuş,Afrika üniversitelerinden başka Avrupa ve ABD"de de dersler vermiştir

Nijeryalılar dışında,Gambialı Lenrie Petersve Ganalı Kofi Awoonor önde gelen Afrikalı şairlerindendirGana"da Efua Sutherland halk tiyatrosundan kaynaklanan yeni bir tiyatro hareketi başlatmıştırBaşlıca oyunları 1967 tarihli Foriwa ve Edufa"dırGanalı bir başka önemli oyun yazarı ,The Dilemma of a Ghost ( 1964;Bir Hayaletin İkilemi) ve Anova (1970) gibi yapıtlarıyla Ama Ata Aidoo"dur

1961"de yayımlanmaya başlayan Transition adlı edebiyat dergisi,sayfalarında genç sanatçılara yer vererek Doğu Afrikada edebiyatın gelişmesine önemli katkıda bulunmuşturBu dönemin önde gelen sanatçıları James ( Thiong"o) Ngugi ve Okot p"Bitek"tirÇoğu sürgünde yaşayan Güney Afrikalı yazarlar ırk ayrımı konusunu işleyen yapıtlar vermişlerdirGenellikle öykü türünde yazan bu sanatçılar arasında en başarılı olanları Bloke Modisane,Todd Matshikiza,Ezekiel Mphahlele,Richard Rive ,Alex La Guma,Can Themba ve Arthur Maimane"dirBu yazarlar 1950"lerin sonlarında Drum dergisiyle seslerini duyurmuşlardırGüney Afrika edebiyatında otobiyografi de yaygın bir türdürMazisi,Kunene,Keopapetse (WİLLİAM) Kgositsile,KANoortje ve Dennis Brutus önde gelen Güney Afrikalı şairler arasında yer alır

Afrika"nın Bantu dilleri konuşan kesiminde okuryazarlık,19yüzyılda misyoner okullarının açılmasıyla yaygınlaşmıştırYüzyılın ikinci yarısında Afrikalıların gazete çıkardıkları,İncil"i ve John Bunyan"ın The Pilgrim"s Progress ( 1678:Hac Yolunda,1967)adlı yapıtını Bantu dillerine çevirdikleri görülür20yüzyıl başlarına değin uzanan bu dönemde ,Afrikalıların çoğunluğunu etkileyen bir kültür şoku söz konusudurAfrikalı yazarlar kendi zengin sözlü geleneklerini bir yana bırakıp Batı edebiyatının türlerini benimsemişlerdirHıristiyanlıkla ilgili temalar ağırlıktadırHıristiyan etkisi en açık biçimde yapıtlarındaki karakterlerde görülürHıristiyan karakter iyi,Hıristiyan olmayansa kötüdürRomanda geriye dönüş tekniği hiç kullanılmazTiyatro yapıtları bazı önemli teknik hatalar taşırBantu dillerinin Batı"dan alınan tekniklere uygun olmaması şiirde de çeşitli sorunlar yaratmıştırBütün bunlara karşın Bantu dillerinde yapıt vermiş önemli sanatçılar çıkmıştır20yüzyıl Afrikası"nın ilk önemli romancısı sayılan Thomas Mokopu Mofolo ile ACJordan ,BWVilakazi,SEKMghayi ,Kopano Mushashu,HCipeto ve JLDube bunlardan bazılarıdır





Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Olağanüstü zengin bir sözlü geleneği olan Yoruba dilinde de edebiyat başlangıçta İncil,İlahiler ve The Pilgrim"s Progress çevirileriyle sınırlı kalmış,özgün edebiyat örnekleri 1940"larda ortaya çıkmıştırBunlardan ilki DOFagunwa"nın Igbo Olodumare (1947) adlı fantastik romanıdırFagunwa 1970"lerde Yorubalar arasında çok tutulan bir yazar olmuşturRuhlar,canavarlar,tanrılar ve cadılarla dolu hafif serüven türü romanlarında geleneksel olay örgüsüne karşın üslup son derece canlıdır ve Yorubalara özgü bir mizah duygusu sezilirDili görsel imgelerle doludurÇağdaş Yoruba edebiyatı gerçek anlatımını tiyatroda bulmuşturBu tiyatronun kökeni kiliselerde oynanan dinsel oyunlardırİlk Yoruba tiyatrosu oyun yazarı Hubert Ogunde"in 1940"ta kurduğu Theatre Party adlı toplulukturOgunde"nin oyunları,müzikhol gösterileri ve slapstick öğeleri ile siyasal yergiyi birleştirirKOgunmola,Ogunde"nin tekniklerini geliştirmiştirEn tipik oyunu,1950"lerde sahnelenen Love of Money"dir(Para Aşkı)Duro Ladipo"nun zengin Yoruba şiirini kullanarak yazdığı tarihsel konulu oyunlarda Yunan tragedyasının gücünü bulmak olasıdır

Yoruba dili,bir çağdaş edebiyat dergisi olan tek Afrika dilidirYayımına 1967"de başlanan Olokun adlı dergi,genç şairlerin yapıtlarına yer vermektedir

Yazılı edebiyat geleneği olan tek Bantu dili,Arap harflerinin kullanıldığı Svahili dilidirBu dildeki en eski edebiyat örnekleri 17yüzyıldan kalmadırçoğunlukla Arap,İran ve Urdu etkisiyle gelişmiş şiirlere rastlanırŞiir türleri arasında kahramanlık şiirleri önde gelirKahramanlık şiirlerinin en uzunu 6280 kıtadan oluşan " Muhammedi"dirBunun ardından "Rasi"l-Guli ","Herekali"ve "Huseni " gelmektedirMuyaka İbn Hac el-Gassaniy,Svahili dilinde dinsel konular dışında şiir yazan ilk şair olmuştur(18yy)Şeyh Amri Abedi ve Mathias EMnyampala önde gelen 20yüzyıl şairleridirDüzyazı yazanların çoğu destanlardan etkilenmiştirBu türün önemli adları David Diva ve Omar Şerif"tirNovella türünü tanıtanlar da James Mbotela ve Muhammad Saleh Abdullah FarsidirSvahililerde tarih yazıcılığı kıtaya Avrupalılar gelmeden başlamıştırBirçok kentin vakayinamesi vardır20yüzyılda Svahili dilinde yazan en yetkin yazar Shaaban Robert,didaktik öyküleriyle tanınmış gerçek bir edebiyat ustasıdırYapıtlarında İslam ve Hıristiyan kültürlerinin izleri bir arada görülür




Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

MÜZİK

Müzik,Afrika müziği,Sahranın güneyinde yaşayan yerli halk tarafından geleneksel biçimde ve geleneksel çalgılarla çalınan müzik olarak tanımlanabilirBu müzik,kulaktan kulağa sürerek geçmiş kuşaklardan günümüze ulaşmış bir halk müziğidirHalk tarafından benimsenmiş genel çatı,isteğe bağlı olarak eklemeler ve çıkarmalarla sürekli gelişme göstermiştirBu değişim süreci içinde özgünlüğünü yitirmekte ama bir yandan da çağdaşlaşmaktadırAfrika"da müzik önde gelen bir toplumsal anlatım aracıdırGörsel sanatlarla ilişkisi olmayan topluluklar varsa da müzikle uğraşmayan hiçbir kabile yoktur

Okuma yazma bilmeyen bütün toplumlarda olduğu gibi müzik Afrikada da günlük yaşamın gereksinmeleri ve eylemleriyle biçimlenirbu nedenle de toplumun denetimindedirMüziğin toplumsal ve özel olaylarda nasıl kullanılacağı ya gelenekle belirlenmiştir ya da kendiliğinden gelişirGeleneksel müzik etkinliklerine evlenme,ölüm şeflerle ilgili kutlama ve tanrılara tapınma gibi nedenlerle belirli tarihlerde yapılan şenlikler ya da törenlerde rastlanırBunlar da her şey kurallarla denetim altına alınmış ve düzenlidirİçten geldiği kendiliğinden müzik yapıldığında ise çalgı çalana da ,şarkı söyleyene de yaratıcılıkta sonsuz bir özgürlük tanınmıştırMüzik köy meydanında sokakta ,avluda,kutsal yerlerde ya da kabile şefinin özel konutunda çalınır

Her toplumun mevsimlerle,dinsel ve toplumsal olaylarla ilgili yüzlerce şarkısı vardırŞarkı konularının çoğu bebeklik,ergenlik,olgunluk,ve yaşlılık gibi yaşam dönemleriyle ilişkilidirDans ve eğlence şarkıları da önemli bir grup oluştururBunlar dışında çapa yapma ,harman ve havanda tohum dövme gibi işler sırasında,çalışmanın düzenini kurmak amacıyla topluca söylenen şarkılar,değişik ritmik düzenleriyle ilgi çekerBazı iş şarkılarını da tek kişi söylergruptaki öbür insanlar yük çekerek ,kazma ve çekiçle çalışarak çıkan sesleri taklit eden nakaratlarla ona katılırlar


Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Uzun geçmişi boyunca Afrika müziği çeşitli kültürel etkiler altında kalarak değişim göstermiştirYakın dönemlerde en önemli etki Batı"dan gelmiş,ortaçağda ise Arap kültürü ağırlık taşımıştırÖrneğin Batı Afrika"da Arap etkisiyle armoni azalmış ya da tümüyle yok olmuş,Arap etkisinde kalan tüm yörelerde Arap melodilerine özgü nitelikler ortaya çıkmıştırSudan bölgesinde,özellikle Fulbe ve Hausa"da algaita ,aboe,kakaki trompeti ve yaylı sazlar gibi Arap ve Doğu kökenli çalgılar çoğunluktadırSömürgecilik döneminde ise geleneksel Afrika müziğini Batı müziği zorlamıştırGana ve Nijerya"da yüksek sosyete Batı müziğinin melodi ve armonisini geleneksel müziğe yeğlemiştir

Değişik tarihsel gelişmeler çevre koşulları,yerel dillere sıkı bağlılık ve gruplar arasındaki uzaklık Afrika müziğindeki üslup çeşitliliğinin oluşmasına yol açan nedenlerdir

Afrika müziğinin kıtada konuşulan dillerle yapısal bir birliğe vardırÖzgün niteliğini,konuşulan dillerin vurgu ve ritminden olduğu kadar tonlamasından da alırBirçok Afrika dilinde sözcüğün anlamını belirleyen sesin tonudurŞarkı sözlerinin anlaşılabilmesi için melodinin sözcüklerin tonlarıyla uyumlu bir biçimde yükselip alçalması gerekmektedirGeleneksel melodi ve ritim kalıpları çerçevesinde doğaçlama,eşsesli ve çok sesli uygulamaların yanısıra karmaşık bir ritim yapısı Afrika müziğinin belirleyici özellikleridir

Afrika müziğinde iki değişik ritim biçimi egemendirBölüklü ritim ( Batı ritmi gibi) zamanı eşit parçalara böldüğünden düzenli vuruşlardan oluşurEtkileyici ritim ,eşit olmayan uzunlukta küçük zaman dilimlerini birbirine ekler ve her dilimin başını vurgularböylece düzensiz vuruşlar ortaya çıkarRitim teknikleri de davul çalmada ve şarkıya eşlik etmede kullanılanlar olarak ikiye ayrılırİkinciler ( el çırpma ,çan,çıngırak ve başka çalgı kullanımı) eşlik ritmini oluştururEn karışık Afrika ritmi Kongo Havzasındadır

Gam,Eski Yunanda olduğu gibi,tizden pese inen bir nota düzeniyle oluşurBatıdaki yükseklik kavramı yerine Afrikada hacim kavramı geçerlidirBaşka bir deyişle tiz sesler küçük ,pes sesler büyüktürAfrika topluluklarının yüzde 40"ı pentatonik ,yüzde 20"si heksatonik gam kullanılır



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Genelde şarkı söyleyenler ve çalgı çalanlar halktan ayrı bir grup oluşturmazlarHerkes dans ve müziğe katılırBu arada beğenilenler ,yetenekleriyle yarı profesyonel bir nitelik kazanırlarÇoğu zaman bu kişiler mimikleriyle davul ya da öteki çalgılara yanıt verirler,öyküler ve destanlar anlatırlar

Afrika müziğinde eşsesli ve çok sesli olmak üzere iki türlü armoni vardırEşsesli müzikte melodik satırların perdeleri ayrı olsa da ritimleri aynıdırBaşlamaları ve bitmeleri aynı aynı zamanda olurÇok sesli armonide ritmik olarak satırlar ayrıdırHer satırın başlangıcı ve süresi değişiktirSahra"nın güneyindeki bölgelerde en çok kullanılan tür eşsesliliktirve çok çeşitlilik gösterirÇok sesliliğe sınırlı bölgelerde ,ancak Koisanlarda ve Pigmelerde rastlanır

14yüzyıldan beri,Batı ,Orta ve Güney Afrika"da çeşitli çalgıların kullanıldığı bilinmektedirGezginlerin anlattıklarından anlaşıldığına göre çok çeşitli çalgılar vardırGünümüz de de bu çeşitlilik ,özellikle ağacın bol olduğu yörelerde sürmektedirAfrikalı,gelişmiş çalgıların yanı sıra doğal gereçlerden yararlanmasını da çok iyi bilir

Afrika çalgıları dört sınıfa ayrılır

1- Zither,ut,çenk ve arp gibi tellerin titreşerek ses çıkardığı telli çalgılar
2- Kamış,bambu ya da ceylan boynuzundan yapılmış düdük,flüt,kaval,kısa ceylan
boynuzundan trompet ve sukabağı nefiri gibi gövdenin içinde sesin titreşmesiyle çalınan
nefesli çalgılar
3- mipira,çıngırak,parmak piyanosu ,oyuk davul gibi hareket ettirilerek çalınan sert titreşen çalgılar
4- sığır,ceylan,su kertenkelesi derisiyle yapılan davullar gibi vurmalı çalgılar

Davul Afrika müziğinin baş çalgısıdırAğırlığına ve biçimine göre değişen perde ve ton nitelikleriyle türlere ayrılırYer yer dans,şarkı ve öteki çalgılarla gizemli bir iletişime girerek adeta konuşur



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

AFRİKA GÖSTERİ SANATLARI




Gösteri Sanatları,Afrika"da gösteriye ilişkin sanatlar hem ilginç,hem de heyecan vericidirDans Afrikalının yaşamı hareketle yansıtması olarak yorumlanabilirDinsel ve kültürel inançlarla iç içe olan dans toplumdaki bireyleri birbirleriyle kaynaştırdığı gibi,toplum yapısına anlam da getirirAncak bu nitelikler toplum yapısının değişmesi ve yabancı kültür çevreleriyle karşılaşması sonucunda giderek yok olmaktadırGene de,örneğin Batı etkilerine açılan Afrika tiyatrosu bundan yararlanmasını bilmiştirBatı edebiyatı ve tiyatrosu Afrika tiyatrosunun çeşitliliğine ve zenginliğine katkıda bulunmuşturÖte yandan Batı da Afrika dans biçimlerini ve üsluplarını benimsemiştir

Dinsel törenler,av,hasat,doğum,ergenliğe geçiş,evlenme,hastalık,iyileşme ve ölüm gibi çeşitli nedenlerle düzenlenir ve dans bunların değişmez bir parçasıdırKimi danslar teatral bile sayılamaz ,ancak kimisi de içinde drama tohumlarını barındırırTeatral ve dramatik terimlerinin Batı kültürü bağlamında belirli anlamları vardırTeatral oyunda oyuncu ve izleyici ayrımı kesindir,oyuncu,aynı bir canbaz gibi,izleyiciye bir yeteneğini sunarDramatik oyundaysa oyuncu kendinden farklı bir kişiliği taklit ederCanbaz rolüne çıkmış bir oyuncu hem teatral hem de dramatik olanı gerçekleştirirGeniş programlı bir törenin bir bölümü olan Afrika dansı teatral olmayan bir gösteri türü sayılabilirBu,çeviklik,dayanıklılık,ve zaiflik gibi belirli yetenekler geliştirmiş kişilerin gösterisidirancak bu yetenekler izleyenlere beğendirmek için değil,dinsel törenin etkisini artırmak için geliştirilmiştirKimi danslarda da taklit gibi dramatik öğeler bulunurÖrneğin yağmur yağdırmak ya da avın verimli geçmesini sağlamak için yapılan danslarda bu tür öğeler egemendirBöylece doğaya isteklerle ilgili bir işaret verilmiş olmaktadır

Uzmanlar 20yüzyıldan önce Afrikada danstan bağımsız bir tiyatro sanatının olmadığı düşüncesindedirancak kimi bölgelerde insanların toplumsal ve duygusal gereksinimlerini karşılayan bir tür tiyatronun varlığından söz edilebilirDans da yalnızca dinsel kökenli değildirbaşta sevinç olmak üzere çeşitli duyguların dışa vurulması da dansla gerçekleştirilir

Afrika insanının önemli törenler için geliştirdiği danslar,kendinden geçercesine çoşkuyla yapılan büyü danslarından ölüm törenlerindeki ağır ve disiplinli danslara kadar uzanan bir çeşitlilik gösterirTüm bu danslarda hem soyut,hem de taklide dayalı öğeler bulunabilir

Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Afrika halklarının farklı grupları arasında dans üslupları da çok çeşitlidirAynı türdeki bir dans kabileden kabileye çok farklı yorumlanırkomşu topluluklar bile değişik,kendilerine,özgü üsluplar geliştirmişlerdirVücut hareketleri de aynı ölçüde çeşitlidir

Kültürel davranışlar bir dereceye kadar dans türlerini belirlerÖrneğin Orta Afrika"da geniş hareketli danslar egemendirGöçebe toplum olan Pigmelerde ise hareketler daha ölçülü ve yumuşaktırÇeşitlilik gövde,kol,baş ve ayak hareketlerinde izlenirGüney Afrika"da ayağın yere vurulduğu Anguni dansları,vücut titreterek yapılan Zosa dansları,geniş adımlı Sotho dansları,akrobatik Batsvana dansları,Batsvana ve Zuluların küçük adımlı dansları bu hareket çeşitliliğini göstermektedir

Danslarda kullanılan çalgılar her yörede öncelikle davul ve sukabağı çıngırağı gibi ritim çalgılarıdırRitim,ayrıca el çırparak da güçlendirilirDansla anlatılan duyguyu yoğunlaştırmak için insan sesinden de yararlanılır

Dinsel törenlerde dansın dramatik yapısının yanında konuşmalara da yer verilirBatı Afrika"da örneğin,Ay kültüne inanan Limbalarda kurban kesen ayin yöneticisi,Ay Tanrısına yalvararak ondan gelecek ay bolluk getirmesini isterArdından tanrı onuruna içki içilir ve daha sonra dansa geçilirBu tür teatral öğelerle çok sık karşılaşılmakla birlikte,Afrika"da Batı"daki anlamında bir tragedya gelişmiş değildirAma toplumsal yergiye yer veren ve komedyaya çok benzeyen bir tür tiyatro vardırBu türün en eski örneklerinin görüldüğü yıllık arınma törenlerinde amaç her türlü kötülükten temizlenmektirBazı tiyatro tarihçileri bunları Roma"daki Saturn ve ortaçağdaki soytarı şenliklerine benzetmektedirBu tür hicivli halk tiyatrosu birçok bölgede yapılmaktadırHerkesin bildiği temalar şarkı,taklit ve korunun katılmasıyla işlenirSeyredenlerin de katıldığı bu oyunlarda konular kendiliğinden gelişirüstelik konular sözlü olarak kuşaktan kuşağa geçmektedirZanaatkar toplulukları arasında da profesyonel olarak tanımlanabilecek bir tür tiyatro gelişmiştirÖrneğin,Nijerya"da İkot Obong kasabasındaki yarı dinsel bir dernek olan Ekong"da bu türe rastlanmaktadırGrup,altı yıl boyunca her hafta izleyicilerin karşısında prova yaparak geliştirdiği oyunu yedinci yıl kasaba meydanında sergilerBu tür tiyatrolar örneğin Anang halkının Afaha kolunda 1901"de İngilizlerin gelmesinden önce 28 tane iken,50 yıl sonra sayıları ikiye inmiştirBatı kültürlerinin etkisiyle Afrikada geleneksel tiyatro da giderek gerilemektedirBeri yandan Batı tiyatrosunun konu ve tekniklerini benimseyen çağdaş bir tiyatro gelişmektedirAfrikalı yazarlar Batı"daki oyunları Afrika dillerine uyarlamakta aynı zamanda özgün yapıtlar da vermektedirWole Soyinka ve Athol Fugard gibi oyun yazarları Batı dünyasında da adlarını duyuran sanatçılardır



Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

GÖRSEL SANATLAR




Görsel Sanatlar,Müzik,dans,sözlü edebiyat,gibi sanat türlerinin tersine görsel sanat ürünleri kalıcı nitelikte oldukları için bir kez yaratıldıktan sonra yaratıcılarından ve yaratıldıkları kültürel ortamdan bağımsız olarak da varlıklarını sürdürürlerAfrika sanatında da kıta dışına çıkartılıp Batılı uzmanlarca incelenmiş sanat yapıtlarının başında heykel gelirBu nedenle Batı"da Afrika sanatı genellikle heykelle özdeşleşmiştirGerçekten,insanlığın kültür mirasına Afrika"nın en önemli katkısı heykel sanatı olmuşsa da bu,(resim,mimarlık vb gibi)öbür görsel sanat türlerinin katkısının daha az olduğu anlamına gelmez

Afrika sanatı incelenirken her şeyden önce insan vücudunu ele almak,yanlış olmaz,Çünkü insan vücudu Afrikada hem resim,hem de heykel sanatı,için bir malzeme gibi kullanılagelmiştirDoğum,ergenliğe geçiş,evlenme,ölüm gibi önemli olaylar nedeniyle düzenlenen törenlere katılan dansçılar vücutlarını boyamakla,insan vücudunu resim yapmak için kullanılmış olurlarSaç düzenlemelerini ve vücutta yapılan kesikleri de heykel sanatı sınırları içinde düşünmek gerekirAfrika"da saç düzenleyiciler ve vücutlara kesikler yapanlar da sanatçı sayılır

Çanak,çömlek yapımı tarım toplulukları arasında ,bu iş için uygun kilin ve yapılan eşyanın pişirilmesinde kullanılacak odunun bol olduğu yerlerde gelişmiştirEn yaygın bezeme tekniği kazımadırKazıma yapmak için rulet de kullanılırSahra"nın güneyinde kalan bölgelerde yapılan çanak çömlek genellikle bezenmeden kullanılırrenklendirilmek istenen seçkin kaplar olursa,bunlar bütünüyle boyaya batırılır

Sepetçilikte ya örme ya da dolama teknikleri kullanılırGenellikle bunlardan birincisi ormanlık yörelerde,ikincisiyle savanlarda yaygındır

Hurma yaprağı,lifleriyle dokumacılık çok eski dönemlerden beri yapılmaktadırBu tür dokumaların en seçkin örnekleri Zaire deki Kubalarda görülürDaha sonra tarımsal bölgelerde yaygın dokumacılıkta pamuk da çok kullanılırGana"daki Asantilerin ürettikleri ünlü kentte,kumaşlarının ipeği ülke dışından gelmektedirKumaşlar genellikle kadınlar tarafından ve dikey tezgahlarıda dokunurBatı Afrika"da erkekler de dokumacılık yapar,ama onların tezgahları yatay,dokudukları kumaşlar da çok ensizdirAsantiler,adinkra adı verilen kumaşlarını basma tekniğiyle renklendirirlerYorubalar adire"lerini metal şablon kullanarak ya da yalnızca elle boyarlarAsanti kültür çevresiyle Benin ve Dahomey"de aplike kumaş bezemesine de rastlanır

Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir

Dericilik özellikle savanlarda önemli bir el sanatıdırHausa ve Kuzey Yorubaların ürettiği çok nitelikli deri eşya ihraç da edilirDoğu Afrika halkları arasında dericilik en az heykelcilik kadar yaygındır

Kuyumculukta altın ve gümüş eşyanın bezenmesinde,balmumuyla döküm ve kakma teknikleri uygulanırYüzyıllardır Afrika"da üretilegelen süs eşyası ve takıların en önemli parçası olan boncuk dışarıdan getirilmektedir

Afrika mimarlığında kullanılan malzemeler çok çeşitlidirTümüyle taş yapıya az rastlanırYüzyıllardır hiç bozulmadan özgün durumunu korumuş kerpiç yapılar da vardırSanlar barınaklarını ağaç dallarından yaparlarOrmanlık yörelerdeki Pigmeler bal peteği biçimli basit kulübelerinin üstlerini ağaç yapraklarıyla örterlerSudan"da ve Doğu Afrika"nın çayırlık bölgelerinde evler dairesel planlıdırAma gene bu yörelerin halklarından olan Masailerin evleri dikdörtgendirKongo"da hem dairesel ,hemde dikdörtgen evler vardırGenelde ormanlık bölgelerdeki evlerde ,yerel geleneklerin de etkisiyle dikdörtgen plan uygulanırBir yapı malzemesi olarak kerpicin sağladığı olanaklar sonuna kadar kullanılıröyle ki, kerpiç yapılara da rastlanırBüyük kentlerdeki gökdelen ,toplantı salonları ve benzeri çağdaş mimarlık örneklerinde ,oymalı kapılar ve duvar resimleri gibi geleneksel bezeme öğelerinin sık sık kullanıldığı izlenmektedir

Görsel sanatların kıtadaki en eski örnekleri Sahra"daki kaya barınaklarında bulunmuş resim ve kazımalardır(İÖ 5Binyıl)Afrika"da kaya üstüne boyayla ya da kazıyarak resim yapma geleneği bu iş için uygun yumuşak kayaların bulunduğu her yerde 20yüzyıla değin süregelmiştirResim sanatının başka örneklerine,insan vücudundan evlerin duvarlarına ,tören ve günlük yaşamda kullanılan eşyaya kadar,çok değişik yerlerde rastlanırYakalar maskeleri resimlemenin onların heykel olarak değerini ancak biraz artırdığını düşünürlerKalabari İjolarının gözünde ise resim heykelden çok daha değerlidirÇünkü oyularak yapılan bir heykel olan maskenin,ruhlar için yalnızca bir barınak oluşturduğuna,ruhların bu barınakta yerleşip kalmasını ancak maskeyi boyayarak sağladıklarına inanırlar

Heykel yapımında temel malzeme olan ağaçtan başka demir,bakır alaşımları,fildişi,pişmiş toprak ,pişirilmemiş kil ve taş da kullanılırküçük pişmiş toprak heykelciklerin en eski örnekleri Çad Gölüne yakın Daima"da yapılan kazılarda ele geçirilmiştir(İÖ 5yy)İbo demircileri İS 9yüzyılda işlenmesi kolay bakır alaşımlarını döküm tekniğiyle kullanarak çok başarılı heykeller gerçekleştirmişlerdirBundan üç dört yüzyıl sonrasıysa Ife demircileri ,döküm için hiç elverişli olmamasına karşın saf bakırı az rastlanır bir ustalıkla kullanmışlar ve bugün Ife Müzesinde bulanan Obalufon maskesi gibi yaşyapıtlar yaratmışlardırAslında pirinç,saf bakırdan çok daha fazla kullanılmıştırPirinç eşyanın en çok bulunduğu yer Benin"dirBu tür bakır alaşıma yapıtlar,pişmiş toprak heykellerle birlikte Sahra"nın güneyinde kalan bölgelerde heykel sanatının bellibaşlı ürünleri olmuştur

Demir heykelcilikte çok alışılmış bir malzeme değildirKıtanın birçok yerinde tahta oyma heykelleri demirciler yaparBambaralı demirciler her iki malzemeyi de kullanırlarYoruba demircileri ise yalnızca madenle çalışırdövme demirle çok ustaca yapıtlar yaratırlarBaşta Batı Sudan"dakiler olmak üzere çeşitli yörelerin heykellerinde görülen soyut öğelerin,bunların demirciler eliyle gerçekleştirilmiş olmasından kaynaklandığını ileri sürenler de vardır

Sert ya da yumuşak çeşitli taşlardan yapılan heykellere Afrika"nın değişik bölgelerinde rastlanırAncak bu alanda tarih boyunca büyük bir sanatsal aşama göstererek ileri geçmiş belirli bir bölge yokturDokusu çok titiz bir işçiliğe olanak verdiği için fildişi de sevilen bir heykel malzemesidir


Kaynak:AnaBritannica cilt 1 frmsinsinet için derlenmiştir