Erzurum Yöresel Halk Oyunları - Erzurumun Halk Oyunları

Erzurumun Yöresel Halk Oyunları,
Erzurumun Halk Oyunları,
Erzurumun Yöresel Oyunları,
Erzurumun Yöresel Halk Oyunları hakkında bilgi,

İran ve Kafkasya üzerinden gelen kavimlerle avrupadaki diğer kavimlerlerin kültürlerinin etkisi altında kalan ilimiz,
kökü tarihin derinliklerine kadar uzanan zengin bir kültür hazinesine sahiptirYöremiz halk oyunları Türk bedii zevkini, kahramanlık mekıbelerini insan psikolojisinin tezahürlerini bölgenin adet ve ananelerini en güzel ve etkileyici şekilde yansıtırYöremiz ve çevresinde oynanan oyunlara Bar adı verilir Moğollarda ve Altay Türklerinde Bar, davulun adıdır Bar sözcüğünün kökeni ve anlamı üzerinde çok çeşitli görüşler vardır


- Bar, Dadaşın oyununun adıdır
- Bar, Erzurum dolaylarındaki toplu oyunların adıdır
- Bar, Davul eşliğinde oynanan oyundur
- Bar, Şaman olan Türklerin şölenlerinde, davul eşliğinde oynadıkları
oyunlardır

Bar, Barça, Baru söylenişleri eski metin,l ugat ve diyalektlerde hep topluluk, elbirliği anlamı ile kayıtlıdır Eski çağda ilkel insanlar birtakım korku ve inançların etkisi altında bulundukları için hayatlarını çeşitli törenlerle idame ettirir ve bu ayinlerin davulla yaparlarmış İlk zamanlarda hayvan derileri toprağın altında kısmen çürütülür bir nevi tabaklama usulü ile elde edilen bu derilerden davullar yapılırdı Şaman Türkleri bunlara Tüngür demiş, daha sonra Kös adını almıştır Erzurum'un milli çalgıları davulla beraber Zurna, Ney ve Zilli teftir Erzurum davulu hazırlanırken, daha çok koyun ve keçi derisi kasnağa geçirilir ve sesin ayarlanmasına özel bir önem verilir Bu bakımdan Erzurum davulu diğer davullardan daha tok seslidir Grup halinde oynanan barlar en az beş kişi ile oynanır Bu oyunlar sonlara doğru hızlanarak sekme denilen çevik hareketlerle oynanır başlangıçta elele tutan oyuncular süratli kısımda birbirlerinin omuzlarından tutarlar Oyunun başında Barbaşı, sonunda da Pöççük denilen oyuncu bulunur Barbaşı ve Pöççük ellerinde birer beyaz mendil tutarlar bazen barlarda kullanılan melodiler halay oyunlarında kullanılmaktadır Bar daha çok erkekler tarafından oynandığından erkek oyunu olarak nitelenebilir Kadınlar tarafından oynanan barlar da mevcuttur, bunların yanısıra alacıbar adıyla anılan erkekli kadınlı barlar da vardır

BARCILAR

Erzurum barlarının efsanevi bir geçmişi olduğu herkesçe bilinmektedir Ancak bu barları su yüzüne çıkaran ilk insan 1934 yılında Erzurum Silah Fabrikası Müdürlüğüne atanan Albay İhsan Yavuzer olmuştur Erzurum barlarına özel bir ilgi duyan Yavuzer, ilk iş olarak Erzurum Gücü adında bir spor kulübü kurar Bu kulübün en önemli kolu Bar Kolu olur Bar kolunu, fabrikaya işçi olarak aldığı Efendi,Mevlüt,Nurettin,Küçük Nurettin isimli barcılarla,Ramis Baba isimli davulcudan oluştururEfendi Beyin de ekip başkanı olduğu bu topluluk Erzurum da ilk Bar ekibidir1949 yılında Venedikte yapılan Uluslararası Halk Dansları yarışmasında Türkiye'yi temsil eden Erzurum Bar ekibi katılırbu yarışmada İhsan Ertugay'ın Çalıştırdığı,İhsan Taftalı,Nimet Gezmiş,Nihal Demiryürek ve Şeref Uludağ'dan oluşanErzurumlu Barcılar Dünya birincisi oldularAynı ekip 1951 yılında Fransa'da Biarniz,İspanya'da Pampona şehirlerinde yapılan festivallere davet edildiler1954 yılında ise Almanya'da yapılan bir festivale katılırlarBütün bu festivallerde büyük ilgi görürler
1954 yılında kurulan Erzurum Halk Oyunları ve Halk Türküleri Derneği'nin Faaliyete geçmesi üzerinedünyaca ünlü bu bar ekibine yeni isimler katıldıBunlar Arasında Muhtar Dursunoglu,Mahmut Baltacıoglu,Natık Yurtlu,Hulusi Seven ve Bahattin Merdal vardırdaha sonraki yıllarda Brüksele gönderilen Erkek Bar Ekibini Lütfü Aladağ,Fikri Kükürtçü,Cevat Sungur,Muammer Özkavcı,Sedat Gezmiş Bahattim Merdal,İlhami Avcıoğlu,kız ekibinide Bilge Gürgün,Varda Gürgün,Gülümser GÖzüm,Gülen Gözüm kardeşlerle,Nesrin Ulusoy oluştururlar
bunlardan sonra bar ekiplerimiz şu yarışmalara katılırlar
1965 yılında Tunus-Kartaca Uluslararası Halk Dansları Festivali
1970 Japonya-Osaka Fuarı
1982 İtalya
1949 yılından beri Erzurum Bar Ekibi değişik guruplar halinde yurt dışında uluslararası düzeyde
zaman zaman ülkemizi temsil etmiş ve önemli başarılar sağlamışlardır

BAR TERİMLERİ
bar oyunu : eğlenmeyi temel amaç edinen oyunlara denir
kolluk : dizilişe göre,barbaşının hemen solunda olan oyuncuya denir
koltukaltı: koltuk
pöççük : bar dizisinin en sonundaki oyuncuya verilen ad
Daldaş : Dadaş
kelleler : koltukaltı ile kolluk altı arasında kalan opyuncuların tümüne denir
sıra oyuncular : kelleler
sekme : bar oyununun çabuk ve çevik hareketlerle oynanan bölümü
yelleme : iki kısımlı barlarda ikinci kısma verilen adsekme ile ağırlama arasında oynanır
ağırlama : barın ilk bölümü,ağır,yavaş,ve titizce oynanan bölümü
bar sırası: barların birbiri peşi sıra oynanması gerektiğinde izlenecek geleneksel yol
bar havası: bar oyunlarının ezgi ve müziğini anlatan bir deyimdir
bar tutmak: bar topluluğunu para karşılığı kiralamaktır
bar tutuşmak : bar oynayacak oyuncuların ortaya çıkmaları
bar çeken : barbaşı

Erzurum Bar Oyunları

Aldıra Paran -
Altın yüzük-Bar, Kadın, Erkek, Türkülü
Aşırma - (Hınıs) - Bar, Erkek, Kadın, Karma
Aşşağdan gelirem - Bar, Kadın, Türkülü
Atın üstünde eğer - Bar, Kadın, Türkülü
Ay dolanaydı -
Başbar - Bar, Erkek
Belen -
Belen cepki - (Hınıs)
Bir taş attım Çeğile - Bar, Kadın, Türkülü
Cepki - Bar, Erkek
Çift Beyaz Güvercin - Bar, Kadın, Türkülü
Çimen çiçek - Bar, Kadın, Türkülü
Çimene gel gül oğlan -
Çingeneler - Bar, Erkek
Çoban kavalı -
Dahlenk -
Daldalar daldalar - Bar, Kadın, Erkek, Karma, Türkülü
Dalilo, Daliloy - (Hınıs) Bar - Halay, Erkek, Kadın, Karma
Dasni çorç -
Delilo, Dellöy -
Dello, Delloy -
Deliko -
Derilo -
Depşororo - (Hınıs) - Bar, Erkek
Dik bar - Bar, Erkek
Dikine bar -
Düğün barı - (Hınıs) - Bar, Kadın, Erkek
Düz bar - Bar, Erkek, Kadın
Düz yallı-
Erzurum Barı - Bar, Erkek, Kadın
Evim nimnay -
Güzeller barı -
Hammay - (Hınıs)
Hançer barı - Erkek, Çift
Hannay - Bar, Erkek
Hey nare - Bar, Kadın, Erkek
Hikari -
Hilli vay-
Hopnari -
Hoş bilezik -
Hozandağı barı - Bar, Erkek
İkinci aşırma - Bar, Kadın, Erkek
İkinci bar - Bar, Kadın, Erkek
Karşıdan karşıya -
Kavak - Bar, Kadın
Kazak barı - Bar, Erkek
Keçiki - (Hınıs) - Bar, Erkek
Kızıl elma -
Koççari - Bar, Erkek, Kadın
Kolsalım -
Kolsalma - Tek, Erkek
Koşma -
Kotan barı - Bar, Kadın, Erkek, Karma
Köroğlu barı - Bar, Erkek
Kusarma -
Kutto - (Hınıs) - Bar, Erkek
Kürt barı - Bar, Erkek
Kürdün Yaymanı barı - Bar, Erkek
Laççin - (Hınıs) - Bar, Erkek
Lavek barı - Bar, Erkek
Laz bar - Bar, Erkek
Lezeli - Bar, Erkek
Lezli - (Hınıs)
Lorki - (Hınıs) - Halay
Meyremi - (Hınıs)
Nadem Hırçıki -
Nar gülüm - (Hınıs) - Bar, Kadın
Narı - (Hınıs) - Bar, Kadın, Erkek
Ninarano - (Hınıs) - Bar, Erkek
Oduncular -
Ondört - Kadın, Erkek, Karma, Tek - Toplu
O olmasın bu olsun -
Pamuk Barı - Bar, Erkek
Pezo -
Pınarbaşı dolanayım -
Piçügirik - (Hınıs) -
Sallama -
Sarhoş barı - Bar, Erkek
Sekme barı - Bar, Kadın, Erkek
Serhoş barı -
Sıkma barı - Bar, Erkek
Tamzara - Bar, Erkek
Tavuk barı - Bar, Kadın, Erkek
Tek ayak barı -
Terazim karıldı-
Tortum barı - Bar, Erkek
Turna barı - Bar, Erkek
Turnalar - Bar, Erkek
Van Koççarısı - Bar, Erkek
Yarı - (Hınıs)
Yayman barı - Bar, Erkek
Zelli - (Hınıs)
Zırava - (Hınıs)

HALK OYUNLARINDA KULLANILAN ÇALGILAR

Çalgıların oyunlar üzerindeki etkisi tartışma götürmez bir gerçektirBundan dolayı bir çok yerde ozanlar,oyunlara ad olarak çalgı adlanrını kullanmışlar,her bir çalgı için türküler sölemişlerdir çalgılar vurmalı,nefesli ve telli çalgılar diye üçe ayrılır

VURMALI ÇALGILAR

Davul : Davul bar oyununun ayrılmaz bir parçasıdırbarlarda kullanılan davul özel olarak
hazırlanırgenellikle 60 cm çapında 70 cm yüksekliğinde yağsız ve budaksız çam kasnaklara koyun ve keçi derisi gerilirüst deri tokmak alt deri değnek vurmak için kullanılırZurnaya göre akort edilen bu tip dışındaki davullar Erzurum'da tercih edilmezYeğ tutulmayan davullara sağir davul,teneke sedalı davul ve çingene davulu terimleri kullanılır
davul aksamları şunlardır:
kasnak : yuvarlak ve geniş tahta kısım
çember : kasnağın iki tarafını kaplar
deri : kasnağın üst ve alt kısmına geçirilir
tokmak : sağ elle tutulan ucu top şeklinde değnektir
çomak,çubuk : sol elle tutulan ince değnektir
gaytan : davulu boyuna asmaya yarayan iptir

Çalınışına göre davullar:
Tabl-ı Beşaret : cihadda kale elde edildiği zaman çalınan davula denir kalede çalınır
Tabl-ı Asayiş : savaşta gece yarısı askerin yönünü bulabilmesi için çalınan davuldur
Tabl-ı Cenk : savaş duyurusu yapan davullara denirsavaşın başladığı haber verilir
Derbest Davulu : yatsıdan sonra sur kapılarının örtüldüğünü duyurmak için çalınan davuldur

- davul,zurna ile adam aranmaz
- davul dengi dengini döver
- davulsuz düğün, köpeksiz köye benzer
- davulun sesi uzaktan hoş gelir

NEFESLİ ÇALGILAR

Zurna : Kelimenin aslı FarsçadırŞimşir,dişbudak gibi sert ağaçlardan yapılan ağız kısmında uca doğru genişleyen keskin sesli nefesli çalgıdır
- Kaba Zurna : en büyük boydaki zurna türüdür
- Zurna : orta boyda olandır
- Cura Zurna : küçük boy olup tiz seslidir
zurnada üst kısımda yedi alt kısımda bir delik vardır üst yedi delikle ses ayarı yapılırken,alttaki tek deliğin pek bi fonksiyonu olmamakla beraber tükrüğü dışarı atmak için kullanılır

Kaval : En ilkel nefesli çalgılardandırBütün milletlerin musikisinde az çok benzerleri bulunur Ihlamur,Gürgen ve ardıç ağacına kızgın demirledelik açılarak yapılır30-80 cm arasında uzunluklara sahip olabilirKamıştanda yapılanları vardır

Mey(Ney) : Dilsiz kavala benzeyen bir gödeye kamış takılmak suretiyle ses elde edilen nefesli bir çalgıdırGövde kısmı için erik ağacı tercih edilirErik ağacı bulunmazsa şimşir,gürgen veya dut ağacından yapılabilirboyu 30 cm kadardır

TELLİ ÇALGILAR

Çöğür : Türk halk musikisinde kullanılan bir çalgıdırXVIIasırda klasik musikide de kullanılmıştırbağlamaya benzerteknesi biraz daha büyüktürAltı çift tellidirUzunluğu 110 cm'dir

Saz (Bağlama) : Erzurum sazı,Anadoluda ki diğer sazlarla aynı olup üç çifte tellidirOrtalama boyu 30 cm teknesi 40 cm olmak üzere 70 cm dir ince seslidir



BAYAN KIYAFETLERİ

Bindallı: Kadife üzerine simle Türk motifleri işlenmiş giysidirgöğüs ve boyun kısımları dantelle süslenebilir aynı danteller kol ağzınada eklenirkol,beden ve bel kısmı vücuda oturur, tek kısmı ise rahat hareket maksadıyla geniş yapılır
Leçek(yazma): Başa örtülen,pullarla ve boncuklarla oyalanarak süslenen pamuktan yapılmış başörtüsüdür bu isim halen kullanılmaktadır
Gümüş kemer: Bar oynayan Erzurumlu kadının belinde bulunurmuhtelif parçalar halkalarla birbirine tutturularak kemer oluşturulurİşlemelidirkaşı daha süslüdürbazılarında sedef kakmalar bulunurşimdi kakmalı kemerler yapılmadığından antika değeri taşımaktadırlar
Papuçyumuşak deriden yapılmış olup hafiftirkolay hareket olanağı sağlar
Dizleme: beyaz yünden örülmüş,diz kapaklarına kadar uzanan çoraplardır
Mendil ve diğer aksesuarlar: Erkek barlarında olduğu gibi,kadın barlarında da barbaşıve pöççükte mendil bulunurayrıca boyuna beşi birlik, oltu taşı kolyeler,kollara burma bilezik parmaklara da yüzük takılır
Dizleme: Beyaz yünden örülmüş,diz kapaklarına kadar uzanan çoraplardır
Mendil ve diğer aksesuarlar: Erkek barlarında olduğu gibi,kadın barlarında da barbaşıve pöççükte mendil bulunurayrıca boyuna beşi birlik, oltu taşı kolyeler,kollara burma bilezik parmaklara da yüzük takılır

ERKEK KIYAFETLERİ

Cistik: Bar oynarken ayağa giyilen ayakkabıdır Derisinin çok yumuşak olması en büyük özelliğidir Bu özelliğe istinaden ayak figürleri daha kolay gerçekleştiriliryaşlılar tarafından giyilene markop,gençlerin giydiğine yemeni denir
Zığva: Uçkurlu,beli bol lacivert kumaştan yapılan arkası torba şeklinde pileli giysidirBunun üzerine siyah ipek kaytansüs olarak işlenirZığvanın bol olmasını sağlayan pile sayısının 32 olmasına özen gösterilir
Yelek: Lacivert kumaştan yapılmıştıriki tarafa kapanabilen kaytanlı ilikleri vardırkenarları ve cep ağızları kaytanla işlenmiştir
Gömlek: Gömlekler beyaz olup dik yakalıdırdüğmeleri beyaz veya siyah olabiliruzun olan kol ağızlarında 4-5 düğme bulunur
Kazeki:Uzun kollu kısa bir cekettirkolları geniş kol etrafları siyah kaytanla,ön tarafı ve cep ağızları motifli kaytanla süslüdür
Kuşak: Eskiden Acem,Trablus, veya Tosya şalı diye adlandırılanrenkli iplerle örülmüş-dokunmuş,bar oynayanın belini sıcak tuttuğu gibi aynı zamanda cep vazifesi gören kumaştır
Gümüş köstek: Gümüşten yapılmış,yelek üzerine asılan daha önceleri saat taşımada kullanılan ince zincirden aksesuardır
Bazubent: ekseriyatla boncukla örülürgümüş olanlarıda vardırkola takılan içerisine karınca duası,ayet-ül-kürsiduaları komulur
Mendil: Erzurum barlarında mendil kullanmak bir maharet işidirmendil her barın ritmine ve psikolojisine göre kullanılır

çok güzeldir erzurum oyunları ben erzurumluyum çok güzel şemmmamme oynarım