Vergi Inceleme Süresi üç Yıla Nasıl Indirilir? Etkileri Ne Olur?

VERGİ İNCELEME SÜRESİ ÜÇ YILA NASIL İNDİRİLİR? ETKİLERİ NE OLUR?

07/03/201720/03/2017


GİRİŞ

Vergi incelemelerinin mükellefler için her zaman endişe kaynağı[1] olduğunu dile getiren Maliye Bakanı Naci Ağbal, yakın zamanda vergi ineceleme süresinin beş yıldan üç yıla indirilmesi yönündeki projeleri konusunda aşağıdaki açıklamaları yapmıştır[2]:


“Herhangi bir şekilde bir gün gelip, ‘getirin bakalım defterleri, 2011 yılının defterlerine bakalım’ diyoruz 5 yıl çok uzun bir süre Bir mükellefin 5 yıl sonra hala, ‘5 yıl önce ne olacak?’ diye kafasında tereddüt oluşması doğru değil Maliye Bakanlığı da ‘5 yıl nasıl olsa uzun bir süre’ deyip daha rahat hareket ediyor Halbuki ben istiyorum ki Maliye Bakanlığı rahat hareket etmesin, daha sıkı çalışsın Onun için inşallah yakında yapacağımız bir yasal düzenlemeyle vergi inceleme süresini 5 yıldan 3 yıla düşürüyoruz Böylelikle vatandaşlarımız sadece geçmiş 3 yıla ilişkin incelemeyle muhatap olacaklar Böylelikle mükellefler de idare de daha yakın bir zamanda vergi konularına bakacaklar”


Sayın Bakan, Maliye Müfettişi kökenli olup teknik yönü güçlü, vizyoner bir kişiliğe sahiptir Mükellef sorunları ile yakından ilgilenmekte ve mükellef hakları konusuna ayrı bir ilgi göstermektedir Bu nedenle, yukarıda zikredilen şekilde vergi incelemelerinin 3 yıla indirilmesi projesinin hayata geçirilme ihtimali yüksektir Peki, vergi incelemesi ne şekilde üç yıla indirilebilir? Vergi incelemesinin üç yıla indirilmesi vergi mevzuatındaki diğer hangi müesseselerin değişmesini gerekli kılar? Aşağıda vergi incelemesinin üç yıla nasıl indirilebileceği ile ilgili iki farklı senaryo tartışılacaktır


BİRİNCİ SENERYO: KANUN DÜZEYİNDE DÜZENLEME YAPMAK



Vergi incelemesine ilişkin kanun düzeyindeki düzenlemeler esas itibariyle Vergi Usul Kanununda yapılmıştır Kanunda önemli bir yer tutan “inceleme” tüm Kanun boyunca 138 kez zikredilmektedir Vergilemenin ana unsuru olan “tarh” kelimesi ise 108 kez Dolayısıyla vergi incelemesi vergi usul hukukunun önemli bir cüzü


Vergi incelemesi, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak tespit etmek ve sağlamak amacıyla gerçekleştirilen idari bir faaliyettir (VUK, 134)
Mevcut durumda VUK 138 inci madde uyarınca vergi incelemesi, neticesi alınmamış hesap dönemi de dahil olmak üzere, tarh zamanaşımı süresi sonuna kadar her zaman yapılabilmektedir Ayrıca, evvelce inceleme yapılmış veya matrahın re’sen takdir edilmiş olması yeniden inceleme yapılmasına ve gerekirse tarhıyatın ikmaline mani değildir


Yukarıdaki düzenlemeden anlaşılacağı üzere VUK’ta vergi incelemesi için 5 yıllık bir süreden bahsedilmemiştir Tarh zamanaşımı süresine atıf yapılmıştır Dolayısıyla, tarh zamanaşımı süresi ne ise inceleme süresi o kadardır
VUK 114 üncü madde uyarınca, vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından başlıyarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımına uğramaktadır Buradan hareketle vergi inceleme süresi de beş yıl olmaktadır


Yukarıdaki düzenlemeler çerçevesinde vergi incelemesinin üç yıla indirilmesi için öncelikle yapılması gereken VUK 114 üncü maddedeki zamanaşımı süresinin üç yıla indirilmesidir


Vergi mevzuatının bütünlüğü korunarak aşağıdaki maddelerde de ayrıca gerekli değişiklerin yapılması gerekecektir:


1- VUK 253 üncü maddesindeki, defter tutmak mecburiyetinde olanların, tuttukları defterlerle üçüncü kısımda yazılı vesikaları, ilgili bulundukları yılı takibeden takvim yılından başlıyarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye mecbur oldukları şeklindeki düzenlemenin de 3 yıl olarak yeniden düzenlenmesi gerekecektir


2- VUK 254 üncü maddede Defter tutma mecburiyetinde olmayanlar için getirilen 5 yıllık muhafaza ödevi süresinin de 3 yıla indirilmesi gerekecektir


3- VUK 256 ıncı maddesinde düzenlenen defter ve belgelerle diğer kayıtların ibraz mecburiyeti uyarınca beş yıl olan ibraz yükümlülüğü süresinin de yine 3 yıla indirilmesi gerekecektir


4- VUK 374 üncü maddesindeki, vergi ziyaı cezasında cezanın bağlı olduğu vergi alacağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın birinci gününden; 353 ve mükerrer 355 inci maddeler uyarınca kesilecek usulsüzlük cezalarında, usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın birinci gününden başlayarak beş yıl geçtikten sonra vergi cezası kesilmez şeklindeki düzenlemede yer alan 5 yıl ibaresinin de 3 yıl olarak düzeltilmesi gerekecektir


VERGİ İNCELEME SÜRELERİNİN TAKDİRE SEVK İŞLEMİ İLE PRATİK OLARAK UZATILMASININ ÖNÜNE GEÇİLMESİ DE GEREKİR

Günümüzde önemli sorunlardan birisi, 5 yıllık inceleme süresi içinde bitirilemeyen incelemelerin takdire sevk edilmek suretiyle, vergi incelemesi için öngörülen sürenin bir yıla kadar uzatılması cihetine gidilmesidir Özü vergi incelemesi olan “Takdire Done” raporları yazılmakta, takdir komisyonları bu raporlardaki önerilere göre matrah takdiri yapmaktadır Dolayısıyla, mevcut durumda bile 5 yıl olan vergi inceleme süresi yetersiz kalmakta, takdir komisyonlarının kanunda öngörülen amaçları ile uygun olmayan bir biçimde kullanılarak, inceleme süresi 6 yıla kadar uzayabilmektedir
Tarh zamanaşımı, ceza zamanaşımı, defter ve belgelerin muhafaza ve ibrazı için öngörülen 5 yıllık süresinin 3 yıla indirilmesi ile gerçekleştirilebilecek vergi incelemesinin 3 yıla indirilmesi senaryosunun pratikte etkin işleyebilmesi için, takdire sevk müessesesinin uygulamada vergi inceleme süresini uzatacak şekilde kullanılmasının da önüne geçilmesi önem arz etmektedir


KANUNİ DÜZEYDE VERGİ İNCELEME SÜRESİNİN 3 YILA İNDİRİLMESİNİN MUHTEMEL SONUÇLARI NE OLUR?



1- Mükellef Üzerindeki Vergi İnceleme Baskısı Azalacaktır
Tarh zamanaşımı oldukça kısalacaktır Bu durum birçok mükellef açısından vergi inceleme baskısının kalkması anlamında olumludur
Her iki üç yılda bir uygulanmaya başlanan, vergi/matrah artırımı karşılığından vergi incelemesinden bağışık olma şeklindeki uygulamalarda elde edilebilecek gelir miktarı azalacaktır


2- Defter ve Belgelerin İbrazı Yükümlülüğü Hafifleyecek Ancak Tamamen Kalkmaycaktır
İnceleme süresi birlikte defter ve belge ibraz yükümlülüğünün de 3 yılı inmesi söz konusu olacaktır Bu mükellef açısından önemli bir rahatlama sağlayacaktır Ancak, Türk Ticaret Kanunu uyarınca 10 yıllık muhafaza süresi baki olduğu için Ticaret hukuku bağlamındaki muhafaza ve ibraz yükümlülüğü devam edecektir


3- İncelemelerin Daha Yakın Dönemlerde ve Sık Yapılması, Hatta Cari Dönem İncelemelerinin Öne Çıkması İhtimali Artacaktır
Vergi inceleme ile görevli birimlerin vergi incelemelerini daha yakın dönemler için yapmaları söz konusu olabilecektir Böylece çoğu kez gayrifaal mükelleflerle uğraşmak yerine var olan mükelleflere yönelik daha etkili inceleme yapılabilecektir


4- Vergi Müfettişi Sayısının Artırılması, Teknoloji Destekli Hızlı ve Seri İncelemeler Yapılması İhtiyacı artacaktır
Mevcut kadrosu ile vergi denetim kurulu 5 yıllık inceleme süresine rağmen pek çok incelemeyi bu süre içinde bitirmekte zorlanmaktadır Özellikle, sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanımlarına ilişkin domino etkisi ile artan vergi incelemelerine çözüm bulunmalıdır
Süre 3 yıla indirilirken vergi denetim kadrosunun önemli ölçüde artırılması gerekecektir Aynı zamanda verimsiz inceleme alanlarının azaltılması, teknolojinin daha yoğun kullanımı da ihtiyaç haline gelecektir
İnceleme elemanlarının belli alanlarda ihtisaslaşması, sektörler itibariyle masa sistemleri veya ekip başkanlıkları oluşturularak daha hızlı ve seri inceleme yöntemlerinin geliştirilmesi gerekir


5- Vergi İncelemesine Başlanması, Tarh Zamanaşımını Durduran Nedenlerden Biri Haline Getirilebilir



Mükellef açısından sıkıntı, ha bugün, ha yarın vergi incelemesine alınırım tedirginliği Bu tedirginliği 3 yıla indirirken, artık incelenmesine karar verilmiş mükellefler için örneğin tam inceleme için öngörülen bir yıllık süre kadar tarh zamanaşımının uzaması şeklinde bir uygulama getirilebilir Böyle bir pratik, idare açısından bir yıllık zaman kazandırsa da, mükellef açısından inceleme külfetinin uzaması anlamına geleceği için mükellefler tarafında sevimli görülmeyecektir
İKİNCİ SENARYO: İNCELEMENİN İDARİ PRATİKLE 3 YILA İNDİRİLMESİ

Bu senaryo, mükellefler açısından daha düşük bir rahatlama sağlayabilecek bir alternatifi ifade etmektedir


Bilindiği üzere idare pek çok nedenle mükellefleri vergi incelemesine almaktadır İhbar, şikayet, diğer kurumlardan gelen bilgi ve belgeler ve önemlisi vergi denetim birimi bünyesinde gerçekleştirilen RİSK ANALİZLERİ’dir (Mükelleflerin hangi nedenlerle incelemeye alındıklarına ilişkin ayrıntılı çalışma için TIKLAYINIZ)


Vergi denetim biriminin, risk analizlerinde son üç yıllık verileri esas alarak değerlendirme yapması durumunda vergi incelemeleri otomatik olarak son üç yıla münhasır olacaktır


Ancak, vergi incelemesine ilişkin 5 yıllık süre VUK’ta durduğu sürece, Vergi Denetim Kurulu ve GİB kendisine gelecek ihbar ve şikayetleri bir kenara bırakamaz Ciddi ihbar ve şikayete konu vergi kayıp ve kaçaklarına ilişkin inceleme yapmak zorunda kalır Bu nedenle idari pratikle inceleme süresinin 3 yıla indirilmesi sınırlı alanlara münhasır olarak gerçekleştirilebilecektir
İdari pratik seçeneğinde mükellef için en önemli ilke olan “ÖNGÖRÜLEBİLİRLİK” gerçekleşmez Herhangi bir ihbar veya şikayet nedeniyle mükellefin vergi incelemesi ile karşı karşıya gelebilme ihtimali mükellef açısından öngörülebilirlik ilkesini zedeler
Yukarıdaki nedenlerle vergi inceleme süresinin idari pratikle 3 yıla indirilmesinin, kamuoyu ile paylaşılan türden etkiler yapmaktan uzak kalacağı değerlendirilmektedir


SONUÇ



Bu çalışmada, vergi inceleme süresinin 3 yıla indirilmesi tartışmaları çerçevesinde iki farklı senaryo tartışılmıştır Bunlardan birincisi, kanun düzeyinde inceleme süresinin üç yıla indirilmesi ile ilgili tüm maddelerde değişiklik yapılmasıdır Böyle bir düzenlemenin muhtemel etkileri yazıda tartışılmıştır İkinci senaryo, idari pratik ile pek çok incelemenin 3 yıla indirilmesi yönünde bir politika geliştirilmesidir Ancak ikinci senaryo, mükellefler açısından önem arz eden “öngörülebilirlik” ilkesine yeterince hizmet etmeyeceği için hayata geçirilmesi daha düşük bir ihtimal olarak değerlendirilmiştir

07032017
Dr Hasan AYKIN

[1] http://www.gazetevatan.com/maliye-ba...87031-ekonomi/ (Erişim 07032017) 18092016 tarihli haber
[2] http://www.haberturk.com/ekonomi/is-...3-yila-dusecek