Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi

MÂ f

Biz mânasınadır

(Bak: Şahıs zamiri) * Mim ile elif harfinden ibâret "Mâ"

Arabçada muhtelif isimleri vardır

Ve çeşitli mânalara gelir

Cansız şeylere işaret eder

"Şu nesne, o şey ki

" mânâlarına gelerek kelimelerle birleşir

Meselâ: (Mâ-ba´d: Sondaki, alttaki

)
MÂ-İ İSTİFHAMİYYE Sual için kullanılan kelimenin başında gelir

(Mâhâzâ: Bu nedir Mâindek: Yanındaki nedir ) suallerinde olduğu gibi

MÂ-İ MASDARİYE Başında bulunduğu cümleyi masdar mânasına ve hükmüne sokar

MÂ-İ MEVSUFE Şey mânasında nekre olup bir sıfattan evvel kullanılır

$ (Nazartu ilâ mâ mu´cebin leke: Sana hoş gelen şeye baktım) cümlesindeki gibi

Bazan da sıfatsız olur

$(Ni´me-mâ: Ne güzeldir) $ (Meselen-mâ: Bir misâl olarak) kelimelerinde gördüğümüz gibi

MÂ-İ MEVSULE Buna ism-i mevsul de denir

Kendinden sonra gelecek küçük cümleyi daha önce geçen cümleye bağlar

$ (Ketebtu mâ kultü: Söylediğimi yazdım, ne söyledimse yazdım) cümlesinde olduğu gibi

MÂ-İ NÂFİYYE $(Ben kâmil değilim) misâlinde olduğu gibi mânayı nefyeder

MÂ-İ ŞARTİYE İki muzariyi cezmeder, şart ve cezâ mânasını ifade eder

$(Ne yazarsan, yazarım) misalinde olduğu gibi

MÂ-İ ZÂİDE Bazı edat ve fiillerin sonuna fazladan olarak gelir

$ kelimelerinde olduğu gibi

MÂ´ Su

Ab

MÂ-İ CÂRİ Akarsu

(Çay ve ırmak suları gibi

)
MÂ-İ LEZİZ Lezzetli ve tatlı su

MÂ-İ MAGSUL (Mâ-i müsta´mel) Kullanılmış su

MÂ-İ MUKATTAR İnbikten geçirilmiş (damıtılmış), saf su

MÂ-İ MUTLAK Yaratıldığı vasıf üzere duran su

(Yağmur, kar, deniz, göl, ırmak, pınar, kuyu sularıdır)

MÂ-İ MUKAYYED Herhangi bir maddenin karışması ile yaratılmış oldukları hâlden çıkmış ve hususi bir ad almış sulardır

(Gül, çiçek, üzüm, asma, et suları gibi

)
MÂ-İ MÜKEDDER Bulanık su

MÂ-İ MÜNHEMİR Akıp giden su

MÂ-İ MÜSTAMEL Temiz olduğu halde temizleyici olmayan, kullanılmış olan sulardır

MÂ-İ RÂKİD Durgun su

MÂ-İ ZERRİN Altun suyu

MÂ-ÜL BAHR Deniz suyu

MÂ-ÜL HAYAT Hayat suyu

(Bak: Ab-ı hayat)
MA´ Yer yüzüne yayılıp döşenmek

MAA (Beraber) mânasında bir kelime olup, iki türlü kullanılır:1- İzafetle (tamlama hâlinde):a) Zarf olarak: (Celestü maa zeydin: Zeyd ile beraber oturdum)b) Sıla (cümlecik) olarak: (Musaddıkan lima maaküm: Sizdekini tasdik ederek)c) Haber olarak: (Vehüve maahüm: O, onlarla beraberdir

)2- İzafetsiz: Bu takdirde tenvinlenir ve hâl olarak bulunur: (Caû maan: Beraber geldiler

)
MAAB Ayıp, eksiklik

* Ayıp şey, utanılacak nesne, ayıp yeri

MAABİD (Meâbid) (Mabed

C

) İbadet edilen yerler

Mâbetler

* (Abd

C

) Hizmetçiler

Kullar

MAABİD-İ İSLÂMİYE İslâm mâbetleri

Mescid ve câmiler

MAABÎD (Ma´bud

C

) Ma´budlar

MAABİR (Ma´ber

C

) Köprüler, geçitler, kemerler

MAACİL (Ma´cel

C

) Yollar,
MAACÎN (Ma´cun

C

) Macunlar

Hamur kıvamındaki yoğurulmuş şeyler

MAAD (Meâd) (Avdet

den) Âhiret

Dönülüp gidilecek yer

* Dönüş

* Ahiret işleri

Uhrevi işler

MAADA Başka

Fazla

Bundan gayrı

(Bak: Adâ) (İstisnâ kelimesidir)
MAADİN (Maden

C

) Madenler

MAAFİR Hemedan´da bir kabilenin adı

MAA-HAZA Bununla beraber

Bununla birlikte

MAAHİD (Ma´hed

C

) Buluşma yerleri

Anlaşma yapılan ve sözleşilen yerler

MAAHU Onunla beraber

Onunla

MAAK Meslek, mezheb

* Sığınacak yer

MAAKAT Derinlik

MAAKID (Ma´kad

C

) Ma´kadlar, akdedilecek yerler

Toplantı yerleri

* Düğümler

Düğüm yerleri veya noktaları

MAAKIL (Ma´kıl, Ma´kale ve Ma´kule

C

) Sığınacak yerler

* Kan pahaları

MAAKIM (Ma´kım

C

) Eklemler, eklemeler

MAAKKA Çocuğun, anababaya isyan etmesi

Veledin valideyne itaatsizliği

MAAL Yükseklik

İlerilik

Şereflilik

MAALCEMAA (Maa-l-cemâe) Cemaatle beraber, cemaatle birlikte

MAALEM İz

Eser

Nişân

* Dinî mes´ele

MAAL-ESEF Yazık ki

Maalesef

MAAL-FARZ Farzedilerek

Doğruluğu kabul edilmekle

Kabul edilmiş sayılmakla

MAAL-FARIK Yanlış olarak

Farklı olarak

Farklı olmakla beraber

MAAL-GAYR Başkası ile birlikte

Gayrısı ile

MAALÎ şerefler

Yükseklikler

* Yüksek fikirler

* şerefli vazifeler

MAALİF (Ma´lef

C

) Ot, saman gibi yem konan yerler

Samanlıklar

MAAL-İFTİHAR İftiharla

Sevinerek

Kemal-i şevk ile

MAALİM (Ma´lem

C

) Dinî inançlara, itikadlara dair mes´eleler

* İzler

Nişanlar

Eserler

MAALİYAT İnsan aklının yetişemediği veya zor yetiştiği yüksek fikir ve derin bilgiler

MAAL-KERAHE Kerih, çirkin, kötü olmakla beraber

Kerahetle beraber

Mekruh olarak

MAAL-KİFAYE Kâfi olmakla, yetmekle beraber

MAAL-MEMNUNİYYE Memnun olmak suretiyle

İsteyerek

Gönül rızası ile

Memnuniyetle

MAAMİ´ (Ma´maa

C

) Ateş çatırtıları

MAAN Birlikte

Beraber

MAAN Menzil, mekân

MAANÎ (Mâna

C

) Mânalar

* Belâgatın üç şubesinden biri

Lafzın muktezâ-yı hâl ve makama uygunluğuna mahsus bir ilim adı

(Bak: Belâgat)
MAANÎ-İ KUDSİYYE Kudsi mânâlar

MAANÎ-İ MEDLULE Anlaşılan mânâlar

MAANÎ-İ MUKADDESE Mukaddes mânâlar

MAANÎ-İ MÜTEZAHİME Bir kelimenin çok mânaya gelip birbiri ile yarışma hâli

MAANÎ-İ SÂNEVİ İkinci derecedeki mânâlar

İşarî, mecazî, remzî mânâlar gibi

MAANÎ-İ ÛLÂ Evvelki mânâlar, vesileler

MAAR Ar ve hayâya sebep olacak şeyler

MAARIZ (MEÂRİZ) (Muarraz

C

) Bir sözü söyleyip başka bir şey murad etme ve cem´ olmak, toplamak itibariyle ma´razlar, ta´rizler, adem-i tasrihler, sarahatsizlikler

MAARÎ İnsanın daima çıplak kalan organ veya azası

MAARÎC (Mi´rac

C

) Merdivenler

MAARİF Tahsil ile elde edilen ilim, malûmat, bilgi

* Meharet

Üstadlık

Hüner

* Marifetler

Mâruflar

Kültürler

* Çehrenin manzarada zâhir olan yerleri

* Bir memleketin okullarını ve tahsil ihtiyacını idâre ve te´mine çalışan bakanlık

MAARİF-İ MÜTENEVVİA Çeşit çeşit bilgiler

MAARİF-İ UMUMİYE NEZARETİ Maarif vekâleti

Milli Eğitim Bakanlığı

MAARİF-MEND (C

: Maarifmendân) f

Bilgili, bilgi sahibi

Kültürlü

MAARİF-MENDÂN (Maarifmend

C

) Bilgi sahibi kimseler, bilgililer

MAARİF-PERVER f

Maarifin yayılıp intişar etmesine çalışan

Maârife ait şeyleri muhafaza eden

MAARİK (Ma´rek ve Ma´reke

C

) Savaş meydanları, muharebe alanları

Harp sahaları

MAARÎZ (Mi´raz

C

) Kapalı mânâlar

* Edb: Birden fazla mânası olan bir kelimenin, en uzak mânasını kasdetmeler

MAARÎZ-ÜL KELÂM Kelâmda irad olunan kapalı mânâlar

Bir sözün asıl mânâsından başka mânâyı istemeler

MAAS Ayağın siniri çekilip büzülmek

* Ayağın eğri olması

MAASIR (Ma´sara

C

) Üzüm, susam gibi şeylerin sıkıldığı yerler

MAASÎ (Ma´siyyet

C

) Günahlar

* İsyanlar

MAAŞ Geçinilecek şey

Yaşayış

Aylık para

MAAŞAT (Maâş

C

) Maaşlar

Memur, emekli, dul, yetim vs

gibi kimselere verilen aylıklar

MAAŞEN Yaşayış bakımından

MAAŞİR (Ma´şer

C

) (Bak: Ma´şer - İlticâ - Melce´)

MAATIF (Ma´tıf ve Mı´taf

C

) Gözlenilecek veya bakılacak yerler

MAATÎR (Mı´târ

C

) Devamlı güzel koku sürünenler

MAA-T-TEESSÜF Yazık ki

Esefle

Teessüfle beraber

MAAVİL (Mi´vel

C

) Taş, kaya parçalamakta kullanılan sivri kazmalar

MAAVİN (Maunet

C

) Yardımlar, muâvenetler

* Yol yiyecekleri

Azıklar

MAAYİB Ayıplar

Lekeler

Kusurlar

MAAYİR Ayıplanmış

MAAYİŞ (Maişet

C

) Geçinmek için gerekli şeyler

MAAZ Sığınacak yer

Penah

MAAZ Şiddetle gadap etmek, çok fazlasıyla hiddetlenmek

* Bir nesne güç gelmek, zor gelmek

MAAZALİK Şu var ki

Bununla berâber

MAAZALLAH Allaha sığındık

Allah korusun

MAAZIM (Mu´zam

C

) Bir şeyde en büyük kısımlar

MAAZİR (Bak: Meâzir)
MAAZİYADETİN Fazlasıyla, ziyadesiyle, çok miktarda, bol bol

MA-BA´D Sonra

Gelecekteki

MA-BA´DETTABİA (Mâba´de-t tabia) Metafizik

Beş duygu ile bilinmeyen varlıklar hakkında fikrî araştırma yapan felsefe kolu

Bu felsefe ile alâkalı olan

MABA´Dİ (Mâbadi) Sonrası

Bundan sonrası

MABAKİ Geri kalan, kalan, artan

MA´BED (Mâbet) (İsm-i mekân) İbadet edilen yer

(Mescid, câmi gibi)
MA´BED-İ FERSUDE f

Eskimiş, yıpranmış mâbed

MA-BEKA Arta kalan, bâkiye, geri kalan

MA´BER (C

: Maâbir) (Ubur

dan) Geçit, kemer, köprü

* Geçilecek yer

MABEYN Ara

Aradaki şey

İki şeyin arası

* Haremle selâmlık arasındaki oda

* Padişah yakınlarının bulunduğu oda

MABGUZ (Bugz

dan) Nefret ve buğzedilmiş

Sevilmemiş

MA-BİHİ-L-HAYAT Yaşamaya sebep olan, hayata vesile olan

MA-BİHİ-L-İFTİHAR Kendi ile ve onunla iftihar edilecek şey

MA-BİHİ-L-İMTİYAZ Kendisi ile imtiyaz kazanılan şey

MA-BİHİ-L-İSTİHKAK Hak etme sebebi

MA-BİHİ-L-İ´TİMAD İtimada vesile ve sebep olan şey

MABSARA Bedihî ve zâhir olan hususlar

Açık ve meydanda olan hususlar

MA´BUD (Mâbud) Kendine ibadet edilen Allah (C

C

)
MA´BUD-U Bİ-L HAK Hak olan ma´bud

Hakkıyla ibadete lâyık olan Allah (C

C

)
MA´BUD-U HAKİKÎ Hakiki ma´bud olan Cenab-ı Hak (C

C

)
MA´BUDE Şirk, evham ve putperestlikten doğan kadın heykeli ve emsali put

MA´BUDİYYET Mâbud oluş

Kendine ibâdet edilmeğe lâyık olan, ki bu sıfat ancak Allah´a mahsustur

Uluhiyyet

(İşte şu vaziyette bir insana hakiki ma´bud olacak; yalnız, her şeyin dizgini elinde, her şeyin hazinesi yanında, her şeyin yanında nâzır, her mekânda hâzır, mekândan münezzeh, aczden müberra, kusurdan mukaddes, nakstan muallâ bir Kadir-i Zülcelâl, bir Rahim-i Zülcemâl, bir Hakîm-i Zülkemâl olabilir

Çünkü, nihayetsiz hâcat-ı insaniyyeyi ifa edecek ancak nihayetsiz bir kudret ve muhit bir ilim sâhibi olabilir

Öyle ise mabudiyete lâyık yalnız Odur

S

) (Bak: Taabbüd)
MA´C Süratle gitmek, hızlı gitmek

* Yürürken dolaşmak

MAC Tuzlu su

MACC Ağzından sular akan yaşlı deve

MA´CEL (C

: Maâcil) Yol

Menzile ulaştıran yol

MA´CEME Sabırlı, tahammüllü kimse

MACERA Olup geçen şey

Baştan geçen hadise

MACERAPEREST f

Maceracı

Macera meraklısı

MA´CES Yay kabzası

MA´CEZ Çalışmaktan ve maişetten âciz oldukları yer

MACİD Çok âli

Şerif

Yüce

Kerim

* Hoş

Nâzik meşreb

MACİN (C: Micân) Her dileğini yapan kimse

* Hile yolunu öğreten

MACUN Hamur kıvamındaki ilâç

* Hamur gibi yoğurulmuş şey

MACUŞUN Gemi, sefine

* Boyanmış elbise

MAÇ f

Öpüş

MAÇİN Çin´e tâbi, Doğu Türkistan tarafındaki çöllerde ve Târim nehrinin güneybatısındaki dağlarda oturan Türk milletinden bir kavimdir ve simaca Moğol ile Aryâ cinslerinden mürekkeb oldukları anlaşılıyor

İçlerinde sarı saçlı ve mavi gözlü adamlar dahi bulunuyorsa da lisan bakımından Doğu Türkistan´ın ahalisinden farkları yoktur

Çağatay dili konuşurlar

Kendileri çok tembel; ve zevk ve eğlenceye çok düşkündürler

Ziraat vs

işleri kadınları tarafından yapılır

Tamamı müslüman ve sünnîdirler

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MAD Yumuşak taze ot

MA´D Taze hurma

* Taze ot

* Yumuşak

* Yoğunluk, gılzat

* Gitmek

* Çekmek

MADAHİK (Madhek

C

) Güldürücü ve komik kimseler

Soytarılar

MADAK Sıkıntı, darlık

MADALLE Yolun kaybolduğu yer

MADALYA İtl

Büyük işlerde muvaffak olanlara veya büyük fedakârlık ve kahramanlık gösterenlere hediye ve hatıra olarak verilen ve çok defa yuvarlak biçimde, göğüse takılacak şekilde olan kıymetli madeni parça

MÂ-DÂM Çünkü

Mâdem

Böylece olunca

Dâim ve bâki oldukça

MÂ-DÂM-EL MELEVAN Gece gündüzün devamı müddetince

MADARİB (Madrab

C

) Darbedilecek, dövülecek yerler

MADCA´ Yatılan yer

* Kabir

Mezar

MADDE Zahir duygularla hissedilen, ruhâni olmayıp, ağırlığı olan, cismâni bulunan

* Asıl, esas, cevher, mâye

* Bend, fıkra, kısım

* İlm-i Kelâmda: His âzâmız üzerine bir takım muayyen ihtisâsât husule getiren veya getirebilen, her şey

* Tıb: Çıbanın içinde hasıl olan yara

MADDE-İ ACİNİYE Hamur gibi yoğurulmuş cisim

MADDE-İ MUSAVVİRE Tıb: Kanın küreciklerinden başka gıda maddesinden olup, azot ve sair maddeleri içine alan sulu cisim

Canlı hücrelerin vücudunu teşkil eden ve içinde çoğunun çekirdek bulunan albüminli madde

Protoplazma

MADDE-İ ULYÂ Kıymetli cevher maddesi, yüksek madde

Çok kıymetli şey

MADDETEN Cismen

Madde ve cisim olarak

* İş olarak, iş ile

* Gözle görülür ve elle tutulur şekilde

MADDÎ (Maddiye) Cismâni

Madde ile alâkalı olan

Maddeye ait

* Paraca ve malca

* Paraya ve mala fazlaca ehemmiyet veren

* Dokunma, koklama, görme, işitme, tatma ile hissedilip duyulan şeyler

MADDİYAT (Maddiyet

C

) Maddi ve cismâni şeyler

Gözle görülüp elle tutulur cinsten şeyler

MADDİYET (C

: Maddiyât) Gözle görülüp elle tutulan şey

Cismâni

MADDİYYUN (Maddiyun) Maddeciler

Her şeyin esası madde olduğunu iddia edip, ruhaniyatı inkâr eden dinsizler

Her şeyi madde ile ölçenler

Masnuât-ı İlâhiye olan mahlukatı ve zerrelerin muntazam hareketini, tesadüf eseri gibi kabul ve tevehhüm edip dinsizliğe yol açmağa çalışanlar

(Maddiyyun denilen bir kısım ehl-i dalâlet, zerrattaki tahavvülât-ı muntazama içinde Hallâkiyet-i İlâhiyyenin ve kudret-i Rabbâniyenin bir cilve-i âzamını hissettiklerinden ve o cilvenin nereden geldiğini bilemediklerinden ve o kudret-i Samedâniyenin cilvesinden gelen umumi kuvvetin nereden idare edildiğini anlıyamadıklarından, madde ve kuvveti ezeli tevehhüm ederek, zerrelere ve hareketlerine âsâr-ı İlâhiyyeyi isnad etmeye başlamışlar

Fesübhanallah! İnsanlarda bu derece hadsiz cehalet olabilir mi ki, mekândan münezzeh olmakla beraber herbir yerde herbir şeyin icadında herşeyi görecek, bilecek, idare edecek bir tarzda bulunur bir vaziyetle yaptığı fiilleri ve eserleri; câmid, kör, şuursuz, iradesiz, mizansız ve tesadüf fırtınaları içinden çalkanan zerrâta ve harekâtına vermek, ne kadar câhilâne ve hurafetkârâne bir fikir olduğunu, zerre kadar aklı bulunanların bilmesi gerektir

Evet bu herifler vahdet-i mutlakadan vazgeçtikleri için, hadsiz ve nihayetsiz bir kesret-i mutlakaya düşmüşler; yâni; bir tek İlâhı kabul etmedikleri için, nihayetsiz İlâhları kabul etmeye mecbur oluyorlar

Yâni; bir tek Zât-ı Akdesin hassası ve lâzım-ı zâtisi olan Ezeliyeti ve Hâlikıyeti, bozulmuş akıllarına sığıştıramadıklarından; o hadsiz, nihayetsiz câmid zerrelerin ezeliyetlerini, belki Uluhiyetlerini kabul etmeye mesleklerince mecbur oluyorlar

L

)
MADDİYUNLUK Maddiyunların mesleği

Maddecilik

Hiçbir müsbet delile dayanmıyan ve sadece maddeye istinad eden ve ruhâniyatı ve mâneviyatı inkâr edenlerin bâtıl akideleri

(Maddiyunluk, mânevi tâundur ki, beşere müthiş sıtmayı tutturdu; gazab-ı İlâhiye çarptırdı

Telkin ve tenkid kabiliyeti tevessü´ ettikçe o tâun da tevessü´ eder

M

)(Her şeyi maddede arayanların akılları gözlerindedir, göz ise, mâneviyatta kördür

M

)
MADE f

Dişi

Erkeğin zıddı

MA´DELE(T) (Ma´dilet) Adalet eylemek

Hak ile hükmeylemek

* Adalet yeri

MA´DELE-İ ULYÂ Büyük adalet yeri, yüksek adaletle herkesin muhakemesi görülen yer

Huzur-u İlâhiyedeki adâlet

MA´DELETGÜSTER f

İnsaflı, adaletli, vicdanlı ve doğru kimse

MA´DELETKÂR f

Âdil, adaletli

MA´DELETPERVER f

Doğru, insaflı, adaletli ve vicdanlı kimse

MA´DEN Maden

* Bir haslet veya hususiyetin kaynağı

* Herşeyin aslî mekânı, menbâ ve me´hazı olan yer

* Toprak, taş, kum gibi maddelerle karışık demir vesairelerin vaziyetlerine de maden denir

MA´DENÎ Madenden yapılmış

* Madenle alâkalı

MA´DENİYAT Madenî oluşlar

Madenler

Madenden çıkan şeyler

Maden ilmi

MÂDER f

Ana

Çocuğu doğuran

Ümm

MÂDERANE f

Annece

Anaya yakışır surette

MÂDERENDER f

Üvey ana

MÂDERÎ f

Analık

Annelik

MÂDERZÂD f

Anadan doğma

Anadan doğduğu gibi

MADG Çiğneme

Ağızda çiğneyiş

MADGARE Mukabil iki tarafın şiddetli hücumları ile meydanda gelen savaş

MADHEK Maskara

Gülünecek şey

Soytarı

Komik

MADİH (Medh

den) Öven, medheden

MADİH Keskin

MA´DİL Sapılacak yer

Ma´dul

MA´DİN (C: Meâdin) Hak Teâlâ´nın yerde halk ettiği

* İkamet ettikleri mevzi

MADİYAN f

Dişi at

Kısrak

MADREB (MADRIB) (C

: Madarib) Darb edilecek, vurulacak yer

* Kakma, çakma yeri

MADREBE Kılıncın ağzı

MADRUB Vurulmuş

Döğülmüş

Çarpılmış

Darbolunmuş

* Damgalanmış

* Mat: Darbedilen (çarpılan) sayı

MADRUBEYN Mat: Birbirine çarpılan iki sayıdan herbiri

MADRUS Örülerek yapılmış

Örülmüş şey

MA´DUD Hesabedilen

Sayılan

Addedilen

* Muayyen

Belli

MA´DUDAT Yumurta gibi sayı ile satılıp alınan şeyler

MA´DUM Mevcut olmayan

Yok olan

Yok

MA´DUM-ÜL CİSİM Cismi olmayan

MA´DUMAT Yok olanlar

Yokluklar

MA´DUMAT-I HÂRİCİYYE İlm-i İlâhide olup, maddi vücudu olmayan şeyler

MA´DUMAT-I MÜMKİNE Var olacağı ilm-i İlâhîde mâlum olup, henüz mevcud olmayan hâdisat

MA´DUMİYET Yokluk, ma´dumluk, yok olma

MA-DUN Aşağı

Alt

Alt derece

MA-FAT Kaybolan

Fevt olan

Elden çıkan şey

Kaybedilen

MA-FEVK Üstünü

Üstün olanı

* Bir şeyin üstü, üst tarafı

Baş

MA-Fİ-HA İçindekiler

O şeyin içinde olanlar

MA-Fİ-L-BAB Kapı içinde

Bir kitabın içindeki bölümde (babda) olan şey

MA-Fİ-L BAL Gönülde olan maksad ve meram

(Mâ-fi-z zamir de denilir

)
MA-Fİ-L YED Fık: Bir terekenin taksimi yapılmadan varislerden biri veya birkaçı ölürse, bunların terekelerinden varislerine düşen kendi mikdarları

MA-Fİ-Z ZAMİR Kalbde ve gönülde olan

MAFSAL Tıb: Vücuddaki kemiklerin ekli olan oynak yerleri

Eklem

MAFSAL-I MÜTEHARRİK Tıb: Oynar eklem

MAFTUR (Fıtrat

dan) Yaradılışta olan

Fıtratta bulunan

* Yaradılmış

MA´FUC Dübürüne vurulmuş

MA´FUN Bozulmuş ve çürümüş şey

* Kokmuş et

MA´FÜVV Suçu afvedilmiş

Bağışlanmış

* İstisnâ edilmiş, müstesnâ kılınmış, ayrı tutulmuş

MAGABBE Akıbet, son, netice

MAGABIT İmrenilme

Gıpta edilme

MAGABİN (Magben

C

) Kasıklar, uyluk kemikleri

MAGAFİR (Miğfer

C

) Çelik başlıklar, miğferler

MAGAFİR Çirkin kokulu bir zamk

MAGAK f

Çukur

MAGAKÇE f

Küçük çukur

Çukurcuk

MAGALE şer, kötü

MAGALIK (Mağlak

C

) Kilitler, sürmeler

MAGALIB Üstün gelen, galebe eden

MAGAMİZ (Magmaz

C

) Karanlık yerler

Karanlık ve çukur yerler

MAGAMİZ Ayıplı, ayıplanmış

MAGANİ (Magni

C

) Evler, hâneler, menziller

MAGANİM (Magnem

C

) Ganimetler

Düşmandan ele geçirilen mallar

MAGARAT (Magare

C

) Mağaralar

MAGARE (C

: Magarât) Mağara

MAGARİB (Magrib

C

) Batılar, magribler, garplar

* Akşamlar

MAGARİM (Magrem

C

) Diyetler

* Ödenecek borçlar

MAGARİS (Magris

C

) Fidanlıklar, fidan bahçeleri

MAGAS (C: Emgâs) Kıymetli iyi deve

MAGASİL (Magsel ve Magsil

C

) Gusülhâneler, yıkanılacak yerler

MAGAVİR (Mugâvir

C

) Kıtal eden, harbeden, çarpışan

MAGAZİ Muharebeye âit hikâyeler

Gazâ hikâyeleri

* Savaşlar, muharebeler, gazalar

MAGAZİN Çeşitli mevzulardan bahseden resimli mecmua

MAGBAT (C

: Magabit) Gıpta edilecek ve imrenilecek yer

MAGBEN (C

: Magabin) Uyluk kemiği

Kasık

MAGBUN (Gabn

dan) Alışverişte aldanmış olan

* Şaşkın

Şaşırmış

MAGBUNİYET Şaşkınlık

MAGBUT (C

: Magabit) İmrenilmiş, gıpta edilmiş

MAGD Kurutan otu

* Yerüç otu

MAGDUB Hiddet ve gadaba uğramış

Doğru ve hak dini tanıyamamış ve rahmetten mahrum kalmış

Lütf-u İlâhîden mahrum olmuş

* Fık: Gasbolan mal

MAGDUBEN (Gadab

dan) Öfke ve hiddet ile

Gadap ile

MAGDUBUN MİNH Fık: Malı gasbolan kimse

MAGDUR (Mağdur) Gadre, haksızlığa uğramış ve gadir görmüş

MAGDURE Mağdur kadın

Haksızlığa uğramış ve gadir görmüş kadın veya kız

MAGDURİYYET Mağdurluk

Gadre uğramış kimsenin hali

MAGFELE Dudak altında biten kılların çevresi

MAGFİRET (Mağfiret) Cenab-ı Hakk´ın kullarının günahlarını örtmesi, affetmesi, rahmeti ile lütfu

MAGFİRET-İ İLÂHİYE Allah´ın mağfireti, affetmesi

MAGFUR (Mağfur) Rahmetlik olmuş

Günahlarının afvı için kendine dua edilmiş olan

Allah´ın, kendisini affı için dua edilen ölmüş kimse

MAGİB Kaybolma

MAGİN Mazaryon otu

MAGİZ İçinde ağaç bitmiş olan su birikintisi

MAGL Yürek ağrısı, kalp ağrısı

MAGLAK Kilitlenecek yer

MAGLATA Mugalata

Boş ve mânasız söz

Zihin yanıltmak için söylenen saçma sapan söz

MAGLATA-İ ŞEYTANİYE İnsanları aldatmak ve yoldan çıkarmak için söylenen karıştırıcı sözler

Şeytanın insan kalbine vesvese vermesi

MAGLATA-İ VEHMİYYE Vehmin, insanı yanıltmak için yanlışı doğru göstermesi

MAGLE Yılda iki kez doğuran koyun ve keçi

MAGLUB (Mağlub) Yenilmiş

Kendisine galib gelinmiş

Yenilen kimse

MAGLUBANE f

Mağlub olana yakışır surette

Yenilmiş bir kimseye uygun şekilde

MAGLUBİYYET Yenilme

Bir kuvvetlinin idaresi altında bulunuş

MAGLUK Kapalı

Kilitli

MAGLUL Susuz kalmış

Su sıkıntısında bulunan

* Eli bağlı

Zincirle bağlanmış kimse

* Hapsedilmiş olan

MAGLUL-ÜL YED Eli bağlı

MAGMA yun

Jeo: Yanardağlardan çıkan hamur kıvamındaki yoğun madde

MAGMAG Boğaz düdüğü

* Yemeği yağlı yapmak

MAGMAGA Karışmak, ihtilat

MAGMAS (C: Megâmıs) Çok fazla çukur olan yer

MAGMUM Gamlı

Kederli

Tasalı

Sıkıntılı

* Bulutlu

Kapalı

MAGMUMÂNE Kederlice

Gamlı olarak

* Mübhem olarak

MAGMUMİYET Kederli, gamlı olma

* Hava bulutlu ve kapalı olma

MAGMUR Şöhretsiz

Adı sanı silinmiş olan

* Harap

Yıkık

MAGMURİYET Mağmurluk, viranlık, haraplık

* Adı sanı kaybolmuş

MAGMUZ Kabâhatli, suçlu

MAGN (C: Megân) Menzil

MAGNA Durmak

MAGNATIS Mıknatıs

MAGNEM (C

: Maganim) Ganimet

Harpte düşmandan ele geçirilen mal

MAGNETİK yun

(Manyetik) Mıknatıs gibi çekici kuvveti olan

MAGRE (C: Migrât) Aşı dedikleri kırmızı balçık

MAGREFE Geniş yer

MAGREM Bir şeye çok düşkün, haris kimse

Tutkun

Aşık

* Borçlu

* Zarar, ziyan

* Cürüm, cinayet

MAGRES Fidan bahçesi

Fidanlık

MAGRİB (Mağrib) Batı taraf

Garb

Güneşin battığı cihet

Akşam vakti

Afrikanın şimâl tarafı

Türkiye´ye nisbetle garbda bulunan Fas, Tunus, Cezayir ve İspanya tarafı

MAGRUK Gark olmuş

Suda batmış olan

MAGRUKÎN (Mağruk

C

) Suda Boğulanlar

MAGRUR (Mağrur) Gururlu

Boş bir şeye güvenen

Fâni ve faydasız şeylere güvenip kendini aldatan

Mütekebbir

Kibirli kimse

Müteazzım

MAGRURANE f

Gururlanarak

Kendini beğenircesine

Kibirlenerek

Güvenilmesi boş olan şeye güvenip kendini aldatırcasına

(Sen ey mağrur nefsim! Üzüm ağacına benzersin, fahirlenme; salkımları o ağaç kendi takmamış, başkası onları ona takmış

S

)
MAGRUREN Gururlanarak

Güvenerek, itimad ederek

* Aldanarak

MAGRURİYET Gururluluk, kibirlilik

* Bir şeye itimad edip, güvenip aldanma

* Kibirlenme, gurulanma, övünme, tefahhur, tekebbür

MAGRUS(E) (Gars

dan) Toprağa dikilmiş

MAGRUZ Taze

Bayatlamamış ve bozulmamış

MAGS Bağırsak ağrısı

MAGSEL (C

: Magasil) (Gasl

den) Gusülhâne

Ölü yıkanan yer

MAGSUB(E) (Gasb

dan) Zorla ve cebren alınmış

Gasbolunmuş

MAGSUL Gaslolmuş

Yıkanmış

Gusletmiş

MAGŞİ (Gaşy

den) Baygın

Gaşyolmuş

Kendinden geçmiş

MAGŞİYANE f

Bayılmış gibi, baygıncasına

MAGŞİYY Aklı gitmiş hayran kimse

MAGŞİYYEN Bayılmış olarak, baygın bir halde

MAGŞİYYÜN ALEYH Bayılmış, baygın

MAGŞUŞ Katışık

Karışık

Saf olmayan

MAGŞUŞE Gümüş ve bakır karışığı akçe

MAGŞUŞİYYET Halis ve saf olmayış

Karışıklık

MAGT Çekmek

MAGTUS Su, gaz veya hava gibi şeylerin içine batırılmış

MAGTUŞ Karanlık yer

MAGUSE Medet gelmek, yardım gelmek

MAGV Kedi miyavlaması

MAGZ Beyin

* Öz

İç

Lüb

İlik

* Dimağ

MAGZA Maksad, gaye, meram, istek, arzu

* (C

: Magazi) Harb hikâyeleri

Muharebe ve gazaya ait hikayeler

* Savaş, muharebe, gaza, harb

MAGZAB Gazap edecek yer

MAGZEBE Hiddetlenme, öfkelenme, kızma

* Hiddet ve gazabı icâb ettiren şey

MAGZUB (Bak: Magdub)

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MAH Mahveden

* Resul-i Ekrem´in (A

S

M

) bazı kitablarda geçen bir ismidir

Nübüvvet ve risaletinin nuru, küfür karanlıklarını mahvettiğinden bu isim verilmiştir

MAH (Meh) f

Senenin onikide birisi

Yirmisekiz, yirmidokuz, otuz veya otuzbir günlük zaman

* Gökteki ay

Kamer

MAH-İ TÂBÂN (Meh-i tâbân) Parlayan ay

Parlak ay

MAHABİB (Mahbub

C

) Sevilen ve muhabbet edilenler

Mahbublar

MAHABİR (Mahber

C

) Mürekkep hokkaları

MAHABİS (Mahbes

C

) Ceza evleri, zindanlar

Hapishaneler

MAHABİS (Mahbus

C

) Hapsedilmişler, mahbuslar

Bir yere kapatılmış olanlar

MAHABİZ (Mahbeze

C

) Ekmekçi fırınları

MAHACİR (Mahcer

C

) Göz çukurları

MAHACCE Geniş yol

MAHADİM (Mahdum

C

) Mahdumlar, oğullar

MAHAFET Korku

Korkmak

MAHAFETULLAH Allah korkusu

MAHAFFE Mahfe

Deve veya katır üzerine konan ve içinde iki kişi oturabilecek yeri olan kapalı mahmil

MAHAFİL (Mahfil

C

) Mahfiller

* Toplantı yerleri

Oturulup görüşülecek yerler

* Büyük câmilerde eskiden hükümdarlara veya müezzinlere ayrılmış ve etrafı parmaklıklarla çevrilmiş olan yerler

MAHAFİR (Mihfer

C

) Beller, kazmalar

MAHAK Her arabî ayın son üç gecesi

MAHAKİM Mahkemeler

MAHAKİM-İ ADLİYE Adliye mahkemeleri

MAHAKİM-İ ASKERİYE Askerî mahkemeler

MAHAKİM-İ ŞER´İYE şer´î mahkemeler

şeriat mahkemeleri

MAHAKK Mehenk

Ayar taşı

MA-HALA (Bir istisnâ edatıdır) Mâadâ mânasına gelir, kendinden sonraki kelimeyi nasb eder

$ (Allah´tan başka herşey fânidir) cümlesinde olduğu gibi

MA-HALAKALLAH Allah´ın (C

C

) yarattığı ve halkettiği her şey

* Kalabalık, izdiham

MAHALE Çare, tedbir

* Hile

MAHALİB (Mahleb

C

) Yırtıcı hayvanların tırnakları, çengelli pençeleri

MAHALL Yer

Mekân

Cây

MAHALL-İ SADAKA Sadaka olarak verilen mal veya parayı şer´an almağa ehil olan kimse

MAHALL-İ TEVARÜD Vâsıl olunan yer

* Birisine yetişilen mahal

MAHÂLL (Mahall

C

) Yerler

Mekânlar

MAHALLE (C

: Mahallât) Şehir ve kasabaların bölündüğü parçalardan herbiri

MAHALLETAN Çömlek ve değirmen

MAHALLÎ Bir yere mahsus

Yerli

MAHAMİD (Mahmedet

C

) İyi ve güzel huylar

İyi hasletler

* Şükürler, senâlar, medihler

Şükür edilmeğe değer davranışlar

MAHAMİL Deve üzerine konan oturulacak sepetler

Mahmiller

* Kılınç bağ askıları

* İhtimâller

MAHANE f

Aylık maaş

MAHARET (Bak: Mehâret)
MAHARİB (Mihrâb

C

) Mihrâblar

MAHARİC Çıkacak yerler

Huruc edecek yerler

MAHARİC-İ HURUF Gr: Ağızda harflerin çıktığı yerler

MAHARİM (Mahrem

C

) Mahrem olanlar

Haram olan şeyler

MAHARİT (Mahrut

C

) Mahruti şekilller

Koniler

MAHAS Udul etmek, dönmek

MÂHASAL Hâsıl olan, meydana gelen

* Netice, sonuç

MÂHASAL-I ÖMR Evlât

Çocuk

* Hayat boyunca çalışılarak vücuda getirilen eser veya elde edilen şey

MAHASİN (Mehâsin) İyilikler

İyi ahlâklar

* İnsanın vücudunda hüsün ve cemal yerleri

* Güzel tavırlar

* İnsanın yüzüne güzellik veren bıyık ve sakal

(İşte şu kâinat hadsiz mehasin-i maddiyesiyle bir ma´nevî ve ilmî mehasinin tereşşuhâtıdır

Ve o ilmî ve ma´nevî mehasin ve kemalât, elbette hadsiz bir sermedî hüsn ü cemalin ve kemalin cilveleridir

S

)
MAHASİN-İ AHLÂK Ahlâk ve huy güzelliği

MAHAŞŞE Kıç, dübür, makad

MAHATİM (Mahtum

C

) Bağlanmış ve kilitlenmiş şeyler

* Mühürlenmiş şeyler

MAHATT Konak, menzil

Yolculuk esnâsında inilip durulacak yer

MAHATTA İstasyon

MAHAVİF (Mahuf

C

) Tehlikeli ve korkulu yerler

MAHAVİR (Mihver

C

) Mihverler, eksenler

MAHAYİL Alâmet, işaret

* (Mahile

C

) Hayâl eserleri

MAHAZ Su akacak yer

* Tıb: Doğum ağrısı

Doğum esnalarında gelen sancı

MÂHÂZÂ Bu nedir * Bu değil

MÂHÂZÂ KELÂM-ÜL-BEŞER Bu, insan sözü, beşer kelâmı değildir

MÂHAZAR Daha evvelden hazır olan

Hazır olarak ne varsa

MAHAZIR (Mahzar

C

) Mahzarlar, mürâcaatlar

Umumi istidatlar

MAHAZİ Rezalet ve kepazelik sebebi olan kötü huylar

MAHAZİL (Mahzul

C

) Rezil ve kepaze olmuş kimseler

MAHAZİN (Mahzen

C

) Mahzenler, sığınaklar, bodrumlar

MAHAZİR (Mahzur

C

) Korkulacak ve sakınılacak şeyler

Maniler, engeller

MAHAZZ Kat´edecek, kesecek yer

MAHBA (C: Mehâbi) Elbise saklayacak mevzi

Kiler

MAHBEL Hayvanın gebelik zamanı

MAH BE MAH Aydan aya

MAHBER (Mahbere) Mürekkep hokkası

Divit

MAHBES Hapishane

Hapsedilen yer

Cezaevi

MAHBEZ (C

: Mahâbiz) Ekmekçi dükkânı

Ekmekçi fırını

MAHBUB Muhabbet edilen

Sevilen

MAHBUB-U HÜDÂ Allah´ın sevgilisi

Hz

Muhammed Mustafa (A

S

M

)
MAHBUB-U LİGAYRİHÎ Faydalarından veya başkası sebebi ile sevilen

Dolayısı ile sevilen

MAHBUBAT Sevilenler

Sevgililer

MAHBUBE (Hubb

dan) Sevilmiş veya sevilen kadın

Muhabbet edilen kadın veya kız

* Vaktiyle çok kıymetli ve pahalı olan lâle cinsinden bir çiçek

MAHBUBETÜN Lİ-ZÂTİHÂ Zâtı için sevilen

Kendi zâtında sevgili olan

MAHBUBİYYET Sevilen olmak

Mahbub olmaklık

Sevilecek hâlde bulunuş

(Cenab-ı Hakk´ın kullarını her çeşit nimetler ile besleyip yetiştirmesi ve ihtiyaçlarına cevap vermesi; onları sevdiğini ve mahbubiyyetini gösteriyor

)
MAHBUK Katı, şiddetli, şedid

MAHBUN Kıtlık için saklanan şey

* Edb: İkinci harfi düşürülmüş vezin

MAHBUS Hapsedilmiş olan

MAHBUSHANE f

Cezaevi, hapishâne, zindan

MAHBUSÎN (Mahbus

C

) Hapsolunmuş kimseler

Bir yere kapatılmış olanlar

MAHBUSİYET Hapislik, mahbusluk

Hapis kalınan müddet

MAHC Soymak

* Yontmak

MAHC Cima etmek

* Kovayı azıcık çekip yine dolsun diye suya vurmak

MAHCAH Lâyık olacak mevzi

MAHCER Ev, hane

Hususi yer

* Göz çukuru

MAHCİR (C: Mehâcir) Göz çukuru

* Gözün çevre yanı

Yüzde perde varken gözden ve etrafından görünen yerler

* Bahçe

MAHCUB Utanan

Utangaç

* Perdeli, örtülü

Kapalı

* A´ma

* Yaşmak veya perde ile mestur olan

MAHCUBÂNE f

Utanarak, utanmış bir hâlde

Sıkılganlıkla

MAHCUBE Namuslu ve utangaç kadın veya kız

Sıkılgan kadın

* Kapı ardına konulan ağaç

MAHCUBİYET Utangaçlık, sıkılganlık, mahcubluk

MAHCUC Kasdolunmuş olan

* Çok gidilip gelinen

* Delil ve bürhanla isbat edilmiş olan

* Mekke-i Mükerreme´nin bir adı

* Kendi yerine hacca gidilmiş olan

MAHCUCUN ANH (Bak: İhcac)
MAHCUR (Hacr

den) Huk: Hacir altına alınmış, malını kullanmaktan men´ edilmiş, hacredilmiş

MAHCUZ (Hacz

den) Huk: Hacz edilmiş

Mahkeme kararıyla rehin altına alınmış

MAHÇE f

Minare, kubbe, sancak gibi şeylerin başına konulan hilâl

MAHÇEHRE f

Ay yüzlü

(Aslı: Mâhçihre´dir

)
MAHDEM Baldırın köstek takacak yeri

MAHDU´ Hileye aldanmış olan

Kandırılmış kimse

* Boyun damarı kesilmiş kişi

MAHDUD Sınırlanmış, çevrilmiş

Az sayılı

Hududlanmış

MAHDUDİYET Sınırlılık

Darlık

MAHDUD Dikeni kesilmiş ağaç

MAHDUD Tesviye edilmiş

Silinmiş, düzgün

* Meyvesi çok olup da dalları eğilmiş

MAHDUM Oğul

Evlâd

* Kendisine hizmet olunan

Efendi

MAHDUMİYET Mahdumluk, oğulluk, evlâtlık

* Efendilik

MAHDURE Örtülü ve kapalı kadın veya kız

MAHDUŞ Vesveselendirilmiş, kuşkulandırılmış

* Tırmalanmış

MAHE f

Matkap, burgu

MA´HED (C

: Maâhid) Sözleşilen ve antlaşma yapılan yer

Buluşma yeri

MAHFAS Yuva

MAHFAZA (Hıfz

dan) Küçük kutu, kap

Zarf

MAHFED (C: Mehâfid) İkamet yeri

Oturulan yer

* Bir renk cinsi

MAHFEL (C: Mehâfil) Dernek yeri

MAHFÎ Gizli, saklı

MAHFİL (C

: Mahâfil) Toplanılacak yer

Toplantı ve görüşme yeri

* Büyük câmilerde eskiden pâdişahlara veya müezzinlere ayrılmış olan etrâfı parmaklıklarla çevrilmiş yüksekçe yer

MAHFİYYEN Gizlice

Gizli ve saklı olarak

MAHFUF Zarar gelmesin diye etrafı çevrili, kuşatılmış

MAHFUK Hafakanlı, ikide bir yüreği oynıyan

MAHFUR Kazılmış toprak

Hafriyat olunmuş

MAHFUZ Alçalmış veya alçatılmış

MAHFUZ (Hıfz

dan) Hıfzolunmuş, saklanılmış

* Ezberlenmiş

Hafızaya alınmış

* Korunup gözetilmiş

* Gizlenmiş, saklanmış

MAHFUZAT (Mahfuz

C

) Mahfuz olunmuş, gizlenilmiş şeyler

* Hıfzedilip ezberlenmiş şeyler

MAHFUZEN Polis veya jandarma gibi resmi bir muhafaza altında olarak

MAHFUZ LİMAN Bütün rüzgarlara kapalı olan ve her türlü hâllerde emniyet ile barınmağa müsâit bulunan limanlar

MAHH Yumurtanın akı

MAHICİYY Palan vurdukları at

MAHIK (Mahk

dan) Yok eden

Silen

Ortadan kaldıran

MAHIZ (C: Muhaz) Ağrısı tutmuş hâmile kadın

MAHİ f

Balık

Semek

MAHİ (Mahv

den) Yok eden, mahveden, perişan eden

MAHİ-İ EMRAZ Hastalıkları yok eden

MAHİC Sâfi, saf, katıksız

MAHİDAN f

Balık havuzu

MAHİFÜRUŞ f

Balık satan

Balıkçı

MAHİGİR f

Balık tutan

Balık yakalayan

Balık avlayan

MAHİHAR f

Balık yiyen

Balık avlayan, balıkçıl

MAHİLE (C

: Mahâyil) Düşünmeğe sebebiyet veren işaret, alâmet

MAHİN (C

: Mihne-Mihan) Hizmetkâr

MAHİR Becerikli, hünerli, san´atkâr

MAHİRANE f

Ustaca, ustalıkla, maharetle

MAHÎS Kaçacak yer

Kaçamak

* Kurtulmak

MAHİYAN (Mâh

C

) Aylar

* (Mâhî

C

) Balıklar, semekler

MAHİYANE f

Ay hesabıyla verilen ücret

Aylık

MAHİYAT Mahiyetler

Esaslar

Hakikatlar

İç yüzleri

MA-HİYE O şey ki

MAHİYET Bir şeyin içyüzü, aslı, esası

Bir şeyin neden ibâret olduğu, künhü, esası, hakikatı

(Mâhiyet, hakikatten daha umumidir

Hakikat, mevcudatta, mahiyet ise, hem mevcudat hem ma´dumatta müstameldir

) (L

N

)(İnsanın kıymetini tayin eden, mahiyetidir

Mahiyetin değeri ise, himmeti nisbetindedir

Himmet ise, hedef ittihaz ettiği maksadın derece-i ehemmiyetine bakar

İ

)
MAHİYET-İ CÂMİA Çok vasıfları içinde toplayan mahiyet

(Bak: Himmet)
MAHİYYE Aylık

MAHÎZ Hayız hali zamanı

(Bak: Hayız)
MAHÎZA (C: Mehâyız) Hayız bezi

MAHK Gidermek

* İptal etmek, saymamak

* Eksik, noksan

MAHK İnat etmek

* Birbirini tutup çekmek

MAHKEDE İkamet mevzii, oturulan yer

MAHKEME (Hüküm

den) Dâvaların görülüp hükme, karara bağlandığı yer

İcra-yı adalet için çalışan resmî daire

MAHKEME-İ EVKAF İkinci meşrutiyetin ilânından sonra evkaf müfettişliği dairesine verilen ad

MAHKEME-İ KÜBRA Öldükten sonra, âhiretteki ve Allah (C

C

) huzurundaki mahkeme

Bütün insanların muhakemesinin huzur-u İlâhiyede yapılacağı yer

MAHKEME-İ NİZAMİYE Adliye mahkemeleri

Temyiz mahkemeleri ile hukuk ve ceza mahkemeleri

MAHKEME-İ ŞER´İYYE şeriat mahkemesi

şeriat hükümlerine göre dâvalara bakan mahkeme

MAHKEME-İ TEMYİZ Adliye mahkemelerince verilen karar ve hükümlerin son inceleme ve tahkik mercii olan yüksek mahkeme

MAHKEME-İ UZMA Büyük mahkeme

Mahkeme-i Kübra

MAHKÎ Hikâye olunmuş

Anlatılmış

Rivayet olunmuş olan

MAHKİYYUN ANH Kendisinden bahsedilen, kendisinden anlatılan

MAHKUD Hased edilen, hased olunan

MAHKUK Hakkedilmiş

Sert bir şey üzerine sert kalemle kazılarak yazılmış

MAHKÛM Aleyhinde hüküm verilmiş olan

Dâvayı kaybedip cezalanan

* Birisinin hükmü altında bulunan

* Zorunda ve mecburiyetinde olma

Katlanma

MAHKÛMUN-ALEYH Kendi aleyhinde hüküm verilmiş olan

MAHKÛMUN-BİH Kendisi hakkında hüküm verilmiş olan

MAHKÛMUN-LEH Dâvayı kazanmış olan

Lehine hükmolunan

MAHKUN Suçsuz, masum

MAHKUN-UD-DEM Fık: Katli lâzım olmayan kimse

MAHKUR (Bak: Muhakkar)
MAHL Kıtlık, kaht

MAHLAS Nâm

Lâkab

Bazı muharrirlerde olduğu gibi, isme ilâve edilen başka bir isim

* Halâs olacak, kurtulacak yer

MAHLASNAME şiir söylemeye yeni başlayan bir şâire, usta şâir tarafından mahlas verildiğine dair yazılan manzume

MAHLEB Bal

* Süt sağacak kap

* Bir cins ot

MAHLEB (C: Mahâlib) Kedi, arslan gibi hayvanların pençesi

MAHLECE (C: Mehâlic) Hallaçların yün ve pamuk attıkları yer

MAHLEFE Söğütlük

MAHLU Hal´ edilmiş

Tahtından indirilmiş padişah

* Reddedilmiş olan

MAHLUB Sağılmış hayvan

MAHLUC (Pamuk gibi) Atılmış, hallaçlanmış

MAHLUCE Rey ve fikri doğru olmak

MAHLUF Yemin etme, and içme, kasem etme

MAHLUF-ÜN ALEYH Hakkında yemin edilen husus

MAHLUK Traş olmuş

MAHLUK Yaratılmış

Yoktan var edilmiş olan

MAHLUKA Başkasının olup da benimsenen manzum parça

MAHLUKAT (Mahluk

C

) Yaratılmışlar

Mahluklar

Allah´ın yarattığı şeyler

(Şu mahlukat, İzn-i İlâhi ile, zaman nehrinde mütemadiyen akıyor

Alem-i gaybdan gönderiliyor, âlem-i şehadette vücud-u zâhiri giydiriliyor

Sonra âlem-i gayba muntazaman yağıyor

İniyor

M

)
MAHLUL Çözülmüş, dağılmış

Hallolmuş, erimiş

* Murisi ölen sahipsiz mal

Mirasçısı bulunmayıp hükümete kalan miras

MAHLUL-U MUFASSAL Tapu usulüne ait bir tâbir olup, köyler ve mezarlar tımarıydı

Berat ile verilirdi

MAHLUL-U SIRF Fık: Hakk-ı intikal ve hakk-ı tapu sahibi bırakmaksızın mutasarrıfının vefatiyle mahlul kalan arazi

MAHLUL Delinmiş

* Öbür tarafına işlenmiş olan şey

MAHLULAT Mirasçısı olmadığı için evkâfa veya hükümete kalan miraslar

MAHLULİYET Mahlul olma hali, mahlulluk

MAHLUT (Halt

dan) Karıştırılmış

Katılmış

Karışık

MAHLUTA Bulgurla karışık mercimek çorbası

MAHMASA Azlık

* Açlıktan zayıf düşme

MAHMEL Üzerine yük konulan şey

MAHMİ Korunan, himaye gören

Hıfzolan

MAHMİDET (C

: Mahâmid) Övme, senâ etme, medhetme

MAHMİDETSÂZ f

Senâ ve medheden

MAHMİL Harameyne hacı kafilesi ile birlikte gönderilen hediyeler

* Deve üzerine konulan sepet

Mahfe

Sürre

* Bir ibareye hamledilen mâna ihtimâllerinden her birisi

MAHMİL-İ ŞERİF Mekke ve Medine´ye, sürre namiyle gönderilen hediye ve paraların yüklendiği vasıta

MAHMİYE (Himâye

den) Bir şeyi koruma, muhafaza ve himâye etme

* (Muhâfazalı) büyük şehir

MAHMUD Medh olmaya müstehak, medhe lâyık

Öğülmüş, medh ü senâ olunmuş

* Peygamberimizin isimlerindendir

* Tar: Ebrehe´nin Kâbeyi yıkmak için getirdiği filin adı

MAHMUD-U BİL-ITLAK Her cihetle ve bütün hallerde medhe ve hamde elyak olan Cenab-ı Hak

(Hiç mümkün müdür ki: Bir baharı halk edemiyen ve bütün meyveleri icad edemiyen ve yeryüzünde sikkeleri bir olan bütün elmaları inşa edemeyen; onların bir misal-i musaggarı olan bir elmayı halk edip o elmayı ni´met olarak birisine yedirsin, şükrünü kazansın, Mahmud-u Bilıtlak´a hamd noktasında iştirak etsin

Hâşâ! M

)
MAHMUD-ÜL HİSÂL İyi ahlâk sahibi

MAHMUD-ÜŞ ŞİYEM Medhedilecek huylara sâhib olan

Beğenilen ve takdir edilen hasletler kendinde bulunan

MAHMUDİYE Sultan 2

Mahmud adına yapılan ve kalyon büyüklüğünde olan eski bir harp gemisi

* Sultan 1

Mahmud zamanında basılan 23 ayar altın

* Sultan 2

Mahmud zamanında basılan ve yirmibeş gümüş kuruş değerinde olan ince altın sikke

MAHMUL Yüklenilmiş

Hamlolunmuş

Bir şey arkasına yüklenmiş olan

Üzerine alınmış

* Gr: Bir cümlede fâile yükletilen işi, oluşu veya hâli gösteren fiil

* Man: Müsned, haber

"İnsan nâtık" cümlesinde "İnsan" mevzu, "nâtık" mahmuldur

MAHMULE Yük

Hamule

MAHMULEN Mahmul olarak, yüklü olarak

MAHMUM Hummaya, sıtmaya tutulmuş

Sıtmalı olan

Ateşli olan

Mecnun

Saçma sapan konuşan

MAHMUMANE f

Sayıklarcasına, sayıklıyarak

* Ateşler içinde, ateşli olarak

MAHMUR (Hamr

dan) Sarhoşluğun verdiği sersemlik

* Uyku basmış ağırlaşmış göz

Baygın göz

MAHMURANE f

Baygın bir şekilde

Mahmurcasına

MAHMUZ Oksitlenmiş, hamızlanmış

MAHMUZ (Mihmaz

dan) Binilen hayvanın sür´atini arttırmak maksadıyla dürtme için potin yahut çizmenin ökçesine takılan demirden yapılmış âlet

* Kovanların çerçevelerine peteği tesbit etmek için kullanılan mâden tekerlekçik

* Bir yapıyı veya duvarı, dıştan beslemek için kullanılan destek, payanda

* Bir köprünün ayaklarının uç kısmında çıkıntı yapan taş kütlesi

* Düşman gemisinin bordasına girmek ve onu batırmak için bazı eski harp gemilerinin ön tarafında bulunan, ileriye doğru uzanmış takviyeli kısım

MAHN Kuyudan su çıkarmak

* İmtihan etmek

* Bahşiş vermek

* Vurmak

MAHN Cima etmek

* Ağlamak

* Kuyudan su çekmek

* Uzun boylu adam

MAHNAK Boğazın boğacak yeri

MAHNİYE (C: Mehâni) Derenin dar ve kısık yeri

MAHNUK Boğulmuş

Boğazı sıkılmış

Boğuk

MAHNUKAN Boğazı sıkılarak, boğulmuş olarak

MAHNUN Sar´alı

Cin taifesi dokunmuş hasta

Mecnun

MAHPARE f

Pek güzel kimse

* Ay parçası

MAHPERVER f

Mehtaplı

MAHPEYKER (Bak: Mehpeyker)
MAHR (MUHUR) (C: Mevâhır) Yarmak

* Yükseltmek

* Rüzgârın çıkardığı gürültü

MAHRA Değerli ve itibarlı insan

* Uygun, münâsib ve elverişli şey

MAHRAB (C: Mehârib) Cenk edecek, dövüşülecek yer

MAHREC Çıkacak yer

* Ses ve harflerin ağızdan çıktıkları yer

* Mat: Bayağı kesirde çizginin altındaki sayı

(Payda) * Hususi bir meslek için adam yetiştirmeğe mahsus mekteb ve dâire

(Meselâ: Mekteb-i fünun-u harbiye zâbit mahrecidir

) * Tarik-i ilmiyede büyük bir pâyeye vesile-i irtika addolunan bir rütbe

* Mevleviyet

* Dahilde çıkarılan mahsulât ve emtianın sarfı için hariç memlekette bulunan mahal

MAHREF Bostan

Hurmalık

* Yemiş sepeti

MAHREFE Yol

MAHREK (Mahrak) Yakılacak yer

Bir şeyin yandığı yer

MAHREK Koz: Bir gezegenin bir devrede üzerinden gittiği farzedilen dâirevi hat, hareket yeri

Mermi yolu

MAHREK-İ SENEVÎ Bir seyyarenin, bağlı olduğu kürenin etrafında dönmesiyle hâsıl olan farazî daire

MAHREM Gizli

* Dince ve şer´an müsaade olunmayan

* Birisinin hususi hâllerine ait gizli sır

* Nikâh düşmeyen, evlenilmesi haram olan yakın akraba

(Baba, dede, anne, nine, erkek ve kızkardeş, amca, dayı, hala ve teyzeler arasında bir neseb yakınlığı, bir ebedî mahremiyet vardır

Bunlar arasında nikâh asla caiz değildir

) * Çok samimi ve içli-dışlı olan kimse

MAHREM-İ ESRAR Gizli sırlara vakıf olan çok yakın kimse

Gizli sır söyleyen kimse

MAHREM İki dağ arasındaki yol

MAHREMAN (Mahrem

C

) Sırlar

Gizli şeyler

Esrar

* Sırdaşlar

MAHREMANE f

Gizli ve saklı olarak

Mahrem bir tarzda

MAHREMİYYET Gizlilik

Mahrem olma hali

MAHRU (C

: Mâhruyân) f

Ay yüzlü

Yüzü ay gibi parlak olan

Güzel

MAHRUB Mahrum edilmiş

Elinden varı yoğu alınmış

Bomboş bırakılmış

MAHRUB Harabedilmiş, dağıtılmış

MAHRUF Toplanılmış devşirilmiş meyve

MAHRUK Yanan

Yanmış

MAHRUK-UL FUAD Yüreği yanık

MAHRUKAT Yakılacak madde

Yanan şeyler

MAHRUKAT-I MÂYİA Akaryakıt

MAHRUM Maddi veya manevi nimetlerden uzak kalmak

* Malı bereket bulmaz olan bedbaht

Felâhtan nasibsiz olan

* İffetinden dolayı zengin zannedildiğinden sadakadan mahrum olan

MAHRUMANE Mahrumcasına

Bahtsız ve nasipsizcesine

MAHRUMİYYET Elde edemeyiş

Yokluk

Mahrumluk

İstediğini elde edememe

MAHRUR Hararetli

Ateşli

İçi hararetli olan

MAHRURÂNE f

Ateşli ateşli

Hararetli bir surette

MAHRUS Himâye edilen

Korunan

Gözetilen

MAHRUS Hırsla istenilmiş

MAHRUSA Büyük şehir

MAHRUT Geo: Tabanı daire olup, yan kenarları bir noktada birleşen geometrik şekil, koni

MAHRUTÎ Mahrut şeklinde olan

Altı daire ve üstü sivrilerek bir noktada birleşen, huni şeklinde olan

Konik

MAHRUTİYYET Mahrutilik, konik olma hâli

MAHRUT Kasnı denilen zamkın ağacı

MAHRUYAN f

Güzeller, ay yüzlüler

* Mc: Veliler

Allah´a itaatten ayrılmayan manevî güzellik sâhibi kimseler

MAHRUZ Kepâze, rezil, rüsvay, aşağılık, âdi

İtibarsız

MAHS Hayaları çıkarılmış

İğdiş edilmiş

MAHS Hâlis olmak, saf ve katışıksız olmak

MAHSAD Ekini biçilmiş yer

MAHSEBE şüphe etme, şüphelenme, sanma

MAHSER Huy, tabiat

MAHSUB Sayılmış

Hesaplanmış

Hesabına kaydedilmiş

* Bir zata mensub kabul edilen

MAHSUBÂT (Mahsub

C

) Hesab edilmiş olanlar

Hesaba dahil edilmişler

MAHSUBEN Hesaplanarak

Hesaplı olarak

Hesabına kaydedilerek

MAHSUBİYET Mahsubluk, mensubluk

MAHSUB Kızamık çıkarmış kişi

MAHSUD Kendine hased edilen

Kıskanılan kimse

MAHSUD Biçilmiş ekin

* Ekini biçilmiş tarla

MAHSUF Husufa uğramış

Gölgelenmiş

Perdelenmiş

MAHSUL Husul bulan

Hâsıl olan

* Elde edilen şeyler

* Toprak ve hayvanlardan elde edilen şey

MAHSULÂT (Mahsul

C

) Mahsuller

Hâsılat

Tarladan, bahçeden veya hayvanlardan elde edilen gıda maddeleri

MAHSULÂT-I ARZİYE Toprak mahsulleri

MAHSULÂT-I SINÂİYE Endüstri mahsulleri

MAHSULDAR f

Verimli, bereketli

Mahsul veren

MAHSUN İstihkâmlı

Kuvvetlendirilmiş

Sarp, sağlam ve metin kılınmış

MAHSUR Fersiz göz

Yorulmuş, uzun uzadıya bakmaktan donuklaşmış ve göremez olmuş göz

MAHSUR Etrafı çevrilmiş

Muhasara altına alınmış

Hasrolunmuş

Hududlanmış

Kuşatılmış

MAHSUS Duyulmuş

Hissedilmiş

Derk olunmuş

Duyulan

* Aşikâr, belli, zâhir, meydanda

MAHSUS Ayrılmış, tâyin edilmiş

* Herkese âit olmayıp bazılara âit olmuş olan

Yalnız birine âid olan

Hususileşmiş

Müstakil

* Bile bile, istiyerek

* Yalandan, şakadan, lâtife olarak

MAHSUSA Mahsus, hususi

MAHSUSAT Gözle görülen, hisle anlaşılan şeyler

(Ma´kulât´ın zıddı)
MAHSUSEN Ayrıca, bile bile, mahsus olarak

MAHSUSİYET Mahsusluk

Hususi olma hâli

MAHŞ Yakmak

MAHŞER Toplanma yeri

Kıyametten sonra insanların tekrar dirilip toplanmaları ve toplandıkları yer

Haşir meydanı

* Çok kalabalık

MAHŞER-İ ACÂİB Herkesi hayrete sevkeden toplanma

Veya toplanma yeri

* Hayret edilecek harika şeylerin bulunduğu yer

MAHŞUB Kesilmeye elverişli olmadan kesilen ağaç

MAHŞUD Toplanmış

Yığılmış

MAHŞUR Toplanmış

MAHŞUŞ Kuru ot

MAHŞUŞ (Haşşe

den) İçine girilmiş

* Buğzedilmiş

* Gizlice bir şey verilmiş

* Karalanmış

MAHŞÜV Fazla

* İçi doldurulmuş

MAHT şiddetli

MAHT Çıkarmak

* Çekmek

MAHTAB (Bak: Mehtâb)
MAHTAB (C: Mehâtıb) Odun yığacak yer, odunluk

MAHTAM (C: Mehâtım) Burun

MAHTELEF-EL MELEVAN Gece ve gündüzün ihtilâfı ve değişmesi müddetince

MAHTİD Kişinin durduğu mekân

MAHTUBE Evlenmek için istenilen kadın

MAHTUM Mühürlenmiş

Damgalanmış

* Kilitlenmiş

* Bağlanmış

MAHTUMANE f

Bir kitabı hatmettikten sonra verilen ziyafet

MAHTUN Sünnet olunmuş

Hitan edilmiş

MAHTUR (Hatar

dan) Hatara, tehlikeye yakın

* Düşünme

Fikir ve endişe

MAHTUT (Mahtute) Çizilmiş

Çizgilenmiş

Yazılmış

MA´HUD(E) Vaad edilen

Söz verilen

Belli olan

* Mezkur, sözü geçen

* Mc: Fena bilinen kadın

MAHUDANE Bir ot adı

MA´HUDİYYET (Ahd

den) Söz verilmiş olma

Ahdedilmiş bulunma

Belli olma

MAHUF Korkulu

Tehlikeli

MAHULE Kocası ölmüş kadın

MAHUR f

Kumarhâne

Meyhâne

MAHUZA Temiz

İtibarlı, şerefli, asil

* Saf, hâlis, katıksız

MAHV Harab olma

Yıkılma

Ortadan kalkma

Çökme

Bozulma

* Tas: Beşeri noksanlıklardan kurtuluş hâli

MAHV VE SEKİR Fenafillâh makamında kendi varlığını hiç görmek ve bu mânevi hâlin zevk ve te´sirinden ruhi bir coşkunlukla kendinden geçme hâli

MAHVA Secdede karnını uyluklarından çekip ayıran kimse

MAHVAR f

Ay gibi

MAHVARE f

Aylık maaş

MAHVE Kuzey rüzgârı

MAHVEŞ f

Ay gibi

MAHVİYYET Alçak gönüllülük

Tevâzu

Kendi kusurunu bilip kendine haddinden fazla kıymet vermemek

Tevâzu içinde olmak

MAHY Gidermek

MAHYA Hayat

Canlılık

MAHYA Ramazanlarda, kandillerde veya bayramlarda çifte minâreli olan camilerde iki minare arasına gerilen ipe asılmak suretiyle ışıklarla yazılan yazı veya yapılan resim

* Dam çatısında iki eğik sathın birleştiği çizgi ve buradaki aralığı kapatmak için kullanılan uzunca, oluk biçiminde kiremit

MAHYANE f

Aylık

Aydan aya verilen maaş

MAHYERE Muhayyerlik, beğenip seçmede serbestlik

MAHZ Safi ve hâlis

Katıksız

Sırf

Hâs

Hulus ile muhabbet

* Tâ kendisi

* Sadece

* Su katılmamış hâlis süt

MAHZ-I EDEB Edebin ta kendisi

Sırf terbiye ve edeb

MAHZ-I HİKEM Akıllılığın ve filozofluğun ta kendisi

Hikmetlerin ta kendisi

MAHZ-I KERAMET Tam bir keramet gibi

Kerametin ta kendisi

MAHZ Yoğurdu çalkalayıp yağını almak

MAHZ Nikâh

MAHZA Ancak

Yalnız

Tek

* Sâde

Hâlis

Katıksız

Tam

MAHZAN Ancak

Yalnız

Sadece

Tek

MAHZANE Güvercinlik

MAHZAR (Huzur

dan) Hazır olma

Gösteriş, görünüş

* Huzur yeri

Büyük bir insanın önü

* Birçok kimse tarafından imzalı dilekçe

* Mahkeme sicili

MAHZEM (C

: Mehazim) Atın kolan yeri

MAHZEN Hazine ve define gibi şeyleri koyacak yer

* Erzak yeri

* Bodrum

Yeraltı

MAHZEN Yalnız, ancak, tek

MAHZÎ Kepâzelik ve rüsvaylığa sebep olan huy

Rezil olmağa sebebiyet veren kötü huy

MAHZU´ Boyun eğmiş

MAHZUB Boyanmış

MAHZUD (Mahdud) Silinmiş, tesviye edilmiş

* Düzgün

* Meyvesinin çokluğundan dalları basıp bükülmüş

MAHZUF Silinmiş

* Yerinden düşürülmüş

Kaldırılmış

Hazfolunmuş

* Edb: Noktasız harflerle yazılmış olan

(Bak: Mücerred)
MAHZUL Hakir

Kıymetsiz

Perişan

Hor

Rüsvay

MAHZULEN Hakir, kepaze, rezil ve rüsvay olarak

MAHZUM Burnunun halkasıyla tutulan sığır ve deve

* Her delinmiş nesne

MAHZUN Hazinede saklanan şey

MAHZUN Tasalı

Kederli

Hüzünlü

Gamlı

MAHZUNANE f

Kederlice, düşünceli, üzgünce

MAHZUNİYET Mahzunluk

Kederli ve kaygılı oluş

Üzüntülü olma

MAHZUR Hazer edilecek şey

Özür

Korkulacak şey

Müsaade olmayan

Mâni

Çekinilecek şey

MAHZUR (Hazr

dan) Haram

Memnu şey

Yasak olan şey

MAHZURAT Yasaklar

Mâniler

Haram şeyler

MAHZURAT Hazer edilip korunulacak şeyler

Yasak olanlar

Engeller

MAHZURE Çekinme, sakınma, içtinâb etme

* Cidâl, muharebe

MAHZURE (C

: Mahzurât) Şer´an yasaklanmış olan şey

Men ve haram edilmiş şey

MAHZUZ Memnun

Hoşnud

Zevkli

Hoşlanmış

Hazzetmiş

MAHZUZÂT Hoşa giden şeyler

Hazlar

MAHZUZİYET Mahzuzluk, hoşlanma, hoşa gitme

MAIZ (C

: Mevâız) Keçi

MAÎ Su cinsinden

Akıcı, su renginde, mâvi

Katı ve sert olmayıp su gibi, akıcı olan

MAÎB (C

: Maâyib) Kusur, eksiklik, noksanlık

Leke

* Ayıplanmış

MAİC Dalgalı deniz

MAİDE Yemek sofrası

Üzerinde nimetler bulunan sofra

Ziyafet

* Kur´an´ın 5

Suresinin adıdır ve Medine-i Münevvere´de nâzil olmuştur

MAİDE-İ SENİYYE Pâdişah ziyâfeti

MAİDESÂLÂR f

Sofracı başı

MAİKA Derin, amik

MÂİL Eğik

Bir tarafa eğilmiş

Eğri

* Meyilli

Hevesli

İstekli

* Düşkün

* Benzer

MÂİL-İ İNHİDÂM Yıkılmağa yüz tutmuş

MÂİL-İ KAMER Ayın dünya etrafında dolaştığı dâire

Ayın mahreki, yörüngesi

MAÎL Ehil, iyal, çoluk çocuk

MÂİLE Coğ: Dağların bir yana doğru alçalıp giden taraflarından her biri

* Eğri, eğilmiş

MÂİLİYYET Eğiklik

Meyillik

MAİN Saf, akar su

* Göz önünde akan su

* Cennet şerbeti

* Zâhir, görünen

* Göz değmiş, nazar değmiş

MAİN MEHİN Zayıf, hakir su

* Meni

MAİS Ağaçları sık bitmiş olan yer

MAİŞET (Ayş

dan) Yaşayış

Yaşama

Ömür

* Yaşamaya lüzumlu bulunan maddeler

MAİŞETGÂH f

Maişet yeri

Geçim te´min edilen yer

MA-İ TESNİM Cennet ırmaklarından biri

MAİYYET Beraberlik

Arkadaşlık

* Yüksek rütbeli bir kimsenin emri altında bulunan hey´et

* Yan

Nezd

MAİYYET-İ SENİYYE Pâdişâhın maiyyeti

Pâdişahın yakınında bulunanlar

MAİZ Keçi

* Az miktar keçi

Ufak keçi sürüsü

MAJÜSKÜL Büyüklük bakımından diğerlerinden biraz daha farklı olan harfler

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MA´K (C: Emâık-Emâik) Derinlik

* Sahradan bir taraf

MAK (C: Amâk-Emâık) Göz pınarı

MA´K Ovmak

* Tehir etmek, sonraya bırakmak

MAK´ Atmak

* Emmek

MAKA Hıyarşenber denilen nebat

MAKABİH (Makbaha

C

) Çirkin ve yakışıksız davranışlar

MAKABİR (Kabr

C

) Kabirler

Mezarlar

MA-KABL Öndeki

Üstteki

Geçmişteki

MA´KAD Ahidnâme yapılan, anlaşma akdedilen yer

MAK´AD Oturulacak yer

Minder

* Oturulduğunda bedene temel olan âzâ

Kıç

MAKADE Davar yedmek

MAK´ADE Kurbağa

MAKADİM (Makdem

C

) Geri gelmeler

Dönüp gelmeler

MAKADİR (Ka, uzun okunur) Kuvvetler

Kudretler

MAKADİR Mikdarlar

Kısımlar

Ölçüler

* Muayyen ve mâlum olan kısımlar

MAKAL Söz

Lâkırdı

Kavl

Söyleyiş

MA´KAL (C: Meâkıl) Sığınacak ve saklanacak yer

* Kale

MAKALAT (Makale

C

) Makaleler

Söz ve yazılar

Bahisler

MAKALE Söylenen söz

Söyleme

Söyleyiş

Kelâm

Nutuk

* Bir bahsin kaleme alınışı

MAKALİD (Ka, uzun okunur) Hazineler

* Kilitler

Anahtarlar

MAKALİD-İ İNKIYAD İnkıyad, bağlılık kilitleri

MAKALİM (Maklem

C

) Ucu budanmış ve sivrilmiş şeyler

MAKAM Durulacak yer

* Rütbeli yer

* Câh

Mesned

Mansab

* Musikide usul

Tempo

MAKAM-I ÂLÎ Yüce ve âli makam

Eskiden bu tabir, bakanlıklar hakkında kullanılırdı

MAKAM-I CİFRÎ Cifir hesabına göre olan netice, sayı değeri

MAKAM-I HİTABÎ Zanni delil ile iktifa edilen makam

MAKAM-I HİZMET Hizmet makamı

İş görme yeri

MAKAM-I İBRAHİM (Bak: Kâbe)
MAKAM-I MAHMUD (Şefaat-ı Uzmâ) En yüksek şefaat makamı

Peygamberimizin (A

S

M

) kavuşacağı, Allah tarafından vaad edilen makam

$ Cenab-ı Hak va´dettiği halde, her ezan ve kametten sonra edilen mervî duada $ deniliyor; bütün ümmet o va´di ifa etmek için dua ederler

Bunun sırr-ı hikmeti nedir Bu kadar tekrar ile kat´i verilecek olan bir şeyin vermesini istemesinin sırr-ı hikmeti şudur: İstenilen şey, meselâ Makam-ı Mahmud bir uçtur

Pek büyük ve binler Makam-ı Mahmud gibi mühim hakikatları ihtiva eden bir hakikat-ı âzamın bir dalıdır

Ve hilkat-ı kâinatın en büyük neticesinin bir meyvesidir

Ve ucu ve dalı ve o meyveyi duâ ile istemek ise; dolayısiyle o hakikat-ı umumiye-i uzmanın tahakkukunu ve vücud bulmasını ve o şecere-i hilkatın en büyük dalı olan âlem-i bâkinin gelmesini ve tahakkukunu ve kâinatın en büyük neticesi olan haşir ve kıyametin tahakkukunu ve dâr-ı saadetin açılmasını istemektir

Ve o istemekle, dâr-ı saadetin ve Cennet´in en mühim bir sebeb-i vücudu olan ubudiyet-i beşeriyeye ve daavât-ı insaniyyeye kendisi dahi iştirak etmektir

Ve bu kadar hadsiz derecede azim bir maksad için, bu hadsiz duâlar dahi azdır

Hem Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm´a Makam-ı Mahmud verilmesi, umum ümmete şefaat-ı kübrasına işarettir

Hem o, bütün ümmetinin saadetiyle alâkadardır

Onun için hadsiz salâvat ve rahmet duâlarını bütün ümmetten istemesi ayn-i hikmettir

ş

)
MAKAMAT (Makam ve makame

C

) Makamlar, mertebeler

* Cemaatler, cemiyetler, kalabalıklar, topluluklar

MAKAMAT-I ÂLİYE Yüksek şerefli mevkiler, makamlar

Yüce makamlar

MAKAME (C: Makamât) Meclis

* Topluluk, cemaat, cemiyet, kalabalık

* Nutuk tarzında söylenen sözler

MAKAMİ´ (Mikmaa

C

) Gürzler, topuzlar

MAKANİ´ (Mıkna´ ve Mıknaa

C

) Başörtüleri, eşarplar

MAKARİZ (Mikrâz

C

) Makaslar, kesecek âletler

MAKARR (Karar

dan) Karar yeri

Karargâh

Kararlı yer

Merkez

Pâyitaht

MAKARR-I HÜKÜMET Hükümet merkezi

Pâyitaht

MAKARR-I İDARE İdare merkezi

Pâyitaht

Hükümet merkezi

MAKARR-I SALTANAT Saltanat merkezi

Hükümetin idare edildiği baş şehir

MAKASID Maksadlar, istekler, gayeler

Niyetler

MAKASID-I AKSÂ En uzak, en son ve en büyük maksadlar

MAKASID-I İNSÂNİYET İnsanlık maksadları

İnsanlığın gayeleri

MAKASİM (Maksim

C

) Su taksim edilen yer

MAKASİR (Maksure

C

) Bir hânedeki en mahrem taraflar

Bir evin en mahrem tarafları

* Câmilerde etrâfı parmaklıklarla çevrili yüksek yer

MAKASS Makas

MAKATI´ (Ka, uzun okunur) Kesmeler

Kesişmeler

Kesişen yerler

* (Kat´

C

) Sözdeki veya nazımdaki durak yerleri

Heceler

MAKATİL (Maktel

C

) Katlin yapıldığı yerler, öldürme fiilinin geçtiği yerler, makteller

MAKATİR (Maktar

C

) Damlalar, katreler

MAKAVİD (Mekud

C

) Yularlar

MAKAVİL Sözler

Kaviller

Lisânlar

Diller

MAKAZZ Başın arka tarafından iki kulağın arası

MAKBAH (C: Mekâbih) Çirkin olmak

Çirkin olacak yer

MAKBAHA (C

: Makabih) Kabih, yakışıksız ve çirkin hareket

MAKBER(E) (C

: Mekabir) Mezar

Kabir

MAKBERE-İ ŞÜHEDÂ Şehidlerin mezarı

Şehidlik

MAKBIZ Kılıcın ve yayın kabzası

MAKBUH Beğenilmeyen

Çirkin ve kabih görülen

MAKBUHA Kabih olan ve hoşa gitmeyip beğenilmeyen hâl veya iş

MAKBUL (Makbule) Kabul olunan

Beğenilen

Sevablı

MAKBUL-ÜŞ ŞAHÂDE Şahâdeti kabul edilen

Şahidliği kabul edilmiş olan

MAKBULİYET Beğenilmişlik, makbullük

MAKBUL Ayağı bağlı olan

MAKBUR (Kabr

den) Gömülmüş, defnedilmiş, kabre konulmuş

MAKBUZ (Kabz

dan) Alınmış, kabzolunmuş

Alınan

* Daraltılmış, sıkılmış

* Bir şeyin alındığına karşı verilen imzâlı ve mühürlü kâğıt

MAKBUZAT (Makbuz

C

) Alınan paralar

Satıştan veya borçlulardan toplanan paralar

MAKDEM (C

: Makadim) (Kudum

dan) Dönüp gelme

Gelme

MAKDEM-İ BEHÂR Baharın gelmesi

MAKDERET (Kudret

den) Kuvvet, kudret, güç, zor

MAKDİS Mukaddes yer

MAKDUD Uzun boylu kişi

MAKDUH(E) (Kadh

den) Beğenilmemiş, ayıp

MAKDUNİS Maydanoz

MAKDUR Güç

Kuvvet

Kudret

* Takdir olunmuş

Allah´ın takdiri

Daha evvelden takdir olunmuş

MAKDUR-İ BEŞER İnsanın yapabileceği şey

MAKDUR-ÜT TESLİM Ele geçirilmesi mümkün olan

MAKDURAT (Makdur

C

) Takdir-i İlâhi olanlar

Güç ve kuvvet

Elden gelenler

Takdir edilenler

MA´KED (C: Meâkıd) Akdedecek yer

MA´KES Akis yeri

Akseden yer

(Ayna güneşin ma´kesi olduğu gibi

)
MAKET Fr

Bina, şehir gibi eserlerin, belirli bir ölçüde küçültülmüş modeli

MAKH Sür´at, hız

MAKHUR (Kahır

dan) Kahredilmiş

Mahvedilmiş

Bozguna uğratılmış

Mağlub

Mahkum

Allah´ın (C

C

) gazabına uğramış

Yenilmiş

Hakaret görmüş

MAKHUR-U KAHR-İ İLÂHÎ Allah´ın gazabına uğramış

Allah´ın kahrıyla kahrolmuş

MAKHURANE Kahr ve gazaba uğramış hâlde

Gazaba uğramış olanlara benzer şekilde

MAKHURİYET Kahrolmuşluk, ezilmişlik, bitkinlik

Allah´ın kahr ve gazabına uğrama

MA´KIL Melce´

Sığınacak yer

MAKIT Dar yer

MAKİ Coğ: Çalı ve küçük ağaçlarla kaplı arazi

MAKİD Kesilmeyen ve daimi olan

MA´KİD Düğüm yeri

Bağ

Akdedilecek yer

MAKÎL Öğle uykusuna yatılacak yer

Kaylule yeri

Rahat edecek yer

Kuşluk uykusu

MAKİNİST Makine ustası

Makineyi çalıştırmakla vazifeli kişi

MAKİR Hile yapan

Mekreden

MAKİS (Mâkise) Durup dinlenen, duraklayıp eğlenen

MAKÎS (Kıyas

dan) Kıyas edilebilen

Benzetilebilen

MAKİS Öşür ve vergi toplayan kimse

MAKÎT Buğz edilmiş

Mebğuz

Nefret edilmiş, sevilmemiş, menfur

MAKİYAN f

Tavuk

MAKK Yarmak

MAKL Suya batırmak

* Nazar etmek, bakmak

MAKLEB Kalbetme

Bir şeyin altını üstüne çevirme

* Kalbedilecek, çevrilecek veya değişecek yer

MAKLETE Helâk olacak yer

MAKLU´ Sökülmüş, kökünden çıkarılmış, kal´ olunmuş

MAKLUAN Sökülerek, kökünden çıkarılmış olarak

MAKLUB (Kalb

den) Altı üstüne çevrilmiş, kalbolunmuş

Ters döndürülmüş

Başka şekle sokulmuş

* Harfleri tersinden okunduğu zaman yine aynı olan kelime veya cümle

(Anastas mum satsana cümlesi gibi)
MAKLUBİYET Ters döndürülmüşlük, altı üstüne getirilmişlik

Maklub olma hâli

MAKLUD Fitil gibi bükülmüş olan

MAKLUM Yontulmuş ve kesilmiş olan

MAKLUV (MAKLİYY) Pişirilmiş kebap

MAKMAKA Sözü boğazı içinden söylemek

MAKMENE Lâyık ve münâsip olacak yer

MAKNA´ Kanaat edip râzı olacak yer

* Şâhid, adâlet şâhidi

MAKNAT Ümit kesecek yer

MAKNEE (MAKNEUT) Güneş görmeyen yer

MAKR Çok acı olmak

MAKREBE Hısımlık, yakınlık

Karâbet

MAKREME (Bak: Mikrame)
MAKRU´ Okunan

Okunmuş olan

MAKRUF Töhmetli kimse

* Yabana atılmış nesne

MAKRUH Yaralanmış, kahredilmiş

Mecruh

MAKRUN (Karn

dan) Ulaşmış

Kavuşmuş

Yakın

* Müsaadeye mazhar

* Çatık kaşlı olmak

MAKRUN-U MÜSÂADE İzin almış, izne kavuşmuş

MAKRUN-U SIHHAT Sıhhat ve hakikata yakın

Doğruluk derecesi fazla

MAKRUNİYET Yaklaşma

Yakınlık

MAKRUT Selem ağacının yaprağıyla dibâgat olan gön ve sahtiyan

MAKRUZ (Karz

dan) Ödünç verilmiş

İkraz edilmiş

Borç olarak verilmiş

MAKS Suya dalmak

Daldırmak

MAKSAD (C

: Makasıd) (Kasd

den) Kasdolunan ve istenilen şey

Merâm, gâye

MAKSAD VE MÜSTEKARRIN TEMEYYÜZÜ Kelâmın maksadının ve karar kıldığı yerin açık olarak belli olması

MAKSAL Mahsul ekilen yer

MAKSAR Nihâyet, son, netice

MAKSARA (C: Mekâsır-Mekâsir) Köşk, kasr

MAKSEBE Sazlık, kamışlık

MAKSEE Hıyar tarlası

MAKSİM (C

: Makasim) Taksim edilecek, dağıtılacak yer

* Suyun kollara ayrılma yeri

Masluk, savak

MAKSUD Kasdedilmiş

Kasdedilen

* İstenilen şey

İstek

Arzu

Gâye

MAKSUM Taksim edilmiş, ayrılmış, bölünmüş

* Kısmet, nasib

MAKSUR Zoraki, cebren

Elinde ve ihtiyarında olmadan

MAKSUR (Kasr

dan) Kasrolunmuş, kısaltılmış, kasılmış, alıkonulmuş

* Mahbus

* Kasrolunmuş nesne

* Gelinin üzerine tutulan duvak

* Gr: Bir kısım arapça kelimelerin sonunda yâ şeklinde yazılan, fakat elif gibi okunan harf

( : Dâ´vâ) kelimesinde olduğu gibi

Buna, "Elif-i maksura" denir

MAKSURE (C

: Makasir) Câmilerde etrafı parmaklıkla çevrilmiş biraz yüksekçe yer

MAKSUS Kesilmiş, kırpılmış

MAKSUV (MAKSIYY) Kulağının ucu kesilmiş deve veya koyun

MAKSÜE Hıyar tarlası

MAKŞUR Soyulmuş, kabuğu çıkarılmış

MAKŞUVV Men´ ve kahrolmuş

Tab´ından çıkarılmış

MAKT Kin, hiddet

İğrençlik

Şiddetli buğz

MAKT Vurmak

MAKTA´ Kesilen yer, kat´edilen yer, kesinti yeri

* Uzun bir cismin enliğine kesildiği yerin görünüşü

* Edb: Her manzumenin, hususen gazellerin ve kasidelerin ilk beytine matla´, son beytine makta´ denir; makta´da şâirin ismi bulunur

MAKTAA Eskiden üzerinde kamış kalemin ucu kesilerek düzeltilen kemikten veyâ mâdenden yapılmış âlet

MAKTANE Pamuk tarlası

MAKTAR Damla, katre

MAKTEL Birinin öldürüldüğü yer

Bir katlin yapıldığı yer

MAKTEM Tozlu yer

MAKTU´ (Maktua) (C

: Makati´) Kesilmiş, kat olunmuş

* Pazarlıksız, değeri ve pahası biçilmiş

* Götürü

MAKTUAN Götürü olarak, toptan

MAKTUL Öldürülmüş, katledilmiş olan

MAKTULEN Öldürülerek, katledilerek

MAKTULÎN (Maktul

C

) Öldürülmüş insanlar

Vurulmuş veya katledilmiş kimseler

MAKTUR Katranlı

Katran sürülmüş

MA´KUD (U, uzun okunur) Akdolunmuş, bağlanmış, düğümlü, bağlı

MAKUL (Kavl

den) Denilmiş, söylenilmiş

* Söylenilen söz

MA´KUL Akla yakın, aklın kabul edeceği

MA´KUL-ÜL-MA´NA Bir sebebe, illete ve maslahata dayanan şer´i mesele

(Fakat, hakiki sebeb ise emr-i İlâhidir

) Bir hikmete ve bir maslahata binâen tercih edilmiş veya o hükmün teşriine müreccih olmuş olan şer´i mes´ele

(Bak: Taabbüdi)
MAKULAT (Makule

C

) Çeşitler, takımlar

Kategoriler

MA´KULAT (Ma´kul

C

) Aklın uygun bulduğu, ancak akıl ile bilinir ve nakle müstenid olmayan meseleler ve ilimler

(Bak: Akliyat)
MAKULE Takım, çeşit

Kategori

MA´KULE Diyet

MA´KULİYET Akla uygunluk, mantıki oluş

* Menkul olmayış

MA´KUM Kapalı

MA´KUS(E) Tersine dönmüş, aksetmiş, başaşağı çevrilmiş, zıddı

* Uğursuz

MA´KUSEN Ters olarak, aksine, zıddına olarak

MA´KUSEN MÜTENASİB Mat: Tersine olan müvâzene

Yâni, birbirine nisbet edilen iki şeyden, biri çoğaldığı oranda diğerinin eksilmesi veya birinin azaldığı nisbetinde diğerinin çoğalması

Ters orantılı

MA´KUSİYET Terslik, zıdlık, aksilik

MAKV Cilâ yapmak

* Yıkamak

* Saklamak

MAKYA Kusmak

* Kusma yeri

MAKYE Duracak yer, konak yeri

MAKZABA Yonca ekilen yer

MAKZÎ Kaza olunmuş, ödenmiş, te´diye olunmuş olan

Ümid edildiği üzere tamam ve ikmâl edici olan

Ödeyici

Sâhib-i mucib ve muris

* Fık: Kendi irade ve kesbimizin neticesi olmak üzere Cenab-ı Hakk´ın (C

C

) yaratıp vücuda getirdiği bazı şeyler vardır ki, bunlar Allah´ın rızasına muhalif olduğundan, bunları irtikâb etmesi caiz değildir

Bu usul-ü kaideye, "makzî" denilmektedir

MAKZUF (Kazf

den) İftira edilmiş

Namusu hakkında lâf edilmiş

* Hazfolunmuş

Atılmış

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MAL Fık: Bir kimsenin tasarrufunda bulunan kıymetli, lüzumlu şey

(Varlık, servet, para, ticaret eşyası gibi

)
MAL-İ CİZYE Araziden alınan haraç

MAL-İ GAYBÎ Bulunmuş ve sahibi çıkmamış mal

MAL-İ HULYA f

Vesvese, kara sevdâ, kuruntu, boş hayaller

MAL-İ KARUN Mc: Çok zengin

MAL-İ MAZMUN Emânet olmayan mal

MAL-İ MENKUL Taşınabilen ve nakledilebilen mal

(Arâzi ve binanın haricindekiler)
MAL-İ MİRÎ Miri malı

Hükümete veya devlete ait mal

MAL-İ MÜTEKAVVİM Huk: İki mânada kullanılır: Birisi, intifâı mübah olan şeydir

Diğeri, mâl-i mührez demektir

Meselâ, denizde iken balık gayr-i mütekavvim olup, tutmak ile ihraz olundukta, mâl-i mütekavvim olur

İntifâı mübah olmayan mal veya elde edilmemiş olan mal gayr-ı mütekavvimdir

Şirâ ile intifa´ mübah olduğundan, mâl-i mütekavvimdir

(Ist

F

K

)
MAL-İ NÂTIK Canlı mal

(At, deve, koyun gibi)
MAL-İ UHREVÎ Âhiret için kazanılan sevap

Uhrevî mal

MAL-İ ZIMAR Bir kimsenin mâlik olduğu halde, onlardan faydalanması kabil olmayan; başka tabir ile, elinden çıkıp galib-i hale nazaran bir daha eline girmeleri umulmayan mallar

MAL f

"Süren, sürülen, sarılan, takılan" anlamlarıyla terkibler yapılmada kullanılır

(Meselâ: Pâymal: Ayak altında çiğnenen)
MA´L Evmek, acele etmek, tez tez gitmek

* Alıp kaçmak

MALAK Manda yavrusu

Buzağı

MALAKELAM Diyecek yok

Söz götürmez

MALAMAL Çok dolu, lebâleb, ağzına kadar dolu

MALANİHAYE Sonsuz, nihâyetsiz

Uçsuz bucaksız

MALARYA ing

Sıtma

MA´LAT (C

: Maâli) Derin ve yüksek fikir

* Ululuk, şeref, itibar

MALAYA´Nİ (Mâlâyâni) Mânasız, faydasız, boş söz

(Elbette en bahtiyar odur ki, dünya için âhireti unutmasın, âhiretini dünyaya feda etmesin, hayat-ı ebediyesini hayat-ı dünyeviye için bozmasın, mâlâyani şeylerle ömrünü telef etmesin

Kendini misafir telâkki edip misafirhane sahibinin emirlerine göre hareket etsin

Selâmetle kabir kapısını açıp saâdet-i ebediyeye girsin

M

)
MÂLÂYA´NİYYÂT Faydasız boş sözler, boş konuşmalar, faydasızlık

MALAYUTAK Tâkat getirilmez, güç yetmez, dayanılmaz

MALAZ Sürülmüş toprak

* Sular altında kalmış tarla

MALDAR f

Malı mülkü çok olan

Zengin

MALDARÎ Zenginlik, servet

MALE f

Duvarcı malası

MA´LEB (C

: Meâlib) Oyun yeri

MA´LEF (C

: Maâlif) Ot ve saman gibi hayvan yemi konan yer

Samanlık

MA´LEM (C

: Maâlim) Eser, iz, nişan, alâmet

MALEMYEKÜN Sözden ibâret

MALEZİM (Mâlezime) Lüzumlu ve gerekli şey

Malzeme

MALÎ f

Dolu

* Fazla, çok

MALÎ (Maliye) Mala ve paraya mensub

Mal ve para cinsinden

Mala ait

MALİDE f

Sürülmüş, sürmüş

MALİH Tuzlu

MALİHULYA (Bak: Mâl-i hulya)
MALİK Sâhib

Malı elinde bulunduran

Bir şeyin mülkiyetini elinde tutan

* Her şeyin sâhibi olan Allah

* Cehennem zebânilerine hâkim ve onları idare eden meleğin adı

MALİK-ÜL MÜLK Bütün mülkün hakiki mâliki olan Allah (C

C

)
MALİK-İ YEVMİDDİN Herkesin dünyâda yaptığının mükâfat ve cezasını göreceği yer olan âhiretin, din gününün, mâliki, sahibi olan Allah (C

C

)
MALİKANE f

Büyük ve gösterişli köşk

* Tar: Bir kimseye, gelirinden hayatı boyunca istifade etmek; fakat satamamak ve miras bırakamamak şartıyla verilen beylik arazi

MALİKÎ (Bak: İmam-ı Mâlik)
MALİKİYET Malik ve sahib olma

MALİŞ f

Sürme, sürüştürme

MALİŞGÂH f

Yüz sürülecek yer

MALİŞGER f

Sürtücü, oğucu

* Tellak

MALİYAT Maliye işleriyle alâkalı

Maliye bilgisi

MALİYE Devletin gelir ve masraflarının idaresi

* Gelir gider hesablarına bakan resmi dâire

MALİYET Kıymet

Mâlolma değeri

MALİYYUN Maliyeci

MALİZME Eskiden yirmi sayfadan meydana gelen cüz, broşür

MALKOÇ Osmanlı İmparatorluğu devrinde akıncıların başı

* Akıncı beylerinden meşhur bir hânedan

MAL MÜDÜRÜ Kazâ mâliye memuru

MALPEREST f

Malı, mülkü ve parayı çok seven

Mala düşkün olan

MA´LUFE Yulaf verilen davar

MA´LUL İlletli, hasta, sakat, kötürüm

* Harpte bir uzvunu kaybetmiş gazi

MA´LULEN Mâlul olarak, sakat olarak

MA´LULÎN (Ma´lul

C

) Sakatlar

Hastalıklı ve illetli kimseler

MA´LULİYET Hastalıklı olma, illetlilik

MA´LUM Resul-i Ekrem´in (A

S

M

) bir nâmıdır

Onun geleceği, melekler, resuller ve nebiler tarafından mâlum olduğundan ve dünyaya teşriflerinden evvel kendilerinin ta´zim edilmesi ve ona intisab dileklerinden dolayı bu isim verilmiştir

* Bilinen, belli olan

MA´LUMAT Bilinen şeyler, bilinenler

Bir iş veya mevzu hakkındaki bilgiler

MA´LUMAT-I CÜZ´İYE Az ve hafif bilgi

Cüz´i mâlumât

MA´LUMAT-I ZARURİYE Lüzumlu ve zaruri mâlumat

MA´LUMATFÜRUŞ f

Mâlumat ve bilgi satan

Bilgiçlik taslıyan

MA´LUMİYET Ma´lumluk

Bilinme, belli olma

* Bilinen ve belli olan şeyin hâl ve sıfâtı

MA´MA´ Kimseye birşey vermeyen kadın

MA´MAA (C: Meâmi) Acele etmek

* Ateşten çıkan ses

* Bahâdırların cenk içindeki haykırmaları

MA´MAFİH Öyle olmakla beraber

MA´MEAN Çok fazla sıcaklık

MAMELEK Elinde bulunan şeyler, sâhib olduğu şeyler

Nesi var ise, hepsi

* Huk: Bir şahsın alacak ve borçlarının hepsi

MA´MER Geniş menzil

MAMEZA Geçen veya geçmiş şey

Geçmiş zaman

Mazi

MAMHURAN Adilcevaz, Patnos, Erciş ve bilhassa Beytüşşebab havalisinde meskun olan bir aşiret ismi

MAMİSA Bir ot cinsi

MAMİZAN Vers denilen ot

MA´MUL (Amel

den) Yapılmış, işlenmiş

* Gr: Avamil´in ikinci bâbı

MA´MULÂT İmal edilmiş, yapılmış şeyler

Makine veya elle işlenmiş eşya

MA´MULÂT-I DÂHİLİYE Dâhilî mamulat

Memlekette yerli olarak yapılan şeyler

MA´MULÜN BİH Kendisi ile amel olunan

(Hukuk, nizam, program kaidesi)
MA´MUR İ´mar edilen, tamir edilmiş

MA´MURE İnsanların bulunduğu bayındır yer

Ma´mur olan yer

Şehir, kasaba

MA´MURİYET Bayındırlık, ma´murluk

MA´N Az miktar

* Kolay

MA´NA (Mânâ) İç, içyüz

Bir sözden veya birşeyden anlaşılan

Lâfzın delâlet ettiği şey

* Rüya, düş

* Dilemek, irade

MA´NA-YI HARFÎ Kendisini değil de başkasını veya sahibini, ustasını, kâtibini anlatan, bildiren, tarif eden mânâ

MÂNÂ-YI İSMÎ İsme dair mânâ

Bir şeyin sadece kendisini bilip tanımak

Bir şey başka şeyleri tanıttığı, bildirdiği veya sevdirdiği için olan mânâya da mânâ-yı harfî denir

Bir ağacı gölgesinden, zahirî görünüşünden, bize verdiği meyvesinden dolayı alâka gösterir ve seversek mânâ-yı ismî ile seviyoruz demektir

Ağacı görmek ve tanımakla ve meyvelerini almakla Rahmet-i İlâhiyeyi tanıyor, Cenab-ı Hakk´a sevgi ve şükrümüzü arttırıyor ve O´nun emri dairesinde ağaca Rabbimizin iltifatı, rahmeti olarak alâka gösteriyor isek; bu mânâya da mânâ-yı harfî deniyor

(

Dünyayı ve ondaki mahlukatı mânâ-yı harfî ile sev

Mânâ-yı ismî ile sevme! " Ne kadar güzel yapılmışlar" de

" Ne kadar güzeldir" deme ve kalbin bâtınına, başka muhabbetlerin girmesine meydan verme

Çünkü, bâtın-ı kalb, âyine-i Samed´dir ve O´na mahsustur

Meselâ; nasıl ki bir pâdişâh-ı âli, sana bir elmayı ihsan etse, o elmaya iki muhabbet ve onda iki lezzet var: Biri; elma, elma olduğu için sevilir ve elmaya mahsus ve elma kadar bir lezzet var

Şu muhabbet pâdişaha ait değil

Belki, huzurunda o elmayı ağzına atıp yiyen adam, padişahı değil, elmayı sever ve nefsine muhabbet eder

Bazan olur ki, padişah o nefisperverâne olan muhabbeti beğenmez, ondan nefret eder

Hem elma lezzeti dahi cüz´idir

Hem zeval bulur, elmayı yedikten sonra o lezzet dahi gider, bir teessüf kalır

İkinci muhabbet ise; elma içindeki elma ile gösterilen iltifâtât-ı şâhânedir

Güyâ o elma, iltifât-ı şâhânenin nümunesi ve mücessemidir, diye başına koyan adam, padişahı sevdiğini izhar eder

Hem iltifatın gılâfı olan o meyvede öyle bir lezzet var ki, bin elma lezzetinin fevkindedir

İşte şu lezzet ayn-ı şükrandır

Şu muhabbet, padişaha karşı hürmetli bir muhabbettir!

S

)(Aynen onun gibi, bütün nimetlere, meyvelere, zatları için muhabbet edilse, yalnız maddî lezzetleri ile gafilâne telezzüz etse, o muhabbet nefsanîdir

O lezzetler de geçici ve elemlidir

Eğer Cenab-ı Hakk´ın iltifâtât-ı rahmeti ve ihsânâtının meyveleri cihetiyle sevse ve o ihsan ve iltifâtâtın derece-i lütuflarını takdir etmek suretinde kemâl-i iştiha ile lezzet alsa; hem mânevî bir şükür, hem elemsiz bir lezzettir

S

)
MANAHNÜ FÎH Üzerinde durduğumuz, bahsini ettiğimiz mes´ele

Hakkında konuştuğumuz

MANA MERTEBELERİ Kur´an-ı Kerim´deki âyetlerin anlaşılmasında bilinen muhtelif ma´nâlar

Zâhirî, bâtınî, sarihî, harfî, ismî, işarî, remzî, mecazî, mefhumî, riyazî mânâlar gibi

MA´NAT Dilemek, iradet

* Kasdolunmuş nesne

MANCINIK Eskiden kale kuşatmalarında ağır taşlar fırlatmak için kullanılan, bir ucunda bir kepçe, öbür ucunda da bir karşı ağırlık bulunan kaldıraç biçiminde eski bir savaş âleti

MANÇURYA (Mançu memleketi) Asya´nın kuzeydoğu tarafında büyük bir memleket olup, son zamana kadar kuzeyde Ohurcuk Denizine ve Sahalin Adasını ayıran Tataristan Boğazı´na kadar uzandığı halde; doğudan Japon Deniziyle sınırlanmış iken, sonraları kuzey ve kuzeydoğu tarafları Ruslar tarafından zaptedilerek Sibirya´ya katılmıştır

Bir kısmı da Amur ismiyle bir eyalet halinde kalmış ve diğer bir kısmı da sahiller eyaletine eklenerek o taraflardan Mançurya´nın sahili kalmamış ve kuzeyde Amur Irmağı ve doğuda Usuri Nehri Mançurya´nın hududunu teşkil etmiştir

Şimdiki siyasî coğrafyada Mançurya ismi, bu memleketin sadece Çin´e tâbi olan kısmına verilmektedir

MANDA Fr

Kendini idare edemeyen bir memleket ahalisini başka bir yabancı devletin idare etmesi

* t

Camız denen hayvan

Kömüş

MANDE f

Kalmış, gitmemiş olan

MANDIRA yun

Süt ve süt ürünlerinin elde edildiği; süt veren hayvanların barındığı yer

MA´NE Ekmek

* Az olan akıcı su

* Şey

MANEN Mânâca

Mânâ cihetiyle

Ruhca

Esasca

Bâtınen

İç varlık bakımından

MANEND f

Benzer

Denk

Eş

Gibi

MANEND-ÂBÂD Ölümle kıyamet arasında geçen zaman

MANENDE Benzeyen, mümâsil

MANEVÎ (Ma´nevi) Mânaya âit

Maddî olmayan

Mücerred

Ruhani

MANEVİYYAT Maddi olmayan kuvvet

Mânâ âlemine âit olanlar

Dinden, imândan, mukaddesât ve imândan gelen kuvvet (Her şeyi maddede arayanların akılları gözlerindedir

Göz ise, mâneviyatta kördür

H

)
MANEVİYYUN Allah´a, dine, mukaddesata inanmış olanlar

MANEVRA Fr

Bir makinenin, bir cihazın işleyişini düzenleme veya idare etme işi ve şekli

* Ask: Muharebede düşmanın savaş gücünü yok etmek maksadıyla eldeki askerî kuvvetlerin en te´sirli bir biçimde düzenlenmesini te´min eden bütün hareketler

* Barış zamanında kıt´alara ve kurmay hey´etlerine harptekilere benzer şartlar içinde eğitim sağlamak için yaptırılan hareket

MANGA Ask

Tek bir kumandanın kolaylıkla sevk ve idare edebileceği kadar erden kurulu küçük askerî birlik

(Yaklaşık olarak on erden kurulabilecek olan mangada birkaç makinalı tüfek veya tabanca ile avcı erleri bulunur

) * Savaş gemilerinde erlerin yattığı koğuş

MÂNİ´ Men´eden

Geri bırakan

Esirgeyen

Engel

Özür

MÂNİ-İ ŞER´Î şeriatça kabule engel olan, mâni´ olan hâl

MÂNİA Men´eden şey

Engel

Özür

Zorluk

MA´NİDAR (MÂNİDAR) f

Bir mânâyı mutazammın olan

* Nükteli, ince mânâlı

Bir mâna ifade eden

Bir mânayı şâmil olan

(Farsça bir ifade olup, mânâ; ma´ni diye okunmuştur

)
MA´NİDARANE f

Mânâlı şekilde

MANİVELA Ağır şeyleri çekmek ve kaldırmak için vasıtanın dönen merkezine bir ucu takılıp döndürülen kol

MANKEN Fr

Elbiseleri prova veya teşhir etmek için terzilerin ve hazır elbise satıcılarının kullandığı tahtadan, kartondan, madenden vb

insan şekli

MANSAB (Mınsab) Rütbe

(Bak: Mansıb)
MANSIB (Nasb

dan) Devlet hizmeti

* Memuriyet

* Bünyad

Merci´

MANSIBDÂR f

Mansıbda bulunan

MANSUB Nasbolunmuş, me´muriyete konulmuş

* Konulmuş, dikilmiş

* Gr: Sonu fetha (üstün) kılınmış kelime

Meftuh olan

MANSUBÎN (Mansub

C

) Memuriyette bulunanlar

Hizmette olanlar

MANSUR Yardım edilen, yardım görmüş

* Gâlib, muzaffer

(Bak: Mensur)
MANSURİYYET Allah´ın (C

C

) yardımıyla muvaffak ve muzaffer olma, başarma

MANSUS Nass ile sâbit kılınmış

Âyetle tesbit edilmiş

İzhar ve beyan edilmiş

* Kur´anda açıkça anlatılmış

MANŞET Fr

Bir gazetede ilk sayfanın en üst kısmındaki büyük puntolu başlık

* Bir gömleğin kol kısmına geçirilen ve elbisenin kolundan dışarı çıkan kumaş parçası

MANTIK (İntak

dan) Konuşturan, söyleten

* Doğru muhakeme ve doğru düşünceyi öğreten ilim

Akıl kaidesi

* Akıl, nutuk, söz

MANTIKAN Mantığa göre

Mantıkça

MANTIKÎ Mantıka dâir

Aklî ve müsbet olan düşünce, fikir

Mantık kaidelerine uygun

MANTIKÎ KIRÂET Acele etmeyerek fakat imlâ kaidelerine dikkat ederek, yâni virgüllerde biraz, noktalı virgüllerde biraz daha durmak, teâcüb ve istifhamları anlatmak, muhaverelerde konuşanların sözlerini ayırmak suretiyle okumaktır

MANTIKİYYÂT Mantıkla alâkalı mes´eleler

MANTIKİYYUN Mantıkla uğraşanlar

Mantık âlimleri

MANTUH Boynuzlu hayvan tarafından yaralanan veya öldürülen

MANTUK Bir lâfzın nutuk hâlinde, söz sahasında üzerine delâlet ettiği şey

" Şu kitabı satın aldım", sözünde bu lâfzın mantuku, o kitabın satın alınmış olmasıdır

* Söz, nukut, mânâ, mefhum

MANYATİZMA Birisinin bâzı hareketleri ile başkası üzerinde uyuşukluk verici te´sir

(Bak: İpnotizma)
MANYETİK (Bak: Magnetik)
MANZAM (C

: Menâzım) Sıra, dizi

MANZAR (Manzara) (Nazar

dan) Bakılan yer, görülen yer

Görünüş

MANZAR-I ÂLÂ En yüksek bakış yeri

Kudsi ve en yüksek manzara

Cennet manzarası, arş-ı azam

MANZAR-I ÇEŞM Gözbebeği

MANZARA Dışarıyı görecek pencere

MANZARANÎ Gösterişli ve güzel adam

MANZARÎ Güzel, gösterişli ve yakışıklı adam

MANZUD Sık yetişmiş ağaç

* Üstüste istif edilmiş

MANZUM Ölçülü, mizanlı, tertibli

* Vezni ve kafiyesi olan söz

Edebi ölçüsü olan sözler

(Kaside ve şiirler gibi)

* Dizilmiş, sıralanmış, düzenlenmiş

MANZUMAT Manzumeler

MANZUME Tertibli, ölçülü yazı, şiir

Vezinli ve kafiyeli olan söz

* Sıra, dizi

Sistem

MANZUME-İ ŞEMSİYE Güneş sistemi, güneş ve etrafında dönen seyyâreler topluluğu

(Şu kâinatın lâmbası olan güneş, kâinat Sânii´nin vücuduna ve vahdâniyyetine güneş gibi parlak ve nurani bir penceredir

Evet, manzume-i şemsiye denilen küremizle beraber oniki seyyare: Cirmleri, küçüklük - büyüklük itibariyle pekçok muhtelif ve mevkileri, uzaklık - yakınlık noktasında pek çok mütefâvit ve sür´at-i hareketleri, çok mütenevvi´ olduğu halde kemal-i intizam ve hikmet ile ve kemal-i mizan ile ve bir saniye kadar şaşırmıyarak hareketleri ve deveranları ve güneş ile, câzibe kanunu tâbir edilen bir kanun-u İlâhi ile bağlanmaları, yâni onlar imamlarına iktidaları, büyük bir mikyasta bir azamet-i kudret-i İlâhiyyeyi ve Vahdâniyyet-i Rabbâniyyeyi gösterir

Çünki: O câmid cirmleri, o şuursuz büyük kütleleri, nihayet derecede intizam ve mizan-ı hikmet içinde muhtelif şekillerde ve muhtelif mesafelerde ve muhtelif hareketlerde döndürmek, istihdam etmek, ne derece bir kudreti ve bir hikmeti isbat ettiğini kıyas et

Bu büyük ve ağır işe zerre miktar tesadüf karışsa, öyle bir patlayış verecek ki, kâinatı dağıtacak

Çünki: Bir dakika, tesadüf birisini tevkif etse, mihverinden çıkmasına sebebiyet verir, başkaları ile müsademe etmesine yol açar

Küre-i arzdan bin def´a büyük cirmlerle müsademenin ne derece dehşetli olduğunu kıyas edebilirsin

Manzume-i şemsiyenin, yâni şemsin me´mumları ve meyveleri olan oniki seyyarenin acâibini ilm-i muhit-i İlâhiye havale edip, yalnız gözümüzün önünde seyyaremiz bulunan arza bakıyoruz

Görüyoruz ki: Bu seyyaremiz bir azamet-i şevket-i Rububiyyeti ve haşmet-i saltanat-ı Uluhiyyeti ve kemâl-i rahmeti ve hikmeti gösterir bir surette Güneşin etrafında, emr-i Rabbâni ile - Üçüncü Mektupta beyan edildiği gibi - pek büyük bir hizmet için bir uzun seyr ve seyahat, ona ettiriliyor

Bir sefine-i Rabbâniye olarak acâib-i masnuât-ı İlâhiye ile doldurulmuş ve zişuur ibâdullaha seyrangâh gibi bir mesken-i seyyar vaziyeti verilmiş

Ve evkat ve hesabı bildirecek saat akrebi gibi, Kamer dahi dakik hesaplarla azim hikmetlerle ona takılmış ve o Kamere başka menzillerde ayrı seyr ve seyahat verilmiş

İşte bu mübarek seyyaremizin şu halleri, küre-i arz kuvvetinde bir şehadetle, bir Kadir-i Mutlak´ın vücub-u vücudunu ve vahdetini isbat eder

Mâdem şu seyyaremiz böyledir

Manzume-i şemsiyeyi ona kıyas edebilirsin

Hem Şemse, kendi mihveri üstünde cazibe denilen mânevi ipleri yumak yaptırmak için dolap ve çıkrık hükmünde olan güneşi, bir Kadir-i Zülcelâl´in emriyle döndürüp, o seyyaratı o mânevi iplerle bağlayıp tanzim etmek ve güneşi bütün seyyaratı ile saniyede beş saatlik bir mesafeyi kestirecek kadar bir sür´atle, bir tahmine göre "Herkül Burcu" tarafına veya Şems-üş-şümus cânibine sevk etmek, elbette ezel ve ebed Sultanı olan Zât-ı Zülcelâl´in kudretiyle ve emriyledir

Güya haşmet-i Rububiyyetini göstermek için, bu emirber neferleri hükmünde olan manzume-i şemsiye ordusu ile bir manevra yaptırır

S

)
MANZUR Görülen, bakılan, nazar edilen

* Beğenilen

MANZURE Belâ, musibet, felâket, âfet

* Noksan ve kusuru olan, ayıplanacak kadın

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MAR f

Yılan

MA´RA Vücudun çok zaman çıplak olan yeri

MARAN (Mâr

C

) f

Yılanlar

MARATON yun

Kırk kilometreden uzun bir yolda mukavemet için yapılan hız koşusu

MARAZ Hastalık, illet, dert

Belâ

MARAZ-I MÜSTEVLÎ Salgın hastalık

MARAZ-I SÂRÎ Tıb: Bulaşıcı hastalık

MA´RAZ (Ma´rez-Ma´riz) Bir şeyin arzolunduğu yer

Göründüğü yer

Sergi, meşher

MA´RAZ-I ACÂİB Acâiblerin teşhir olunduğu yer

MA´RAZGÂH Arzolunan yer, sergi

MARAZÎ (Maraz

dan) Hastalıkla alâkalı

Hastalığa ait

Hastalıklı

MARAZİYYÂT Hastalıklar ilmi, patoloji

MA´REC Çıkacak yer, merdiven

MA´REF Yüzün, devamlı olarak açık görünen yeri

MA´REFE Atın yelesi bittiği yer

MAR-EFSA f

Yılan tutan, yılan efsuncusu

* Yılan sokmuş kimseyi tedâvi eden kişi

MA´REKE Muhârebe meydanı, çarpışma yeri

* Çarpışma

Kıtal

Cenk

MAREŞAL Fr

(Bak: Müşir)
MA´RET Kabahat, suç, ayıp, günah

MAR-GİR f

Yılan tutan, yılan tutucu

MARHİC Yılan balığı

MARHUK Kuşkonmaz bitkisi

MARIK Dinsiz, mürted, hak dinden çıkan

MARIN (Mârına) Çekiçle dövülerek açılmağa müsait olan

* Kireçtaşı

* Çeşitli renklerde olan bir çeşit toprak

MA´RIZ (Ma´raz

dan) Bir şeyin görünüp çıktığı yer

Bir şeyin bildirildiği, arzolunduğu makam

MARIZ Hasta, alil, mariz

MARİC Dumansız ateş, alev

* Dumansız barut

MA´RİC Merdiven, yükseliş yeri

MARİD Azgın, sapkın

İnad ve isyanda benzerlerinden çok ileri gitmiş olan

Kibir, inad ve dinsizlikle tanınmış olan

Mütemerrid

MA´RİFE Gr: Arabçada mübhem olmayan " " harf-i ta´rifi ile bildirilen kelime

Böyle bir kelimeden tenvin kalkar, kelime belirli olur

(Bak: Lâm-ı ta´rif)
MA´RİFET Bilme, bir şeyi cüz´i vecihle bilmek

* Hüner

Üstadlık

San´at

* Tuhaflık, garib hareket

* Vasıta, tavassut

* İlim ve fenlerle tahsil olunan mâlumat

İrfan kazanmak

(Bak: İrfân)
MA´RİFET MERTEBELERİ (Bak: Yakin)
MA´RİFETPERVER f

Hünerli, marifetli

MA´RİFETULLAH Masnuat-ı İlâhiyeyi ve Kur´âni hakikatleri tefekkür ve tahsil ile veya lütf-i İlâhi ile kalbi inkişâf ve basirete sâhib olmak

Esmâ-i İlâhiyyeyi tanımak

İlâhi hakikatlara vukufiyet

Her işte Allah rızâsına en uygun hareket tarzını bilip amel etmek

(Ma´rifetin zıddı; inkârdır

İlmin zıddı ise; cehildir

) (Bak: Vicdan-İrfân)(Muhyiddin-i Arabi, Fahreddin-i Râzi´ye mektubunda demiş: "Allah´ı bilmek, varlığını bilmenin gayrıdır

" Bu ne demektir Maksad nedir soruyor Usul-üd-din imamları ve ulema-i ilm-i Kelâmın akaide dair ve vücud-u Vâcib-ül-Vücud ve Tevhid-i İlâhiye dair beyanatları, Muhyiddin-i Arabi´nin nazarında kâfi gelmediği için, İlm-i Kelâm´ın imamlarından Fahreddin-i Râzi´ye öyle demiş

Evet, İlm-i Kelâm vasıtasiyle kazanılan Mârifet-i İlâhiye, mârifet-i kâmile ve huzur-u tam vermiyor

Kur´an-ı Mu´ciz-il Beyan´ın tarzında olduğu vakit, hem mârifet-i tâmmeyi verir; hem huzur-u etemmi kazandırır ki, inşâallah, Risale-i Nur´un bütün eczaları, o Kur´an-ı Mu´ciz-ül Beyan´ın cadde-i nurânisinde birer elektrik lâmbası hizmetini görüyorlar

Hem, Muhyiddin-i Arabi´nin nazarına, Fahreddin-i Râzi´nin İlm-i Kelâm vâsıtasiyle aldığı mârifetullah ne kadar noksan görülüyor; öyle de; tasavvuf mesleğiyle alınan mârifet dahi, Kur´an-ı Hakim´den doğrudan doğruya veraset-i Nübüvvet sırriyle alınan mârifete nisbeten o kadar noksandır

Çünki: Muhyiddin-i Arabi mesleği, huzur-u dâimiyi kazanmak için $ deyip, kâinatın vücudunu inkâr edecek bir tarza kadar gelmiş

Ve sâirleri ise, yine huzur-u dâimiyi kazanmak için $ deyip, kâinatı nisyan-ı mutlak altına almak gibi, acib bir tarza girmişler

Kur´an-ı Hakim´den alınan mârifet ise, huzur-u dâimiyi vermekle beraber, ne kâinatı mahkum-u adem eder, ne de nisyan-ı mutlakta hapseder

Belki, başıbozukluktan çıkarıp, Cenâb-ı Hak nâmına istihdam eder

Herşey mir´at-ı mârifet olur

Sa´di-i Şirazi´nin dediği gibi: $ Herşeyde Cenâb-ı Hakk´ın mârifetine bir pencere açar

Bâzı Sözlerde ulema-i İlm-i Kelâm´ın mesleğiyle, Kur´andan alınan minhâc-ı hakikinin farkları hakkında şöyle bir temsil söylemişiz ki; meselâ: Bir su getirmek için, bâzıları küngân (su borusu) ile uzak yerden, dağlar altında kazar, su getirir

Bir kısım da, her yerde kuyu kazar, su çıkarır

Birinci kısım çok zahmetlidir; tıkanır, kesilir

Fakat her yerde kuyuları kazıp su çıkarmağa ehil olanlar, zahmetsiz herbir yerde suyu buldukları gibi, aynen öyle de: Ulema-i İlm-i Kelâm, esbabı, nihayet-i âlemde teselsül ve devrin muhâliyeti ile kesip, sonra Vâcib-ül Vücud´un vücudunu onunla isbat ediyorlar

Uzun bir yolda gidiliyor

Amma Kur´an-ı Hakim´in minhâc-ı hakikisi ise, her yerde suyu buluyor, çıkarıyor

Her bir âyeti, birer Asâ-yı Musâ gibi nereye vursa âb-ı hayat fışkırtıyor

$ düsturunu, herşeye okutturuyor

Hem imân yalnız ilim ile değil, imânda çok letâifin hisseleri var

Nasılki: Bir yemek mideye girse, o yemek muhtelif âsâba, muhtelif bir surette inkısam edip tevzi olunuyor

İlim ile gelen mesâil-i imâniye dahi, akıl midesine girdikten sonra derecata göre ruh, kalb, sır, nefis ve hâkezâ

letâif, kendine göre birer hisse alır, masseder

Eğer onların hissesi olmazsa, noksandır

İşte Muhyiddin-i Arabi, Fahreddin-i Râziye bu noktayı ihtar ediyor

M

)
MARİN Burun ucunda olan yumuşak kemiksiz yer

MARİSTAN f

Hastahâne

MARİZ (Maraz

dan) Hasta

İlletli

Dertli

MARİZANE f

Hasta olarak

MÂRR Geçen, geçmiş, yürüyen

MÂRR-ÜL BEYAN Beyânı yukarıda geçmiş olan

MÂRR-ÜZ ZİKR Yukarıda zikri geçmiş olan, yukarda bahsedilmiş olan

MÂRRE Fık: Herkesin gittiği umumi yoldan yürüyen

MÂRRÎN (Mâr

dan) Geçenler

MÂRRİN Ü ÂBİRÎN Gelip geçenler

Gelen giden

MARSUS (Bak: Mersus)
MARTULOS (Martoloz) Osmanlı Devletinin teşekkülü sıralarında ve yeniçeri teşkilâtından önce, Hristiyanlardan, ordunun geri hizmetlerinde çalışmış olan teşekküllerden biridir

Silâhlanmış kişi mânasında Rumca bir kelimedir

* Eskiden Tuna gemicileri, korsanı mânasında da kullanılmıştır

MA´RUF Bilinen, tanınmış

Belli, meşhur

* Şeriatın makbul kıldığı veya emrettiği

* Adl, ihsan, cud, tatlı dil, iyi muamele

(Bak: Emr-i bi-l ma´ruf)
MA´RUF-İ CİHÂN Dünyaca tanınan ve meşhur

Cihânın bildiği

MA´RUFAT Bilinen şeyler

Şeriatın emrettiği hususlar

MA´RUFİYET Ma´rufluk

Ünlülük, meşhurluk, tanınmışlık

MA´RUR Uyuz

MA´RUŞ Üstü çardak şeklinde yapılı bina

MA´RUZ Bir şeyin etkisine uğramak veya uğratmak

* Arzolunmuş, arzolunan

* Serilmiş, yayılmış

* Verilmiş, sunulmuş

* Anlatılmış

* Bir şeye karşı siper alan

MA´RUZÂT (Ma´ruz

C

) Arz olunanlar

Arzedilenler, takdim edilenler

Küçükten büyüğe bildirilenler

MARZAT Rızâ

Memnuniyet, hoşnudluk

MARZÎ Razı olmağa dâir

* Kabul edeceği, razı olacağı

MARZÎ-İ İLÂHÎ Cenab-ı Hakk´ın rızasına uygun işler

MARZİYAT Razı olunacak şeyler

Allah´ın rızasına dair olanlar

MARZİYE Razı olma, hoşnud olma, memnuniyet

MA´S Tıb: Adalelerin tutulması, kasların büzülmesi

Kramp

MAS Yeyni, hafif kimse

MAS´ Davarın kuyruğunu salması

* Vurmak

* Parlamak

MA´S Ovmak

* Dürtmek

MASA´ Kılıçla vuruşmak

MASABAK (Bak: Masebak)
MAS´AD (C

: Masâid) Yukarı çıkılacak yer

Suud yeri

MASAD (C: Musdân-Emside) Dağın yüksek ve yüce yeri

MASADAK Bir sözü veya hükmü tasdik eden husus

"Söylendiği gibi, denildiği şekilde, doğru, sâdık, olduğu gibi, muvâfıktır, mutâbıktır, tıpkısı" gibi mânâlara gelir

Mânânın fertlerine de mâsadak denilebilir

MASADIR (Masdar

C

) Masdarlar

MASAFF Savaş, muhârebe, harp, cidâl yeri

MASAHA Sıhhat mevzii

* Kamer, ay

MASAİB (Bak: Mesaib)
MASAİD (Mas´ad

C

) Yukarı çıkacak yerler

MASAİF (Masif

C

) Sayfiyeler, yazlıklar

Yaz mevsiminde oturulacak yerler

MASAK Darlık

MASAL Az miktar olan şey

MASALE Sızıntı

MASAM Duracak yer

MASAME Duracak yer

MASAN Eşya saklanacak yer

MASANİ´ (Masna

C

) Sarnıçlar

Su mahzenleri

MA´SARA (Üzüm ve susam gibi şeylerin) sıkıldığı yer

MASARİ´ (Mısrâ´

C

) Mısrâlar

* (Masra´

C

) Güreş meydanları

MASARİF (Masraf

C

) Sarfiyatlar, masraflar

(Masârifât da denir

)
MASARİF-İ UMUMİYE Umumi masraflar

MASARİF (Masruf

C

) Harcananlar, sarfolunanlar

MASARİFAT (Masârif

C

) Masraflar, giderler

Harcanan paralar

MASARÎN Bağırsaklar

MASBAH Doğacak zaman ve yer

MASBU´ Kibirli, gururlu, mağrur

Kendini beğenmiş

MASBUG (C

: Mesâbig) Boyalı, boyanmış

Mülevven

MASD Cima etmek

* Emmek

MASDA´ Taşlık yerlerden geçen düz yol

MASDAR Bir şeyin sudur ettiği (çıktığı) menba

* Gr: Fiilin şahsa ve zamana bağlı olmayan şekli, fiil kökü

Okumak, yazmak, kitabet, kıraat, ahz, almak

gibi

Masdar kelimesi

; ism-i mekândır, sudur etmek mânasına gelir

Fiilin mâna ve lâfız ciheti ile mebde´ ve me´hazidir

MASDAR-I CA´LÎ (Mec´ul) yapma olan masdar

Arapçada, bazı isim ve sıfatların sonlarına (-iyyet) ilâve edilerek yapılır

Meselâ: İnsan: İnsaniyyet, Şâir: Şâiriyyet

Câhil: Câhiliyyet

Merbut: Merbutiyyet gibi

Arapça veya Farsça kelimenin sonuna (-îden) eki getirilerek yapılır

Meselâ: Cenk

den, Cengîden: Cenk etmek

Fehm

den, Fehmîden: Anlamak

Taleb

den, Talebîden: istemek

MASDAR-I MERRE Fiilin bir defa yapıldığını belli eden masdar

Merre, kerre, lem´a, darbe gibi, "fa´le" vezninden gelen masdarlardır

MASDAR-I MİMÎ Başında mim harfi bulunan masdar

(Ketb: Yazmak) masdarının mimisi (mekteb) olduğu gibi

MASDU´ Baş ağrısına tutulmuş olan

Başı ağrıyan

MASDUK Doğruluğu kabul edilmiş, tasdik edilmiş

MASDUKA (C

: Masdukat) Doğru söz

Hakikat ve gerçek olan kelâm

MASDUM Çarpılmış

Kendisine vurulmuş

MASDUR Gönderilmiş, yollanmış olan

* Göğsü incinmiş veya ağrımış olan

MASEBAK Geçen, geçmiş olan, geçmişteki

MASELEF Evvelki, geçmiş

MA´SERE (Ma´seret) Zorluk, güçlük

MASFUF (Masfufe) Saf bağlamış, dizilmiş

Sıra ile dizilmiş

MASH Tutmak

* Çekmek

MASH (MUSUH) Sâbit olma

* Mahvolup belirsiz olmak

* Kısa olmak

MASHARA Maskara, soytarı

* Tuhaflıklar yapan kimse

* Komik, gülünç

* Zevklenme, eğlenme

* Kepaze, utanmaz, rezil

MASHARA-İ ÂLEM Âlemin maskarası

Kepaze, rezil

MASHARA (C: Mesâhır) Büyük taşlı yer

MASHUB (C

: Mesâhib) Beraber alınıp götürülmüş

Kucaklanmış

MASHUBEN Beraberce, birlikte olduğu halde

Yanında bulunarak

MASI´ Sağlam vücutlu kimse

MASIR Mâni, engel

MASÎ f

Pervasız, korkusuz

MASİF (C

: Mesâif) (Sayf

dan) Yazlık

Yazın oturulacak yer

Sayfiye yeri

MASİK Yapışkan

* Zapteden, istilâ eden, tutan

MASİLE Üzerinde mum veya fitil yakılan çıra ve şamdan

MASÎR (C

: Masâyi) (Sayruret

den) Sürüp giden

* Karargâh

* Suyun aktığı yer

* Rücu etmek, dönüp gitmek

* Dönüp varılacak yer

MASİT Acı su

* Bir ot cinsi

MASİVA Ondan gayrısı

(Allah´tan) başka her şey hakkında kullanılan tâbirdir) Dünya ile alâkalı şeyler

(Bak: Taabbüd)(

Ey insan! Kur´anın desâtirindendir ki; Cenab-ı Hakkın mâsivasından hiçbir şeyi ona taabbüd edecek bir derecede kendinden büyük zannetme

Hem sen kendini hiçbir şeyden tekebbür edecek derecede büyük tutma

Çünkü mahlukat ma´budiyetten uzaklık noktasında müsavi oldukları gibi mahlukiyet nisbetinde de birdirler

M

N

)
MA´SİYYET İtaatsizlik, günah, isyan

(Mâsiyetin mâhiyetinde, bilhassa devam ederse, küfür tohumu vardır

Çünki, o mâsiyete devam eden ülfet peyda eder

Sonra ona âşık ve mübtelâ olur

Terkine imkân bulamıyacak dereceye gelir

Sonra o mâsiyetinin ikaba mucib olmadığını temenniye başlar

Bu hal böylece devam ettikçe küfür tohumu yeşillenmeye başlar

En nihâyet, gerek ikabı ve gerek dâr-ül-ikabı inkâra sebeb olur

Ve keza, mâsiyete terettüp eden hacâletten dolayı, o mâsiyetin mâsiyet olmadığını iddia etmekle o mâsiyete muttali olan melekleri bile inkâr eder

Hattâ şiddet-i hacâletten yevm-i hesabın gelmiyeceğini temenni eder

Şayet yevm-i hesabı nefyeden ednâ bir vehmi bulursa, o vehmi kocaman bir bürhan addeder

En nihayet nedâmet edip terketmiyenlerin kalbi küsufa tutulur, mahvolur gider

El-iyazü Billâh! M

N

)
MASK Muhkem, sağlam

(Müe: Maske)
MASKAT Düşülen yer

MASKAT-I RE´S Doğum yeri

Vatan

Bir kimsenin doğduğu yer

MASKU´ Kırağı düşmüş yer

MASKUL Cilâlanmış, saykal vurulmuş

Mücellâ

MASL Tarhana

* Yoğurt ve süt içinde bulunan yeşilimsi su

MASL-ÜD DEM Kanın sulu kısmı

MASLAHAT İş, mes´ele

* Sulh yolu

* Fayda, maksad, keyfiyet

(Zıddı; mefsedettir)
MASLAHAT-I MÜRSELE Şeriat tarafından ne itibar ve ne de ibtâl ve ilgâ edildiği mâlum olmayan bir mes´elenin maslahat üzere fakihler tarafından hükümlendirilmesi

MASLAHATBÎN f

İş yapabilen

İş görmesini bilen

MASLAHATGÜZÂR f

İş bilir

* Elçi vekili

Elçi namına işleri tâkible vazifeli kimse

MASLAHATKÂRÂNE f

Maslahata, işe ve maksada uygun surette

MASLAHATŞİNÂS f

İşten anlıyan, iş bilen

MASLAK Su yolu üzerinde bulunan su haznesi

* Dâima akan su borusu

* Büyük yalak

MASLİYE Tarhana çorbası

* Koruk aşı

MASLUB Salbolmuş, asılmış

Asılarak idam edilmiş

MASLUBEN Asılarak, asılmış olduğu hâlde

Asılma suretiyle

MASMASA Ağzın önü

MASNA´ (Masnaa) Su mahzeni

Sarnıç

* Şimdiki Arapçada: Fabrika

* Bucak, köşe

MASNEA İçine yağmur suyu toplanan büyük havuz

MASNU´ (Sun´

dan) San´atla yapılan, yapılmış

Yapma, yapmacık

MASNU-U VÂHİD Cenab-ı Hakk´ın (C

C

) (bir tek olan) san´at eseri

MASNUAT San´atkârâne yapılan şeyler

Yapılanlar

MASNUAT-I SAYFİYYE Cenab-ı Hakk´ın yaz mevsiminde yarattığı san´atlı güzel eserler

MASNUK Nezleli kimse

MASON Fr

Duvarcı mânasına bir kelimeden alınmış isimdir

Dinsiz, imânsız mânâsına kullanılır

Fermeson veya farmason da denir

MASR Parmak uçlarıyla süt sağmak

* Bir şeyi incelemek

* Az olmak

* Dağılmak

(İmtisar veya immisar ile aynı manadadır

)
MASRA´ Çarpışma, ölme

* Güreş meydanı

MASRAF Sarfedilen, harcanan

Gider

MASRİF (Sarf

dan) Sarfetme ve harcama mahalli

MASRU´ Sar´a hastalığına tutulmuş, sar´alı

MASRUAN Sar´alı olarak, sar´a hastalığına tutulmuş olarak

MASRUF Sarfolunmuş, harcanılmış olan

MASS Emmek

Bir şeyi eme eme içmek

MASS (Mâssa) Emici, massedici

MASS Yakın olan

* Dokunan

Değen

MASSA Maraz, hastalık

* Zahmet

MASSETMEK Emmek, emerek içmek

MAST f

Yoğurt

MASTABA (C

: Masâtıb) Sedir, peyke

MASTAKİ Sakız

MASTİHİ Kıbrıs ve Sakız adalarında yetişen bir ağacın adı

MASTUB Damarlardan taşmış kan

MASTUR (Satır

dan) Çizilmiş, yazılmış

MASUBE İsâbet etmiş (felâket, musibet, belâ, âfet)

MASUG Kalıba dökülmüş

* Örneğe uygun

* Düz

MA´SUM Günahsız, suçsuz

MA´SUMÂNE Günahsızcasına, suçsuz olarak

MA´SUME Suçsuz kadın veya kız

MA´SUMİYET Ma´sumluk, kabahatsizlik, suçsuzluk

MASUN Korunan, mahfuz, emin, muhafaza olunan

* Sâlim, sağlam

MASUNİYET Eminlik, sağlamlık, muhafaza altında bulunmak, dokunulmazlık

MA´SUR Zor, güç, zorlaştırılmış

MASUS Sirke ile pişmiş güvercin

MASUR Birbirine katılmış şey

Mümtezic

MA´SUR Sıkılmış

Suyu veya yağı çıkarılmış

MASVAT Çok bağıran

MASVER Sütsüz keçi

* Sütü zor çıkan deve

MASYEF (C

: Mesâyıf) Yaz gününde oturulacak yer

* Su yolunun eğri büğrü yeri

MAŞAALLAH Allah´ın istediği gibi

* Allah korusun, Allah saklasın (meâlinde duâdır

)
MAŞE f

Maşa

MA´ŞEB Otlu yer

MA´ŞER Cemâat, müttehid cemâat

Birinin ehil veya iyâli

İns ve cin cemaatı

* Bölük, topluluk

MA´ŞERÎ Cemiyete âit

Topluluğa âit

Ortaklaşa

Pek çok

MAŞITA (Meşşâta) Baş tarayan

MAŞÎ (Mâşiyye) (C

: Müşşât) (Meşy

den) Yürüyen, yürüyücü

MAŞİYE (C

: Mevâşi) Koyun ve keçi gibi hayvan

* Oğlu ve kızı çok olan kadın

MAŞİYEN Yaya olarak, yürüyerek

MAŞRIK (Bak: Meşrık)
MA´ŞUK(A) Aşk ile sevilen, sevgili

MA´ŞUKİYET Sevilme hâli

Sevilen bir kimsenin hâli

MA´ŞUŞ Zayıf ve cılız adam

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MATA (C

: Emtâ) Arka

MA´TAB (C: Meâtıb) Helâk olacak yer

MATABİ´ (Matbaa

C

) Matbaalar, basımevleri

MATABÎH (Matbuh

C

) (Tabh

dan) Tabholunmuş yani pişirilmiş şeyler

MATABİH (Matbah

C

) Mutfaklar

Yemek pişirilen yerler

MATAF (C

: Matâif) (Tavâf

dan) Tavâf edilecek, etrâfı ziyaret edilip dolaşılacak yer

MATAHİR (Mathare

C

) Mataralar, su kapları

* Gusülhâneler

İçinde yıkanılıp temizlenilecek yerler

MATAİF (Matâf

C

) (Tavaf

dan) Tavaf edilecek, etrâfı ziyaret edilip dolaşılacak yerler

MATAİM (Mat´am

C

) Yemek yenilecek yerler

Yemek odaları

MATAÎM (Mıt´âm

C

) Oburlar, doymakbilmez kimseler

* Başkalarını beslemeler

MATAİN (Matin

C

) Balçıkla sıvanmış yerler

MATAÎN (Mıt´ân

C

) Mızrakla yaralamakta mâhir ve usta olan

MATALİL (Matlul

C

) Nemli, ıslak ve yaş şeyler

MAT´AM (C

: Matâim) Yemek yenilecek yer

Yemek odası

MATAMİH (Matmah

C

) Göz dikilen şeyler

Göz dikilen yerler

MATAMÎR (Matmure

C

) Mezarlar, kabirler

* Bazı şeyleri saklamak için kullanılan toprakaltı yerler

MATAR (C

: Emtâr) Yağmur

MATARA Askerlerin kullandığı üzeri aba ve çeşitli kumaşlarla kaplı madeni su şişesi veya yolculukta kullanılan deriden yapılmış su kabı

MATARE Kuşu çok olan yer

MATARIK (Mıtrak ve Mıtraka

C

) Demirci çekiçleri

MATARİD (Mıtred

C

) Mızraklar, zıpkınlar

MATARİH (Matrah

C

) Bir şey atılan yerler

* Tarhedilecek yerler

MATAVİ (Matvi

C

) Kıvrımlar

Bükülmüş şeyler

MATAYA (Matiyye

C

) Binek hayvanları

MATBAA (Tab´

dan) Tab´edilen yer

Kitab, gazete ve sâir yazıların basıldığı yerler

Basımevi

MATBAA-İ ÂMİRE Devlet matbaası

MATBAH(A) Mutbah

Yemek pişirilen yer

MATBAH-I ÂMİRE Saray mutfağı

MATBAHA-İ KUDRET Cenab-ı Hakk´ın âşikâr kuvvet ve kudreti ile bahçe, bağ, tarla ve bostan gibi yerlerde pişmiş gibi hazır gıda maddelerinin yetiştiği yer

Kudret mutbahı

MATBU´ Tab´ olunmuş

basılmış, kitap veya gazete haline gelmiş

Basılıp matbaadan çıkmış olan

MATBUAT Tab´ edilmiş neşriyat

Basılmış şeyler

(Kitap ve gazeteler gibi)
MATBUH (C

: Matâbih) (Tabh

dan) Kaynatılmış veya haşlanmış (ilâç)

* Pişirilmiş yemek

MATBUHAT (Matbuh

C

) Kaynatılmış veya haşlanmış ilâçlar

* Pişirilmiş yemekler

MATE Öldü

MATEAHHAR (Mâ-teahhar) Sonra gelen

Sonradan gelen

MA´TEBE Kızgınlık ve hiddetle hitabetmek

MATEKADDEM (Mâtekaddem) Geçmiş zaman, mâzi

* Sâbık

Geçen şey

* Önceleri

MÂTEM Ağlama

Üzüntü veya kederden ağlayıp sızlama

Kederinden yas tutma

(

Bak! Öyle bir ziya-yı hakikat neşreder ki, eğer O´nun o nurâni daire-i hakikat-ı irşadından hariç bir surette kâinata baksan, elbette kâinatın şeklini bir matemhâne-i umumi hükmünde ve mevcudatı birbirine ecnebi, belki düşman ve câmidatı dehşetli cenâzeler ve bütün zevil-hayatı zevâl ve firakın sillesiyle ağlayan yetimler hükmünde görürsün

Şimdi bak; O´nun neşrettiği nur ile o matemhâne-i umumi şevk-i cezbe içinde bir zikirhâneye inkılâb etti

O ecnebi düşman mevcudat, birer dost ve kardeş şekline girdi

S

)
MÂTEMDÂR f

Mâtemli, acılı, yaslı

MÂTEMENGİZ f

Mâtemi ve yası iktiza eden

MÂTEMFEZÂ f

Yası ve mâtemi ziyadeleştirip arttıran

MÂTEMHANE f

Ağlanılan, yas tutulan yer

MÂTEMÎ Yaslı, mâtemli, üzüntülü

MÂTEMKÜNÂN f

Yas tutup mâtem ederek

MÂTEMZEDE Mâtemli

Yaslı

MATERYAL Fr

Bir işin meydana çıkması için lâzım gelen şeyler

MATERYALİST Fr

Maddeci

Her şeyi madde ile kıymetlendiren

(Bak: Maddiyyun)
MATERYALİZM Fr

Maneviyatı ve Allah´ı inkâr eden maddiyyunların mesleği

MATFA (İtfâ

dan) Söndürülmüş

MATH El ile vurmak

* Yalamak

* Birbiri ardınca sulamak

MATHARE (C

: Matâhir) Gusülhâne

İçinde yıkanılıp temizlenilecek yer

* Su kabı, matara

MATHUM Dolu, dolmuş

MATIR (Matar

dan) Yağan, yağıcı

MATİ´ Uzun, tavil

* Her nesnenin iyisi

MATÎN (C: Metâyın) Balçıklı yer

MATÎR Yağmurlu gün

MATÎRAT Tehlikeli yerler

MATÎTA (C: Metâyıt) Havuz dibinde kalan balçıklı bulanık su

MATİYYE Binek hayvanı

Binek

* Gerinip sevinerek yürüyen

MATİYYE-RÂN Bindiği hayvanı yola süren

MATL Atlatma, geçirme, defetme

* Çekme

MATLA´ Güneş veya yıldızların doğdukları yer, ufuktan çıktıkları yer

* Yıldız veya güneşin zuhur etmesi

* Edb: Kaside ve gazelin kafiyeli olan ilk beyti

(Bak: Musarra´)
MATLAB İstek, istenilen şey

* Hallolunacak mesele

Mebhas

* Kaziye

MATLAB-I DİL-HAH Gönlün isteği, arzu, maksad

MATLUB İstek, istenilen şey

* Alacak

Ödünç verilmiş

MATLUBAT (Matlub

C

) İstenilen, talebedilen ve aranılan şeyler

* Alacaklar

Ödünç olarak verilmiş olan şeyler

MATLUL (C

: Matâlil) Yaş, ıslâk

* Islanmış, nemlenmiş

MATMA´ Tamâ edilecek şey

Çok istenilecek şey

MATMAH Tamâh olunan şey, hırsla göz dikilerek bakılan şey veya yer

MATMAH-I CİHANÎ Bütün herkese ait tamah olunan ve büyük istekle üzerine bakılan şey

MATMAH-I NAZAR Hırsla bakılan şey

MATMAZEL Fr

Evli olmayan gayr-ı müslim kız

MATMU´ (Tama´

dan) Tama´ olunmuş

Hırsla istenen şey

MATMUR Gömülmüş, defnedilmiş

Toprak altına konulmuş

MATMURE Toprak altında bazı şeyleri saklamağa mahsus yer

* Kabir, mezar

MATMUS Gözü doğuştan değil de, sonradan kör olmuş adam

MATNEB (C: Metânib) Omuz

* Omuzla boyun arası

MATRAH (C: Matârih) (Tarh

dan) Mahal, yer

* Tarh olunacak şey, tarh edilecek nesne

* Bir şey atılan yer

MATRAN Taç giymiş piskopos

MATRED(E) Irak eden, uzaklaştıran

MATRİS Fr

Dizilmiş harflerin hususi bir mukavva üzerine alınan kalıbı

* Dizme makinelerinde harf kalıbı

MATRUD Kovulmuş

Tardedilmiş

Uzaklaştırılmış olan

MATRUDÎN Kovulmuş olanlar

Kovulmuşlar

MATRUH Tarh edilmiş, çıkarılmış

* Belirtilmiş, konulmuş (vergi) * Temeli atılmış (Binâ)

MATRUK Gevşek ve uyuşuk adam

* Kuruduktan sonra yine yağmurla tazelenmiş

MATRUŞ Traş olmuş

Sakalsız

* Sağır kimse

MATT Çekmek

MATTA İncil kitaplarından birisinin adı

Tahrif edilmiş dört yüz muhtelif İncil içinden seçilen biri

(Bak: Havari)
MATTAL (Mattâle) Devamlı olarak borcunu ileri atıp geciktiren

MATTE Vesile, sebep

MA´TUF Ait ve râci´ olan

* Bir tarafa meyletmiş

Mâil olan

* İsnadedilen

Yöneltilmiş

MA´TUFUN ALEYH f

Bir rabt edatı ile kendisine bağlı olan kelime (Bak: Harf-i atıf)
MA´TUH(E) (Ateh

den) Bunamış, bunak

* Sakat, kötürüm

Amelmânde

MA´TUHANE Bunakçasına, bunamışçasına

MA´TUK(A) (C

: Maâtik) (Atâk

dan) Azat olunmuş

Azatlı

MAT´UM (C

: Mat´umat) Yenecek yemek

Taam

MAT´UMAT (Taam

dan) Yemekler

Taamlar

Yenecek şeyler

("Hem hiç mümkün müdür ki: Fâtır-ı Kerim, Halik-ı Rahim, küçük midenin cüz´i arzusunu ve muvakkat bir beka için lisan-ı hal ile duasını hadsiz enva-ı mat´umat-ı lezizenin icadiyle kabul etsin de, umum nev-i beşerin pek büyük bir ihtiyâc-ı fıtriden gelen pek şiddetli bir arzusunu ve külli ve daimi ve haklı ve hakikatlı, kalli, halli bekaya dâir gayet kuvvetli duâsını kabul etmesin Hâşâ

yüzbin defa hâşâ

" L

)
MAT´UN (Tâun

dan) Belâya tutulmuş

Musibet ve tâuna giriftar olmuş

* (Ta´n

dan) Ayıplanmış

MAT´UNEN Vebâya tutularak

MA´TUT Mağlup, yenilmiş

MATURİDÎ Mâturidi Mezhebi ve bu mezhebden olan

Semerkand şehrinin Mâturid köyünden olan Ebu Mansur-u Mâturidi´yi (Hicri: 280-332) itikadda imam olarak kabul edenler

Amelde Hanefi Mezhebinden olanlar, itikadda Maturidi mezhebindendir

Çünkü bu Zât, Ehl-i Sünnet itikadına muhalif görüşleri, eserleri ile reddederek ıslâh etmiştir

MATV Çekmek

MATVÎ Bükülü, dürülmüş, kıvrılmış şey

MATVİYY Dürülmüş nesne

MATVİYYÂT Dürülmüş ve bükülmüş olanlar

Kitap sahifeleri gibi toplanmış olanlar

MATVİYYEN Sarılı olduğu halde

Dürülerek

Kıvrılarak

MAUK şer, yaramaz

MAUL Üstün gelinmiş

MA-UL HAYAT Mc: Haysiyyet

Şeref, yüz suyu

* Hayat suyu

(Bak: Ab-ı hayat

)
MA-UL VERD Gül suyu

MAUN Eve lâzım şeyler

Ev eşyası

* Malın zekâtı

* Ufak tefek ihtiyaçlar

* Nefaseti sebebi ile (nefsin çok hoşuna gittiğinden) kimseye verilmek istenmeyen şey

MÂUN SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 107

Suresidir

"Eraeyte Suresi" de denir

MAUN Yardım, imdat

* Taat

İnkiyad

İtaat

MAUNE Mavna

Yük taşıyan büyük kayık

MAUNET Yardım

İmdat

* Azık

Yol yiyeceği

* Cenab-ı Hakk´ın salih kullarına olan imdadı, inayeti

* Huk: Masarif

MA´V Olmuş taze hurma

* Ses, avaz

MA-VAKAA Vaki´ olan

Hâdise

Sergüzeşt

MA-VEKA´ (Mâ-Vaka´) Vâki olan, olup biten

MA´VEL Ağıt edecek yer

MA-VERA Bir şeyin gerisinde, arkasında veya ötesinde bulunanlar

MÂ-VERAÎ Öteye mensub ve âid

* Diğer âlemle alâkalı

MAVERA-ÜN NEHR Ceyhun ırmağının doğusunda kalan ülkelere müslüman coğrafyacıların verdiği ad

Türklerin yaşadıkları bu ülkeler, Ceyhun ve Seyhun ırmaklarının havzalarını ihtiva ediyordu

* Dicle ile Fırat arası

MAVİYE Billur taşı

MAVNA Limanlarda, şamandıralara bağlı olarak yükleme ve boşaltma yapan gemilerden, kıyılara römorkör yedeğinde yük götürüp getiren tekne

MAVTIN (C

: Mevâtın) (Vatan

dan) Vatan

Yurt edinilen ve yerleşip oturulan yer

MAVZER Alm

Mavzer adında bir Alman´ın yaptığı çaplı harp tüfeği

Askerlikte kullanılan bir silâh

MA´Y Su arkı

Su mecrâsı

MAYE Damızlık

* Esas

Temel

* Bir şeyin mayalanması ve ekşimesi (tahammürü) için konulan madde

* Para, mal

İktidar

Güç

* İlim

* Dişi deve

MAYE-İ ŞEB Gece karanlığı

MAYEDAR f

Kudretli, paralı

MAYHOŞ f

Biraz ekşice lezzetli tatlı

MAYIH (C: Mâha) Kova doldurmak için kuyu içine inen kişi

* Bahşiş veren, atâ eden

MAYIN ing

Karada ve denizde, daha çok gizlendirilerek konulan ve temas edilince patlayan bomba

MÂYİ´ Akıcı

Akıcı madde

MÂYİ´-İ NÂRÎ Ateş halinde su veya buhar

MÂYİÂT (Mâyi´

C

) Akıcı cisimler

Su halinde bulunan, akan şeyler

MÂYİİYYET Mâyilik, akıcılık, sıvılık

MAYİR (C: Miyâr) Taamlandıran, yiyecek veren

MA´YUB Ayıplanmış

Ayıplanan

Bir kusuru ve eksiği olan

MA´YUBAT (Ma´yube

C

) Ayıplanacak şeyler

Eksiklikler, noksanlıklar, kusurlar

MA´YUBEN Kusur ve ayıp sayılarak

Ayıplanarak

MAYUHDES Sonradan olan

MAYU´KAL Anlaşılır

MAYU´REF Bilinmez

* Minder altında saklanan şey

MA´Z Keçi

Karaca

MAZ´ Çiğnemek

MAZ´ Gön yağlamak

* Ağaç kabuğunu soymayıp üstünde bırakmak

MA´Z Çekmek

MAZA (Mezâ) Geçti (mânasına fiil)

MAZ´A Her nesnenin bakiyyesi, artığı

MAZACI´ (Mazca

C

) Kabirler, mezârlar

MAZACİR (Mazcer

C

) Gönül daralacak ve sıkıntılı yerler

MA´ZAD Alemi, giyen kişinin pazusuna gelen alemli elbise

MAZAĞ Çiğnenecek veya çiğnedikleri yemek

MAZAHİR (Mazhar

C

) Mazharlar

Eşyanın görüldüğü, çıktığı yerler

* Nâil olmalar

* Şereflenmeler

MAZAK Darlık

MAZALİM (Mazleme

C

) Haksızlık ve adaletsizlikler

Zulümler

* Adâlet dâiresi

MAZALLE Yol aranılan yer

MAZALLE (C

: Mazâil) (Zıll

dan) Gölgelik yer

MAZALLENİŞİN f

Gölgelikte oturan

MAZA MA MAZA Olan oldu

Geçen geçti

MAZAMÎN (Mazmun

C

) Mânâlar, mefhumlar, kavramlar

* Ödenmesi gereken şeyler

* Cinaslı, nükteli sözler

MAZANNE (Mazınne) Zannolunduğu yer

Zan götüren

* Ermiş sanılan

MAZANNE-İ HAYR Kendisinden yalnız iyilik umulan kimse

MAZANNE-İ SU´ Kendisinden ancak kötülük beklenen kimse

MAZARR Zararlar, ziyanlar

Mazarrât

MAZARRA Meşakkat, zahmet

* Ziyân

MAZARRAT Zararlar

Ziyanlar

Mazârr

M

MAZAYIK (Mazîk

C

) Zor güç işler

* Sıkıntılı ve dar yerler

MAZAZ Musibet, felâket ve belâ acısı

* Acıma, üzülme, kederlenme

MAZBATA Bir toplantıda konuşulanların neticesinin yazılı şekli

Kararnâme

MAZBUT Zabtolunmuş, elegeçirilmiş

* Sağlam

* Yazılmış

Kaydedilmiş

Hatırda tutulmuş

Derli toplu

* Muhâfazalı

Korunmuş

* Belli, belirtilmiş

MAZBUTÂT (Mazbut

C

) Ele geçirilmiş; kaydedilmiş; hatırda tutulmuş şeyler

Mazbut olan şeyler

MAZCA´ (Madca) Yatılacak yer

Mezar, kabir

MAZCER (C

: Mazâcir) Gönül daralacak ve sıkıntılı yerler

MA´ZEL (C: Meâzil) Irak, uzak, baid

MAZEM İki dağ arasında olan dar yol

* Dar olan her yer

MA´ZERET Elde olmadan suç, kabahat işleme

* Mücbir sebeblerini söyleyerek yardım dileme

Özür dileme

MA´ZERETCU f

Özür arıyan

MA´ZERETHÂH f

Özür dileyen

Afvedilmesini isteyen

MA´ZERETMEND f

Özürlü, kusurlu

Mazeretli

MAZFUF Yanında olan şeyleri tamamen tükenmiş olan kimse

MAZG Ağızda çiğneme

MAZGAL yun

Eskiden kale, hisar, sur veya şato duvarlarında açılan iç yanı geniş, dış yanı dar gözleme siperi

MAZHAK (C: Mezâhık) Gülünç kimse

MAZHAR Sahib olma, nâil olma

Şereflenme

* Bir şeyin göründüğü, izhar olunduğu yer

Çıktığı yer

MAZHAR-I ESMÂ Çok sıfatlara ve isimlere mensub hâller kendinde görünen

İsimlere, isimlerinin üzerinde te´sirlerine mazhar (sâhib) olan

* Cenab-ı Hakkın isimlerinin tecellisine mazhar ve âyine olmuş olan

(Cenab-ı Hak insana giydirdiği vücud libasını san´atına mazhar ediyor

İnsanı bir model yapmış

O vücud libasını o model üstünde keser, biçer, tebdil eder, tağyir eder; muhtelif esmasının cilvesini gösterir

L

)
MAZHAR-I İLHÂM Kendine ilhâm olunan

(Arı, hayvan ve insanlara olduğu gibi) Kalbine ilhâm gelen zât

MAZHARİYET Mazhar ve nâil olma

Elde etme

Muvaffakiyet

MAZIG Çiğneyen, çiğneyici

MAZINNE (C: Mezânin) İçinde bir şey olduğu tahmin olunan yer

MAZIR Ekşi, hâmız

MAZİ Geçmiş zaman

Geçen, geçmiş olan

* Gr: Bir işin geçen zamanda yapıldığını bildiren fiil

Fiil-i mâzi

Mazi sigası

(O Kadir-i Mutlak, bütün istikbaldeki acaib-i imkânata muktedirdir

Dünü getiren, yarını getirdiği gibi; maziyi icad eten O Zât-ı Kadir, istikbali dahi icad eder

Dünyayı yapan o Sani-i Hakim âhireti de yapar

M

)
MAZİ-İ NAKLÎ Yalnız işitilen bir şeyi anlatan fiil sigası

"Nuri gelmiş" gibi

MAZİ-İ ŞÂD Neş´eli, sevinçli mâzi

MAZİ-İ ŞUHUDÎ Gözle görünen veya görmüş gibi bilinen bir şeyi anlatan fiil sigası, kipi

"Nuri geldi" gibi

MAZİF Herkese sofrası açık olan ev

Kapısı açık, misafir sever ev

Misafirperver olan hâne

MAZİFE İzâfe olunmuş

* Keder, hüzün, tasa, gam

MAZÎK Dar yer

MA´ZİL Ayrı

Ayrı bir yer

* Uzak

Baid

MAZİLLE Kıldan yapılma büyük çadır

MAZÎM Mazlum

MAZİN Karınca yumurtası

* Bir kabilenin adı

MAZÎR Ekşi, hâmız

MAZÎRE Ayran

MA´ZİRE (C: Meâzir) Özür etmek

MAZİRYUN Şahtere otu

MAZİYAN Kendisinden küçük arklara ayrılan büyük su arkı

MAZİYAT Geçmişler

Geçen zamanlar

MAZİYE Şarap, hamr

* Beyaz iyi bal

* Beyaz ince yumuşak gömlek

MAZÎZ Musibet ve belâya uğramış

Felâket acısına giriftar olmuş

MAZLEME (C

: Mezâlim) Zulüm ve adaletsizlik

Haksızlık

Can yakma

MAZLUM Zulüm görmüş

Kendine zulmedilmiş

* Halim, selim, sakin, sessiz

MAZLUMANE Zulüm görmüşe yaraşır surette

* Sessizce

Sessizlikle

MAZLUMÎN Zulüm görmüş kimseler

MAZLUMİYYET Mazlumluk

Zulüm görmüşlük

* Sessizlik, yavaşlık

MAZMAZ (İbranice) Hz

Muhammed´in (A

S

M

) Suhuf-u İbrahim ve Tevrat´taki ismi

MAZMAZA Gusül veya abdest alırken, elleri yıkadıktan sonra üç kere ağız dolusu su alıp ağızda çalkalamak

MAZMİ Sulanan ekin

MAZMUM (Zamm

dan) Zammolunmuş

İlâve olunmuş

* Yapışmış

* Zamme ile okunan

MAZMUN Meâl

Mâna

Mefhum

* Nükteli, san´atlı, ince söz

* Ödenmesi lâzım olan

* Fık: Gasb, telef veya zulüm sebebi ile ödenmesi lüzum etmiş şey

MAZNUK Nezle olmuş

Nezleli

MAZNUN (Zann

dan) Zannolunmuş

Zan altında bulunan, kendisinden şüphe edilen

* Huk: Bir suç dolayısı ile sorguya çekilen kimse

Sanık

MAZNUNÎN (Maznun

C

) Zan altında bulunanlar

Şüpheli kimseler

MAZRA Ayran

Bir nevi yemek

MAZRAC (C: Mezaric) Eski elbise

MAZRAHÎ Akbaba

* Ulu, şerefli kimse

* Her beyaz nesne

MAZREB Vuracak yer

* İlikli kemik

MAZRUB (Zarb

dan) Zarbolunmuş

Çarpılmış

Dövülmüş

* Basılmış, damgalanmış

* Mat: Çarpılan

(Bak: Madrub)
MAZRUBEYN Birbirine çarpılan iki sayıdan herbiri

MAZRUF Zarflanan

Sarılıp muhafaza edilen

Zarfa konan

MAZRUFÂT (Mazruf

C

) Zarflı olanlar

MAZRUFEN Zarf içinde olarak

Zarflı surette

MAZRUR Zarar etmiş

Ziyan görmüş

MAZRUS Örülmüş, örülerek yapılmış

Diş takımı

MA´ZUB Kötürüm kimse

MAZ´UF Zayıf ve cılız

Zayıflamış

MAZUFE İzâfe olunmuş

MA´ZUL (Azl

den) İşinden çıkarılmış, kovulmuş, azledilmiş

MA´ZULEN Azledilmiş olarak

İşinden çıkarılmış olarak

MA´ZULÎN (Ma´zul

C

) İşinden çıkarılmış olan kimseler

Azledilmişler

MA´ZULİYET Azledilme hâli

Açıkta kalınış

MA´ZUR Özürlü

Özrü olan

MA´ZURİYYET Ma´zurluk

Özürlülük

MA´ZUZ Katı, şiddetli, şedid

MAZZ Nar

MAZZ Gönlün gamdan ve tasadan yanması

* İkrar etmek, kabul etmek, açıktan söylemek

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MEAB Dönülecek yer

Sığınılacak yer

Melce´

MEAB Ayıp yeri

* Ayıp

MEABİD (Bak: Maâbid)
MEAD Ahiret

(Bak: Maâd)
MEADİB (Me´debe

C

) Ziyâfetler

MEADİN (Bak: Maâdin)
MEAHİZ (Me´haz

C

) Me´hazler

Bir şeyin çıktığı veya alındığı yerler

Kaynaklar

MEAKİL (Me´kele

C

) Yenilecek şeyler

Yemekler

Erzâk

MEÂL (Geri dönmek ve rücu eylemek

den) Meydana gelen netice

Mefhum

* Mânası

Kısaca mânası

* Kaymak

* Husul yeri, peyda olunacak yer

* Son, sonuç

(Meâl, te´vilin me´hazi olan "evl" mânasına masdar-ı mimîdir

Bir şeyin varacağı gâye mânasına ism-i mekân da olur ki, te´vilin hasılı demektir

Bundan başka meâl, bir şeyi eksiltmek mânasına da gelir

Onun için örfte bir kelâmın mânasını her vechile aynen değil de, biraz noksaniyle hasılına göre ifade etmeğe de meâl denilmiştir

E

T

)
MEÂL-İ İCMALÎ Kısaca hülâsası, kısaca mânâsı

İcmalî meâl

MEÂLEN Mânâca aynısı olmadan eksiği ile anlaşılan neticesi

Mânaya göre

(Bak: Te´vil)
MEÂLÎ Kısaca mânasına ait

MEALÎ (Bak: Maâlî)
MEALİM (Bak: Maalim)
MEALPERVER f

Mânâlı

* Mâna anlatan

MEÂN Mekân, menzil

MEANN Enli, geniş

* şişman gövdeli kimse

* Hatip

MEAR Arlanacak, utandıracak şey

MEAR Saç ve sakalın dökülmesi

MEARİB İhtiyaçlar, hâcetler, lüzumlu ve istenen şeyler

İstekler

MEARİC (Mi´rac

C

) Mi´raclar

Merdivenler

Çıkılacak yerler

MEARİC SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 70

Suresi olup Seele veya Mevaki Suresi de denir ve Mekkîdir

MEARRE Keffaret, diyet

* Elem, meşakkat, dert, günah

MEASİ (Bak: Maâsi)
MEASİM Günahlar

* Günah işlenecek yerler

MEASİR (Me´sere

den) Güzel eserler

Nişanlar

İzler

MEASİR-İ BERGÜZİDE Seçme güzel eserler, izler, nişanlar

MEASS Çok cür´etli

Hiç çekinmeyen

MEASS Talep mevzii, isteme yeri

MEAYİB Kusurlar, ayıblar, lekeler

(Bak: Maâyib)
MEAZ (Bak: Maâz)
MEAZİB (Mi´zab

C

) Oluklar

Su yolları

MEAZİF Sazlar

Çalgılar

Saz âletleri

MEAZİN (Me´zene

C

) Ezan okunan yerler

MEAZİR Perdeler

Hicablar

* Özürler

MEAZİR (Mi´zer

C

) Peştemallar

MEBAD (Mebâdâ) f

Sakın, olmaya ki

MEBADİ (Mebde

C

) Mebdeler, başlangıçlar, ilk unsurlar

* Çekirdekler

* Prensipler

MEBADİ-İ ZARURİYYE Bir hakikat tam bilinmeden önceki isbat edici zaruri emâreler, başlangıçlar, hazırlıklar

(Bak: Hads)
MEBAHİS Bahisler

Mebhaslar

* Araştırma yerleri

MEBAHİS-İ İLMİYE İlmi bahisler

MEBAL (Bevl

den) Sidiğin çıktığı yer

MEBALİĞ (Meblâğ

C

) Paralar, akçeler

MEBANİ Temeller

Esaslar

* Yapılar

Binâlar

MEBANİ-İ KELÂM Sözün esâsını teşkil eden şeyler

MEB´AS (C

: Mebâis) Yollanma, gönderilme

MEB´AT Yaban sığırının yatağı

* Davar ve deve yatağı

* Mekân, menzil

ME´BAZ (C: Meâbiz) Diz altındaki çukur

MEBDE´ Baş taraf

Başlangıç

Başlama

* Kaynak

Kök

Temel

Esas

MEBDE-İ SUKUT Sukutun başlangıcı

Düşüşün mebdei

MEBDEİYET Başlangıç olma işi

ME´BELE Deve duracak yer

* Devesi çok olan yer

MEBERRAT (Meberre

C

) Sevab için, hayır kazanmak için yapılan işler

MEBERRE (C

: Meberrât) Sevab için, hayır kazanmak için yapılan iş

MEBERRET Nöbet şekeri

MEBGA Talep mevzii, isteme yeri

MEBGUZ Sevilmemiş

Buğzedilmiş

Nefret edilmiş

MEBHAS Kısım

Bahis

Fasıl

Bir mes´eleye âid söz

* Arama, araştırma yeri

* Bir şeyin arandığı yer

MEBHUR Nefes darlığına mübtelâ olan, hırhır soluyan

MEBHUS Bahsolunan

Bahsolunmuş

Evvelce bahsi geçmiş

MEBHUS-ÜN ANH Sözü geçmiş şey

Bahsolunan şey

MEBHUT Hayretle, şaşkın, mütehayyir

Sersem

MEBİ´ (Bey´

den) Satılmış şey

MEBİT (Beyt

den) Geceleyin kalınacak yer

Geceliyecek yer

MEBİZ (C

: Mebâyiz) Tıb: Yumurtalık

MEBKALE (C: Mebâkıl) Sebzevat yetiştirilen yer

MEBLAĞ Para, mevcud para miktarı

* Yetişmek

MEBLEVLE (MİBVELE) İçine bevledilen kap

MEBLU´ (Bel´

den) Yutulmuş

MEBLUL Nemli, yaş

Islak, ıslanmış

MEBNA Temel

Yapı yeri

* Üss-ül esas

Asıl ve esas

MEBNİ Yapılmış

Kurulmuş

* Bir şeye dayanan

Nazar ve itibâr ve isnad olunarak

*

den dolayı

e binâen

* Gr: Son harfi harekesi değişmeyen kelime

Tasrife tâbi olmayan (fiil çekimine uğramıyan) kelime

MEBRADE Soğukluk

* Soğukluk verecek zaman ve mekan

MEBREZ Abdesthâne

MEBRUD Soğuk, soğumuş

MEBRUK Tebrike şâyeste kimse

Tebrike değer nesne

MEBRUR Hayırlı

Makbul

Beğenilmiş

Sadık olmakla makbule geçmiş olan

MEBRUZ Gösterilmiş, ibraz olunmuş

* Açılmış mektub

MEBSEM (C: Mebâsim) Tebessüm etmek, hafif gülümsemek

MEBSUS Dağılmış

Yayılmış

Herkesçe duyulmuş

şayi´ olmuş

MEBSUT Açılmış

Yayılmış

Serilmiş

* Mufassal

Etraflıca beyan olunan

Bast olunmuş

Uzun uzadıya anlatılmış

MEBSUTEN Mebsut olarak

MEBSUTEN MÜTENASİB Birbirlerine nisbetli olan iki şeyden birinin artmasıyla, diğerinin de aynı nisbetle artması; veya eksilmesiyle diğerinin de eksilmesidir

Doğru orantılı

MEBŞURE Yüzü ve vücudu güzel yaratılmış kadın

MEBŞUŞ (C

: Mebâşiş) Silinmiş

İzi eseri kalmamış

MABTAHA (C: Mebâtıh) Kavun karpuz ekecek yer

MEBTUN Karnı hasta olan kimse

MEBTUŞ Tutulmuş

* Hışım olunmuş

MEBTUT Kesilmiş ve ayrılmış

MEBTUTE Fık: Üç talak ile boşanmış olan kadın

MEB´UC Karnı delinmiş

MEB´US Gönderilen

Ba´s edilen

* Halk arasından seçilerek Millet Meclisine âzâ edilen

* Allah tarafından gönderilmiş olan

* Öldükten sonra diriltilen

MEB´USÂN f

Meb´uslar

Milletvekilleri

MEB´USİYET Mebusluk

Milletvekilliği vazifesi

MEBYET Geceliyecek yer

Gece vakti kalınacak yer

MEBZUL Bol

Çok sarf olunan

Ucuz

MEBZULÎ Bolluk, çokluk, kesret

MEBZULİYYET Ucuzluk

Bolluk

MEBZULİYYET-İ ELVAN Renk bolluğu

MEC´ Hurmayı sütle ıslatıp yemek

MECA´ Açlık

MECAA Hilebazlık etmek, hile yapmak

MECADİF (Micdâf

C

) Kayık veya sandal kürekleri

MECADİL (Micdel

C

) Köşkler, kasırlar

MECAE (Mecâet) Açlık

Acıkma

MECAL Tâkat

Güç

Kuvvet

* İktidar

İmkân

* Fırsat

MECALÎ (Meclâ

C

) Aynalar

MECALİS Meclisler

Toplantılar

Toplantı yerleri

MECAMİ´ (Mecmua

C

) Mecmualar

Dergiler

MECAMİR (Micmer

C) İçlerinde tütsü yakılan kaplar, buhurdanlar

MECANE Ne bulursa sakınmadan yapmak

Mecnunluk

MECANİK (Mencenik

C

) Mancınıklar

(Bak: Mancınık)
MECANİN Mecnunlar

Deliler

MECARÎ (Mecrâ

C

) Mecralar

Su yolları

Su yatakları

MECAZ Yerinden ve haddinden tecavüz etmek

Hududunu aşmak

* (Cevaz

dan) Geçecek yer

Yol

* Edb: Hakiki mânâsı ile değil de ona benzer başka bir mânâ ile veya istenileni hatırlatır bir kelime ile konuşmak

İstenilene benzer bir mâna ifadesi

Meselâ: Bazı Hadis-i Şeriflerde dünyaya nezâret eden iki melâikenin öküze ve balığa benzetildiği gibi

Edebiyat: Lügatı´nın, "Mecaz" Maddesinde şu tafsilât vardır: Bir kelime, kendi mânasında kullanılırsa; hakikat olur

Eğer bir münasebetle asıl mânasından başka bir mânada istimâl edilir ve kendi mânasında kullanılmasında "karine-i mânia" bulunursa mecaz´dır

Meselâ; tahta kelimesi ağaçtan satıh mânasına olduğu halde hakikattır

Fakat yazı levhası mânâsına kullanılır

Faraza, Muallim tarafından talebeye "tahta başına geç" denilirse, mecaz´dır

Çünkü, levhanın tahtadan yapılmış olması münasebeti ile, bir de başına geçilecek tahtanın ancak yazı tahtası olup döşeme ve tavan tahtalarının başına geçilemiyeceği karine-i mâniası ile, o kelime hakikat mânâsından mecâz mânâsına naklolunmuştur

Nakildeki münasebete alâka denilir

Alâkası teşbih olan mecazlar istiâre, başka türlü alâkası bulunanlar da mecaz-ı mürsel´dir

Mecaz-ı mürselin alâkaları teşbihten başkadır ve en meşhurları şunlardır:1- Hulul : Hakikat ve mecaz mânalarında birinin ötekine mahal olmasıdır

(Derse girildi) denildiği vakit, hâl olan dersin söylenip onun mahalli bulunan dershânenin kasdedilmesi

(Yemekhâneye indi) denilince de, mahal bulunan yemekhânenin zikrolunup yemeğe inildi, denilmek istenmesi gibi

Mânâca cüz´i bir fark ile buna, zarfiyyet, mazrufiyyet alâkası da diyebiliriz

2- Sebebiyyet, müsebbebiyyet : Hakiki ve mecazi mânâlardan birinin diğerine sebeb müsebbeb olmasıdır

"Bir muharrir, kalemiyle geçinir" cümlesinde sebeb olan kalemin zikredilip müsebbeb olan yazı ücretinin kasdedilmesi; kar yağarken söylenilen "bereket yağıyor" cümlesindeki müsebbeb olan bereketin zikredilip, sebeb olan karın murad edilmesi gibi

3- Cüz´iyyet, külliyet : Hakikat ve mecaz mânâlarından biri, diğerinin cüz´ü olmasıdır

Diğer bir tabir ile; bir şeyin bütünü kasdedilmesidir

"Marmaradan her yelkenUçar gibi neş´eli"beytindeki yelken kelimesi gibi

(ki, onun zikriyle bütünü söylenip parçası, yahut parçası söylenip bütünü bulunan kayık murad edilmiştir)

4- Itlâk ve takyid : Hakikat ve mecaz mânâlarından birinin mutlak yâni umuma; o birinin mukayyed, yâni hususa delâlet eder olmasıdır

Hayvan kelimesindeki mânâ umumidir

Hayvan deyip de meselâ "At" ı murad etmek onu mukayyed bir mânâda kullanmak demek olacağından "Mecaz" olur

5- Kevniyyet : Bir şeye eski hâlinin ismini vermektir

Bir vâlidenin, yetişmiş oğluna; "bizim çocuk" demesi gibi

6- Evveliyyet : Bir şeyi sonra olacağı isim ile zikretmektir

Tıbbiye ve deniz mekteblerine yeni girmiş talebeye "Doktor ve Kaptan" denilmesi gibi

(Mecaz ilmin elinden cehlin eline düşerse, hakikate inkılâb eder, hurâfata kapı açar

S

)
MECAZ-I MÜRSEL Edb: Kelimenin asıl mânâsıyla mecazî mânâsı arasında benzerlik bulunmasından başka bir alâka bulunmasıyla olan mecazdır

MECAZE Cevizlik yer

MECAZEN Mecaz olarak

Gerçek değil de mecaz yoliyle

MECAZÎ Mecazla ilgili

MECAZİB (Meczub

C

) Meczublar

Cezbeye tutulmuş olanlar

MECBE Geniş ve işlek yol

MECBEE Mantar yetişen yer

MECBUB Hayası ve zekeri kesilmiş

MECBUL(E) (Cibillet

den) Yaratılmış

Yaratılışında bir hâl veya sıfat bulunan

MECBUR Zor görmüş

Zorla bir işe girişmiş

İcbar görmüş

* Hatırı alınmış, gönlü yapılmış

(Hakiki manası: Kırıldıktan sonra bütünlenmiş

)
MECBUREN İster istemez

Cebirle

Zaruret icâbı

Zorla

MECBURÎ Zor altında, ister istemez, yapma mecburiyetinde

MECBURİYET Zora tutulma

Mecburluk

MECC Ağızla su püskürmek

* Sulu şeyler atmak ve saçmak

MECCAN Parasız, karşılıksız, ücretsiz, bedâva, meccânen

MECCANEN Ücretsiz, parasız

MECCANÎ Bedavacı

Parasız

MECCANİYET Ücretsizlik, meccanilik

MECD Büyüklük

Azamet

* şeref, itibar

MECDERE Lâyık olacak mekân

MECDEYE Kıtlık yeri

MECDUD Rızkı bol, nasibli, bahtiyar

* Kesilmiş, maktu

MECDUL Sağlam ve muhkem şey

* Sağlam yapılı ve kemikli kimse

* Bükülmüş

MECDUR Tıb: Çiçek çıkarmış kimse

ME´CEL (C: Meâcil) Su toplanan yer

MECELLAT (Mecelle

C

) Mecmualar, kitaplar, dergiler

MECELLE Mecmua

Fikir topluluğu

Risale

Kitab

Hikmetli sahife

* Fıkıh kitabının muâmelât kısmının toplu bir parcası

* İslâm Hukukuna dâir bir mecmua

MECENNE Kalkan, siper

* Delilik, mecnunluk, divanelik

MECER Koyunun karnındaki kuzu büyüdükçe durmaya kadir olmaması

* Büyük asker

* Susuzluk

MECERRE (Mecerret-üs Sema) Kehkeşan, Samanyolu denilen büyük, parlak yıldız kümesi

MECFER Beli kalın olan at

MECHEL (C

: Mecâhil) Belirtisiz, işaretsiz, nişansız

* Yolu ve izi olmayan çöl

MECHELE Birini câhilliğe sevkeden şey

MECHUD (Cehd

den) Çalışmış uğraşmış, didinmiş, cehdetmiş

* Kuvvet, kudret, güç

MECHUL Bilinmeyen

Belli olmayan

MECHUL-ÜL AHVAL Kimin nesi olduğu bilinmeyen kimse

MECHUL-ÜN NESEB Kimin çocuğu olduğu bilinmeyen kişi

MECHULAT (Mechul

C

) Mechul olan ve bilinmeyen şeyler

MECHULİYET Bilinmezlik, mechullük

MECHURE Harf, hareke ile okunduğu vakit, nefesin hapsolunup sesin âşikâr olmasında okunan harfler

Bu harfler nefesi kendileri ile cereyandan men´ederler

MECHURİYE Aşikâre olunmuş, açıklanmış, meydana konulmuş

MECİ (Meciyyen) Gelme, geliş

MECİD Azametli

Şerefli

Gâlib

* Esmâ-i İlâhiyedendir

MECİDİYE Sultan Abdülmecid zamanında 1840´da basılmış 20 kuruş değerinde gümüş para

MECL Elin kabarması

* Balta gibi bir nesne tutmaktan veya çalışmaktan dolayı elin kabarıp nasırlanması

MECLA (C

: Mecâli) Ayna, mir´at

* Çıkma ve görünme yeri

* Başın tepesinde kıl bitmeyen yer

MECLEB Beyaz çiçekli bir otun adı

(Adam boyu uzar ve yaprağı zerdaliye benzer

)
MECLİS Oturulacak, toplanılacak yer

* Görüşülecek bir mes´ele için bir araya gelmiş insan topluluğu

* Devlet işlerini görüşmek üzere Millet Vekillerinin toplandıkları büyük bina

MECLİS-İ A´YÂN Osmanlı İmparatorluğu zamanında hükümet tarafından seçilmiş olan meclis

(Bunun karşılığı, zamanımızda, senato meclisidir

)
MECLİS-İ MEBUSAN Halk tarafından seçilen meb´usların meclisi

Millet Meclisi

MECLİS-İ ÜLFET Konuşma meclisi

MECLİS-İ VÜKELÂ Kabine toplantısı

Bakanlar kurulu toplantısı

MECLİS-ARA f

Meclisi süsleyen

MECLİS-EFRUZ f

Meclisi parlatan

Meclisi aydınlatan

MECLİS-FÜRUZ f

Meclisi parlatan

Meclisi aydınlatan

MECLİSÎ Meclisle alâkalı

Meclise ait

MECLİSİYAN Meclis ehli

Mecliste bulunan âzâlar

MECLUB Celbolunmuş

Çekilmiş

Kapılmış

* Tarafdarlığı kazanılmış kimse

* Aşık

Tutkun

MECLUBİYET Tutkunluk, meclubluk

MECLÜVV Parlak, cilâlı

Mücellâ

MECMA´ Toplanılacak yer

Kavuşulan yer

MECMA-İ ALEYH Hakkında toplanılan, ittifak edilen, birleşilen şey

MECMA-I EKBER En büyük toplanma yeri

Mahşer

MECMA-I HAKAİK Hakikatlerin toplandığı yer

Hakikatlerin merkezi

MECMA-ÜL EZDÂD Zıtların toplandığı yer

* Mutlak hürriyet

MECMA-ÜL KÜLL Hepsinin toplandığı yer

MECMECE Yazının karışık olması

* Kalbinde olanı demek isteyip, yine demeyip gizlemek

MECMEDE Buzluk, karlık

MECMU´ Bütün, hepsi

Topluca

Yığılmış

Cem´ olunmuş

Bir araya getirilmiş şey

MECMUA Toplanıp biriktirilmiş, tertip ve tanzim edilmiş şeylerin hepsi

* Seçilmiş yazılardan meydana getirilen kitap

Risâle

* Kolleksiyon

MECMUAN Toptan, birden, toplu olarak

MECMUAT-ÜL AHZAB Şeyh Ahmed Ziyaeddin-i Gümüşhanevî´nin üç ciltlik bir duâ mecmuası

MECMUİYYET Topluluk

Bütünlük

Tamlık

MECNEB Çok şey

MECNUB Güney rüzgârı yetişen kişi

* Akciğer zarı iltihabı olan kişi

MECNUN Deli

Çılgın

* İnsanlara çok hususta uymayan

* Birini çok fazla sevip aklını kaçıran

Âşık

MECNUNANE f

Delice, divanece

Mecnunlara ve delilere yakışır surette

MECNUNİYET Delilik

Mecnunluk

MECR Bir nesneyi devenin karnındaki yavrusuna bey´etmek

Devenin karınındaki yavrusunu bir malla değiştirmek

* Çokluk asker

* Akıl

MECRA Suyun aktığı yol

Su yolu

Kanal

* Cereyan eden yer

* Bir haberin yayılma yolu

* Bir şeyin dolaştığı yer

MECRUH Yaralı

Yaralanmış

* Huk: İnandırıcı sözlerle çürütülmüş fikir, davâ

MECRUHÎN (Mecruh

C

) Yaralılar

Yaralanmış olanlar

MECRUR Sürüklenmiş

* Gr: Başında harf-i cer bulunan kelime

İzafet halinde son kelime

Cerr´li okunan kelime

(i, ı diye okunan kelime, yani esreli)
MECS Ovmak

Dibagat etmek

MECUBE Cevap

MEC´UL Yapılmış

Meydana çıkarılmış

İkame ve ihdas olunmuş olan

ME´CUR Karşılık almaya, mükâfata hak kazanmış kimse

* Kiraya verilen

MECUS Kulakları küçük olan adam

* Ateşe tapan kişi

MECUSİ Çok eskiden yaşamış, kulağı küçük olan birisinin adıdır

Ateşperestlik âyinine sebeb olduğundan "Ateşperestlere" bu isim verilmiştir

* Eski İran dini olan Mecusilikten olan kimse

MECUSİYÂN (Mecusi

C

) Mecusiler

Ateşe tapanlar

MECUSİYET Mecusilik

MECVED Doymaya yakın olmak

* Yağmur taneleri değmiş cisim

MECZİR (C: Mecâzir) Deve boğazlayacak yer

MECZUB Başkasının te´siri ile hareket hâlinde olan

Cezbedilmiş

Aklı gitmiş olan

Aşk-ı İlahî ile kendinden geçmiş

* Deli

Divane

Mecnun

(Sultan Mehmed Fatih´in zamanında hikâye edilen meşhur ve mânidar "Cibâli Baba kıssası" nev´inden olarak bir kısım ehl-i velâyet, zâhiren muhakemeli ve âkıl görünürken, meczubdurlar

Ve bir kısmı dahi; bâzan sahvede ve daire-i akılda görünür, bâzan aklın ve muhakemenin haricinde bir hâle girer

Şu kısımdan bir sınıfı; ehl-i iltibastır, tefrik etmiyor

Sekir hâlinde gördüğü bir mes´eleyi hâlet-i sahvede tatbik eder, hatâ eder ve hatâ ettiğini bilmez

Meczubların bir kısmı ise; indallah mahfuzdur, dalâlete süluk etmez

Diğer bir kısmı ise, mahfuz değiller; bid´at ve dalâlet fırkalarında bulunabilirler

Hattâ, kâfirler içinde bulunabileceği ihtimal verilmiş

İşte; muvakkat veya dâimi meczub olduklarından, mânen ´"mübarek mecnun" hükmünde oluyorlar

Ve mübarek ve serbest mecnun hükmünde oldukları için, mükellef değiller

Ve mükellef olmadıkları için muahaze olunmuyorlar

Kendi velâyet-i meczubaneleri bâki kalmakla beraber, ehl-i dalâlete ve ehl-i bid´aya tarafdar çıkarlar, mesleklerine bir derece revaç verip, bir kısım ehl-i imânı ve ehl-i hakkı, o mesleğe girmeye meş´umane bir sebebiyet verirler

M

)
MECZUBÎN (Meczub

C

) Meczublar

Deliler, mecnunlar

Cezbeye gelmiş olanlar

MECZUM Kat´i niyet edilmiş, cezmolunmuş

Kat´i karar verilmiş

* Gr: Son harfi harekesiz okunan kelime

Cezimli kelime

(İlim, kilim, kitab kelimelerinin son harflerinin okunduğu gibi

)
MECZUM (Cüzam

dan) Cüzam hastalığına tutulmuş kimse

MECZUR Cezr olunmuş, kare kökü alınmış sayı

(On sayısı yüz sayısının meczurudur, yani kare köküdür

)
MECZUZ Kesilmiş, münkatı´

MEÇ Ateşli silahların icadından evvel kullanılan harp âletlerinden biri

Keskin olmayan tâlim kılıcı, uzun ve ince kılıç

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

ME´D Yumuşak taze ot

* Titremek

* Sallanmak

MEDA Mesafe, nihâyet

Son

MEDE-D-DÜHUR Dünyanın sonuna kadar

MEDACİ´ Yatacak yerler

(Bak: Madcâ´)
MEDAFİ´ (Medfa

C

) Ask: Toplar

MEDAFİN (Medfen

C

) Mezarlar, kabirler

Gömülecek, defnolunulacak yerler

MEDAHEK (Bak: Madhek-Mudhike)
MEDAHİL (Medhal

C

) Girişler

Girilecek yerler

MEDAİH Medhetmeler

Övmeler

Medhedişler

MEDAİN (Medayin) Şehirler, medineler

Büyük memleketler

* Şimdi harabe olup İslâmiyyetten evvel yaşamış Kisralıların Nuşirevan zamanında kurdukları merkez-i hükümetleri olan büyük şehir

Peygamber Hz

Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm´ın doğduğu gece bu şehirdeki büyük sarayın eyvanları yıkılmıştı

MEDAK Bir şeyi ezmekte kullanılan yassı taş

MEDAMİ´ Göz yaşları

* Gözler

MEDAMİ´-İ HİCRAN Hicran gözyaşları

Ayrılık gözyaşları

MEDAR Sebeb, vesile

* Bir şeyin etrafında döneceği nokta

Bir şeyin devredeceği, üzerinde hareket edeceği yer

* Gezegenlerin gezerken hareket noktalarının çizdiği dâire

(Dünya, güneş etrafında seyrederken medar-ı senevîsi bir dâireyi andırır

)
MEDAR-ÜL AYN Göz çukuru

MEDAR-I FAHR İftihara sebeb olan

Övmeğe vesile

MEDAR-I İBRET İbret almağa yarıyan

MEDAR-I MAİŞET Geçim vasıtası

MEDAR-I SENEVÎ Dünya, güneş etrafında seyrederken çizdiği farazi dâire

MEDAR-I TAAYYÜŞ Maişet tedarikine sebeb olan, geçim vesilesi

MEDARE Kova gibi dikip su çekmekte kullanılan deri

MEDARİC (Medrec ve Medrece

C

) Merdivenler

* Meslekler, yollar

MEDARİS Medreseler

Ders okunan yerler

Talebe-i ulumun ikametgâhları

Din, imân, ahlâk dersi ve fenni ilim okutulan ve aynı zamanda talebenin ikamet ettiği mektebler

MEDAS Harman yeri

MEDASE Harman yeri

MEDAYİH Medhe lâyık işler ve hareketler

MEDAYİH-İ BÂHİRE Çok açıktan birisini veya bir şeyi övmek, medhetmek

MEDAYİN (Midyân

C

) Dâima borçlanan kimseler

MEDBEE (MEDBE) Kabaklık, kabağı çok olan yer

* Kul, abd

MEDBUG Dibâgat olunmuş, tabaklanmış

MEDBUR Zengin

Malı mülkü ve serveti çok olan

* Yaralı, mecruh

MEDCEN Bulutlu gün

MED Uzatma, çekme

Yayma ve döşeme

* Çoğaltmak

* Bir şeye dikkatlice bakmak

* Nihayet, son

* Sönmek

Bir şeyi söndürmek

* Yardım etmek, mühlet vermek

* Yâr ve yâver olmak

* Tarlaya fışkı ve gübre dökmek

* Sel suyu

MEDD-İ BİSAT Kilim yayma, halı serme

MEDD-İ NAZAR Uzağa bakma

Gözün görebildiği kadar göz alımı

MEDD-İ YED El uzatma

MEDD İŞARETİ Harekenin uzun okunacağını gösteren işaretin adı

* Hemze ile elifin birleşmesi

MEDDAH (Mübalâga ile) Çok çok medheden, sena eden

* Edb: Taklidli hikâyelerle halkı eğlendiren hikâyeci

MEDD Ü CEZİR Coğ: Deniz sularının kabarması ve tekrar geriye çekilmesi

MEDED İnayet, yardım, imdad, eman

Eyvah

MEDEDCU f

Meded isteyen, yardım arayan

MEDEDCUYANE f

Medet isteyene, yardım arayana yakışacak surette

MEDEDHÂH f

Meded isteyen, yardım bekleyen

MEDEDHÂHÎ f

Meded arayıcılık, yardım isteyicilik

MEDEDKÂR f

Yardımcı, muin, nâsır

Nusret veren

MEDEDKÂRANE f

Medet ve yardım edercesine

MEDEDKÂRÎ f

Yardımcılık

MEDEDRES f

Yardımcı

İnâyet eden

Yardım eden

Mededresân da denir

MEDEDRESANÎ Yardımcılık

Yardım ve inâyet edicilik

MEDE-L-BASAR Gözün görebildiği kadar

MEDE-L-EYYAM Günlerin sonuna kadar

MEDENİ Faziletli, terbiyeli, kibâr

* Medineli

Şehirli

* Kur´an-ı Kerimin Medine şehrinde nâzil olan âyet ve sureleri

MEDENİ-İ BİTTAB´ Doğuştan, yaradılıştan huyları ile medeni oluş

* Cenab-ı Hakkın yaratması ile tab´an iyi huylu, kibar, faziletli kimse

MEDENİYET Adaletseverlik, insanca iyi ve ferah yaşayış

Şehirlilik

Yaşayışta, içtimaî münâsebetlerde, ilim, fenn ve san´atta tekâmül etmiş cemiyetlerin hâli

* İslâmiyetin emirlerine göre, usulü dâiresinde yaşayış

(Küre-i arzı bir köy şekline sokan şu medeniyet-i sefihe ile gaflet perdesi pek kalınlaşmıştır

Tâdili, büyük bir himmete muhtaçtır

Ve keza, beşeriyet ruhundan dünyaya nâzır pek çok menfezler açmıştır

Bunların kapatılması ancak Allah´ın lutfuna mazhar olanlara müyesser olur

M

N

)(Sual: Sen eskiden şarktaki bedevi aşâirde seyahat ettiğin vakit, onları medeniyet ve terakkiyata çok teşvik ediyordun

Neden, kırk seneye yakındır, medeniyet-i hâzıradan "mimsiz" diyerek hayat-ı içtimaiyeden çekildin, inzivâya sokuldun Elcevab: Medeniyet-i hâzıra-i Garbiye, semâvi kanun-u esasilere muhalif olarak hareket ettiği için seyyiatı hasenatına; hatâları, zararları, fâidelerine râcih geldi

Medeniyetteki maksud-u hakiki olan istirahat-ı umumiye ve saadet-i hayat-ı dünyeviye bozuldu

İktisad, kanaat yerine israf ve sefahet

ve sa´y ve hizmet yerine tenbellik ve istirahat meyli galebe çaldığından, biçâre beşeri hem gayet fakir, hem gâyet tenbel eyledi

Semâvi Kur´anın kanun-u esasisi $_ $_ $ ferman-ı esasisiyle: "Beşerin saadet-i hayatiyesi, iktisad ve sa´ye gayrette olduğunu ve onunla beşerin havas, avâm tabakası birbiriyle barışabilir

" diye Risale-i Nur bu esası izaha binaen kısa bir-iki nükte söyleyeceğim:Birincisi : Bedevilikte beşer üç-dört şey´e muhtaç oluyordu

O üç-dört hâcatını tedarik etmiyen on adette ancak ikisi idi

Şimdiki garb medeniyet-i zâlime-i hâzırası su´i-i istimâlât ve israfat ve hevesatı tehyic ve havâic-i gayr-i zaruriyeyi, zaruri hâcatlar hükmüne getirip görenek ve tiryakilik cihetiyle şimdiki o medeni insanın tam muhtaç olduğu dört hâcâtı yerine, yirmi şey´e bu zamanda muhtaç oluyor

O yirmi hâcatı tam helâl bir tarzda tedarik edecek yirmiden ancak ikisi olabilir

Onsekizi muhtaç hükmünde kalır

Demek bu medeniyet-i hazıra insanı çok fakir ediyor

O ihtiyaç cihetinde beşeri zulme, başka haram kazanmağa sevk etmiş

Biçâre avâm ve havas tabakasını dâima mübarezeye teşvik etmiş

Kur´anın kanun-u esasisi olan "vücub-u zekât, hurmet-i riba" vasıtasiyle avâmın havassa karşı itâatini ve havassın avâma karşı şefkatini te´min eden o kudsi kanunu bırakıp burjuvaları zulme, fukaraları isyana sevk etmeğe mecbur etmiş

İstirahat-ı beşeriyeyi zir ü zeber etti!

İkinci Nükte : Bu medeniyet-i hâzıranın hârikaları, beşere birer ni´met-i Rabbaniye olmasından, hakiki bir şükür ve menfaat-ı beşerde istimâli iktiza ettiği halde, şimdi görüyoruz ki: Ehemmiyetli bir kısım insanı tenbelliğe ve sefahete ve sa´yi ve çalışmayı bırakıp istirahat içinde hevesatı dinlemek meylini verdiği için sa´yin şevkini kırıyor

Ve kanaatsizlik ve iktisadsızlık yoluyla sefahete, israfa, zulme, harama sevkediyor

Meselâ Risale-i Nurdaki "Nur Anahtarı"nın dediği gibi: Radyo büyük bir ni´met iken, maslahat-ı beşeriyeye sarf edilmek ile bir mânevi şükür iktiza ettiği halde, beşte dördü hevesata, lüzumsuz malâyani şeylere sarf edildiğinden; tenbelliğe, radyo dinlemekle heveslenmeğe sevk edip, sa´yin şevkini kırıyor

Vazife-i hakikiyesini bırakıyor

Hattâ çok menfaatli olan bir kısım hârika vesait, sa´y ve amel ve hakiki maslahat-ı ihtiyac-ı beşeriyeye istimâli lâzım gelirken, ben kendim gördüm; ondan bir-ikisi zaruri ihtiyâcata sarf edilmeğe mukabil, ondan sekizi keyf, hevesat, tenezzüh, tenbelliğe mecbur ediyor

Bu iki cüz´i misâle binler misâller var

Elhâsıl : Medeniyet-i garbiye-i hâzıra, semâvi dinleri tam dinlemediği için, beşeri hem fakir edip ihtiyacatı ziyadeleştirmiş

İktisad ve kanaat esasını bozup israf ve hırs ve tama´ı ziyadeleştirmeğe; zulüm ve harama yol açmış

Hem beşeri vesait-i sefahete teşvik etmekle o biçare muhtaç beşeri tam tenbelliğe atmış

Sa´y ve amelin şevkini kırıyor! Hevesata, sefahete sevk edip ömrünü faidesiz zâyi ediyor

Hem o muhtaç ve tenbelleşmiş beşeri, hasta etmiş

Su´-i istimâl ve israfat ile yüz nevi hastalığın sirayetine, intişarına vesile olmuş

Hem üç şiddetli ihtiyaç ve meyl-i sefahet ve ölümü her vakit hâtıra getiren kesretli hastalıklar ve dinsizlik cereyanlarının o medeniyetin içlerine yayılmasiyle intibaha gelip uyanmış beşerin gözü önünde ölümü idam-ı ebedi suretinde gösterip, her vakit beşeri tehdid ediyor

Bir nevi cehennem azâbı veriyor

İşte bu dehşetli musibet-i beşeriyeye karşı Kur´an-ı Hakim´in dörtyüz milyon talebesinin intibahiyle ve içinde semâvi, kudsi kanun-u esasileriyle bin üçyüz sene evvel gösterdiği gibi, yine bu dörtyüz milyonun kendi kudsi esasi kanunlariyle beşerin bu üç dehşetli yarasını tedavi etmesini; ve eğer yakında kıyamet kopmazsa, beşerin hem saâdet-i hayat-ı dünyeviyesini, hem saadet-i hayat-ı uhreviyesini kazandıracağını; ve ölümü, idam-ı ebediden çıkarıp âlem-i nura bir terhis tezkeresi göstermesini ve ondan çıkan medeniyetin mehasini, seyyiatına tam galebe edeceğini ve şimdiye kadar olduğu gibi; dinin bir kısmını, medeniyetin bir kısmını kazanmak için rüşvet vermek değil, belki medeniyeti ona, o semavî kanunlara bir hizmetkâr, bir yardımcı edeceğini Kur´an-ı Mu´ciz-il-Beyan´ın işarat ve rumuzundan anlaşıldığı gibi, Rahmet-i İlâhiyeden şimdiki uyanmış beşer bekliyor, yalvarıyor, arıyor!

R

N

)
MEDENK f

Kapı sürgüsü

Kilit

MEDER Tezek, toprak tezeği

* Çakıl

Kuru çamur

Kuru balçık

* Köy, mahalle

MEDFA´ (C

: Medâfi´) Ask: Top

MEDFEE Deve sürüsü

Çok miktar deve

MEDFEN Mezar

Defnedilen, gömülen yer

MEDFU´ Dışarı çıkarılmış, def olunmuş, kovulmuş

* Verilmiş, vezneden çıkarılmış

MEDFUAT (Medfu´

C

) Defedilip dışarı çıkarılmış olanlar

* Sarfedilmiş ve verilmiş paralar

Harcanan veya kasadan çıkan paraların, hesap defterinde kaydedildiği hâne

MEDFUN Defnedilmiş

Gömülmüş

MEDH Birisinin iyiliğini, iyi vasıflarını söylemek

Övmek

MEDH Büyük bahşiş

MEDHA Deve kuşunun yumurtladığı yer

MEDHA Övmek, medhetmek

MEDHAL Girilecek taraf

Dahil olacak yer

* Giriş

Esere başlangıç

Önsöz

Mukaddeme

MEDHALDAR f

Bir işte parmağı olan

Bir işe karışmış olan

MEDHAZA (C: Medâhız) Ayak kayacak yer

MEDHENE Yağhâne

MEDHİYAT (Medhiye

C

) Medh etmeler, övmeler

MEDHİYE Birini medhetmek için yazılan yazı

MEDHUL (Dahl

den) Ayıplanacak kusuru olan

* Dile düşmüş

* Kendisine birşey girmiş olan

MEDHUN f

Tabaklanmış deri

MEDHUR Uzaklaştırılmış veya kovulmuş olan

Tardedilmiş olan

MEDHUŞ Dehşete uğramış

Şaşırmış

Korkmuş

MEDHUŞÂNE Ürkmüş gibi

Ürkmüş bir hâlde

MED´Î Dâvet edilmiş, davetli

Çağrılmış

MEDİ (C: Emdiye) Bir yerde birikip toplanmış su

MEDİBB Selin aktığı yer

MEDİD Devamlı

Çok uzun süren

* Uzatılmış

Çekilmiş

MEDÎH Keskin

MEDÎH (Medh

den) Övmeye ve medhetmeye sebeb olan şey

Övme mevzuu

MEDİHA Medih için yazılan kaside, övme

MEDİHAGÛ f

Medheden, öven

MEDİHASENC f

Medihnâme yazan, övücü yazılar yazan

MEDÎN Borçlu

* Kul, köle, abd

MEDİNE Şehir

* Hicazda Hz

Peygamberin (A

S

M

) türbesi bulunan şehirdir

Buranın İslâmiyyetten evvel ismi "Yesrib" idi

MEDİNE-İ MÜNEVVERE Nurlu, nurlanmış şehir

MEDİNE-İ SELÂM Bağdat şehri

MEDİNET-ÜN NEBİ Eski ismi Yesrib olan ve Peygamberimiz Hz

Muhammedin (A

S

M

) türbesinin bulunduğu Medine şehri

MEDKUK Döğülmüş, toz hâline getirilmiş

MEDL Zayıf, yeyni kimse

MEDLEBE Çınarlık

MEDLUL Delâlet olunan

Gösterilen

* Mânâ

Meâl

Mefhum

Delil getirilen şey

Bir kelime veya bir işâretten anlaşılan

MEDLULİYYET İşâret ve delil olma hâli

MEDMA´ (C

: Medâmi´) Göz

Ayn

* Gözyaşı

MEDMEC Kadeh

MEDMUM Kırmızı renkli olan

* Dolu, dolmuş

MEDN Durmak, ikamet

MEDR Havuzun içini sıvamak

* Düzmek

MEDRAA Ferâce, kaftan, çarşaf

MEDREC(E) (C

: Medâric) Basamaklı yol

Merdiven

* Meslek

* Tarikat

* Dar yol

Dağ yolu

MEDRESE (Ders

den) Ders görülen yer

Ders okutulan yer

İslâmi ilimleri okuyan talebelerin yatıp kalktıkları ve tahsil için çalıştıkları vakıf odalarının bulunduğu binâ

MEDRESE-İ YUSUFİYE Hz

Yusuf´un (A

S

) iftira, haksızlık ve zulüm ile hapiste kalmasından kinâye olarak, İmân ve Kur´an hizmetinden dolayı tevkif edilenlerin hapsedildiği yere verilen isim

MEDRESENİŞİN Medreseli

Medresede oturan

MEDRESETÜZZEHRA (Medreset-üz Zehra) 1914´de Birinci Cihan Harbinden evvel Van´da; Üstad Bediüzzaman Said Nursî´nin açılması için teşebbüse geçtiği ve Artemit´te (Edremit) temelini attığı Şark Üniversitesi´nin bir adı

(Münazarat Risalesi´nin ruhu ve esası hükmünde olan, hâtimesindeki Medreset-üz Zehra hakikatı ise, istikbalde çıkacak olan Risale-i Nur´a bir beşik, bir zemin ihzar etmek idi ki; bilmediği, ihtiyarsız olarak ona sevkolunuyordu

Bir hiss-i kablelvuku ile o nurani hakikatı, bir maddî surette arıyordu

Sonra o hakikatın maddî ciheti dahi vücuda gelmeye başladı

Sultan Reşad 19 bin altun lirayı Van´da temeli atılan o Medreset-üz Zehra´ya verdi

Temel atıldı, fakat sâbık harb-i umumi çıktı, geri kaldı

Beş-altı sene sonra Ankara´ya gittim, yine o hakikata çalıştım

200 meb´ustan 163 meb´usun imzalarıyla o medresemiz -150 bin banknota iblağ ederek- o tahsisat kabul edildi

Fakat binler teessüf medreseler kapandı

Onlar ile uyuşamadım, yine geri kaldı

Fakat Cenab-ı Erhamürrâhimîn o medresenin manevî hüviyetini Isparta vilayetinde tesis eyledi

Risale-i Nur´u tecessüm ettirdi

İnşâallah istikbalde Risale-i Nur şakirdleri o âlî hakikatın maddî suretini de tesis etmeye muvaffak olacaklar

K

L

)
MEDRUK Anlaşılmış, derk olunmuş

MEDRUS Eskimiş elbise

* Deli, mecnun

* Ders olarak okunmuş

MEDSUS Gömülerek saklanmış olan

Gizli bulunan

* İçine desise karışmış şey

MEDŞ Elin zayıf olması

Elin eti az ve siniri sarkmış olması

MEDUF Islanmış

* Dövülmüş

MED´UV Davet olunan

Çağırılmış

Davetli

MED´UVVEN Çağrılarak, davetli olarak, davet olunarak

MED´UVVÎN (Med´uvv

C

) Davetliler, davet olunmuşlar, çağrılmış olanlar

ME´DÜBE Ziyafet

Düğün

MEDYUM (Medyom) Lât

İspirtizmacılık için vasıtalık eden

(Nurlarla şiddetli alâkası bulunan birkaç has kardeşimizin nazarını, fikrini başka tarafa çevirmek veya zevkli ve ruhani bir meşreb ile meşgul edip, hizmet-i imaniyeye karşı zaifleştirmek için bâzı şahıslar ispirtizma denilen ölülerle muhabere nâmı altında cinnilerle muhabere etmek gibi hattâ bâzı büyük evliyalarla, hattâ peygamberlerle güya bir nevi konuşmak gibi eski zamanda kâhinlik denilen

şimdi de medyumluk nâmı verilen bu mes´ele ile bâzı kardeşlerimizi meşgul ediyorlar

Halbuki:Bu mes´ele, felsefeden ve ecnebiden geldiği için ehl-i imana çok zararları olabilir

Ve çok su´-i istimalâta menşe´ olmakla beraber içinde bir doğru olsa on yalan karışıyor

Çünki, doğruyu ve yalanı tefrik edecek bir mehenk, bir mikyas olmadığından ervah-ı habise ve şeytana yardım eden cinnilerin bu vesile ile hem onun ile meşgul olanın kalbine ve hem de İslâmiyete zarar vermek ihtimali var

Çünki: Mâneviyat nâmına hakaik-ı İslâmiyeye ve akide-i umumiyeye muhalif ihbarat oluyor

Ervâh-ı habise iken kendilerini, ervah-ı tayyibe zannettirip belki kendilerine bâzı büyük veliler nâmını verip İslâmiyetin esasatına muhalif sözlerle zarar vermeye çalışabilirler

Hakikatı tağyir edip, safdilleri tam aldatabilirler

Meselâ: Nasılki güneş, bir küçük cam parçasında ziyasiyle, hararetiyle, şekliyle görünüyor

Fakat, o küçücük camın içindeki güneşin o küçücük timsali, kendi nâmına eğer konuşsa ve dese: Benim ziyam dünyayı istilâ ediyor

Benim hararetim herşeyi ısıtıyor

Ve küre-i arzdan bir milyon defadan daha büyüğüm dese, ne derece hilâf-ı hakikat olduğu anlaşılır

Aynen bu misal gibi; bir peygamber, güneş gibi hakiki makamında iken o ispirtizmanın veyahut medyumluğun cam parçası hükmündeki istidadına göre bir cilvesinin tezahürü, o hakikat nâmına konuşamaz

Eğer konuşsa yüz derece muhalif olur

İspirtizmanın veya medyumluğun o mazhardaki cüz´i cilvesi, vahyin mazharı olan o mânevi güneşin kudsi mahiyetine hiçbir cihetle kıyas olamaz

Çünki: Esfel-i sâfilindeki bir cam parçası mânen a´lâ-yı illiyyinde olan o mânevi güneşin hakikatını yanına getiremez

Getirmeye çalışmak da hürmetsizlikten başka birşey değildir

Ancak onun makamına karib olmak için, Celâleddin-i Süyuti ve bir kısım evliyalar gibi seyr ü süluk ile terakki ederek o mânevi güneşin sohbetine mazhar olunur

Fakat böyle terakki, Risale-i Nurun isbat ettiği gibi, peygamberin velâyetiyle bir nevi sohbeti

kendi derecelerine göre ve kendi istidatları derecesinde olur

Fakat Nübüvvet hakikatı, velâyetten ne derece yüksek ise, ispirtizma vasıtasiyle veyahut terakkiyat-ı ruhiyye cihetiyle mazhar olunan sohbet ve muhabere dahi hiçbir cihette hakiki peygamberle muhabereye yetişemiyeceğinden yeni ahkâm-ı şer´iyyeye medar-ı ahkâm olamaz

Evet, dinden gelmeyen, belki felsefenin hassasiyetinden gelen celb-i ervah da; hem hilâf-ı hakikat, hem hilâf-ı edeb bir harekettir

Çünki a´lâ-yı illiyyinde ve kudsi makamlarda olanları esfel-i sâfilin hükmündeki masasına ve yalanların yeri olan oyuncak tahtasına getirmek tam bir ihanettir ve bir hürmetsizliktir

Adetâ bir padişahı kulübeciğine çağırıp getirmek gibidir

Belki ayn-ı hakikat ve edeb ve hürmet ve istifade odur ki, Celâleddin-i Süyuti, Celâleddin-i Rumi ve İmam-ı Rabbâni gibi zâtların seyr ü süluk-u ruhanileri gibi seyr ü süluk ile yükselerek o kudsi zâtlara yanaşmak ve istifade etmektir

Rü´ya-yı sâdıkada ervah-ı habise ve şeytan peygamber suretinde temessül edemez

Fakat celb-i ervahta; ervah-ı habise, belki peygamberin lisanen ismini kendine takıp; Sünnet-i Seniyyeye ve ahkâm-ı Şer´iyyeye muhalif olarak konuşabilir

Eğer bu konuşması şeriatın ahkâmına ve Sünnet-i Seniyyeye muhalif ise, tam delildir ki, o konuşan ervah-ı tayyibe değildir

Mü´min ve müslüman cinni de değildir

Ervah-ı habisedir

Bu şekilde taklid ediyor

R

N

) (Bak: İspirtizma)
MEDYUN Borçlu

Vereceği bulunan

MEEKA Ağlamaktan ârız olan hıçkırık

* Gayretlenmek, gayrete gelmek

MEENNE Alâmet, nişan, işaret

MEFAD Fayda vermek

MEFAFUN Aklı ve fikri zayıf olan

MEFAHİM Mefhumlar

Anlaşılan şeyler

Anlaşılan mânâ ve mefhumlar

MEFAHİR İftihar edilecek, övünülecek şeyler

Mefharetler

MEFAHİS (Mefhas

C

) Kuş yuvaları

MEFAİL (Mef´ul

C

) İşlenmiş ve yapılmış işler

MEFAKA Ansızın tutmak

MEFALİS (Müflis

C

) Müflisler

İflâs edenler

MEFARİK (Mefrak ve Mefrik

C

) Başın tepe kısımları

Başta saçın ikiye ayrıldığı noktalar

MEFARİŞ (Mefruş

C

) Kadın eşler

MEFASIL (Mafsal

C

) Mafsallar

Vücuttaki oynak yerleri, eklenti yerleri

MEFASİD (Mefsedet

C

) Fesadlıklar

Bozgunculuklar

Münafıklıklar

MEFAT (Bak: Müfad)
MEF´AT Yılanlı yer

MEFATIR Yaradılıştan olan huylar

Fıtri olan huylar

MEFATİH (Miftah

C

) Anahtarlar

MEFATİH-ÜL GAYB (Bak: Mugayyebat-ı hamse) İmam-ı Razi´nin bir tefsiri

MEFATİR (Muftır

C

) Oruç açanlar, iftar edenler

MEFAVİZ (Mefâze

C

) Sahralar, çöller

MEFAZ Feyz, halâs, zafer

* Korkulardan, acılardan kurtulup murada ermek

MEFAZE (C

: Mefâviz) Çöl, sahra

MEFDERE Dağ keçisinin durağı

MEF´EM Karnı geniş olan kişi

MEFERR Kaçılacak yer

MEFHAR İftihara, övünmeğe, sevinmeğe sebeb olan

İftihara vesile olan şey

MEFHAR-I KÂİNAT (Mefhar-i Mevcudat) Kâinatın, kendisi ile iftihar ettiği zat mânâsına Hz

Muhammed´e (A

S

M

) alem olmuş bir tâbirdir

Bu tâbirin kavranabilmesi için nurâni bir bahsi naklediyoruz: "Bak, hârika bir surette hüsn-i suretle hüsn-i sireti cem´eden O Mürşid-i Umumi, O Hatib-i Kudsi; cevâhir dolu bir Kitab-ı Mu´ciz-ül Beyan eline alarak, bütün insanlara mele-i a´lâdan nâzil olan bir hutbe-i ezeliyeyi okuyor ve bütün beni âdemi ve cinleri ve mevcudatı dinletiyor

Evet, pek büyük bir emirden haber veriyor

Hilkat-ı âlemin acib muammasını açıyor

Kâinatın sırr-ı hikmetine dâir tılsımı açıyor

Felsefe ve fenn-i hikmetin, nev-i beşere: "Siz kimlersiniz Nereden geliyorsunuz Nereye gidiyorsunuz " diye irâd ettiği, akılları acz ve hayrette bırakan üç suâle cevap veriyor

Arkadaş! Şu Zât-ı Nurâni (A

S

M

) Mürşid-i İmâni Resul-ü Ekrem, bak; nasıl neşrettiği hakikatın nuriyle, Hakkın ziyası ile, nev-i beşerin gecesini gündüze, kışını bahara çevirerek, âlemde yaptığı inkılâb ile âlemin şeklini değiştirerek nurâni bir şekle sokmuştur

Evet, O Zâtın nurâni güzelliği ile kâinata bakılmazsa, kâinat bir mâtem-i umumi içinde görünecekti

Bütün mevcudat birbirine karşı ecnebi ve düşman durumunda bulunacaktı

Cemâdat, birer cenaze suretini gösterecekti

Hayvan ve insanlar, eytam gibi zevâl ve firakın korkusundan vâveylâlara düşeceklerdi

Ve kâinata, harekâtiyle, tenevvüü ile ve tagayyüratiyle, nukuşiyle tesadüfe bağlı bir oyuncak nazarı ile bakılacaktı

Bilhassa insanlar, hayvanlardan daha aşağı, zelil ve hakir olacaklardı

İşte, O Zâtın telkin ettiği imân nazarı ile kâinata bakılmadığı takdirde, kâinat böyle korkunç, zulümatlı bir şekilde görülecekti

Fakat O Mürşid-i Kâmil´in gözü ile ve imân gözlüğü ile bakılırsa; her taraf nurlu, ziyadar, canlı, hayatlı, sevimli, sevgili bir vaziyette arz-ı didar edecektir

Evet, kâinat iman nuru ile mâtem-i umumi yeri olmaktan çıkıp mescid-i zikir ve şükür olmuştur

Birbirine düşman telâkki edilen mevcudat, birbirine ahbab ve kardeş olmuşlardır

Cenâze ve ölü şeklini gösteren cemâdât, ünsiyyetli birer hayattar ve lisan-ı hâliyle hâlıkının âyâtını nâtık birer müsahhar me´muru şekline giriyorlar

Ağlayan müteşekki ve eytâm kıyafetinde görünen insan; ibâdetinde zâkir, Hâlikına şâkir sıfatını takınıyor

Ve kâinatın harekât, tenevvüât, tagayyürât ve nukuşu, abesiyyetten kurtuluyor

Rabbâni mektublar, Ayat-ı tekviniyyeye sahifeler, Esmâ-i İlâhiyyeye âyineler suretine inkılâb ederler

Hülâsa: İman nuriyle âlem öyle terakki eder ki: "Hikmet-i Samedâniye Kitabı" nâmını alıyor

Ve insan zelil ve fakir ve âciz hayvanların sırasından çıkar

Za´fının kuvvetiyle, aczinin kudreti ile, ubudiyyetinin şevketi ile, kalbinin şuâı ile, aklının haşmet-i İmâniyyesi ile hilâfet ve hâkimiyyetin zirvesine yükselmiştir

Hattâ, acz, fakr, ihtiyaç ve akıl onun sukutuna esbâb iken, suud ve yükselmesine sebeb olurlar

Zulmetli, karanlıklı bir mezar-ı ekber suretinde görünen zaman-ı mâzi, enbiya ve evliyanın ziyâsı ile ziyâdar ve nurâni görünmeğe başlar

Karanlıklı gece şeklinde olan istikbal, Kur´ânın ziyası ile tenevvür eder

Cennetin bostanları şekline girer

Buna binâen, O Zât-ı Nurâni olmasa idi; kâinat da, insan da, her şey de adem hükmünde kalır; ne kıymeti olur ve ne ehemmiyeti kalırdı

Binaenaleyh bu kadar garib, acib, güzel kâinat için böyle târifat ve teşrifatçı bir Mürşid-i Harika lâzımdır! "Eğer bu Zât (A

S

M

) olmasa idi kâinat da olmazdı" meâlinde $ olan Hadis-i Kudsi şu hakikatı tenvir ediyor

" M

N

)
MEFHARET Birine şeref veren şey

İftihar edilecek, övünülecek şey

MEFHAS (C

: Mefâhis) Kuş yuvası

MEFHUM Anlaşılan

Mânâ

İfade

Sözden çıkarılan mânâ

MEFHUM Kömürleşmiş olan

MEFÎS Kaçacak yer

MEFKAD Kaybolacak yer

MEFKARET İhtiyaç, zaruret

MEFKUD Kaybolmuş

Olmayan

Yok

Gayr-ı mevcud

* Fık: Ölü veya diri olduğu bilinmeyen, kayıp kimse

MEFKUDİYET Mefkudluk

Bulunmama, kayıplık, yokluk

MEFKUK (C: Mefakik) Ayrılmış olan

* Sökülmüş, çıkarılmış

MEFKUR (C

: Mefâkir) Omurga kemikleri kırılmış olan hayvan veya insan

MEFKURE (Fikir

den) Gâye

Gâye olan şey

Tasavvur hâlindeki gâye

İdeâl

MEFLUC Felc olmuş

İnmeli

Kımıldayamaz hâle gelmiş

MEFLUCEN Felce uğramış olarak

Mefluc olarak

MEFLUK Yoksul, zavallı, biçare, miskin

MEFLUL Kınında bulunan kılınç

* Kapalı, kilitli

MEFRAH Kuluçka çıkarma yeri

Folluk

MEFRAK (C

: Mefârik) Başın tepesi

Tepe kısmı

Başın üstünde, saçların ikiye bölündüğü yer

MEFRAT Çok büyük

MEFRED Çok büyük, kocaman, aşırı derecede iri

MEFREŞ Eskiden göç sırasında yatak ve şilte taşımada kullanılan meşinden veya çadır bezinden yapılmış harar

MEFRUG (C

: Mefârig) (Ferağ

dan) Başkasına bırakılmış, feragat edilmiş

MEFRUGÜN BİH Bir kimseye bırakılan şey

MEFRUGÜN LEH Kendisine bir şeyin mülkiyeti ve tasarruf hakkı bırakılmış olan kimse

MEFRUK Bölünmüş, ayrılmış tefrik edilmiş

MEFRUK Ovulmuş nesne

* Zâ´ferân ile boyanmış nesne

MEFRUŞ Döşenmiş, ferş olunmuş, serilmiş

* Nikâhlı karı

MEFRUŞAT (Ferş

ten) Ev döşemeğe yarayan şeyler

Kilim, halı v

s

MEFRUŞAT-I BEYTİYE Ev eşyası

MEFRUZ İftira olunmuş, ayrılmış, bölünmüş

MEFRUZ (Farz

dan) Farz olunmuş

Farz hâline gelmiş

Çok lüzumlu

Farz kabilinden olmuş

* Var sayılan

MEFRUZ-ÜL EDÂ Edâ edilmesi, ödenmesi farz olmuş

MEFSAH Geniş olacak yer

MEFSAH Bozma

* Feshedecek, bozacak yer

MEFSAKA (Fısk

dan) Günah işlenen yer

MEFSEDET Bozukluk, fenâlık, fesatçılık

Münâfıklık

MEFSİL (C: Mefâsıl) Her âzada olan ek yerleri

Mafsal

MEFSUD Kendinden kan alınmış kimse

MEFSUH Hükümsüz bırakılmış

Yürürlükten kaldırılmış

Battal edilmiş

MEFSUHİYET Mefsuhluk

Yürürlükten kaldırılma hâli

Hükümsüzlük

MEFTAH Hazine

MEFTUH Açılmış

Fethedilmiş

* Ele geçirilmiş, zabtedilmiş

* Gr: Fethalı (üstünlü) okunan harf

MEFTUHANE f

Başlangıç için verilen ziyâfet

Bir kitabı okumaya veya yeni bir derse başlarken, talebelere hocası tarafından verilen başlama ziyafeti

MEFTUK Fıtıklı

MEFTUL (Fetl

den) Bükülmüş, kıvrılmış

Fitil hâline getirilmiş

MEFTUM Sütten ve memeden kesilmiş çocuk

MEFTUN Fitne ve belâya tutulmuş olan

Âşık

Mecnun

* Cünun

Fitne

MEFTUNANE Meftuncasına, kendinden geçmiş olarak, tutkuncasına

Şaşarak, hayrancasına

MEFTUNİYET Tutkunluk

Aşıklık

MEFTUR Füturlu, kederli, üzgün, bezgin

MEFTURANE f

Bitkin bir halde, bezmişcesine

MEFTURİYET Bıkkınlık, bitkinlik, bezginlik

MEFTUT Ufalanmış, parça parça edilmiş, parçalanmış

MEF´UL Yapılan iş

Fâilin eseri

* Gr: Fâilin fiilinin te´sir ettiği şey

"Nuri kitabı okudu" cümlesinde, kitab mef´uldür

MEF´UL-Ü SARİH Doğrudan doğruya mef´ul demektir

Bir harf-i cerle ifâde olunmaz

"Nuri dalı kırdı" cümlesinde "dal" mef´ul-ü sarihtir

"Nuri daldan düştü" dersek, bunu arapça ifâde için (min) harf-i cerri ile söyleyebiliriz

İşte böyle harf-i cerle söylenen mef´ullere, "mef´ul-ü gayr-i sarih" denir

Bunlar mef´uldeki harf-i cerlerin adına göre isim alırlar

Meselâ: Mef´ul-ü maa, mef´ul-ü fih, mef´ul-ü leh gibi

MEFZA´ Korku

Korku yeri

* Sığınacak yer

MEFZAHA Rezilliğe ve kepâzeliğe sebebiyet veren şey

MEFZUL Üstün gelen

Fazla gelmiş olan

MEFZUR Eskimiş

* Parçalanmış

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MEGAD Bir ot cinsidir, ağaca sarmaşır çıkar; üzüm çubuğundan ince olur ve yaprağı uzun olur

MEGAFİR (Miğfer

C

) Miğferler

Eskiden muharebelerde başa giyilen demir başlıklar

MEGAFON Sesi yükseltip büyüten alet

MEGAK Mezar, kabir, çukur

MEGANİM Ganimet malları

Harbde alınan mallar

MEGAVİL (Migvel

C

) Hançerler

Ufak ve ince kılınçlar

MEGER f

Meğer, halbuki, ancak, oysa ki, şu kadar ki

MEGES f

Sinek

MEGES-İ ENGÜBİN Bal sineği

Arı

Nahl

MEGESGİR f

Örümcek ağı

MEGESRAN f

Yelpâze

MEGESVAR f

Sinek gibi

Sinek şeklinde

MEGLUL (Bak: Maglul)
MEGMUM (Bak: Magmum)
MEGS (Bak: Meges)
MEGZ (Bak: Magz)
MEH f

Ay

Kamer

(Bak: Mah) * Senenin onikide biri

Ay

MEHAB Dehşetli ve heybetli yer

MEHABB (Mehebb

C

) Rüzgârın estiği yerler

MEHABBET (Bak: Muhabbet)
MEHABET Heybet

* Hürmetle karışık korku

* İhtiram

Azamet

Büyüklük

MEHABİL (Mehbil

C

) Tıb: Rahim yolları

MEHACİM (Mihcem

C

) Hacamat şişeleri

* Çekip emmeye yarayan âletler

MEHAFET (Bak: Mahafet)
MEHAH Tazelik, güzellik

MEHAİL (Mehil

C

) Tehlikeli ve korkunç yerler

MEHAK Durgun suyun yeşilliği

MEHAKİM (Bak: Mahâkim)
MEHAL Süre, mühlet, vâde

* Korku yeri

MEHALİK (Mehleke

C

) Tehlikeler

Tehlikeli işler

Korkulan yerler

MEHAMİD Şükür ve hamdler

Medihler

Sebeb-i şükür ve hamd olan hasletler

MEHAMİL Mahmiller

* İhtimaller

(Bak: Mahmil)
MEHAMM (Mühim

C

) Mühim şeyler

Kıymetli işler

Umur-u azime

* Düşündürücü şeyler

MEHAMMŞİNÂS f

İşinin ehli

İşden anlıyan

MEHAN Ağızdan akan su, ağız suyu

MEHAN (Bak: Mühan)
MEHANE Hakaret

MEHANEN Küçümsenerek, hafifsenerek

MEHANET Küçültme

Küçük görülme

* Hor ve zelil olmak

Zayıf ve zebun olmak

* Tedbiri azca olmak

MEHANNE Burun

MEHAR Noksan, eksik

* Merci

MEHAR f

Dizgin, yular

* Devenin burnuna takılan burunluk

MEHARET Ustalık, beceriklilik, üstadlık

Meleke ve mümârese

* Kur´anda meharet: Hıfzın kuvvetiyle harflerin mahreçlerine riâyettir

MEHARİC (Mahrec

C

) Mahreçler

Dışarı çıkacak şeyler

MEHARİC-İ HURUF Tecvidde: Ağızda harf seslerinin çıktığı yerler

MEHASİN (Bak: Mahasin)
MEHAŞ Ev eşyası

Mal, mülk, metâ

MEHAT (C: Mehâ-Mehevât) Billur taşı

* Güneş

* Dağ sığırı

* Tazelik

* Güzellik

MEHATT Menzil, konak

MEHAVE Doğru

* İnce olmak

MEHAVİ (Mehva

C

) Çöller, sahralar

* Vâdiler

* İki yükseğin arası

MEHAVİF Korkulu yerler

ME´HAZ Menba´

Bir şeyin alındığı, çıkarıldığı yer

Bir şeyin aslının alındığı kaynak

(Cumhur-u avâmı, bürhandan ziyâde me´hazdaki kudsiyet imtisâle sevkeder

M

)
MEHAZ Su akacak yer, su mecrası

* Gebe kadının ağrısının tutması

* Gebe deve

MEHAZA İşlek yol

ME´HAZÎ Me´hazle ilgili

Bir şeyin aslının alındığı kaynakla ilgili

MEHAZİN Mahzenler

Hazineler

Mal doldurulan yerler

MEHBEL Rahim sonu

(Veled yatağı derler) * Veled yolu

MEHBİL (C

: Mehâbil) Rahim yolu

* Rahim, döl yatağı

MEHBİT Bir şeyin indiği yer

İnilecek yer

Yukarıdan aşağı inilecek yer

Düşülen yer

MEHBİT-İ VAHY Vahyin indiği kimse

Vahyin ineceği yer

Münzel-i aleyh

MEHBUT Korkudan şaşırmış

Hayret ve korkuya kapılmış

MEHBUT Hastalık veya bir illetten zayıf nahif olmuş olan

MEHC Cömert, eli açık

MEHCEBİN f

Ay alınlı

Alnı ay gibi parlak olan

MEHCENET Küçük hurma ağacı

MEHCUR(E) (Hicr

den) Uzaklaşmış, uzakta kalmış, ayrı düşmüş

Bırakılmış, metruk, unutulmuş, gayr-i müstâmel

* Saçma sapan, hezeyan

Amel edilmeyen

Kullanılmaz olmuş

Ayrılmış

MEHCURİYET Uzaklık, ayrılık

* Bırakılıp unutulma, metrukiyet

MEHCÜV Hicvolunmuş

Zemmolunmuş

Kötülüğü ilân ile zevklenilmiş

MEH-ÇE Minâre, kubbe ve bayrak direğinin üstüne konulan küçük hilâl, ay

MEHD Beşik

Beslenilecek, büyüyecek yer

* Yeryüzü

* Yayıp döşemek

* Kâr kazanmak

* Hazırlanmak

MEHD-İ UHUVVET Uhuvvet beşiği

Kardeşlik kazanılan yer

MEHD-ARA f

Beşik süsleyen

MEHDED Hindibâ otu

* Acı marul

MEHDİ Hidâyete eren veya hidayete vesile olan

Sâhib-üz-zaman

"Hususi ve şahsi bir tarzda Allah´ın hidayetine mazhar olan, kendisine Cenâb-ı Hak tarafından yol gösterilen" mânasınadır

Bu kelime ihtida etmiş olanlar için de kullanılmıştır

Mehdi-yi Resul, Mehdi-yi muntazır da denir

Ahir zamanda gelip bütün müslümanları Hakaik-ı imâniye ve Kur´âniyeyi câmi´ eserleri ile uyandıracak, dinlerini takviye ve imânlarını tecdit edecek olan ve Peygamberimizin (A

S

M

) Al´inden bir Zâttır

Hz

Peygamberimizin Mehdi hakkındaki tavsiflerinden anlaşılıyor ki; "Cenab-ı Hak kemâl-i kereminden Din-i Muhammedinin (A

S

M

) ebediyyetine bir alâmet olarak her asırda, her fitne zamanında Mehdi mânâsında bir zâtı gönderip onunla Din-i İslâmı te´yid buyurmuştur

" Mehdi-misâl zâtlar gelmişlerdir

Deccâl ismiyle tâbir edilen dehşetli bir şahsın, Müslümanları İslâmiyetten uzaklaştırmak ve sefâhet ve dalâlete ve dinsizliğe sevk etmeğe çalışmasına karşı, İslâmiyyeti, Kur´ânî eserleriyle müdafaa eden ve Kur´ânın ve imânın hakikatlarını izah ve isbat ile müslümanların imânlarını kuvvetlendiren, taklidi imânları tahkiki imân kuvvetine tebdil eden ve ehl-i imânı ikâz edip uyandıran ve her hâliyle Hz

Peygambere (A

S

M

) tâbi olan evliyaullahtan, mücâhid, ferid ve cadde-i Kübra-i Kur´âniye yolunda giden ve bu cadde-i kübrayı gösteren rehber-i zaman, yüksek bir zâttır

(Bak: Deccâl)(Suâl : Ahir zamanda Hz

Mehdi geleceğine ve fesada girmiş âlemi ıslâh edeceğine dâir müteaddid rivâyât-ı sahiha var

Halbuki, şu zaman, cemaat zamanıdır; şahıs zamanı değil

Şahıs ne kadar dâhi ve hattâ yüz dâhi derecesinde olsa bir cemaatin mümessili olmazsa, bir cemaatin şahs-ı mânevisini temsil etmezse; muhalif bir cemaatin şahs-ı mânevisine karşı mağlubdur

Şu zamanda kuvvet-i velâyeti ne kadar yüksek olursa olsun böyle bir cemaat-i beşeriyenin ifsâdat-ı azimesi içinde nasıl ıslâh eder Eğer Mehdinin bütün işleri harika olsa, şu dünyada Hikmet-i İlâhiyyeye ve Kavânin-i Adetullâha muhalif düşer

Bu Mehdi mes´elesinin sırrını anlamak istiyoruz Elcevab: Cenâb-ı Hak, kemâl-i rahmetinden, Şeriat-ı İslâmiyyenin ebediyyetine bir eser-i himâyet olarak, her bir fesâd-ı ümmet zamanında bir müslih veya bir müceddid veya bir halife-i zişân veya bir kutb-u a´zâm veya bir mürşid-i ekmel veyahud bir nevi Mehdi hükmünde mübârek zâtları göndermiş, fesadı izâle edip milleti ıslâh etmiş

Din-i Ahmediyi (A

S

M

) muhafaza etmiş

Mâdem âdeti öyle cereyan ediyor; âhir zamanın en büyük fesadı zamanında; elbette en büyük bir müctehid, hem en büyük bir müceddid, hem hâkim, hem mühdi, hem mürşid, hem kutb-u a´zâm olarak bir zât-ı nurâniyi gönderecek; ve o zât da Ehl-i Beyt-i Nebeviden olacaktır

Cenâb-ı Hak, bir dakika zarfında beynes-semâ ve-l arz âlemini bulutlarla doldurup boşalttığı gibi, bir saniyede denizin fırtınalarını teskin eder ve bahar içinde bir saatte yaz mevsiminin nümunesini ve yazda bir saatte kış fırtınasını icad eden Kadir-i Zülcelâl, Mehdi ile de Alem-i İslâmın zulumatını dağıtabilir ve vâdetmiştir, vâdini elbette yapacaktır

Kudret-i İlâhiyye noktasında bakılsa, gâyet kolaydır

Eğer dâire-i esbâb ve Hikmet-i Rabbâniye noktasında düşünülse, yine o kadar ma´kul ve vuku´a lâyıktır ki; "Eğer Muhbir-i Sâdıktan rivâyet olmazsa dahi, her hâlde öyle olmak lâzım gelir ve olacaktır", diye ehl-i tefekkür hükmeder

M

)
MEHDİ-Yİ ABBASÎ (Hi: 120-163) Abbâsi Halifesidir

Ebu Abdullah Muhammed diye de anılır

Halife Mansurun oğludur

Meşhur ve iyiliği ile umumi kabul gören bir zat olup hususan sulh zamanında imparatorluğun inkişafı için çok çalışmıştır

Yeni yollar yaptırmış, postayı ıslâh etmiş ve Abbâsi Sülâlesinin en iyi hükümdarı olarak tanınmıştır

MEHDİ-İ MUNTAZIR (Şiilerin itikadına göre) Kıyameti bekleyen mehdi

MEHDİ-MİSAL Mehdiye benzer surette

Mehdi gibi hidayete vesile olan

MEHDİYYE Mehdiye âit ve mensub olan

Mehdiye dâir ve müteallik

* Hediye

Armağan

MEHDUM(E) (Hedm

den) Yıkılmış, hedmolunmuş, yıkık

MEHDUR (Hedr

den) Yazık edilmiş, ziyan edilmiş

Boş yere gitmiş

MEHEBB (C

: Mehâbb) Rüzgârın estiği yer

MEHEL (C: Mühul-Emhâl) Yavaş yapmak

* Sonraya bırakmak, te´hir etmek

MEHENK Ölçü

Miyar

* Altın ve gümüş ayarını anlamaya mahsus taş

Üzerinde altın tecrübe edilen siyah taş

MEHERE (Mâhir

C

) Mâhirler, ustalar, üstadlar

Hüner sahibi ve elinden iş gelen kimseler

MEHFAK Bol nesne

MEHÎB İnsanın kendisinden korktuğu

Heybetli, azametli, korkunç kimse

* Arslan, esed, gazanfer

MEHÎL Korkulu yer

Korkunç ve tehlikeli yer

MEHÎN Hor ve hakir

Zayıf

Zebun

* Az şey

* Rey´, fikir ve tedbirde temyizi zayıf, ahmak

MEHÎR f

Ay, kamer

MEHÎRE Usta, mâhir, hünerli

* Hür olan kadın

* Nikâh bedeli çok olan kadın

MEHİST f

Ağır, sakil

MEHÎZ Ayran

* Yağı alınmış yoğurt

MEHK Suyun rengi yeşil olmak

MEHK İyice ezme

MEHL Vakit verme

Vâde

Mühlet

Bir işi belli bir zamana kadar te´hir etme

MEHLEKE (C

: Mehâlik) Tehlikeli yer veya iş

MEHLİKA f

Güzel

Ay yüzlü

MEHMA-EMKEN Olabildiği kadar

Mümkün mertebe

MEHME (C

: Mehâme) Irak, uzak

* Issızlık

* Korkunç sahrâ

Büyük çöl

MEHMED Muhammed isminin Türkçede meşhur olmuş değişik şeklidir

Resul-i Ekrem Efendimize verilen ve sadece ona lâyık bulunan Muhammed (A

S

M

) ismine hürmeten bu değişiklik âdet olmuştur

MEHMED AKİF (1873-1936) Şiir ve manzumeyi sırf İslâmiyete hizmet için yazdı

İlk Türkiye Büyük Millet Meclisinde İstiklâl Marşı manzumesi kabul edilerek milletin mâneviyatına büyük faydalar sağladı

Çanakkale Şehidlerine hitaben yazdığı manzumesi de aynı mahiyettedir

Bu İslâm mücahidinin şiirleri Safahât isimli yedi kısımdan ibâret bir kitabda toplanmıştır

(R

Aleyh)
MEHMEDCİK Kahraman ve mücahid mânasında Türk askerine verilen ünvandır

MEHMUM Endişeli

Düşünceli

MEHMUSE Gizli

Gizlenmiş eşya

* Örtülmüş

* Tecvidde: Gizli okunan harfler

Fısıltı ile okunan harfler

$ sözü, bu harfleri toplamıştır

Bunun zıddı "Huruf-u mechure" dir

MEHMUSEN Gizli olarak

MEHMUZ Gr: Hemzeli kelime

Harfin kökünde hemze varsa o kelimeye denir

MEHMUZ-UL AYN Kelime kökündeki ikinci harf "hemze" olursa, o kelimeye denir

Birinci harfi "hemze" olursa ona: Mehmuz-ul fâ; üçüncü harf hemzeli olur ise ona da: Mehmuz-ül lâm denir

MEHN (MİHN) Hizmet

* Mübtezellik, değersizlik

MEHPARE f

Ay parçası

* Çok güzel kimse

MEHPEYKER Nurlu, ay yüzlü

Yüzü ay gibi parlak ve güzel olan

MEHR Aşk, şefkat, muhabbet

* Güneş

* Huk: Mihr

Evlenme muamelesinde erkek tarafından kadına verilen nikâh bedeli

MEHR-İ MUACCEL Nikâhta erkek tarafından kız tarafına verilen ağırlık, para

MEHR-İ MÜECCEL Boşanma veya ölüm halinde, kız tarafına verilmesi nikâhta kararlaştırılmış olan para

MEHR-İ MÜSEMMA İki tarafın rızası ile nikâh bedeli olarak kararlaştırılan para

MEHRAK (C: Mehârik) Sahife, sayfa

MEHREB Sığınılacak yer

* Ürküp kaçma

MEHREC (Bak: Mahrec)
MEHRECAN Eylül ayının onaltıncı günü

MEH-RU (C: Mehruyân) f

Ay yüzlü, güzel

MEHRU´ Sar´alı kimse

Sar´a hastalığı olan kişi

MEH-RUYAN f

Ay yüzlüler

Ay gibi parlak olanlar

* Mc: Manevî güzellik

Ahlâk sahibi ve dindar olanlar

MEH-ŞİD f

Ay, kamer

* Ay ışığı, mehtâb

MEHTAB f

Mâhtâb

Ay ışığı

MEHTER (Mih-ter) f

Daha büyük

* Reis

* Seyis

Osmanlı askeri mızıkası ve buna mensub müzikçiler

* Vaktiyle Bâb-ı âli çavuşu

* Rütbe, nişan veya vazife alanların evlerine müjde götürenler

* Tanzimattan önce Pâdişah çadırını kurmağa vazifeli asker

* At uşağı

MEHTERÂN (Mehter

C

) Mehterler

MEHTERHANE f

Tar: Zurna, nakkare, nefir, zil, davul ve kösden kurulu askeri mızıka takımı

MEHTUK (Hetk

den) Bozulmuş, yırtılmış, hetkolunmuş

MEHUB Heybetli

Azametli

Korkunç

* Arslan

MEHUL Yumuşak yay

ME´HUL Ma´mur, imar edilmiş

MEHUL Benli, benekli

ME´HUZ Ahzolunmuş

Çıkarılmış

Alınmış

* Ödünç olarak başka bir yerden alınmış

ME´HUZÂT Alınmış olanlar

Alınan paralar ve bu paraların defterde yazılı kısmı

MEHV İnce kılıç

* Sulu süt

MEHVA (C: Mehâvâ) Sahrâ, çöl, * Uçurum, yar

* İki dağ arası

* İki şeyin arası

MEHVARE f

Ay gibi

* Aylık maaş

Aylık ücret

MEHVAT Çöl, sahra

* İki şeyin arası

MEHVEŞ f

Ay gibi

* Mc: Güzel

MEHYUM Şaşmış, hayrette kalmış, şaşırmış

* Sevgi ve aşkdan serseme dönmüş

MEHZUL Düşkün

Zayıf

Arık

MEHZUM Hezimete uğramış

Mağlub olmuş olan

MEIK Gayretli kişi

* Hiddeti galip kimse

MEİN Ağlanacak ve inlenecek yer

MEJENG f

Keder, hüzün, tasa, gam

* Hoşa gitmeyen, beğenilmeyen, nefret edilen, iğrenilen

ME´K (MÜ´K) (Amâk-Emâk) Göz pınarı

MEKA (C: Emkâ) Tilki, tavşan ve bunlara benzer hayvanlar

* Canavarların inleri ve yatakları

MEKABİR (Bak: Makabir)
MEKAD(E) Yakın olmak, yakınlık

MEKADİR (Bak: Makadir)
MEKAHİL (Mikhal, mikhel ve mükhüle

C

) Göze sürme çekecek âletler, miller

MEKAİD (Mekide

C

) Hileler, aldatmalar, düzenler, dalavereler

MEKAL (Bak: Makal)
MEKAMİN (Mekmen

C

) Gizlenilecek yerler, pusular

MEKÂN (Kevn

den) Yer

Durulan yer

Ev, hane, mesken

Mahal

MEKÂN-I BAÎD Uzak mekân, uzay yer

(Mekân-ı baîd, yâni: İmanın faide vereceği teklif zamanı, teklif dünyası geçtikten, azab gelip çattıktan sonra iman, iman-ı yeis faydasızdır

E

T

)
MEKÂNE (C: Emkine-Emâkin) Kudret, kuvvet, güç

MEKÂNEN Mahal ve yer bakımından

MEKÂNET Ağır başlılık

* Kuvvet

Güç

MEKANİK Lât

Cisimlerin hareketleriyle alâkalı hâdiseleri inceleyen ilim

Mihanikiyetten bahseden kitap

* Makina

Makina aksamının hey´et-i mecmuası

* Kafa yormaksızın el veya makina ile yapılan

MEKÂNİS (Miknese

C

) Süpürgeler

MEKANİZMA Lât

Bir şeyin makina kısmı

* Mc: Oluş ve işleyiş

Meydana çıkış

MEKÂRE Eskiden kira ile tutulan yük hayvanı

* Tar: Osmanlı ordusunda taşıma işlerinde kullanılan hayvanlara verilen ad

(Mekâre denilen at, katır, deve gibi hayvanlar, harp zamanlarında halktan satın alınırdı

Bazen geçici bir zaman için, savaş bölgesindeki halktan hayvan toplanır ve belirli miktar ücret ödenirdi

)
MEKÂRİB (Mikreb

C

) Çift sürülen sabanlar

MEKÂRİH (Mekrehe

C

) İnsana tiksinti veren şeyler

* Sıkıntılar, dertler

MEKÂRİM (Kerem

C

) Keremler

İyilikler

* Güzel ahlâk sahibi olmak

* Ahlâk-ı hamide, Cenâb-ı Hakk´ın sevdiği, beğendiği güzel ahlâk

MEKÂRİM-İ AHLÂK Hz

Muhammed´in (A

S

M

) ahlâkına ve onun sünnet-i seniyesine ittiba ve imtisâl edenlerin ahlâkı

MEKÂRİMKÂR f

Cömert, eliaçık

Kerem sâhibi

MEKARÎS (Mıkrâs

C

) Makaslar, kesecek aletler

MEKÂSİB (Mekseb ve Meksib

C

) Kazançlar

Kazanç yer ve araçları

Kesbedilen ve kazanılan yerler

MEKÂTİB (Mekteb

C

) Mektebler, okullar

MEKÂTİB-İ ÂLİYE Yüksek mektebler

Yüksek okullar

Üniversite ayarındaki mektebler

MEKÂTİB-İ HUSUSİYE Hususi mektebler

Özel okullar

MEKÂTİB-İ İBTİDÂİYYE İlk mektebler, ilk okullar

MEKÂTİB-İ İ´DÂDİYYE Yüksek mekteblere talebeyi hazırlayan, rüştiyeden sonra gidilen mektebler

Liseler

MEKÂTİB-İ LEYLİYYE Yatılı mektebler

MEKÂTİB-İ RÜŞDİYYE Orta mekteb derecesinde ve altı sınıflık olan Osmanlı Devleti devrindeki mektebler

MEKÂTÎB (Mektub

C

) Mektublar

MEKÂYİD (Mekide

C

) Hileler, düzenler, aldatmalar

MEKÂYİL (Mikyâl

C

) Ölçekler, tahıl ölçekleri, kileler

MEKAYÎS Mikyaslar

Ölçüler

* Mukayeseler

MEKÂZA Şiddetli mümârese

Alışkanlık

MEKBİR İhtiyarlama, yaşlanma

MEKBUD Ciğerinde hastalık olan

MEKBUT Mahzun kişi

Hüzünlü, üzüntülü kimse

MEKD Azlık

* İkamet, oturmak

MEKDUR Kederlenmiş, kederli

ME´KEL (Ekl

den) Yemek yenecek yer

Geçim yeri

* Yemek

ME´KELE (C

: Meâkil) Yenilecek, eklolunacak şey

MEKENE Kertenkele yumurtası

MEKER (C

: Mükur) Bir ağaç cinsi

MEKERR Cenk edecek yer, savaş meydanı

MEKFERE Örtecek, sertredecek yer

MEKFUF Kulplarından sıkıca bağlanıp heybe gibi asılmış

* Kilitlenmiş

* Heybe

* Dürülmüş, toplanmış

* Men olunmuş

Yasak edilmiş

MEKFUF-ÜL AYN Gözü keffolmuş

Kör, âmâ

MEKFUL (Kefâlet

den) Kefil olmuş veya kefil olunmuş

MEKFUL-ÜN ANH Kendisine kefillik edilen kimse

MEKFUL-ÜN BİH Kefâlet olunan kimse veya şey

MEKHUL(E) (Kuhl

dan) Sürme çekilmiş, sürmeli

MEKÎD Tuzağa düşen veya düşecek olan

MEKÎDE (C

: Mekâid) Hile, aldatma, düzen, dalavere

MEKÎDET Düzen, hile, fesat

MEKÎL Ölçmek

* Kilo ile ölçülen şey

MEKÎLÂT (Mekîl

C

) Buğday, arpa gibi kile ile ölçülen şeyler

MEKÎN Yüksek rütbe sâhibi

Vakarlı

Temkinli

Nüfuz ve iktidar sahibi

* Yerleşmiş

Oturmuş

Sâkin, Muhkem

MEKÎNET Onur, vakar, ciddiyet, ağırbaşlılık

MEKİR (Mekr) Hile

Aldatma

Oyun

Düzen

(Birisinin kötü veya iyi hâllerini öğrenmek veya kötülüğe sevketmek ya da gayesinden alıkoymak için yapılır

)
MEKÎS Vakarlı

Onur sahibi

Ciddi ve ağırbaşlı kimse

MEKK Emmek

* Helâk etmek

* Noksan etmek, eksiltmek

MEKKÂR Hilekâr

Düzenbaz

Çok aldatıcı

Mekir yapan

MEKKÂRÎ Mekkârlık, hile, düzen

Hilekârlık

MEKKE Hicaz´da Kâbe´nin bulunduğu en mukaddes şehrin ismidir

Aynı zamanda Hazret-i Peygamber´in (A

S

M

) doğduğu şehirdir

MEKKE-İ MÜKERREME İlk ismi Mekke olan bu şehire, Hz

Peygamber´in (A

S

M

) gelmesi ve Mukaddes Kâbe´nin putlardan temizlenmesi ile Mükerrem Mekke mânâsında bu isim verilmiştir

MEKKÎ Mekke´den olan

Mekke´ye dâir ve mensub

* Mekke´de nâzil olan âyet veya sure

MEKKUK (C

: Mekâkik) Birbuçuk sa´ alır kile

MEKLA´ Otlu yer

MEKLUM Yaralı, mecruh

Yaralanmış

MEKMEN (C

: Mekâmin) Gizlenilip pusu kurulan yer

Pusu yeri

MEKMENE Pusu, gizlenilecek yer

* Define, hazine

MEKMUN Gizli

Saklı

MEKN Kudret, kuvvet, güç

MEKNAN Bir ot cinsi

MEKNE (C: Miken-Mekenât) Kuş yuvası

MEKNİYYAT (Mekniyye

C

) Kinayeli cümleler

MEKNUN Örtülü, gizli

Saklı

* Dizilmiş

Dizili

Manzum

MEKNUS Süpürülmüş

MEKNUZ Gömülü define, örtülü, gizli

Hıfzedilmiş, mahfuz

MEKR (Bak: Mekir)
MEKRE (C: Mekârih) Şiddet

* Bıkkınlık

* Kerahet, iğrençlik

MEKREME İzzet, ikram yeri

Seha, cud, şeref

Cömertlik

MEKREME-İ UZMÂ Büyük ikrâm, izzet yeri

MEKREMET-GÜSTER Merhamet dağıtan, merhamet yayan

MEKRUB Kederlenmiş

Musibete uğramış

Tasalı, gamlı insan

MEKRUBİYET Kederli, hüzünlü ve tasalı olma

MEKRUH İğrenç, nahoş görülen şey

* Fık: Şeriatın haram etmediği, fakat zaruret olmadan yapılmasına izin vermediği, zanna dayanan delil ile işlenmesi caiz olmayan iş

* Mihnet

Şiddet

MEKRUHA Keder, mihnet

şiddet

MEKRUHAT (Mekruh

C

) Mekruh olan şeyler

MEKRUHİYET İğrençlik, mekruhluk

MEKRUME (Bak: Mekreme)
MEKS Durma, eğlenme, bekleme

MEKS (C

: Mükus) Bir şeyin pahası noksan olma

* Öşür

Vergi

Vergi almak

MEKSEB (C

: Mekâsib) (Kisb

den) Kazanç, gelir

* Kazanç yeri

Kazanç vasıtası

MEKSEFE (Bak: Miksefe)
MEKSUB(E) Kesbolunmuş

Kazanılmış

* Sonradan tahsil olunmuş, elde edilmiş

* Yüksekten dökülen

* Çağlayan

MEKSUF Kesafetli, sık ve çok olmuş

Koyu

MEKSUF Küsufa uğramış, ziyâsı, aydınlığı tutulmuş

Kararmış

MEKSUR Çoğaltılan, çoğaltılmış

MEKSUR (Kesr

den) Kırılmış, kesrolunmuş

* Gr: "İ" şeklinde kesreli okunan harf

MEKŞUF Keşfolunmuş, meydana çıkarılmış

Açık

Belli

MEKŞUF-ÜL AVRE Görünmemesi icab eden yeri açık olan kimse

MEKŞUF-ÜR RE´S Başı açık

MEKTEB (C

: Mekâtib) Yazı yazacak yer

* Okul

MEKTEB-İ ÂLÎ Yüksek mekteb, yüksek okul

MEKTEB-İ HARBİYE Harp okulu

MEKTEB-İ HUSUSÎ Özel okul, hususi mekteb

MEKTEB-İ İBTİDAÎ İlk mekteb, ilk okul

MEKTEB-İ İ´DADÎ Osmanlılar devrindeki rüştiyeden, yani eski orta mektebden sonra gelen ve talebeyi yüksek mektebe hazırlayan tahsil devresi

Lise

MEKTEB-İ LEYLÎ Yatılı mekteb, yatılı okul

MEKTEB-İ SULTANÎ İstanbul´da Galatasaray Lisesi

MEKTUB Yazılı, yazılmış kâğıt

MEKTUB-U SAMEDANÎ Hiç bir şeye muhtaç olmayan Allah´ın eserleri

Yeryüzü

İnsanlar, ağaçlar, çiçekler, çekirdekler, dağlar, denizler gibi çok hakikatlı mâna ifâde eden Allah´ın mektupları

MEKTUB-U SÂMÎ Başbakanlık (sadaret) makamından yazılan resmi mektublar

MEKTUBAT Mektublar

Yazılı kâğıtlar

* Bazı meşhur ve mühim kitapların ismi

* Bir yerden başka bir yerdeki şahsa gönderilen yazılı kâğıtlar

* Risale-i Nur Külliyatından bir mecmuanın ismi

MEKTUF İki eli arkasına bağlanmış olan

MEKTUM Gizli

Saklı

Gizli kalmış

* Hükümetten gizli tutulan

MEKTUMAT (Mektume

C

) Hükümetten kaçırılarak gizlenmiş ve yazdırılmamış nüfus, mal veya gelir

ME´KUL Ekl olunmuş, yenmiş şey, yiyecek

ME´KULÂT (Me´kul

C

) Yenilecek gıdâ maddeleri

ME´KUM Tilki ve tavşan ini ve yatağı

MEK´UM Ağzı bağlı deve

MEKUR Hileci, yalancı, dolandırıcı

MEKYES Akıllılık ve ferâsetle bilinen kimse

MEKYUL Kile ile ölçülmüş

MEKZEBE Yalan söz, doğru olmayan kelâm

Palavra

MEKZUBE Palavra, yalan söz

MEKZUM Kederli, hüzünlü, tasalı, üzüntülü, gamlı

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MEL´ Seri seyr

MELA (C

: Emlâ) Ova, sahra

* Vakit

* Sıcak kül

MELA´Â : Meşveret

* Cemaat

Güruh

* Bir kavmin ileri gelen mes´uliyetli şahısları

* Huy, ahlâk

(Bak: Mele´) * Doldurmak

MELA Gece ve gündüz

MELA´ Otu olmayan yer

MELAB Bir cins güzel koku

MEL´AB (La´b

dan) Eğlence yeri

Oyun yeri

MEL´ABE (La´b

dan) Oyun

Eğlence vasıtası

Oyuncak

MEL´ABE-İ SIBYÂN Çocuk oyuncağı

MEL´ABEGÂH f

Oyun oynanan yer

Mel´abe yeri

MELABİS Elbiseler

Giyecek şeyler

MELACE Husumeti uzatmak, düşmanlığı çoğaltmak

MELACİ´ (Melce

C

) İlticâ edilecek ve sığınılacak yerler

MELAGIM Ağız çevresi

MELAH f

Çekirge

MELAH Atın ayağında olan verem

MELAHA (MÜLUHA) Tuzluluk

* Güzellik

MELAHA (MÜLUHA) Tatsızlık, tuzsuzluk

MELAHAT Yüz güzelliği

Cemal

* Tuzluluk

Tuzlu su

MELAHİ Oyunlar, eğlenceler

Cümbüşler

MELAHİDE Mülhidler

Dinsizler

İmânsızlar

MELAHİF (Milhaf ve Milhafe

C

) Sarınacak veya bürünecek şeyler

Yorganlar

MELAHİM Muharebe ve cenk yerleri

(Bak: Melhame)
MELAİB (Mel´ab-Mel´abe

C

) Oyuncaklar

Oyun oynanacak yerler

MELAİK (Mil´aka

C

) Tahta kaşıklar

MELAİK(E) (Melek

C

) Melekler

Nurdan yaratılmış, fıtratları sâfi, makamları sabit, kendileri ma´sum mahluklar

MELAİKE-İ KİRAM Büyük meleklerin büyükleri: Cebrâil, Mikâil, İsrâfil, Azrâil (A

S

)(

Melâike, bir ümmet-i azimedir ki; sıfat-ı iradeden gelen ve şeriat-ı fıtriyye denilen evamir-i tekviniyesinin hamelesi ve mümessili ve mütemessilleridirler

S

)(

Hem meselâ küre-i arz, küre-i arzın nevileri adedince başlar ve o nevilerin ferdleri sayısınca diller ve o fertlerin a´za ve yaprak ve meyveleri mikdarınca tesbihatlar yaptığı için elbette o haşmetli ve şuursuz ubudiyyet-i fıtriyeyi bilerek, şuurdârâne temsil edip Dergâh-ı İlâhiyeye takdim etmek için kırk bin başlı ve her başı kırk bin dil ile ve her bir dil ile kırk bin tesbihat yapan bir melek-i müekkeli bulunacak ki, ayn-i hakikat olarak Muhbir-i Sâdık haber vermiş ve hilkat-ı kâinatın en ehemmiyetli neticesi olan insanlarla münasebât-ı Rabbâniyeyi tebliğ ve izhâr eden Cebrâil (A

S

) ve zihayat âleminde en haşmetli ve en dehşetli olan diriltmek ve hayat vermek ve ölümle terhis etmekteki Halika mahsus olan icraat-ı İlâhiyeyi, yalnız temsil edip ubudiyetkârâne nezâret eden İsrafil (A

S

) ve Azrâil (A

S

) ve hayat dâiresinde rahmetin en cemiyetli, en geniş, en zevkli olan rızıktaki ihsânât-ı Rahmâniyeye nezâretle berâber şuursuz şükürleri şuur ile temsil eden Mikâil (A

S

) gibi meleklerin pek acib mâhiyette olarak bulunmaları ve vücudları ve ruhların bekaları, saltanat ve haşmet-i Rububiyyetin muktezasıdır

Onların ve her birinin mahsus tâifelerinin vücudları, kâinatta güneş gibi görünen saltanat ve haşmetin vücudu derecesinde kat´idir ve şüphesizdir

Melâikeye âid başka maddeler bunlara kıyas edilsin

Ş

)
MELAİN (Mel´ane

C

) Lânet edilecek iş ve hareketler

MELAİN (Mel´un

C

) Herkesin nefretini kazanmış olanlar

La´netlenmiş olanlar

MELAK Lütuf, muhabbet, sevgi

MELAK Mala

MELAL Can sıkıntısı

Usanç

Gamlılık

Zaaf ve fütur

MELAL-AVER f

Usanç verici, usandıran, sıkan

MELAM Kınanmış

* Rezillik

Hakirlik

Kıymetsizlik

MELAMET Kınanmışlık

İtab ve serzenişlik

Rezillik ve rüsvaylık

MELAMETZEDE (C

: Melametzedegân) f

Melamete uğramış, ayıplanmış, azarlanmış, kınanmış

MELAMET-ZEDEGÂN (Melametzede

C

) f

Ayıplanmış, kınanmış kimseler, azarlanmış olanlar

MELAMÎ Kınanmış ve ayıplanmışlardan olan

* Hükema-i Kelbiyyun

(Bak: Kelbiyyun) * Melami adındaki tarikata mensub olan

MELAMİ´ (Lem´a

C

) Parıltılar

Aydınlıklar

MELAMİH (Lemha

C

) Lemhalar

Bir şeyin başka bir şeye benzeme noktaları

Güzellik ve çirkinlik eserleri

MELAMİYYUN (Melamî

C

) Melamî tarikatından olanlar

MEL´AN Dolu olan, taşkın

MEL´ANE(T) (La´n

dan) Lânete sebeb olan

Lânete müstehak iş

* Yol ayrımı ve insan menzili

MEL´ANETKÂRANE f

Lânete müstehak surette

MEL´ANET-PİŞ f

Mel´unluktan başka işi olmayan

İşi gücü mel´unluktan ibaret olan

MELAS Saracak ve dürecek yer

MELAS Kaypakça olmak

MELASET Yumuşaklık

(Zıddı: Huşunet)
MELASSA Hırsız ve haydut yatağı

MELAVET Vakit, zaman

MELAZ Sığınılacak yer

Melce´

MELAZE f

Küçük dil

MELAZE Badem ağaçları olan yer

MELAZİB (Milzâb

C

) Çok tamahkâr ve cimri olanlar

MELAZZ Yalancı, kezzab

(Melzuz

C

) Leziz nesneler, lezzetli şeyler

MELBES Giyecek şey

Elbise

MELBES Ü ME´KEL Giyecek ve yiyecek

MELBUS Giyilen

Giyilmiş olan

* Giyinmiş

Elbise giymiş

MELBUSÂT Giyilecek şeyler

Elbiseler

MELC(E) Emmek

MELCE´ Sığınılacak yer

Halas olacak, kurtulacak yer

MELD Yumuşak olmak

MELDA Çok genç ve körpe vücud veya dal

İnce ve nâzik bedenli kız

MELDUG (Ledg

den) Zehirli bir hayvan tarafından ısırılarak sokulmuş

MELE´ (C

: Emlâ) Bir cemâatin ileri gelenleri

* Hırs, tama´

* Zan

* Güzellik

* Fls: Kâinatta hiçlik şeklinde boşluk olmadığını, her yerin dolu olduğunu ifade eden bir tabirdir

* Dolu mekân

* Kalabalık, güruh, cemaat, topluluk

Halk

MELE-İ A´LÂ Kerrubiyyun ve melâike cemaati

En yüksek hey´et

Melekler âlemi

Felekler ve unsurlar

ME´LE (C: Miâl) Hazırlanmak

* Şişman kadın, semiz avret

* Bahçe

MELED Tazelik, körpelik, nâziklik, gençlik

MELEK Nurdan yaratılmış, fıtratları sâfi, masum mahluk

* Güzel huylu ve güzel olan kimse

(Bak: Melâike)
MELEK-ÜL BİHAR Denizlere nezaret eden melek

MELEK-ÜL CİBÂL Dağlara nezâret eden melek

MELEK-ÜL EMTÂR Yağmurla vazifeli olan melek

MELEK-ÜL MEVT İnsanların ruhlarını kabzeden Azrâil

(A

S

)
MELEK-İ MÜEKKEL Muayyen bir işle tavzif edilmiş melek

(Bak: Melâike)
MELEK-İ SİYÂNET Allah´ın emri ile insanları koruyan, muhafaza eden melek

MELEKA Düz kayacak nesne

MELEKÂT (Meleke

C

) Melekeler

Tecrübe neticesi elde edilen alışılmış bilgiler

İsti´datlar

MELEKÂT-I AKLİYYE Tecrübe neticesi aklen bilinen kolaylık, tecrübeden doğan bilgililik

MELEKE Tekrar tekrar yapılan bir iş veya tecrübeden sonra hasıl olan bilgi ve mehâret

* Mümârese

MELEKÎ (Melekiye) Meleğe mensub, melekle alâkalı

* Paklık, temizlik, ismet

* Hükümdara, melike âit

Melikle alâkalı

MELEKUT Tam bir hâkimiyyetle, Saltanat-ı İlâhiyyenin müessiriyyet ve idâresinin esrarı

Her şeyin kendi mertebesinde, o mertebeye münâsib ruhu, canı, hakikatı

Bir şeyin iç yüzü, iç ciheti

* Hükümdarlık

Saltanat

* Ruhlar âlemi

(Bak: Arş)(İnsan mülk ciheti ile kalbe zarf olur, melekut cihetiyle de mazruf olur

M

N

)
MELEKUTİYÂN Melekut âleminden olanlar

MELEK-ZAD Melekten olmuş gibi, çok güzel

MELEL Bıkma, usanma, bezme

MELEM Yaramaz tenbel kimse

MEL´EM (MİL´EM) Ölçüsünde cimrilik yapan

MEL´EME Cem´etmek, toplamak

* Terbiye etmek, düzeltmek, ıslâh etmek

* Yara yırtığını bağlamak

MELEVAN Gece ve gündüz

MELEZ (Meles) İki ırkın karışması neticesi hâsıl olan yeni bir nesil

Ayrı iki cinsten doğmuş olan

* Aydınlıkla karanlık arası, alaca karanlık

MELFUF Sarılı

Bir mektup veya bir şey içine konulmuş olan

MELFUFAT (Melfuf

C

) Zarf içinde veya tezkereye ilişik yazılar

MELFUFEN Sarılı olarak

Melfuf olarak

Leffen, ekli olan şey

MELFUHA (C: Melâfih) Ana karnındaki erkek çocuk

MELFUZ (Lâfız

dan) Telâffuz olunmuş, okunmuş olan

Söylenmiş

* Ağızdan çıkan söz, hece, kelime veya harf

MELFUZÂT (Melfuz

C

) Konuşulan şeyler

MELH Yemeğe tuz koymak

* Çocuk emzirmek

MELH Kibirlenmek, gururlanmak

* şiddetli seyir

MELHAME Kanlı harb

* Büyük muharebe sahası

MELHAME-İ KÜBRÂ Büyük ve kanlı savaş, harp

MELHEC (C: Melâhic) Darlık

MELHED Kabrin çukur açılacak yeri

MELHEM Hurma ağacı çok olan yer

MELHEZ (C: Melâhız) Darlık çekecek yer

MELHUB (Lehb

den) Alevli, alevlenmiş

MELHUD (Lahd

dan) Mezara sokulmuş, kabre konulmuş

Lâhid içine konulmuş

MELHUF Hasrette kalan

* Kederli, tasalı

* İmdad bekleyen

MELHUFÂN (Melhuf

C

) Kederliler, tasalılar, kaygılılar, üzüntülüler

* Hasrette kalanlar

MELHUFÎN Hasrette kalıp yardım isteyenler

MELHUK Karışmış, kavuşmuş

İltihak etmiş

MELHUZ Mülâhaza ve tefekkür olunmuş olan veya olunabilen

Düşünülebilen

Akla gelebilen

Olabilir

MELHUZÂT (Melhuz ve Melhuze

C

) Olabilir şeyler

Hatıra gelen şeyler

İhtimâller

MELİ´ Otu olmayan yer

MELÎH Tatsız tuzsuz yemek

MELÎH (C

: Milâh-Emlâh) Güzel, şirin

Sâhib-i melâhat

* Tuzlu

MELİK Mülk ve melekut sâhibi

Padişah

Mutasarrıf

* Bir kavmin başı

Mâlik

(İsimdir)
MELÎK Hâkim-i Mutlak

Hükümdar

Sultan

Memleket sahibi

Padişah

Kadir

(Daimî sıfattır

)
MELÎKÂNE f

Hükümdar ve melike mensub

Onunla alâkalı

MELÎKE Kadın hükümdar

Hükümdar karısı

Kraliçe

MELÎL (MELİLE) Kül içinde pişirilen ekmek

* Hararet, sıcaklık

* Üzgün, kederli

Melul

MELÎS şişman ve tenbel olan kişi

MELÎS Bir şeyi şiddetle tutmak

MELÎT Cenin

MELİYY Uzun zaman

* Zengin

Varlıklı

Maldâr

Gani

Eşraf

MELK Dalkavukluk

* Yumuşaklık yapmak

* Mahvetmek

* Yıkamak

* Emmek

* Vurmak

MELK Kudret, kuvvet

Şiddet

* Mübalağa

MELKEAN Kötü, yaramaz kimse

MELKEME El ile vurulan yerin yarası

MELKUHA (C: Melakih) Anasının karnında olan çocuk

MELKUT Yerden kaldırılıp alınan şey

* Sokağa, virâneliğe, câmi veya kilise kapısına bırakılmış çocuk

MELL Küsmek, darılmak

* Yorgunluk

* Kakma, dürtmek

* Mahzun olmak, kederli olmak

* Hamuru külün içinde pişirmek

MELLA Zengin kimse

MELLAH (C

: Mellâhân-Mellâhin-Mellâhun) Gemici

Kaptan

Denizci

MELLAH Dalkavukluk eden, yaltaklanan

Tez tez yürüyen, hızlı yürüyen

MELLAHA Tuz çıkan yer

MELLAHAN (Mellâh

C

) Kaptanlar, denizciler, gemiciler

MELLAHÎN (Mellâh

C

) Denizciler, gemiciler, kaptanlar

MELLAHE Tuzla

MELLASE Yeri düzeltmede kullanılan âlet, sürgü

MELLE Çukur

MELMUS (C

: Melâmis) (Lems

den) El ile dokunulmuş

MELMUSAT (Melmus

C

) El ile dokunmalar

El ile temas etmeler

MELS Enemek

Hayvanı iğdiş etmek, erkekliğini gidermek

MELS Yalan vâde, yalan söz

* Güzellik, hüsün

MELSA´ Pürüzsüz ve düz yer

* şarap

MELSUK Yapıştırılmış

Bitiştirilmiş

MELSUN (C

: Melâsin) Yalancı, kezzâb

MELTAFA Güzellik, lâtiflik yeri olan şey veya vasıf

MELTEM Yaz mevsiminde karadan denize doğru esen rüzgâr

MELTUT Karışmış, mahlut

MEL´UB Salyalı ağız

ME´LUF Alışılmış

Ünsiyyet edilmiş

* Alışık

Huy edinmiş

ME´LUFİYET Alışıklık, ünsiyet

ME´LUK Deli

Divâne

MELUL Usanmış

Bıkmış

Bezmiş

* Mahzun

MELULÂNE Acıklı ve mahzun bir hâlde

ME´LUM Kederli

Eleme, derde tutulmuş

MELUM Azarlanmış, tahkir edilmiş, levmolunmuş

MEL´UN Lânetlenmiş

Lânete lâyık

* Kovulmuş, tard olunmuş

MELVAN Gece ve gündüz

MELYENE Yumuşaklık

MELZE At seğirtirken koltuklarını uzatmak

* Süngü ile veya gayrı nesne ile ta´n eylemek

MELZUM Mevcud bir şeyle birbirinden ayrılmayan

Mevcud bir şeyle beraber bulunması lâzım gelen

Lüzumlu olmuş olan

Lüzumlu kılınmış

MELZUMİYET Lüzumlu kılma

Melzumluk

MEMALİK (Memleket

C

) Memleketler

MEMALİK-İ HÂRRE Sıcak memleketler

İklimi çok sıcak olan mıntıkalar

MEMALİK-İ OSMANİYE Osmanlı memleketi

Osmanlılara aid memleketler

MEMALÎK (Memluk

C

) Köleler

kullar

MEMAT Ölüm

Ahirete göç etmek

(Bak: Mevt)
MEMDUD (Medd

den) Uzatılmış, yayılmış olan

Çekilmiş

MEMDUDE Balçıklı ve kesekli yer

MEMDUDÎ Tel çeken

MEMDUH(A) Beğenilmiş

Medholunmuş

Övülmüş

* Fık: Peygamberimizin (A

S

M

) sevmiş olduğu hareket, iş

MEMDUHAT (Memduh ve Memduha

C

) Medhedilecek ve övülecek şeyler

Övülmeğe değer şeyler

MEMDUHİYYET Makbul oluş

Makbullük

Beğenilmiş oluş

MEMEDD (Masdar-ı mimî ve mekân ismi) Bir şeyin uzandığı, serildiği yer

ME´MEN Sağlam

Güvenilir

Emin yer

MEMERR Geçilecek yer

Cadde, sokak

Geçit yeri

MEMERR-İ NÂS Herkesin geçtiği yol

Geçit

MEMERR-ÜL MAHLUKAT Mahlukatın geçtiği yer

Dünya

MEMHUR Mühürlenmiş

Damgalanmış

MEMHURE Nikâh bedeli verilmiş olan kadın

MEMHURE Sürülüp nadas olmuş yer

MEMHUS Parlatılmış, cilâlanmış

* Etli, şişman, dolgun insan veya hayvan

MEMHUVV (Mahv

dan) Mahvolmuş, perişan olmuş

MEMHUZ Yağı alınmış yoğurt

MEMÎL Meyletme, bir yana eğilme, temâyül etme

MEMKÛR (C: Memâkir) Av kanıyla kirlenmiş

* Kızıla boyanmış

MEMKÛRE Uysal, yakışıklı

MEMKURE Sirkeli ve sarmısaklı balık

MEMKUT Düşmanlık edilen, hased edilen

MEMLAHA (Milh

den) Tuz çıkarılan yer

Tuzla

MEMLEKET (C

: Memâlik) Bir devletin toprağı, ülke, yurt

* Şehir

İl, kasaba

* Bir insanın doğup büyüdüğü yer

MEMLU Doldurulmuş

Dolu

MEMLUH Tuzlanmış

Tuzlu

MEMLUHAT (Memluh

C

) Tuzlanmış şeyler

Tuzlu şeyler

MEMLUK Köle

Kul

Esir

Bende

Hizmetkâr

* Birinin malı olan

MEMLUKÂNE f

Köleye yakışır hâlde

Kölece

* Eskiden çok defa bir büyüğe sunulan yazılarda, kendinden bahsederken kullanılırdı

MEMLUKİYYET Esirlik

Hizmetkârlık

Kulluk

Kölelik

MEMLUL (Memlule) Usanmış, usanılmış, bıkılmış, bezilmiş

MEMNU´ Yasak

Menedilmiş

Mâni olunmuş

MEMNUAT (Memnu ve Memnua

C

) Yasak şeyler

MEMNUİYYET Yasaklık

Haram veya yasak oluş

MEMNUN (Minnet

den) Hoşnud

Razı

Minnet altında bulunan

İyiliğe nâil kılınmış

Çok muteber olan şey

Çok beğenilen

Ölçülü ve hesaplı olan

* Kesilmiş

MEMNUNEN Sevinerek, memnun olarak

MEMNUNİYYET Mesrur oluş

Şâdlık

Mesruriyet

MEMRU´ Otlu yer

MEMSUD Vücudu kuvvetli ve sağlam yapılı olan

MEMSUDE Devrik yüzlü, münkabız kimse

MEMSUH Suratı, daha çirkin şekle sokulmuş

Biçimsiz ve çirkin surete girmiş olan

MEMSUH El ile sıvanmış, mesh olunmuş

Temas edilmiş

MEMSUN Mesâne hastalığına tutulmuş kimse

MEMSUS Massolunmuş, emilmiş

* Baldır, incik

MEMSUS Dokunulmuş

MEMŞA (Meşy

den) Ayak yolu

Üzerine basıp yürüdükleri yer

MEMŞUK Yazılmış olan, meşkolunmuş

* Uzun boylu zayıf at

MEMTUL Çekiçle döğülerek işlenmiş

MEMTUR Üzerine yağmur yağmış

Yağmur yağarak ıslanmış

MEM´UD Midesinde hastalık olan

ME´MUL Umulan

Ümid edilen

Beklenilen

ME´MUM İmama uyan kimse

İlerdekine uyan

ME´MUME Beyine ulaşan yara

ME´MUN Emin

Mahfuz

Korkusuz

Emniyyet verilmiş

Sağlam

Tehlikeden azâde olan

* Abbasi halifelerinden Hârun Reşid´in kendisinden ve kardeşi Eminden sonra hükümdar olan oğlunun adı

ME´MUN-ÜL ÂKİBE Akibetinden emin

Sonu emin, korkusuz

ME´MUR Emir ile hareket eden

Emir altında olan

Vazifeli

Kendi istediği gibi olmayıp başka emre göre çalışan

Bir emir alan

Bir işe tâyin olunmuş adam

ME´MUR-ÜN BİH Emrolunan şey

ME´MUREN Me´mur olarak, memurlukla

Bir iş ile vazifelendirerek

ME´MURÎN (Me´mur

C

) Devlet hizmetinde bulunan kimseler

Me´murlar

ME´MURİYET Me´murluk

Vazife, görev, hizmet

ME´MURİYET-İ ASLİYE Asıl me´murluk

MEMUT Meyyit

Ölmüş

MEMZUC Bitişik

Karışık

Karışmış

Birlik olmuş

Birbirine mezc olmuş

* Şakalaşmak

* Oynamak

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MEN f

Ben

(Farsçada birinci şahıs zamiri) (Bak: Mâ)
MEN (İsm-i Mevsuldür) Şahsa delâlet eder

"O kimse ki, yahut, kimi, kim, kim ki" gibi mânâlara gelir

İstifham için olur, yerine göre tesniye (Menân) şeklinde ve cemi (Menun) gibi okunabilir

Akıl sahibleri hakkında kullanılır

Mevsule, şartiye, nekre-i tâmme, nekre-i mevsule olur

MEN´ Yasak etmek

Durdurmak

Bırakmamak

Bir şeyi diriğ etmek, esirgemek

MEN-İ MUHAKEME Muhakemeyi durdurmak, muhakemeye lüzum görmeyip menetmek

ME´N (C: Müün-Me´nât) Böğür

* Yer kazmakta kullanılan ucu demirli ağaç

MENA İki rıtıl

(İkiyüz altmış dirhem)
MEN´A Ölüm haberi

Vefat haberi

MENAAT Sarplık, çetinlik, kavilik, güçlük

MENAAT-I MEVKİİYE Arazi sarplığı

MENAB Birinin yerini tutmak, nâib olmak

Birisine vekil olmak

Vekillik yeri

MEN´AB Cömert

* Hızlı yürüyen

MENABİ´ (Menba´

C

) Kaynaklar

Pınarlar

Nebeân eden yerler

* Her şeyin zâhir olduğu yerler

* Servetlerin çıktığı yerler

MENABİ-İ AŞERE On menba

MENABİ-İ SERVET Zenginlik kaynakları

MENABİK Batman

MENABİR (Minber

C

) Minberler

Camilerde hatiblerin hutbe okumalarına mahsus kürsüler

MENABİT (Menbet ve Menbit

C

) Çayırlar, otlaklar

MENACİL (Mincel

C

) Ekin orakları

MENACİM (Mencem

C

) Terâzi kolları

MENADİF (Mindef

C

) Hallaç yayları

MENADİL (Mendil

C

) Mendiller

Küçük havlular, peçeteler

MEN´AF (C

: Menâif) Dağın sivri tepesi

MENAFİ´ (Menfaat

C

) Menfaatler

Faydalar

MENAFİ-İ UMUMİYE Umumi menfaatler, umumi faydalar

MENAFİH (Minfâh

C

) Körükler

MENAFİZ (Menfez

C

) Delikler

Menfezler

* Nüfuz edecek yerler

MENAH f

Geniş, bol, ferâh

* Dar

MENAHE (C

: Menâih) (Nevha

dan) Ölü için ağlanacak yer

Mâtemhâne

MENAHİ (Nehi

C

) Menedilmiş şeyler

Şer´an yasak edilmiş olan şeyler

MENAHİC (Minhac-Menhec

C

) Açık ve geniş yollar

Bilinen büyük yollar

MENAHİC-İ HÜKEMÂ Hakîmlerin, ilm-i kelâm âlimlerinin meslekleri ve gittikleri mânevi yollar

MENAHİL (Menhel

C

) Durak yerleri

Durulacak sulak yerler

* Hayvan sulanan yerler

MENAHİR (Menhar

C

) Hayvan kesilecek yerler

Hayvan boğazlıyacak yerler

Mezbahaneler

MENAHİR (Menhir

C

) Burun delikleri

MENAHİS (Minhas

C

) Uğursuz şeyler

MENAHİT (Minhat

C

) (Tahta veya taş) yontma âletleri

MENAHİZ (Minhaz

C

) Burun delikleri

MENAÎ (Men´â

C

) Ölüm haberleri

Vefat haberleri

Kötü haberler

MENAİF Dağların sivri tepeleri

MENAİH (Menâhe

C

) Ölü için ağlanacak yerler

Mâtemhâneler

MENAİR (Menâvir) Minâreler

* Nur yerleri

* Alâmet

MENAKIB (Menkıbe

C

) Menkıbeler

Hayat hikâyeleri

MENAKİB (Menkeb

C

) Yollar

* Omuzlar

MENAKÎR (Minkar

C

) Minkarlar, gagalar

Yırtıcı kuşların gagaları

Taşçı kalemleri

MENAKİR (Münker

C

) Günah ve kötü şeyler

MENAL Yetiştirme, nâil olma, kavuşma

* Ele geçirilen şey

Nâil ve sahib olunan şey

MENAM Uyku

Uyku zamanı

* Rüya

Düş

* Uyunacak yer, yatak odası

MENAME Yatak, döşek

MENAMEN Uyuyarak

Uykuda olarak

MENAR Nur yeri

Fener kulesi

* Câmi minâresi

* Yol işaretleri

MENARE (C: Menâr-Menâvir) Alâmet, işaret

* Kandil

* Minare

MENAS Sığınacak yer

Melce´

Penah

* Deprenmek

* Fevt

MENASI´ (Minsa´

C

) Medine-i Münevvere´nin dışında meşhur bir yer

MENASIB (Mansıb

C

) Devletin başlıca hizmetleri

Makamlar, rütbeler, pâyeler

MENASIB-I SEYFİYE Askerlik hizmetleri

MENASİK (Mensek

C

) İbâdet edecek yerler

İbâdet ederken lüzum eden usul, yol ve tarz

MENASİK-ÜL HAC Hacı olmak için Mekke-i Mükerreme´ye gidenlerin Kâbe´yi ziyaret etme, Arafat´ta vakfeye durma, kurban kesme, ihram giyme, muayyen bir yerden bir yere kadar yürüme gibi yapılan ibadet rükünleri

(Bak: Sa´y)
MENASİM (Mensim

C

) Yollar, tarikler, meslekler

* Alâmetler, izler, eserler, nişânlar

MENASİR (Minser

C

) Yırtıcı kuşların gagaları

* Taşçı kalemleri

MENASSA Çeyiz odası

* Yüksek yer, çardak

MENAŞİR (Minşâr

C

) Testereler

* (Menşur

C

) Tar: Padişâhın verdiği vezirlik veya müşirlik fermanları

* Mat: Prizmalar

MENAT İslâmiyyetten evvel cahiliyyet devrinde Kâbedeki bir putun adı

MEN´AT Ölüm haberi

MENAT Dönecek yer, merci´

* İlişip asacak yer

MENATIK Mıntıkalar, bölgeler

MENATIK-I BAÎDE Uzak mıntıkalar

Uzak bölgeler

MENATIK-I DUŞİZE-İ TAHAYYÜL Tahayyülün bâkir mıntıkaları

MENAVİR (Minare

C

) Minareler

MENAYA (Meniyye

C

) Ölümler

* Maksatlar

Gâyeler

MENAZIM (Manzam

C

) Sıralar, diziler

MENAZIR Manzaralar

Seyredilecek, görülecek güzel yerler

Güzel görünüşler

MENAZİ´ (Menze´

C

) Niza ve kavga edilecek yerler

MENAZİL (Menzil

C

) Menziller

İnecek yollar

Duralar

Konak yerleri

MENBA´ Kaynak

Nimetin veya herhangi bir şeyin çıktığı yer

Suyun çıktığı yer

Pınar

MENBAT Suyun çıktığı yer

Menba´

MENBEL Tembel, uyuşuk

MENBER (C: Menâbir) Yüksek olacak yer

MENBİC Mevzi ismi

(Oraya nisbetle "menbicâni" derler

)
MENBİT Otlu yer, otlak, çayır

MENBUŞ Açılmış, soyulmuş

MENBUZ Piç

Veled-i zinâ

* Hemen doğmasını müteakib bir yere atılmış çocuk

MENCA (Bak: Mence´)
MENCAT Kurtulma, necât bulma

Halâs olma

MENCE (Mencâ) Kurtulacak yer

Necat bulacak yer

* Necat bulma

Kurtulma

MENCED (C: Menâcid) İnci ve altından olan gerdanlık

MENCEM (C

: Menâcim) Terazi kolu

* Maden

MENCENİK (Bak: Mancınık)
MENCENUN (C: Menâcin) Sığırın döndürdüğü dolap

* Sığırların çektiği kağnı

MENCINIK (C: Mencınıkât) Mancınık

MENCUB Dibâgat olunmuş deri

* Geniş kadeh

MENCUD Kederli, tasalı, gamlı

MENCUK f

Bayrak direkleri ve minâre başına takılan küçük ay

* Sancak, bayrak

* Şemsiye

MEND f

Kelimelerin sonuna getirilerek "sahip" mânasına edattır

ACZ-MEND Acizlik, mahviyet sâhibi

DERT-MEND Dertli

MEN DAKKA DUKKA "Kapı çalanın kapısı çalınır

" Yâni, kim birisine bir kötülük yahut iyilik yaparsa ona o şey yapılır

Meselâ: "Su-i zan eden su-i zanna mâruz olur

"
MENDEB Tehlike

Ölüm

* Gürültü ve şamata ile ağlama

MENDEME Pişman olma

Nedâmet etmek

* Pişman olacak yer

MENDİL (Mindîl) (C: Menâdîl) Mendil

* Küçük havlu, peçete

MENDUB Yapılması beğenilen iş

Şeriatın yasak etmediği veya emretmediği iş olmakla beraber yapılmasında sevab ve mendubiyet olan amel

Müstehab

* İyilikleri anlatılarak arkasından gözyaşı döküp ağlanan ölü

MENDUD Meyvesi aşağıdan yukarıya yığılı, istifli

MENDUF Didilmiş, atılmış

MENDUHA Genişlik

* Kifâyet, kâfi gelmek

* Mahlas

MEN´E Dibâgat için ısladıkları deri

ME´NE Böğür, hâsıra

MENEA (Mâni

C

) Engeller, mâniler, özürler

* Engel olanlar, mâni olanlar, geri bırakanlar

* Kuvvet ve cemâat

MENEND (Mânende-Mânend) f

Nazir

Eş

Benzer

şebih

Müşabih

MANEND-İ BÎMİSAL Misilsiz, benzersiz olan

MEN ENE Ben kimim
MENFA Nefyolunan yer

Birinin sürüldüğü yer

Nefiy yeri

MENFAAT Fayda

Kâr

Gelir

İhtiyaç karşılığı olan şey

MENFAATBAHŞ f

Faydalı, yararlı

Menfaat ve fayda veren

MENFAATDÂR f

Menfaat ve fayda gören

MENFAATPEREST f

Yaptığı işin sadece faydasını düşünen

Sadece nefsine ait kârları, faydaları düşünerek çalışan

Allah rızasını esas gaye yapmayan kimse

MENFED Tükenmek, yok olup gitmek

MENFER Geri kaçılacak yer

Nefret edilecek, sevilmeyecek yer

MENFES (Nefes

den) Nefes deliği

Nefes alacak yer

MENFEZ Nüfuz edecek delik, pencere

Delik

Ağız

Yarık

Girilecek yer

MENFÎ Müsbetin zıddı

Müsbet olmayan

* Nefyedilmiş, sürgün edilmiş

Sürgün

* Bir şeyin olmayacak cihetini düşünen

* Hakikatın aksini iddia eden

* Gr: Başında nefiy edatı bulunan kelime veya cümle

* Nâkıs

Negatif, olumsuz

MENFİYYEN Sürgün olarak

MENFUH Üfürülmüş

* Büyük karınlı

Nefholunmuş

MENFUR Kendisinden nefret edilen, sevilmeyen

İğrenç

* Mebguz

MENFUS Yeni doğmuş çocuk

MENFUŞ (Pamuk veya yün gibi) atılmış ve didilmiş

Dağılmış, didik didik edilmiş

MENGENE Tazyik veya sıkıştırma için kullanılan demir veya tahta âlet

MENGUŞ f

Küpe

MENH Verme, ihsan etme

MENH Burun deliği

MENHAR (C

: Menâhir) Hayvan kesilecek yer

Hayvan boğazlanan yer

Mezbaha

MENHAT Mâni, nehyedici, engel

MENHEB Yağma etmek

Yağma edecek yer

MENHEC (C

: Menâhic) Geniş, açık yol

MENHEC-İ SEDÂD Doğruluk yolu

Sırât-ı müstakim

MENHEL (C

: Menâhil) Hayvan sulanan yer

* Menzil, durak

Konaklanacak yer

MENHERE (C: Menâhir) Mahalle arasındaki süprüntülük

MENHÎ Şer´an yapılması yasak olan, haram olan şey

MENHİR (C

: Menâhir) Burun deliği

MENHİYYAT Şer´an haram edilenler

Yasak edilmiş, İlâhi emirle men´edilmiş olanlar

Nehyedilenler

Yasak olanlar

MENHUB Korkak adam

* Muhtar, müntehab, seçkin

MENHUB(E) (Nehb

den) Talan edilmiş, yağma edilmiş

MENHUM Nasıl yerse yesin karnı doymaz kimse

* Bir şeye çok hırs gösteren kişi

MENHUS Uğursuz

Kötü

Meş´um

MENHUS Kuyruğunun yanları uyuz olan deve

MENHUS Zayıf, etsiz

MENHUŞ Yılan, akrep cinsinden bir hayvan tarafından sokulmuş

MENHUT Yontulmuş

Tıraş edilmiş

Yontulmuş ağaç

MEN HÜVE O kimdir
MENÎ f

Benlik

Benlik iddiası

Hodbinlik

MENİ Erkek veya dişinin bel suyu

Döl suyu

Nutfe

Sperma

MENİ´ Sarp

Çetin

Zor

El erişmez

Zabtı zor

MENİE Ölüm, mevt

MENİHA Hediye, armağan, bahşiş

MENİN Toz

* Zayıf kişi

* Zayıf ip

MENİŞ f

Tabiat, huy, mizac

MENİYYE Ölüm, mevt

* Takdir olunmuş olan

MENKA´ Su toplanan çukur

MENKAB (MENKABE) (C: Menâkıb) Dağ arasında olan yol

* Dar yol

* Güzel hareket ve fiil

* Delik açılacak yer

MENKABE Meşhur kimselerin ahvâline dair hayat hikâyesi

Kıssa

Hikâye

Menkıbe

MENKAL Nakledecek mekân

MENKASE Eksiklik, noksanlık

MENKEL Ayak bileziği

Süs olarak kadınların ayak bileklerine taktıkları bilezik

MENKİB (C

: Menâkib) Omuzbaşı

Omuz ile kol kemiğinin birleştiği yer

MENKU´ (Menkua) Haşlanmış

Suda kaynatılmış

MENKUB (U, uzun okunur) Delinmiş

Oyulmuş

MENKUB (Nekbet

den) Dert ve meşakkatlere mâruz kalmış olan

* Rütbe ve haysiyyetten düşmüş olan

MENKUHA Nikâhlı karı

Nikâhlanmış olan kadın

MENKUL Nakledilen

Akli olmayıp mukaddes kitapla bildirilen

* Bir yerden başka yere taşınmış olan

Taşınabilen

* Anlatılan

MENKULAT Nesilden nesile veya ağızdan ağıza yayılıp duyulan

Nakle dayanan bilgiler

Nakledilenler

(Bak: Mürtecel)
MENKUR Delinmiş

Oyulmuş

MENKUR İnkâr olunmuş

MENKUS (Nüks

den) Tersine çevrilmiş

Baş aşağı edilmiş

MENKUS (Naks

dan) Noksanlaştırılmış

Eksik olan

MENKUŞ (Nakş

dan) Nakşolunmuş

İşlenmiş

Nakış yapılmış

Boya ile süslenmiş

MENKUŞE Nakşolunmuş, işlenmiş

* Kemik çıkmış olan baş yarığı

MENKUT (Nokta

dan) Noktalanmış

Noktalı

MENKUZ Nakzedilmiş

Bozulmuş

Hükümsüz bırakılmış

MEN LEHÜL HAKK Fık: Hak sahibi olan kimse

MEN LEM YEZUK LEM YEDRİ Tatmayan bilemez

Kim ki tatmamış; o, tadını bilemez

MENMUL (Neml

den) Üzerine karınca üşüşmüş olan şey

MENN Nimet vermek

İyilik etmek

* Minnet

* Rıza

* Esiri fidye almadan, ücretsiz salıvermek

* Kesmek

* Zayıf etmek

* Ettiği iyiliği başa kakmak

* İki batman ağırlık

* Kudret helvası

MENNÂ´ (Men´

den) Alıkoyan, mâni olan, yaptırmayan

* Önleyici, men´edici

MENNÂ-UL HAYR Hayır ve iyiliğe mâni olan

Hayrı önleyen

MENNAC Çok bahşiş veren

İhsan eden

MENNAN İhsanı bol

Çok çok ihsan eden

En çok nimet veren

(Allah)
MENNANE Malı, mülkü, serveti için kendisiyle evlenilen kadın

MENSAF (C: Menâsıf) Her şeyin yarısı

MENSEA (C: Menâsi´) Otu tez biten yer

MENSEC (Nesc

den) Bez, çulha vs

dokunan yer

Örücü işyeri

Trikotaj atelyesi

MENSEK (C

: Menâsik) İbâdet yeri

İbâdetgâh

* İbâdet yapma usulü

* Kurban kesecek yer

MENSIB (C: Menâsıb) Demir sayacak

* Asıl

* Mertebe, derece

MENSÎ (Mensiyye) (Nisyan

dan) Unutulmuş, hatırdan çıkmış

MENSİC (MENSEC) (C: Menâsic) Bez dokuyacak yer

* Boyun ile kürek arası

MENSİK (MENSEK) (C: Menâsik) İbadet edecek yer

* Kurban kesilecek yer

* Kesilmiş kurban

MENSİM (C

: Menâsim) Alâmet, işaret, nişân, iz, eser

* Yol, tarik

* Deve tırnağı

MENSİYAT (Mensi

C

) Hatırdan çıkıp unutulmuş şeyler

MENSİYET Unutulma, hatırdan çıkma

MENSİYY Unutma yeri

* Hiç bahsedilmeyen terkedilmiş nesne

MENSUB (Bak: Mansub)
MENSUB Bir şeye veya kimseye nisbeti olan, alâkası bulunan

Bir şeyle ilgili olan

MENSUBÂT (Mensub

C

) Bir yere mensub olanlar

Bir yerin adamları

MENSUBÎN (Mensub

C

) Mensublar

Mensub ve alâkadar olanlar

Bir daire veya yerin adamları

MENSUBİYYET Mensubluluk, ilgili, bağlı oluş

Alâkalı bulunuş

MENSUC (Nesc

den) Dokunmuş, dokunulmuş, dokunulan

Örülmüş

İşlenmiş

MENSUCÂT Bez veya kumaş gibi dokumak suretiyle yapılan tezgâh veya fabrika mahsulü mallar

MENSUCÂT-I HARİRİYYE İpek dokumalar

MENSUH (Nesh

den) Hükmü kaldırılmış

Nesholunmuş

Hükümsüz bırakılmış

MENSUK (Nesk

den) Düzgün olarak dizilmiş olan

MENSUR (Nasr

dan) Yardım görmüş

* Muzaffer

Zafer bulmuş

* Cenab-ı Hak tarafından her işinde nusrete mazhar olduğundan Hz

Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm´ın bir ismi de Mensur´dur

MENSUR (Nesr

den) Dağılmış

Saçılmış

* Gece vaktinde güzel kokan bir çiçek

* Edb: Manzum olmayan nesir halindeki yazı

Bunun mânaca çok güzel ve şiir gibi ahenkli yazılmış olanına "mensur şiir" denir

MENSUS (Bak: Mansus)
MENŞAR Yayıp dağıtacak yer

* Öldükten sonra dirilecek yer

MENŞAT (C: Menâşıt) Neşat, sürur, neşe

MENŞE´ (Neş´et

den) Esas

Kök

Bir şeyin çıktığı, neş´et ettiği yer

Beslenip yetişilen yer

MENŞED İsteme, talebetme

MENŞELE Küçük parmağın yüzük takılan yeri

MENŞER Neşredilip dağıtılan yer

MENŞUD Matlup, istenen şey

MENŞUR (Neşr

den) Neşrolunmuş

Dağıtılmış

Yayılmış

Herkese ilân edilmiş

* İşleri dağınık

Perişan

* Sultanın emri, mühürsüz mektubu, fermanı

* Bayrak

* Mat: Alt ve üst tabanları birbirine müsavi ve müvâzi (eşit ve paralel), kenarları da müsâvi ve müvâzi olup yüzleri birbirine benzeyen şekil

Prizma

MENŞUR-U MUKADDES Mukaddes ferman

(Kelime-i şehadet kastedilmektedir)
MENTEC Doğuracak vakit

MENUAT Men´etmeler

Yasaklar

ME´NUB (Bak: İhcâc)
MENUC Sütü diğer develerden sonra çekilen deve

ME´NUF Burunda hastalığı olup koku alamayan

MENUN (Menn

den) Kesmek

* Vakit, zaman, ömür ve sâireyi kesen mânâsınadır

ME´NUS Alışılmış

Alışık

Ünsiyet edilmiş

* Beğenilmiş

Mergub

ME´NUSE Ateş

ME´NUSİYET Alışılmış olma

Alışılma

Ünsiyet edilmiş olma

MEN´UŞ Hayır ile yâdedilen ölü

* Yukarı kaldırılmış

* Fakir olduktan sonra sevindirilmiş

* Tabuta konulmuş

MENUT Asılı, muallâk

* Bağlı

Mütevakkıf

Merbut

Vâbeste

* Bir milletten olmayıp sonradan o millete dahil olmuş olan

MEN´UT Medhedilmiş

İyiliği, güzelliği söylenilmiş olan

ME´NUT Hased olunmuş kişi, mahsud

MENVÎ Kasdedilen

* Niyet

Maksad

Meram

MENVÎ-İ ZAMİR İçindeki niyet ve maksat

MENY Meniyi dışarı getirmek

* Takdir etmek

* Okumak

* Hükmetmek

MENZAM (C: Menâzım) Çeşitli şeyleri bir yere dizmek

MENZEHE Gezinti yeri

MENZİL İnilen yer

Konulacak yer

* Yer

Dünya

Ev

* Mesafe

MENZİL-İ KAMER Koz: Ayın dünya etrafındaki mahreki

Bu mahrekte aynı noktaya tekrar gelmek için geçen zaman

MENZİL-İ KÜLLÎ Mahrekin en son noktasına kadar olan mesâfe

MENZİLET Derece, pâye, rütbe, mertebe

Yükseklik derecesi

* Konak yeri, inecek yer

Hane, ev

MENZİLGÂH f

Konak

Yer

Ev

Bir müddet durulan yer

MENZİLHANE f

Konak yeri

Hayvan değiştirilen yer

MENZİLNİŞİN f

Yerinde oturan

MENZU´ (Nez

den) Nez olunmuş, koparılmış

MENZUF Susuzluktan dolayı dili kurumuş kimse

* Kan kaybından dolayı dermansız ve güçsüz kalmış olan insan

MENZUL (Nüzul

den) Nüzüllü, inmeli

MENZUR (Nezr

den) Adanmış, nezrolunmuş, va´dedilmiş

Adak olarak belirtilmiş

MENZUT Haris kimse

MER f

Elli (Sayısı)

Hamsin

(50)
MER´ (C: Müru´) Er, erkek

* Güzel manzara

ME´R Katı, şiddetli, şedid

* Fesad

MER´ Ot çok olmak

MER´A Hayvanların otladığı yer

Kır

Mera

Çayırlık

Otlak

MER´A Aynalar

ME-RA f

Beni

Benim

Bana

MERA Boş yer

* Otsuz yer

MERA (C: Merâyâ) Sütü çok olan dişi deve

MERAA Ucuzluk

MER´ABE Ansızın olarak birdenbire korkutmak

* Tenha ve korkunç yer

MERABİ´ (Mürabba

C

) Mürabbalar, kareler

* (Merba

C

) İlkbaharda oturulan evler

MERABİH (Ribh

den) Ticâretten elde edilen kazançlar

MERACİ´ (Merci

C

) Rücu edilecek ve dönülecek yerler

* Mürâcaat edilerek başvurulacak kimse veya yerler

MERAD Boğaz

* Talep mevzii, isteme yeri

MERADET Kuvvetlilik, kavilik

Salâbet

MERAE Hazmetmek

* Güzel manzara

MERAFIK (Mirfak

C

) Dirsekler

* Ev kilerleri

* Mutfaklar

MERAG Davar ağnanmak ve toprağa yuvarlanmak

MERAH Yer

Mekân

* Sevinç

* Rahat edilecek yer

* Meşhur bir nahiv kitabının ismi

MERAH (C

: Merahân) Aşırı derecede sevinme

MERAHİL (Merhale

C

) Menziller, merhaleler, konaklar, duraklar

MERAHİL-İ BAÎDE Uzak konaklar

Uzak menziller

MERAHİLPEYMA f

Seyyah, yolcu

Seyahat eden kimse

MERAHİM (Merhamet

C

) Acımalar, merhametler

MERAHİM (Merhem

C

) Merhemler

MERAÎ (Mir´at

C

) Aynalar, mir´atlar

MERAÎ (Mer´a

C

) Otlaklar, çayırlıklar

MERAK Bir şeyi öğrenmek istemek

Çok şiddetli arzu

Heves

Düşkünlük

* Dalgınlık

Kara sevdâ

* Kuruntu, telâş

İç sıkıntısı

İç darlığı

(

Merak, hastalığı ziyade ettiği gibi hikmet-i İlâhiyeyi ittiham ve rahmet-i İlâhiyeyi tenkid ve Hâlik-ı Rahiminden şekva hükmünde olduğu için aksi maksadiyle tokad yer, hastalığı ziyadeleşir

L

)
MERAKÂVER f

Merak verici

Düşündürücü

Meraklandırcı

MERAK Etsuyu

* Çorba

MERAKIM (Mirkam

C

) Kalemler

Yazma işinde kullanılan âletler

MERAKÎ Vesvese ve kuruntu içinde bulunan kimse

* (Mirkat

C

) Merdivenler, basamaklar

MERAKİB (Merâkibe) (Araba, at, kayık, vapur gibi) binecek vasıtalar

Merkebler

MERAKİB-İ BAHRİYE Vapur, gemi, tekne, kayık vs

gibi deniz nakil vâsıtaları

MERAKİB-İ BERRİYE Araba, otomobil, kamyon, at vs

gibi kara nakil vasıtaları

MERAKİD (Merkad

C

) Merkadlar, kabirler, mezarlar

MERAKİZ Merkezler

Karargâhlar

Karar yerleri

MERAL (Aslı, marâl´dır) Ceylan, karaca, dişi geyik

MERAM Maksad

Niyet

Arzu

İstek

İçten tasarlanan

MERAMBAHŞ f

Bir kimseye isteyip arzuladığı şeyi veren

MERAMİ (Mermi

C

) Mermi atma yeri

Mermiler

* Nişan okları

MERAMİR Çok etli, şişman kişi

MERANET Yumuşaklık

* Bir mâdenin çekiç vasıtası ile dövüldüğünde yayılması vasfı

MERARE (C: Merâir) Öd kesesi

MERARET Acılık

Tatsızlık

MERARET-İ ESARET Esirliğin acılığı

MERASET şiddet

MERASÎ (Mersiye

C

) Mersiyeler, ağıtlar

MERASÎ (Mersâ

C

) Limanlar

Gemilerin sığınıp barındıkları yerler

MERASİD (Mersad

C

) Gözetleme yerleri, rasat yerleri

MERASİM (Mersem

C

) Resmi merasimler

Âdet hükmündeki gösterişler

Resmi muameleler

* Şiveler

Âdetler

MERAŞİD (Merşed

C

) Gaye ve maksada ulaştıran doğru yollar

MERATİ´ (Merta

C

) Çayırlıklar, mer´alar, otlaklar

MERATİB Mertebeler

Basamaklar

Kademeler

Dereceler

MERATİB-İ HAYAT Hayat mertebeleri

(Birinci sual: Hz

Hızır (A

S

) hayatta mıdır Hayatta ise niçin bazı mühim ulema hayatını kabul etmiyorlar Elcevap : Hayattadır, fakat merâtib-i hayat beş´tir

O, ikinci mertebededir

Bu sebepten bazı ulemâ, hayatında şüphe etmişler

Birinci Tabaka-i Hayat: Bizim hayatımızdır ki, çok kayıtlarla mukayyeddir

İkinci Tabaka-i Hayat : Hz

Hızır ve İlyas Aleyhimesselâmın hayatlarıdır ki, bir derece serbesttir

Yâni bir vakitte pekçok yerlerde bulunabilirler

Bizim gibi beşeriyet levâzımatiyle daimi mukayyed değillerdir

Bazan istedikleri vakit bizim gibi yerler, içerler; fakat bizim gibi mecbur değillerdir

Tevatür derecesinde ehl-i şuhud ve keşif olan evliyânın, Hazret-i Hızır ile maceraları, bu tabaka-i hayatı tenvir ve isbat eder

Hattâ makamat-ı velâyette bir makam vardır ki, "Makam-ı Hızır" tâbir edilir

O makama gelen bir veli, Hızırdan ders alır ve Hızır ile görüşür

Fakat bâzan o makam sahibi yanlış olarak, ayn-ı Hızır telâkki olunur

Üçüncü Tabaka-i Hayat : Hazret-i İdris ve İsa Aleyhimesselâmın tabaka-i hayatlarıdır ki, beşeriyet levazımatından tecerrüd ile, melek hayatı gibi bir hayata girerek nuranî bir letafet kesbederler

Adeta beden-i misali letâfetinde ve cesed-i necmi nuraniyetinde olan cism-i dünyevileriyle semavatta bulunurlar

Ahirzamanda Hazret-i İsâ Aleyhisselâm gelecek, Şeriat-ı Muhammediye (A

S

M

) ile amel edecek meâlindeki hadisin sırrı şudur ki: Ahirzamanda felsefe-i tabiiyenin verdiği cereyan-ı küfriye ve inkâr-ı Uluhiyete karşı İsevilik dini tasaffi ederek ve hurafattan tecerrüd edip İslâmiyete inkılab edeceği bir sırada, nasıl ki isevilik şahs-ı mânevisi, Vahy-i Semâvi kılınciyle o müthiş dinsizliğin şahs-ı mânevisini öldürür; öyle de: Hazret-i İsâ Aleyhisselâm, İsevilik şahs-ı mânevisini temsil ederek, dinsizliğin şahs-ı mânevisini temsil eden deccalı öldürür

yâni inkâr-ı Uluhiyet fikrini öldürecek

Dördüncü Tabaka-i Hayat : Şüheda hayatıdır

Nass-ı Kur´anla şühedanın, ehl-i kuburun fevkinde bir tabaka-i hayatları vardır

Evet, şüheda, hayat-ı dünyevilerini tarik-ı hakta feda ettikleri için, Cenâb-ı Hak kemâl-i kereminden onlara hayat-ı dünyeviyeye benzer, fakat kedersiz, zahmetsiz bir hayatı Alem-i Berzahta onlara ihsan eder

Onlar kendilerini ölmüş bilmiyorlar

yalnız kendilerinin daha iyi bir âleme gittiklerini biliyorlar

kemal-i saadetle mütelezziz oluyorlar

ölümdeki firak acılığını hissetmiyorlar

Ehl-i kuburun çendan ruhları bâkidir, fakat kendilerini ölmüş biliyorlar

Berzahta aldıkları lezzet ve saâdet, şühedanın lezzetine yetişmez

Nasıl ki iki adam bir rü´yada Cennet gibi bir güzel saraya girerler

Birisi rü´yada olduğunu bilir

Aldığı keyf ve lezzet pek noksandır

"Ben uyansam şu lezzet kaçacak" diye düşünür

Diğeri rü´yada olduğunu bilmiyor, hakiki lezzet ile hakiki saâdete mazhar olur

İşte Alem-i Berzahtaki emvât ve şühedanın hayat-ı berzahiyyeden istifadeleri, öyle farklıdır

Hadsiz vâkıatla ve rivâyatla şühedanın bu tarz-ı hayata mazhariyetleri ve kendilerini sağ bildikleri sâbit ve kat´idir

Hattâ Seyyidüşşüheda olan Hazret-i Hamza Radıyallahü Anh, mükerrer vâkıatla kendine iltica eden adamları muhafaza etmesi ve dünyevi işlerini görmesi ve gördürmesi gibi çok vâkıatla, bu tabaka-i hayat tenvir ve isbat edilmiş

Hatta ben kendim Ubeyd isminde bir yeğenim ve talebem vardı

Benim yanımda ve benim yerime şehid olduktan sonra, üç aylık mesafede esarette bulunduğum zaman, mahall-i defnini bilmediğim halde, bence bir rü´ya-yı sâdıkada, taht-el-Arz bir menzil suretindeki kabrine girmişim

Onu şüheda tabaka-i hayatında gördüm

O, beni ölmüş biliyormuş

Benim için çok ağladığını söyledi

Kendisini hayatta biliyor; fakat, Rus´un istilâsından çekindiği için, yer altında kendine güzel bir menzil yapmış

İşte bu cüz´i rü´ya, bâzı şerait ve emârâtla, geçen hakikata, bana şuhud derecesinde bir kanaat vermiştir

Beşinci Tabaka-i Hayat : Ehl-i kuburun hayat-ı ruhânileridir

Evet mevt; tebdil-i mekândır, ıtlâk-ı ruhtur, vazifeden terhistir

İdam ve adem ve fena değildir

Hadsiz vâkıatla ervâh-ı evliyanın temessülleri ve ehl-i keşfe tezahürleri

ve sâir ehl-i kuburun yakazaten ve menâmen bizlerle münasebetleri ve vâkıa mutabık olarak bizlere ihbaratları gibi çok delâil, o tabaka-i hayatı tenvir ve isbat eder

Zâten beka-i ruha dair "Yirmidokuzuncu Söz" bu tabaka-i hayatı delâil-i kat´iyye ile isbat etmiştir

M

)
MERATİB-İ İLİM Bilmek mertebeleri

(Bak: Dimağ)
MERAVİH (Mirvaha

C

) Etrâfı açık ve rüzgârlı yerler

Çöller, sahralar

Ovalar

MERAVİH (Mirvaha

C

) Yelpâzeler

MERAYA Aynalar

Mir´âtlar

* Tıb: Hayvanın memeye süt gelen damarları

MERAZİBE (Merzuban

C

) Serhat beylerbeyi

MERBA´ (C

: Merâbi´) (Rebi´

den) Yazlık

Yazın oturulan mesken

MERBA´-NİŞİN f

Yazlıkta oturan

MERBAA (MURABBAA) Dört bucaklı

* Dört katlı

MERBAT Davar bağlayacak yer

Ahır, ağıl

* Manastır

* Tekke

MERBU´ Köle, kul, memlük

MERBU´ Orta boylu olan

MERBUB Köle, kul

MERBUT Bağlı

Rabtedilmiş

Mensub

Ekli

Ulaşmış, bitişmiş, bitişik

MERBUTAN Merbut olarak

Bağlanmış ve ekli olarak

MERBUTÂT (Merbut

C

) Rabt olunup bağlanmış şeyler

Ekli ve bağlı şeyler

MERBUTİYYET Bağlılık

Mensub oluş

Mensubiyyet

Eklilik

MERC (Merec) Katıştırmak

* Kararsızlık

* Iztırab

* Bozulmak

* Boşa gitmek

* Serbest bırakmak, salıvermek

* Hayvanların salındığı otlak

MERCAN Denizde geniş resif meydana getiren ve mercanlar takımının örneği olan hayvan ve bunun kalkerli yatağından çıkarılan çoğu kırmızı renkte ve ince dal şeklinde bir madde

Bu madde boncuk gibi süs eşyası olarak kullanılır

Mercanlar ancak 40 metre kadar derinlikte yaşayabilirler

MERCANE Mercan tanesi

(Bak: Mercan)
MERCEFAN Leğen ve ibrik

MERCİ´ Merkez

Kaynak

Baş vurulacak yer

Müracaat edilecek yer

Dönülecek yer

Sığınılacak yer

* Söylenen sözün kendine fayda verdiği kimse

MERCİ´-İ KÜLL Bütün işler için müracaat edilen makam

MERCİ´-İ RESMÎ Bir idare veya memurun bağlı bulunduğu üst makam

MERCİ´-İ RÜ´YET Bir işin görülmesi için başvurulan yer

MERCU Ümid edilen

Ümid edilmiş

Rica olunan

MERCU´ Geri döndürülmüş olan

MERCUH (Rüchân

dan) Başkası ona tercih edilmiş olan

* Fık: Mahkemede hasmından evvel müddeasını isbata salâhiyyetli olmayan şahıs

Evvelâ hak iddiaya salâhiyetli olan râcih, ikinci derecede iddiaya sahib olan ise mercuh olur

MERCUM(E) (Recm

den) Recmolunmuş

Taşlanmış, taşa tutulmuş

MERD f

Adam

Kişi

İnsan

Erkek

Sözünün eri

MERD-İ GARİB Yabancı yerlere, gurbete düşmüş kişi

MERD Misvak ağacının yemişi

* Emmek

* Silmek

Mesh etmek

MERDA Yaralılar

Hastalar

MERDA´ (C: Merâd) Ot bitmeyen kumlu yer

MERDAN (Merd

C

) Merdler

İnsanlar, erkekler, yiğitler

MERDANE f

Erkekçesine

Merdcesine

Er´e yakışır surette

* Matbaada baskı, baskı makinelerinde ve ofset makinelerinde ise plâteye değerek mürekkeb vermek; ve toprağı bastırmak gibi çeşitli işlerde kullanılan silindir

* Yufka açmağa yarıyan oklava

* Erkek ayakkabısı

MERDANEGÎ f

Cesurluk, yiğitlik, merdlik, erkeklik

MERDBAZ f

Merd olmayan

Nâmerd

Sözünde durmayan

Orospu

MERDBEÇE f

Yiğit oğlu yiğit

Merd oğlu merd

MERDEGA (C: Merâdıg) Boğaz ile göğüs arası

MERDEKUŞ Merzencüş otu

MERDÎ f

Erlik, erkeklik

* Merdlik, cesurluk, yiğitlik

* İnsanlık, hamiyet

MERDİVEN (Bak: Nerdbân)
MERDİYE (Bak: Marziye)
MERDUD Reddolunmuş

Kabul edilmemiş

Geri döndürülmüş

Kovulmuş

(Namaz kılmayan hâindir, hâinin hükmü merduddur

)
MERDUD-ÜŞ ŞEHÂDET Şahitlikleri kabul edilmiyenler

* Fâsık, yani devamlı günah işleyenler, yalan söyleyenler, müslümanları aldatan kimseler merdud-üş şehâdettir

MERDUDİYET Merdudluk

Kovulmuşluk, geri çevrilmişlik

MERDÜM f

İnsan

Adam

MERDÜM-İ ÇEŞM Gözbebeği

MERDÜMAN (Merdüm

C

) f

İnsanlar, kişiler, adamlar

MERDÜM-AZAR f

İnsanları inciten

Halka eziyet veren

MERDÜME f

Gözbebeği

MERDÜMEK f

Küçük adam

Bebek

MERDÜMGİRİZ İnsanlardan sıkılan, kalabalıktan hoşlanmayıp yalnızlık isteyen

MERDÜMHAR f

Yamyam

* İnsan eti yiyen vahşi hayvan

MERDÜMÎ f

Adamlık, insanlık

MERDÜMKÜŞ f

Katil

Adam öldüren

İnsan katleden

MERDÜMZAD f

İnsan oğlu

Beni Adem

MER´E (Mer´et) Kadın

Zen

MEREB İnsan toplanan yer

ME´REBE $ (Me´ribe) : (C: Meârib) İhtiyaç

* Ümitli bulunma

Ümitvar olmak

MEREC Kararsız ve mütehayyir olma

* Mecburi olma

MERED Kötülükte inad

* Sakal belirmemek, sakal çıkmamak

MEREDE (Mârid

C

) İnadçılar, muannidler, direnenler

MEREHAN Sevinç, ferah, sürur

* Zayıf olma

* Fâsid olmak

* Kurumak

MEREK Köy evlerinin yanında ot, saman ve yaprak gibi şeylerin ve umumiyetle hayvan yiyeceklerinin muhafazasına mahsus kârgir veya kerpiçten yapılmış bina

Samanlık

MEREMMET Onarma, tamir

* Üstünkörü tamir edip onarma

MERERE (C: Merirât) Sert bükülmüş kıvrık ip

* Arsa

MERESE (C: Mires-Emrâs) İp

MERFAK Yumuşak yer

MERFU´ Yükseltilmiş

Yüksekte

Terfi ettirilmiş

Ref´ olunmuş

* Hükümsüz bırakılmış

* Gr: Zamme ile harekelenmiş harf

Yani: Harfin harekesi, ötre (mazmum) "u, ü, o, ö şeklinde" okunan harf

MERFUÂT Bir yerde kullanılmak için kaldırılan eski eşya

* Gr: Mazmum olan, zamme ile harekelenmiş kelimeler

MERFUD İhsan edilmiş, armağan olarak verilmiş, bağışlanmış şey

MERG f

Ölüm, mevt

MERG f

Çayır

* Sebze

MERG Tükrük

* Salya

MERGAM (C: Merâgım) Girecek ve kaçacak yer

MERGAME Kahretmek

* Galip olmak

MERGÂ MERG f

Umumi vebâ hastalığı

MERGÂ MERGÎ Hastalıktan dolayı umumi ölüm

MERGUB(E) Rağbet edilmiş

Beğenilmiş

Çok kıymet verilen

Çokları tarafından istenen

MERGUL (Mergule) Kıvrılmış veya bükülmüş saç

Kıvırcık saç

* Ahenkli ses

* Kuş sesi

MERGZAR f

Çayırlık, çimenli ve sulak yer

Mer´a

MERH Un yoğurmak

* Deriye ve gövdeye yağ sürmek

* Yağ ile oğmak

* Bir yeşil ağaç

MERH Fesâd

MERHA Gözüne sürme çekmeyi âdet edinmeyen kadın

MERHA (C: Merâhi) Değirmen yeri

MERHABA Şâdlık, neşeli oluş

* Genişlik, vüs´at

* Müslümanlar arasında bir nevi selâmlaşma kelimesi olup, "rahat olunuz, serbest olun, hoş geldiniz" mânasında söylenir

* Nazımda medholunan kimseye hitâb olarak kullanılır

MERHALE (Rihlet

den) Menzil

Konak

* İki konak arası mesafe

* Bir günlük yol

* Derece, kademe

MERHALENİŞİN f

Seyyah, yolcu, turist

MERHAMET (Rahm

den) Acımak, şefkat göstermek

Korumak, iyilik etmek

Biçârelere yardımda bulunmak

Esirgemek

MERHAMETBAHŞ f

Merhamet eden

Merhametli

MERHAMETEN Acıyarak, merhamet ederek

MERHAMETGÜSTER f

Merhametli, merhamet edip acıyan

MERHAMETPENAH f

Merhametli

MERHAMETPERVER f

Merhametli, esirgeyici, acıyan

MERHAMETPERVERÎ f

Merhametlilik, esirgeyicilik

MERHAMET PERVERANE f

Acıma ve şefkat ile, esirgeyip acımak suretiyle

MERHAMETŞİAR f

Çok merhametli

MERHAMETŞİARÎ f

Merhametlilik, merhametli oluş

MERHAZ (C: Merâhiz) Don yıkayacak yer

* Abdest alacak yer

MERHEB (C: Merahib) Kaçacak yer

MERHEM Melhem

Deriye, yaraya sürülen ilâç

* Mc: Acıyı teskin eden şey

* Kederi, derdi gideren

MERHEMSÂ(Y) f

Merhem süren

Çare ve deva bulan

MERHEMSÂZ f

Çare bulan

Merhemci, ilâç yapan

MERHEMSÂZÎ f

Çare buluculuk

MERHESA (C: Merâhis) Mertebe, derece

MERHUB Korkulan ve kendisinden kaçılan şey

* Aslan

MERHUM (Rahm

den) Kendine rahmet edilmiş

* Rahmete kavuşmuş

Dünyanın sıkıcı ahvâlinden kurtulup rahmet-i İlâhiyeye kavuşmuş olan

Dünya imtihanından kurtulup, vazifesini bitirmiş, paydosa kavuşmuş olan

(Vefat etmiş müslüman hakkında söylenir

)
MERHUME Vefât etmiş, rahmete kavuşmuş kadın

MERHUN (Rehin

den) Rehin edilmiş olan

Ödünç alınan bir şeyi teminata bağlamak için, onun yerine verilen herhangi bir şey

* Belirli müddetle bir şeye bağlı olan

* Edb: Mânası diğer beyit ile tamamlanan beyit

MERHUZ Yıkanmış, gusül etmiş

MER´Î (Mer´iyye) Riayet edilen, hükmü geçen

Makbul sayılan, hürmet edilen

MER´İYY-ÜL HÂTIR İtibarlı

Sözü geçer

MER´Î Görmeğe âid

Görünür olan

Gözle görülen

Manzara

MERİ´ (C: Emrâ-Emru) Otu çok olan yer

* Ucuzluk olan yer

MERİC Çalkantılı, dalgalı

MERÎC Muzdarip, sıkıntılı

* Çeşitli nesne, muhtelif

Karışık, muhtelit

MERÎD Katı, yoğun

Güçlü, kuvvetli kimse

* Süt içinde ıslatılıp yumuşatılan hurma

* Baş kaldıran

Sadece fesadlık çıkaran

İnatçı

Şerli

Haddini aşmakta, azgınlıkta ve günahkârlıkta çok ileri gitmiş olan

MERİDYEN (Bak: Hatt-ı nısf-un nehar)
MERİH Koz: Güneş etrafında seyreden seyyarelerden dünyadan sonra güneşe en yakın olanı

(Aslı: Merrih veya Mirrih okunur

) * Mars

MERİH Beyaz servi

MERİK Usfur otu

MERİN Hal, durum

* Ahlâk

MERİR (C: Merâyir) Uzun ve sağlam ip

MERİRA (MARURE) Buğday arasında olan acı bir tohum

MERİRE Azimet

(Ruhsat´ın zıddıdır)
MERİŞ Üzerinde kuş tüyü olan nesne

MER´İYYAT (Mer´î

C

) Gözle görülen şeyler

MER´İYYET Mer´î oluş

Makbul olma

Muteber olma

Hükmü geçer olma

MERK f

(Bak: Merg)
MERK Kokmuş deri

* Derinin yününü yolmak

* Kazımak

* Nüfuz etmek, içine işlemek

MERKAAN Ahmak kimse

MERKAB Gözetleme yeri

MERKAD Uyku yeri

Yatacak yer

* Mezar, kabir

MERKAŞ Bir şeyin üstünde siyah ve beyaz noktalar olması

MERKAT (Bak: Mirkat)
MERKEB (Rekb

den) Binilen vâsıta

Binilen şey

* Eşek

MERKEL (C: Merâkil) Yol

* Hayvan üstüne binen kimsenin iki tarafından ayağı dibindeki yer

MERKEZ (Rekz

den) Bir şeyin ortası

Vasat

Yol

Durum, vaziyet

Hal, suret

* Şubeleri bulunan bir teşkilâtın idâre olunduğu ve emir veren yeri, makamı

Bir şeyin en işlek yeri

Teşkilât olan yerin en yüksek makamı

* Geo: Dairenin orta noktası

Çaplarının kesim noktası

MERKEZ-İ ÂLEM Güneş, şems

MERKEZ-İ ARZ Arzın merkezi

Dünyanın merkezi, iç tarafı

MERKEZ-İ DEVR Hareket eden bir cismin, etrafında devrettiği nokta

MERKEZ-İ SIKLET Ağırlık merkezi

MERKEZ-İ TEŞRİ´ Kanun yapma merkezi

MERKEZÎ (Merkeziye) Merkeze mensub

Merkezde bulunan

Merkezle alâkalı

MERKEZİYYET İşlek yerde, merkezde bulunmuş olmak

* Bütün işlerin bir yerden idare edilir olması, merkezleştirilmesi

MERKU´ Eski, yırtılmış elbise

MERKUB (Rükub

dan) Üzerine binilmiş, bindirilmiş

* Üzerine binilen hayvan veya nakil vasıtası

MERKUM (Rakam

dan) Yazılmış

Adı geçmiş

Rakamla söylenmiş

Sayılmış

* Basit ve âdi insan

(Bak: Mezbur)
MERKUM Cem´olmuş, toplanmış, birikmiş

MERKUN Büyük havuz

MERKUZ (Rekz

den) Dikilmiş

Saplanmış

Batırılmış

Sâbit kılınmış

MERKUZİYET Dikilme, saplanma

MERKUZ Tahrik olunmuş, harekete getirilmiş

* Ayakla tepilmiş

MERMA(T) Etli, şişman kadın

MERMAHUR Bir cins güzel koku

MERMAK Yaramaz nesne

MERMARE (MERMURE) Yumuşak vücutlu kadın

MERMAZ (C: Merâmız) Harâretinden, üzerindeki yanacak gibi olan kumluk yer

MERMERÎS Zahmet, meşakkat

MERMİ (Remiy

den) Atılmış

* Ateşli silâhlar içine konan kurşun, gülle

Fişek

MERMİYAT (Mermi

C

) Atılmış şeyler

* Ateşli silâhlarda atılan tâneler, mermiler

MERMUK Mahfuz, hıfzolunmuş

MERMUZ (Remz

den) Açıktan belirtilmeyip, işaret ve remz ile anlatılan

İmâ edilmiş olan

MERMUZAT (Mermuz

C

) İşaret ve remz ile anlatılan şeyler

MERMUZE (C

: Mermuzât) İşaretle anlatılmış

Remzolunmuş

Açıktan değil de işaretle anlatılmış şeyler

(Bak: Mermuz)
MERN (C: Emrân) Kürek

MERNEA Ucuzluk

MERNUSA Mübârek

MERR Geçmek

Mürur etmek

* İp

* Bel dedikleri âlet

* Demir külünk

MERRAT Kerrât

Kerreler

Birçok def´alar

MERRE Bir hareketin bir defa olduğunu bildiren fiil

Def´a

Kerre

MERRE-İ VÂHİDE Bir defa

Bir kere

MERRETEN BA´DE UHRÂ Diğerinden sonra, tekrar

MERS Ekmeği suyla ıslatmak

MERSA (C: Merâsi) Liman

Gemilerin demir atıp barındığı yer

MERSA-YI KOSTANTİNİYYE İstanbul limanı

MERSAD Rasad yeri

Gözetleme yeri

(Bak: Mirsâd)
MERSED Arslan, esed

MERSEN Burun

MERSİN (MERSİNÎ) Mersin ağacı

MERSİYE Birisinin ölümü hakkında yazılan, teessürü anlatan manzume

MERSİYEHÂN f

Ağıt okuyan

Mersiye söyliyen

MERSİYEKÂR f

Ağıtçı

Ağıt ve mersiye okuyan

MERSUD Rasad olunmuş, ölçülüp biçilmiş, hesab edilmiş

MERSUD Birbiri üstüne yığılmış kumaş

MERSUM (Resm

den) Yazılmış, çizilmiş

Alâmetli, işaretli

* An´ane, gelenek, örf ü âdât

* Adı ve bahsi geçmiş

Bahsedilmiş

MERSUS Sağlam yapı

Birbirine kenetlenmiş, kurşun veya lehim ile birbirine bağlanmış sağlam yapı

MERŞ (MARŞ) (C

: Müruş) Tırnak ucuyla deriyi yırtmak

* Yağmur suyunun durmayıp üzerinden çabuk geçtiği yer

* İncitici söz

MERŞA´ Her hayvanın yavuzu ve yırtıcısı

* Otu çok olan yer

MERŞE Yuvarlak cisim

MERŞUŞ Saçılmış, dağılmış

MERŞED Hakiki maksada ulaştıran doğru yol

MERT f

Çevik, zinde, hareketli

MERTA´ Otlak, çayır, mer´a, çimen

MERTA Sür´atle yelmek

Seğirtmek

MERTEBA´ Dağ üstünde olan yüksek yer

MERTEBE Derece

Basamak

Rütbe

Pâye

MERTEBE-İ ÂLİYE Yüksek derece, âli mertebe

MERTEBE-İ BÂLÂ Üst derece

MERTEBE-İ KUSVÂ En son derece

MERTUB (Ratb

dan) Rütubetli, ıslak, nemli, yaş

MERTUM Kırılmış, parça parça olmuş, ufalanmış

MERTUM Zor bir işi yapmağa memur edilmiş olan

MERTUS Bir fesleğen çeşidi

MER´UB (Ru´b

dan) Ürkmüş, korkmuş

MER´UBEN Ürkerek, korkarak, korku ile

MERUE Hazmetmek

ME´RUŞ Yer

Arz

Yeryüzü

ME´RUZA Ağaç kurdunun yediği ağaç

MERV Bir cins güzel koku

MERVAHA (C

: Merâvih) Ova, çöl

Her tarafından rüzgâr esen yer

MERVE Mekke-i Mükerreme´de bir tepenin adı olup hacılar, Merve ile Safâ arasında yedi def´a gidip gelirler

Bu, haccın rükünlerindendir

Bu gidip gelmeye "sa´y" denir

MERVEB (C: Merâvib) Yoğurt koydukları kap, yoğurt kabı

MERVEHA (C

: Merâvih) Ova, sahrâ

MERVÎ Rivâyet edilen

Anlatılan

Nakledilen

MERVİYAT (Mervi

C

) Rivayet olunmuş şeyler

Kulaktan kulağa söylenerek gelmiş olan sözler

MERY Sağılır davarın memesini meshedip sağmak

MERYEM İsâ Aleyhisselâmın annesinin adı

(Süryânicede hâdim mânasınadır) (Bak: Zekeriyya)
MERYEM SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 19

Suresidir

MERZ f

Toprak, yer

* Sınır, hudut

MERZ Parmak ucuyla çimdiklemek ve tırmalamak

MERZA (Mariz

C

) Hastalıklar, illetler

Hastalar

MERZA´ Meme

MERZAGA Bataklık, çamur

MERZAT Rıza, hoşnutluk

Râzı olma, kabul etme

MERZBAN f

Sınır muhafızı, hudut muhafızı

Sınır beyi, vâli

MERZBUM f

Hududu belli olan memleket

MERZE Hamur parçası

MERZEGAN f

Cehennem

* Mangal

* Kabristan, mezarlık

MERZENCUŞ Bir ot cinsi

MERZGUN f

Tenâsül organı

MERZÎ (Bak: Marzi)
MERZİH Şiddetli ses

MERZUBAN (C: Merazibe) Mecusiler reisi

MERZUF Ateş ile kızmış taş üzerinde pişirdikleri et

MERZUK Rızıklanmış, ihtiyaçları verilmiş

* Bahtiyar

Saadetli, mutlu

MERZUKİYYET Rızıklanış

Bütün mahlukatın rızkını bulması hali

MERZUL Rezil ve kepaze edilmiş

MERZUZ Dövülmüş

* Parçalanmış

MERZÜBUM f

İklim

MERZVAN f

Hudut muhafızı, sınır beyi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

ME´S İnsanların arasını bozmak, araya fesad sokmak

MESA Akşam

Akşam vakti

Akşam olmak

* Gamlı olmak

* Öğleden güneş batıncaya kadarki vakit

MESA´ Kuyumcu eşyası

MES´A (C

Mesâi) "Sa´y: Çalışma" manasına mimli masdar

MES´A Çirkin yürümek

MESAB Rücu edecek, geri dönecek yer

Kuyu ağzında su çeken kimsenin durduğu yer

* Havuz ortası

* Suyun biriktiği yer

MESABE Derece

Menzile

Rütbe

* Sevab yeri

* Merci, melce´

MESABİH (Misbah

C

) Lâmbalar

Fenerler

Siraclar

MESACİD Mescidler

Namazgâhlar

Küçük namaz yerleri

MES´AD Merdiven

İp merdiven

MES´ADET Bahtiyarlık

Saadete sebeb olacak haslet

İyilik

MESAET Fena ve kötü bir iş yapma

Fenalık etme

MESAFAT (Mesâfe

C

) Mesafeler

Uzaklıklar

MESÂFÂT-I BAİDE Uzak mesafeler

MESAFE Uzaklık

Uzunluk

* Ara

* Bir nevi uzaklık ölçme usulü

MESAFF (Saff

dan) (C

: Mesâff) Sıra sıra dizilme yeri

MESAFİR (Mesfer

C

) Bir şeyin görülen tarafları

MESAG Açlık

* Geçmesi kolay olan

* İtibar, değer

* İzin

Müsaade

Ruhsat, cevaz

MESAG-İ KANUNÎ Kanunen izin ve ruhsat verilmiş

MESAG-İ ŞER´Î Şeriatın verdiği izin

MESAH (MÜSUHA) Yemeğin tatsız ve tuzsuz olması

MESAHA Genişlik

* Genişlik ölçme

MESAHİF Sahifeler

Kitap sahifeleri

* Kur´anlar

Mushaflar

MESAİ Çalışma

Çalışmalar

* İş zamanı

MESAİ-İ CEMİLE Güzel çalışmalar

MESAİB Musibetler

* Güçlükler

MESAİB-İ DÜNYEVİYE Dünya musibetleri ve güçlükleri

MESAİB Felâketler

Uğursuzluklar

Suubetler

Güçlükler

MESAİD (Mas´ad

C

) Yukarı çıkacak yerler

MESAİD (Mas´ad

C

) (Sayd

dan) Av yerleri

MESAİD (Mesâdet

C

) Saâdet ve mutluluğa sebep olan hâl ve ahlâklar

MESAİL Mes´eleler

MESAİL-İ AMÎKA Derin mevzular

Derin mes´eleler

MESAİL-İ DİNİYE Dinî mes´eleler

MESAİL-İ HİLAFİYE İhtilaf mevzuu olan mes´eleler

MESAİL-İ HUKUKİYE Hukuk meseleleri

MESAİL-İ İMANİYE İmanî mes´eleler

MESAİL-İ ŞETTA Dağınık mes´eleler, maddeler

MESAİR (Mis´ar

C

) Ateşi karıştırmağa yarıyan demirler

MESAJ Fr

Sözle veya yazı ile gönderilen haber

* Bir devlet adamının veya makam sahibi şahsiyetin, diğer bir şahsiyete veya cemaate gönderdiği yazılı haber

MESAK Bir şey ileri sürmek

* Sevk edilecek yer

MESAK-I KELÂM Kelâmın sevk edildiği yer, maksad

MESAKIB (Miskab C

) Delme âletleri, matkablar

MESAKIL (Mıskal

C

) Cilâlayan veya parlatan âletler

MESAKIT (Maskat ve Maskıt

C

) Bir şeyin düştüğü yerler

* İnsanın doğduğu yerler

MESAKÎL (Miskal

C

) Miskaller, 1,43 dirhemlik ağırlık ölçüleri

MESAKİN Meskenler

Oturacak yerler

MESAKÎN (Miskin

C

) Ziyadesiyle fakir olanlar

Miskinler

Uyuşuklar

Zavallı, fakir kimseler

* Oturanlar

MES´AL Boğazda öksürecek yer

MESA´LEBE Tilkisi çok olan yer

MESALİB Eksiklikler

Ayıplar

Kusurlar

MESALİH (Maslahat

C

) Maslahatlar

İşler

MESALİH-İ MÜRSELE (Bak: Maslahat-ı mürsele)
MESALİK (Meslek

C

) Meslekler

Tutulan yollar

Süluk edilen yollar

MESALL Kabından çıkmış nesne

MESAM (Mesâmet) Duracak yer

MESAMAT (Bak: Mesammât)
MESAMİ´ (Misma´

C

) Kulaklar

* İşitme âletleri

MESAMİR (Mismar

C

) Mıhlar, çiviler

MESAMM (Mesemm

C

) İnsan veya hayvan cildi üzerindeki teneffüse yarayan küçük delikler, gözenekler

MESAMM-ÜL CİLD Tıb: Cilt üzerindeki küçük delikler

MESAMMÂT (Mesâmm

C

) Mesammlar

Delikler, gözenekler

MESANE Sidik torbası

Sidik kavuğu

MESANÎ (Mesnâ

C

) Bir şeyin tekrarı

İki

Çift

Mükerrer

MESANİD (Mesned

C

) Mesnedler

Dereceler

Rütbe ve mevkiler

MESANİD-İ ÂLİYE Yüksek rütbeler, âli mevkiler

ME´SAR (C

: Meâsır) Hapsetmek

* Hapsedecek yer

MESARİB (Mesrebe

C

) Otlaklar, çayırlar, mer´alar

* Karından göğüse kadar olan yerde biten kıllar

MESARİH (Mesrah

C

) Çayırlar, otlaklar, mer´alar

MESARR (Meserret

C

) Sevinçler, meserretler

Sürurlar

Zevkler

MESAS Esas, asıl, kök

MESATIR (Mistar

C

) Cetveller, mistarlar

Çizgi çizme için kullanılan âletler

MESAVİ (Mesvâ

C

) Meskenler

Haneler

Evler

MESAVİ (Su´

C

) Kötü haller

Fenalıklar

Seyyieler

(Mehâsinin zıddı

)
MESAVİ-İ MEDENİYYET Medeniyyetin fenalıkları, kötülükleri

(İsraf ve sefahet gibi)
MESAVİK Misvaklar

MESBAA Yırtıcı ve vahşi hayvanların çok olduğu yer

MESBAH Doğacak yer ve zaman

Tulu´ edecek yer

Tulu´ edecek vakit

MESBE´ Şarabı satın almak

* Dağ içinde olan yol

MESBERE Kadının veled getirdiği yer

* Devenin yavruladığı yer

MESBUK Geçmiş

* Sebkedilmiş

Arkada bırakılmış

Başkasından geri kalmış

* İlmihalde: Evvelce imamla namaza durmamış olup, sonradan imama uyan

MESBUK-UL EMSÂL Benzerleri ve emsali önceleri de görülmüş ve geçmiş

MESBUK-ÜL HİDME Hizmet ve emeği geçmiş

MESBUK-ÜZ ZİKR Adı ve zikri geçmiş, bahsedilmiş

MESBUK (Sebk

den) Kalıba dökülmüş

MESBUT Meyyit, ölü

* Deli, aklı gitmiş

MESCEN Cezaevi, zindan, hapishâne

MESCİD Secde edilen yer

Namazgâh

Cami yerine kullanılan namaz yeri

MESCİD-İ AKSÂ Kudüs´te çok eskiden gelen peygamberlerin (A

S

) yaptırdıkları mâbed

MESCİD-İ HARAM Mekke-i Mükerreme´de ve içinde Kâbe´nin bulunduğu en büyük, mukaddes ibadet yeri

(Bak: Kâbe)
MESCUD Secde edilmiş

Kendisine secde edilmiş olan

Allah (C

C

)
MESCUM Saçılmış, dökülmüş

MESCUN Hapsedilmiş

MESCUR Sulu süt

* Dizilmiş salkım olmuş inci

* Yanmış

* Kızdırılmış

* Doldurulmuş

Taşkın su

* Alevli ateş, kızgın fırın

* Deniz

* Boş

* Muhtelit

* Mc: Firavun´un battığı deniz

MESD İp bükmek

MESDUD Seddedilmiş

Kapatılmış

Hududlanmış

MESDUL Salıverilmiş, serbest bırakılmış

MESED Hurma lifi

* Liften yapılan ip

* Deve kılından ve yününden yapılan urgan

* Yemen diyarında biten bir ağacın adı

* Bağ

ME´SEDE Arslanlı yer

MESEKE (C: Misek) Fil kemiğinden veya deniz boğası kemiğinden yapılan bilezik

MESEL Bir umumi kaideye delâlet eden meşhur söz

Ata sözü

İbretli ve küçük hikâye

* Dokunaklı ve mânalı söz

* Benzer

Misil

* Delil

Hüccet

MESEL-UL A´LÂ En kıymetli, en güzel misal

En güzel ta´rif ve söz

MESEL Suyun aktığı yer

MESELA Misal olarak, söz gelişi, şunun gibi, örnek tarzında

MES´ELE Düşünülecek iş ve husus

Halledilmesi lâzım iş

Ehemmiyetli iş

* Savaş, muharebe, ceng, harp

MES´ELE-İ HİLÂFİYE Hakkında ihtilaf bulunan mes´ele

(Bak: Hilâf)
MESELE Gölgelik

MESELEN Misâl ve örnek olarak

Söz gelişi

Meselâ

ME´SEM (Me´seme) Günah

Kabahat, suç

MESEMM (C

: Mesâmm) Tıb: Cild üzerindeki küçük delik

Gözenek

MESEMME (C

: Mesâmm-Mesâmmât) Ciltteki ufak delik

Gözenek

MESEN Kişinin bevlini tutmaya âciz olması

Bir kimsenin, idrarını tutamaması

MESER f

Soğuk, berd

* Buz

ME´SERE (Meâsir) Eskiden kalma güzel eser

* Cömertlik

* Güzel hareket ve fiil

MESERRAT (Meserret

C

) Meserretler, sevinçler, sürurlar

MESERRET Sevinç

şenlik

Sürur

MESERRETÂVER f

Sevinç ve meserret getiren

Sürurlandıran

Sevindiren

Sevindirici

MESERRETEFZÂ f

Meserret

Sevinç ve süruru arttıran

MESERRETENGİZ f

Sevindiren

Meserret meydana getiren

MESFİYY Üç kez karısı ölmüş adam

(Üç kez kocası ölmüş kadına "mesfiye" derler

)
MESFU´ Nazar değmiş

MESFUH Dökülüp akıtılmış olan

* Dağ eteği

MESFUK (Sefk

den) Sefkedilmiş

Dökülüp akıtılmış olan

MESFUR Yazılmış, adı geçmiş

(Bu tabir, eskiden daha ziyade hakaret görmesi icabeden aşağılık kimseler hakkında kullanılırdı

)
MESGABE Açlık

Meşakkat ve yorgunluk içinde açlık

MESGUR Dişi düşmüş kimse

MESH El sürme

* Silme

* Abdest alırken başı ıslâk temiz el ile sığamak

* Taramak

MESH Bir şeyin suretini çirkin ve kötü hale çevirmek

* Hayvanı kovarak koşturup onu sıkıştırmakla yormak, bitâb hale getirmek

MESHA´ İnişi ve yokuşu olmayan düz yer

Düzlük

* Ufak taşlı, otsuz düz yer

* Yürüdüğünde iki uyluğu birbirine sürüşen zayıf kadın

* Uylukları ince ve zayıf olan kadın

MESHARA (C

: Mesâhir) Maskara

MESHEK Yel gidecek yer

MESHELE Yumuşak yer

* Alçak yer

MESHUF Susamış

Suya kanamamış

MESHUK (Sahk

dan) Döğülerek toz haline getirilmiş

MESHUN Isıtılmış

MESHUR Büyülenmiş, kendine sihir yapılmış

* Büyülü gibi tutkun

MESHUT Beğenilmeyen iş

MESİH Bir şey üzerined eli yürütmek, bir şeyden ondaki eseri gidermek demektir

* İsa Aleyhisselâm´ın bir ismidir

Elini sürdüğü, meshettiği hastaların iyileşmesinden kinâye olarak "İsa Mesih" denmiştir

(Rivayetlerde Hazret-i İsa Aleyhisselâm´a Mesih nâmı verildiği gibi her iki deccala dahi Mesih nâmı verilmiş ve bütün rivâyetlerde Min-fitneti mesihid-deccal, min-fitneti-mesihid-deccal denilmiş

Bunun hikmeti ve te´vili nedir Elcevab: Allahu a´lem bunun hikmeti şudur ki: Nasıl ki emr-i İlâhî ile İsa Aleyhisselâm, Şeriat-ı Museviye´de bir kısım ağır tekâlifi kaldırıp şarap gibi bazı müştehiyatı helâl etmiş

Aynen öyle de; büyük deccal şeytanın iğvası ve hükmü ile şeriat-ı İseviyenin ahkâmını kaldırıp hristiyanların hayat-ı içtimaiyelerini idare eden rabıtaları bozarak, anarşistliğe ve "Ye´cüc ve Me´cüc"e zemin hazır eder

Ve İslâm deccalı olan Süfyan dahi, Şeriat-ı Muhammediye Aleyhissalâtü Vesselâm´ın ebedî bir kısım ahkâmını nefis ve şeytanın desiseleri ile kaldırmağa çalışarak hayat-ı beşeriyenin maddi ve mânevi râbıtalarını bozarak serkeş ve sarhoş ve sersem nefisleri başıboş bırakarak hürmet ve merhamet gibi nurani zincirleri çözer; hevesât-ı müteaffine bataklığında, birbirine saldırmak için cebri bir serbestiyet ve ayn-i istibdad bir hürriyet vermek ile dehşetli bir anarşistliğe meydan açar ki, o vakit o insanlar gayet şiddetli bir istibdaddan başka zabt altına alınamaz

Ş

)
MESİH-ÜD DECCAL Deccal´a da bu isim verilmesinin bir sırrı şudur ki: Bir gözü silik, yani kör ve ayıplı olmasındandır

Sadece bu dünyayı görüp, âhireti görecek gözünün kör olmasındandır

* Mesih, uğursuzluğundan nâşi Deccal´ın lâkabıdır

Nakşı silinmiş para, çok gezen adam, çok cima´ eden kimse, yalancı, kezzab ve bir tarafında gözü silik olan adama denir

(L

R

)Hak Dini Kur´an Dili, Cilt: 5, sh: 4172´de şu tafsilât vardır: (Yalancı bir Mesih demektir

Vârid olan hadis-i şeriflerde; Deccal; bir yalancı ve halkı aldatmakta meharetli bir sahtekârdır ki, kâfirliği sahtekârlığı yüzünden belli olduğu hâlde bir takım harikalar göstererek uluhiyyet da´vâ eder

Deccalın bu suretle yalancı bir Mesih olması, onun hıristiyanlık taklidi altında zuhur edeceğini anlatır

) (Bak: Deccal)
MESİH Yağ sürülmüş

MESİH Mesh olunmuş

Başka bir şekle, hayvan kılığına girmiş

* Şuurunu kaybedecek hale gelen

Sarhoş ve şuursuz

* Acibe

Garibe

* Güzelliği olmayan

* Tuzsuz ve tatsız yemek

MESİHA (C: Mesâyih) Gümüş parçası

* İyi ve yeni yay

MESİHÎ (Mesihiyye) Hristiyan

Hristiyanlığa âit

Hz

İsâ Aleyhisselâma âit ve ona müteallik

MESİHİYYUN Hristiyanlar

MESİK Pinti, hasis, cimri

MESİL Benzer

Misil

Gibi

Şibih

Eş

Nazir

MESİL Su yatağı

Suyun akacak olduğu yer, boru

MESİR Seyretmek

* Yol yol alacalı elbise

MESİRE Seyredilecek, gezilecek yer

Tenezzüh ve gezme yeri

* Seyir

MESİREGÂH f

Seyir yeri

Seyrangâh

MESİS Cimâ etmek

* Yapışmak

MESİT Küçük sel

MESK (C: Müsuk) Deri

MESKAB Yakın olacak yer

MESKAT Doğum yeri

* Düşecek yer

MESKAT-I RE´S Bir kimsenin doğduğu yer

MESKAT (C: Mesâk-Mesâki) Su maslağı

MESKEN Ev

Sâkin olunacak yer

Hâne

MESKENE Tevazu etmek, alçakgönüllülük göstermek

MESKENET Miskinlik

Tembellik

Uyuşukluk

Bitkinlik

Beceriksizlik

Fakirlik

Yoksulluk

MESKENET-FİKEN f

Miskinliği gideren

MESKENİYET Mesken oluş

Sâkin olup durulacak yer olmak

MESKIT Düşecek yer

MESKUB Delikli

Delinmiş

MESKUB Kalıba dökülmüş

Akıtılmış

MESKUK (Meskuke) Sikkeli

Damgası vurulmuş

* Para hâline konulmuş

MESKUKAT (Meskuk

C

) Sikke hâline getirilmiş mâdeni paralar

Akçeler

MESKUM Hasta ve yoksul kimse

MESKUN İçinde oturanları olan yer

İnsan bulunan şenlenmiş yer

MESKUR Sarhoş olan

MESKUT Söylenmemiş

Sükut edilmiş

Hakkında bir şey söylenmemiş

MESL (C: Mislân) Yer yarığı

MESLAH Mezbaha

Davar kesilen yer

MESLAH (C

: Mesâlih) Tulu decek yer, doğacak yer

* Bir şey gözetecek yüksek yer

MESLAHA Sınır kalesi

Derbent

MESLEB Zorla birşey alınan yer

Zorla alma yeri

MESLEBE (C

: Mesâlib) Eksik, kusur, noksanlık, ayıp

MESLEC Karlık

MESLEK Yol

Usul

Gidiş

* San´at

Geçim için tutulan yol

* Sistem

* Mezheb

Mâneviyatta tutulan yol

(Sen, mesleğini ve efkârını hak bildiğin vakit, "mesleğim haktır veya daha güzeldir" demeye hakkın var

Fakat "yalnız hak benim mesleğimdir" demeye hakkın yoktur

$ sırrınca insafsız nazarın ve düşkün fikrin hakem olamaz

Başkasının mesleğini butlan ile mahkûm edemez

M

)
MESLEK-İ MÜTEASSİFE Sapık meslek

MESLEKÎ (Meslekiyye) Meslekle alâkalı

Mesleğe ait

MESLES (C: Mesâlis) Üçer üçer olmak

* Üç kıllı tanbur

MESLU´ Vücudunda ur bulunan kimse

MESLUB Selbedilmiş

Soyulmuş

Alınmış

Giderilmiş

MESLUB-ÜL AKL Aklı alınmış

Deli

MESLUB-ÜŞ ŞUUR Anlayışsız, idraksiz, şuursuz

MESLUC Yutulmuş, bel´olunmuş

MESLUFE Düzelmiş yer

* Kabuksuz arpa ve buğday

MESLUH Derisi yüzülmüş

Teslih edilmiş

MESLUK Kaynamış

MESLUL Çekilmiş

Kınından çıkmış kılınç

* Din uğruna kendini fedâ eden kahraman

* Tıb: Verem

MESLUS Deli, divane

MESLUS Üç kat olan nesne

* Üçte biri alınmış

MESLUT Mağlub

Yenilmiş

* Zayıf, cılız, arık

MESLUT Kemiği üzerinden eti sıyrılmış

* Tıraş edilmiş

Yontulmuş

MESMEL Sığınacak yer

MESMESE Karıştırmak

MESMESE (MİSMÂS) Karışık ve mültebis olmak

MESMU´ Dinlenilen

İşitilen

* Duyulmuş

İşitilmiş

MESMUA Duyulmuş

Kulakla dinlenmiş olan

MESMUÂT İşitilenler

Duyulanlar

MESMUD Fukarânın çok istemesinden vere vere hiç birşeyi kalmayan kimse

MESMUM Zehirlenmiş

Ağu katılmış

Zehirli

MESMUMEN Zehirli olarak

Zehirlenmiş olarak

MESMUR Cismen ufak olmakla beraber, sinirleri kuvvetli olan adam

MESMUS Zehirli

MESNA İkişer ikişer

* Derenin büklüm ve boğaz yeri

* Çalgının ikinci teli

MESNA Bevlini tutmaya kadir olmayan kadın

(Müz: Emsen)
MESNED Dayanacak yer, nokta

* Mertebe

Makam

* Destek

MESNED-İ MEŞİHAT Şeyhül-islâmlık mertebe ve mevkii

MESNEDNİŞİN f

Bir mesned veya makamda bulunan

MESNEVÎ İkilik manzume

Her beyti ayrı kafiyeli olan manzume

MESNEVÎ-İ NURİYE Aslı Arapça olup, sonradan tercemesi de yapılmış olan Risale-i Nur Külliyatı´ndan bir eserdir

MESNEVÎ-İ ŞERİF Mevlâna Celaleddin-i Rumî´nin meşhur farsça olan eserinin ismi

(Bak: Mevlâna Celaleddin-i Rumî)
MESNEVİYYAT (Mesnevî

C

) Mesnevi tarzında yazılmış olan eserler

MESNUN Sünnet olan

Sünnet olmuş olan

* Âdet edilen şey

* Bilenmiş bıçak

* Üzerinden ömürler geçmiş olan

* Şekillendirilmiş

* Kalıba dökülmüş

* Kokusu değişmiş

MESRA Gece vakti yola çıkma

MESRA(T) Çok olmak

Çok olacak yer

MESRAH (C

: Mesârih) Çayırlık, otlak, mer´a

MESRAT Adet çokluğu

MESREBE (C

: Mesârib) Deve ve koyun sürülerinin çayırlık, mer´a, otlakları

* Vücudda karından göğüse kadar olan kıllı yer

MESRECE Gece kandili konulan şişe

MESRUBE Uzun saç

* Saç kesecek âlet

MESRUD f

Sihir, efsun, büyü

MESRUD (Serd

den) Söylenmiş, bilidirilmiş, mezkur

Serdolunmuş

MESRUDAT (Mesrud

C

) Söylenenler

Bildirilmiş olan şeyler

MESRUDE Ulaştırmak

* Zırh halkalarının birbirine girmesi

MESRUE Çekirgenin yumurtasını döktüğü yer

MESRUK Çalınmış, sirkat edilmiş olan

MESRUR Sevinçli

Sürurlu

Meserretli

Merâmına ermiş

MESRURİYET Sevinçlik

Sürur içinde oluş

Dileğine ermiş olanın hâli

MESS Yapışmak, değmek, dokunmak

* Meydana gelmek

MESS-İ HÂCET Lüzum görülme, iktiza etme, gerekme

MESSAH Ölçü âletleriyle arazi ölçen

Mühendis

* (Mesh

den) Uğuşturan, mesheden

Masaj yapan

Dellâk

MEST Adamın elini deve karnında yavrunun yattığı yere sokması

* Bağırsak içinde iken sıvayıp çıkarmak

MEST Ayakkabı

* Sarhoş

Aklı başında olmayan

Kendinden geçercesine haz duymak mânasında "mest olmak" şeklinde kullanılır

MEST-İ ELEST Elest meclisinde hitab-ı İlahî ile mest olan

MEST-İ HARAB Çok sarhoş olmuş kimse

MEST-İ MÜDAM Her zaman, devamlı sarhoş

MEST-İ SERŞAR Haddinden fazla sarhoş, çok sarhoş

MEST-İ TEMAŞA Seyretme sarhoşu

Bakıp seyretmekten sarhoş gibi olan

MESTAN (Mest

C

) f

Sarhoşlar

MESTANE Sarhoşcasına

Sarhoş bir kimseye yakışır surette

MESTÎ f

Sarhoşluk

MESTÎ-ÂVER f

Bayıltıcı, sarhoş edici

MESTÎ-BAHŞ f

Sarhoşluk veren, sarhoş edici

Bayıltıcı

MESTUR Örtülmüş

Setredilmiş

Gizlenmiş

(Bak: Tesettür)
MESTUR Satırlanmış

Çizilmiş

Yazılmış

MESTURE Örtülü kadın

İslâmiyetin emrettiği şekilde örtülmesi farz olan yerlerini örtmüş olan kadın

(Bak: Tesettür) * Gizli tutulan resmi işlerde harcanmak için hükümetin emrine verilen para

(Buna tahsisat-ı mesture de denir

)
MESUBAT (Mesube

C

) İyiliğe karşı Allah (C

C

) tarafından verilen mükâfatlar

MESUBE (C

: Mesubât) İyiliğe karşı Cenab-ı Hakk´ın vereceği mükâfat

MESUBE (MUSİBE) (C: Mesâyib) Belâ, zahmet

* Mekruh emir

MES´UD Saadetli, iman ehli olan, bahtiyar

Mutlu

MES´UDANE f

İman ehline, bahtiyar olana yakışır halde

Saadetlice

Cenab-ı Hakk´ın emrine, rızasına uygun şekilde

Sevinçli ve ferahlıkla

MES´UDİYET Mes´udluk, kutluluk, bahtiyarlık

MESUK (Sevk

den) Sevkolunan

İleri sürülen, yollanan

Gönderilen

MESUK-U LEHU-L-KELÂM Kelâmın söyleniş gayesi, garazı ve maksadı

MESUK-UN LEH Bir mânaya sevk olan, mânaya göre söylenen söz

Asıl mevzu (siyaka doğru) ve maksad için söylenen söz

MES´UL Yaptığı iş ve hareketlerden hesap vermeğe mecbur olan

Mes´uliyetli

Bir işin idâresi kendisine âit olan

* Ceza verilmiş olan

MESULAT Azab, ukubet

Cezâ çekme

MESULE (C: Mesulât) Azap vermek, eziyet etmek

* Hayvanı oka nişan edip atmak yahut diri iken bir tarafını kesmek

MES´ULİYET Mes´ul olma hâli

Yaptığı iş ve hareketten hesap vermeğe mecbur oluş

ME´SUM Günahlı, suçlu, maznun

ME´SUR Esir edilmiş

* Hürriyeti alınmış olan

ME´SUR(E) Ecdaddan rivayet edilen

* Meşhur

* İtibarlı

Beğenilmiş olan

* Rivayet yolu ile öğretilmiş meşhur ve mühim haberler

* Bir kılınç ismi

MESUS Yavan su

* Panzehir taşı

MESÜNN (Mesünniyyet) Yaşlı olmak

(Bak: Müsinn)
MESV Mürr dedikleri acı yemen zamkı

MESVA (Mesâvi

den) Mesken, hane, ev, me´va

Yurt

MESVERE (C: Mesâvir) Minder

MEŞ´ Kesbetmek, kazanmak

* Toplamak, cem´etmek

Davar sağmak

MEŞA Havuç

MEŞA´ Duyulan, intişar eden, açıklanan, yayılan

Etrafa yayılmış olan

* Bölünmeyip ortaklaşa kalmış olan

Müşterek olan

MEŞA´ Evlad çokluğu

MEŞ´AB Yol, tarik

MEŞACİR (Meşcer ve Meşcere ve Meşcire

C

) Koruluklar, ağaçlık yerler

MEŞAD Mukavemet ve galebe yeri

MEŞAET Taleb etme, isteme, dileme, arzulama

MEŞAGİL Meşguliyetler

İşler

Meşgaleler

MEŞAGİL-İ DÜNYEVİYE Dünyâ meşgaleleri

MEŞAGİL-İ KESÎRE Aşırı meşguliyetler

MEŞAGİL-İ UHREVİYE Ahirete ait çalışmalar

Din için yapılan çalışmalar

MEŞAHAT (Bak: Müşahha)
MEŞAHİD Meşhedler

Şehidlikler

* İnsanların toplanacağı yerler

MEŞAHİR Meşherler

Teşhir olunan yerler

MEŞAHÎR Meşhurlar

Çok kimselerce tanınanlar

MEŞAHİR-İ ÜDEBÂ Meşhur edibler

MEŞAÎ Meşşaiyyundan olan kimse

(Bak: Meşşaiyyun)
MEŞAİL (Meş´al ve Meş´ale

C

) Meşaleler

MEŞAİM (Meşime

C

) Dölyatakları, ana rahimleri

MEŞAÎM (Meş´um

C

) Uğursuz olan şeyler

Meş´um şeyler

MEŞAİN (Şeyn

C

) Kabahatler, ayıp ve lekeler

MEŞAİR (Meş´ar

C

) Beş duygu, his

Hasseler

* Akıl ve vahiy

* Hacı olmadan evvel durulması lâzım gelen mühim makamlar

MEŞAİYYUN (Bak: Meşşâiyyun)
MEŞAKİ (Mişkât

C

) İçerisine lâmba, kandil gibi şeyler koymak üzere duvarda yapılan küçük hücreler, oyuklar

MEŞÂKK Eziyetler

Sıkıntılar

Meşakkatler

Mihnetler

MEŞÂKK-I HAYAT Hayatın meşakkat, zahmet ve sıkıntıları

MEŞÂKKA Muhalefet ve adâvet etmek

Karşı gelip düşmanlık yapmak

MEŞAKKAT Zahmet

Sıkıntı

Güçlük

Zorluk

(Bak: Himmet)
MEŞ´ALE Aydınlatıcı âlet

Lâmba, kandil

Ucunda ateş yanan değnek

MEŞ´ALE-İ DİL Gönül meş´alesi

MEŞ´ALKEŞ f

Meş´aleci

MEŞAMM (şemm

den) Koku alacak yer

Burun

Geniz

MEŞ´AR (C: Meşâır) Bilecek yer

Hasse

Duygu

* Hacıların ziyaret ettikleri yerler

MEŞ´AR-ÜL HARAM Hac zamanında ziyaret edilecek muayyen yer

Cebel-i Kuzah, Müzdelife´de bir yerin ismi

MEŞARE Bostan

Tarla

* Çiftçiler arasında meşhur olan tahta yer

MEŞARIK Güneşin doğduğu taraflar

Şark tarafları

MEŞARİ´ Caddeler

Doğru ve açık yollar

* Su akan oluklar

MEŞARİB Meşrebler

Mizaclar

Tabiatlar

Huylar

* Fehimler

Anlayışlar

Ahlâklar

* Su içecek şeyler

Maşrabalar

* Köşkler

MEŞARİT (Mişrat

C

) Keskin bıçaklar

Ameliyatta kullanılan keskin hekim bıçakları

MEŞAŞ Beyaz servi

MEŞATÎ (Meştâ

C

) Kışlıklar

Kış mevsiminde barınılacak yerler

MEŞAVÎZ (Mişvâz

C

) Sarıklar

MEŞAYİH Şeyhler

Pirler

İhtiyarlar

MEŞBU´ Tok

Doymuş

Kanmış

MEŞBUB (C

: Meşâbib) İki ayağı beyaz olan at

* Güzel nesne

MEŞC Karıştırmak

Haltetmek

MEŞCER (Meşcere) Ağaçlık yer, koru, şeceristan

MEŞCUC Yüzü gözü yaralanmış olan

MEŞCUN Yarılmış

MEŞDEN (C: Meşâdin) Buzağısı büyük olup anasından müstağni olan dişi geyik

MEŞDUD (Meşdude) Kuvvetlice bağlanmış olan

Sıkıca bağlı

Sıkı

MEŞDUH Şaşkın, şaşırmış

Ürküp korkmuş

MEŞE Bir cins ağaç

Odunu sert, sağlam ve parlak olur

MEŞEGÂH f

Meşelik

Meşe ağaçlarının bulunduğu yer

MEŞ´EME Sol taraf

Sol

* Kötü

Uğursuz

MEŞERE Dış kısım

MEŞERRE Eyerin içine konulan yastık

MEŞFER (C: Meşâfir) Sarkık hayvan dudağı

MEŞFU´ Müşterek sınırlı gayrimenkul

MEŞGALE İş

Meşguliyyet

Boş durmayış

MEŞGEL f

Yol kesen, haydut, şaki, eşkiyâ

MEŞGUF(E) (Şagaf

dan) Âşık, tutkun

Sevgi ve aşk yüzünden deli olmuş

MEŞGUL (Şugl

den) Bir işle uğraşan

* Dalgın

* Doldurulmuş, tutulmuş, işgal olunmuş

MEŞGULİYET Meşgul olma, bir iş yapma

* Uğraşılan ve meşgul olunan şey

MEŞHED Bir kimsenin şehid düştüğü yer

Şehidlerin mezarlığı olan yer

* İnsanların cemaat olarak hazır olacakları yer

* Şehâdet yeri

Hz

Hüseyinin (R

A

) Kerbelâdaki şehid düştüğü yer

* İranda bir şehir adı

MEŞHER Teşhir yeri

Gösterme yeri

Sergi

MEŞHER-İ A´ZAM Büyük teşhir yeri

Ahiret meydanı

Haşir meydanı

MEŞHERGÂH f

San´at-ı İlâhiyyenin gösterildiği yer, yeryüzü

* Teşhir yeri

Sergi

MEŞHUD Görünen

Şehadet edilen

* Resul-u Ekrem´in (A

S

M

) dünyaya teşrifinden ve risaletinden önce meleklerce ve enbiya hazerâtının dilinde nübüvvet ve risaletlerine şehâdet edilmiş olduğundan kendilerine verilen bir isim

* Suç üstü yakalanan

* Göz ile görülmüş

* Cuma günü

* Kıyâmet günü

MEŞHUDÂT Görünenler

Seyredilenler

Hislerimizle ve gözlerimizle görüp bildiğimiz ve bazı evliyanın keşfen gördükleri

("Fütuhât-ı Mekkiye" sâhibi Muhyiddin-i Arab (K

S

) ve "İnsan-ı Kâmil" denilen meşhur bir kitabın sâhibi Seyyid Abdülkerim (K

S

) gibi evliyâ-i meşhure, küre-i arzın tabakat-ı seb´asından ve Kaf Dağı arkasındaki Arz-ı Beyzâdan ve Fütuhatta Meşmeşiye dedikleri acâibden bahsediyorlar

"Gördük" diyorlar

Acaba bunların dedikleri doğru mudur Doğru ise; halbuki, bu yerlerin yerde yerleri yoktur

Hem coğrafya ve fen onların bu dediklerini kabul edemiyor

Eğer doğru olmazsa, bunlar nasıl veli olabilirler Böyle hilâf-ı vâki ve hilâf-ı hak söyleyen nasıl ehl-i hakikat olabilir Elcevap: Onlar ehl-i hak ve hakikattırlar; hem ehl-i velâyet ve şuhuddurlar

Gördüklerini doğru görmüşler, fakat ihâtasız olan hâlet-i şuhudda ve rü´ya gibi rü´yetlerini tâbirde verdikleri hükümlerinde hakları olmadığı için, kısmen yanlıştır

Rüyadaki adam kendi rü´yasını tâbir edemediği gibi, o kısım ehl-i keşf ve şuhud dahi rü´yetlerini o halde iken kendileri tâbir edemezler

Onları tâbir edecek, "Asfiyâ" denilen verâset-i nübüvvet muhakkikleridir

Elbette o kısım ehl-i şuhud dahi, Asfiya makamına çıktıkları zaman, Kitab ve Sünnet´in irşadiyle yanlışlarını anlarlar, tashih ederler; hem etmişler

Şu hakikatı izah edecek şu hikâye-i temsiliyeyi dinle

Şöyle ki:Bir zaman ehl-i kalb iki çoban varmış

Kendileri ağaç kâsesine süt sağıp yanlarına bıraktılar

Kaval tâbir ettikleri düdüklerini, o süt kâsesi üzerine uzatmışlardı

Birisi "uykum geldi" deyip yatar

Uykuda bir zaman kalır

Ötekisi yatana dikkat eder, bakar ki; sinek gibi bir şey, yatanın burnundan çıkıp, süt kâsesine bakıyor ve sonra kaval içine girer, öbür ucundan çıkar gider, bir geven altındaki deliğe girip kaybolur

Bir zaman sonra yine o şey döner, yine kavaldan geçer, yatanın burnuna girer; o da uyanır

Der ki: "Ey arkadaş! Acib bir rü´ya gördüm

" O da der: "Allah hayır etsin, nedir " Der ki: "Sütten bir deniz gördüm

Üstünde acib bir köprü uzanmış

O köprünün üstü kapalı, pencereli idi

Ben o köprüden geçtim

Bir meşelik gördüm ki, başları hep sivri

Onun altında bir mağara gördüm, içine girdim, altun dolu bir hazine gördüm

Acaba tâbiri nedir "Uyanık arkadaşı dedi: "Gördüğün süt denizi, şu ağaç çanaktır

O köprü de, şu kavalımızdır

O başı sivri meşelik de şu gevendir

O mağara da, şu küçük deliktir

İşte kazmayı getir, sana hazineyi de göstereceğim

" Kazmayı getirir

O gevenin altını kazdılar

İkisini de dünyada mes´ud edecek altunları buldular

İşte, yatan adamın gördüğü doğrudur, doğru görmüş, fakat rü´yâda iken ihâtasız olduğu için tâbirde hakkı olmadığından, âlem-i maddi ile âlem-i mâneviyi birbirinden farketmediğinden, hükmü kısmen yanlıştır ki, "Ben hakiki maddi bir deniz gördüm

" der

Fakat uyanık adam, âlem-i misâl ile âlem-i maddiyi farkettiği için tâbirde hakkı vardır ki, dedi: "Gördüğün doğrudur, fakat hakiki deniz değil; belki şu süt kâsemiz senin hayâline deniz gibi olmuş; kaval da köprü gibi olmuş ve hâkezâ

" Demek oluyor ki: Alem-i maddi ile âlem-i ruhâniyi birbirinden farketmek lâzım gelir

Birbirine mezcedilse, hükümleri yanlış görünür

Meselâ: Senin dar bir odan var; fakat dört duvarını kapayacak dört büyük âyine konulmuş

Sen içine girdiğin vakit, o dar odayı bir meydan kadar geniş görürsün

Eğer desen: "Odamı geniş bir meydan kadar görüyorum

" doğru dersin

Eğer "Odam bir meydan kadar geniştir

" diye hükmetsen, yanlış edersin

Çünki, âlem-i misâli, âlem-i hakikiye karıştırırsın

İşte Küre-i Arz´ın tabakat-ı seb´asına dâir, bâzı ehl-i keşfin, Kitab ve Sünnet´in mizaniyle tartmadan beyan ettiği tasvirat, yalnız coğrafya nokta-i nazarındaki maddi vaziyetten ibâret değildir

Meselâ, demişler: "Bir tabaka-i Arz, cin ve ifritlerindir

Binler sene genişliği var

" Halbuki bir-iki senede devredilen küremizde, o acib tabakalar yerleşemez

Fakat âlem-i mâna ve âlem-i misâlde ve âlem-i berzah ve ervâhda küremizi bir çamın çekirdeği hükmünde farzetsek, ondan temessül ve teşekkül eden misâli şeceresi, o çekirdeğe nisbeten koca bir çam ağacı kadar olduğundan, bir kısım ehl-i şuhud, seyr-i ruhânilerinde, Arz´ın tabakalarından bâzılarını âlem-i misalde pek çok geniş görüyorlar; binler sene bir mesafe tuttuklarını görüyorlar

Gördükleri doğrudur; fakat âlem-i misâl sureten âlem-i maddiye benzediği için, iki âlemi memzuç görüyorlar; öyle tâbir ediyorlar

Alem-i sahveye döndükleri vakit, mizansız olduğu için, meşhudatlarını aynen yazdıklarından hilâf-ı hakikat telâkki ediliyor

Nasıl küçük bir âyinede büyük bir saray ile büyük bir bahçenin vücud-u misaliyeleri onda yerleşir

Öyle de: Alem-i maddinin bir senelik mesafesinde, binler sene vüs´atında vücud-u misâli ve hakaik-ı mâneviye yerleşir

HATİME : Şu mes´eleden anlaşılıyor ki: Derece-i şuhud, derece-i imân-ı bilgaybdan çok aşağıdır

Yâni: Yalnız şuhuduna istinad eden bir kısım ehl-i velâyetin ihâtasız keşfiyatı, verâset-i nübüvvet ehli olan Asfiya ve Muhakkikinin şuhuda değil, Kur´ana ve vahye, gaybi fakat sâfi, ihâtalı doğru hakaik-ı imâniyelerine dâir ahkâmlarına yetişmez

Demek bütün ahval ve keşfiyatın ve ezvak ve müşâhedatın mizânı: Kitab ve Sünnettir

Ve mehenkleri, Kitab ve Sünnetin desâtir-i kudsiyeleri ve Asfiya-i Muhakkikînin kavanin-i hadsiyeleridir

M

)
MEŞHUDİYYET Gözle görüş

şâhid oluş

şâhidlik

MEŞHUM Cesaretli

Sözü geçer kimse

Zeyrek

Zeki

Akıllı

* Korkmuş

Korkutulmuş

* Çok güzel hareketli at

MEŞHUN Doldurulmuş

Dolu

Dopdolu

MEŞHUN-U MESÂRR Sevinçler ve zevklerle dolu

MEŞHUR Tanınmış, herkesin bildiği

Çoklarının bildiği

MEŞHURAT (Meşhur

C

) Şöhret kazanmış ve meşhur olmuş kimseler

Şöhretliler

MEŞHUR HADİS VEYA HADİS-İ MEŞHUR Asr-ı evvelde, Ahâdi hadis kabilinden iken ikinci asırda iştihar edip, kizb üzerine ittifakları aklen tecviz olunmayan bir cemaat tarafından rivâyet olunan hadis

İlm-i yakin derecesinde karib bir surette kalbe itmi´nan verir

MEŞÎ Yürüyüş

Gidiş

Doğru yola gitmek

MEŞÎB İhtiyarlık

Yaşlılık

Saç ağarması

MEŞÎD Harçla yapılmış sağlam bina

Sıvanmış bina

MEŞİET Meşiyyet

Dilemek

İrade

Arzu

Matlub

Murad

İstek

MEŞİET-İ HÂSSA-İ İLÂHİYYE Allah´a ait, O´na mahsus meşiet, dilek, arzu ve işler

MEŞİH Göğsü çukur, kanbur

MEŞİHAT Mürşidlik, şeyhlik

* Eskiden İstanbul´da din işlerini tedvir eden Osmanlı Devletinin Diyanet İşleri Dairesi

MEŞİHAT-I İSLÂMİYYE İslâmî işlerin ilmî mes´eleleri ile uğraşan devlet dairesi

(Zaman gösterdi ki, hilâfeti temsil eden şu Meşihat-ı İslâmiyye, yalnız İstanbul ve Osmanlılara mahsus değildir

Umum İslâma şâmil bir müessese-i celiledir

Bu sönük vaziyetle, değil koca âlem-i İslâmın, belki yalnız İstanbul´un irşadına da kâfi gelmiyor

Öyle ise, bu mevki öyle bir vaziyete getirilmelidir ki, âlem-i İslâm ona itimad edebilsin

Hem menba´, hem ma´kes vaziyetini alsın

Âlem-i İslâma karşı vazife-i diniyesini hakkiyle ifa edebilsin

Eski zamanda değiliz

Eskiden hâkim bir şahs-ı vâhid idi

O hâkimin müftüsü de, onun gibi münferid bir şahıs olabilirdi

Onun fikrini tashih ve tadil ederdi

Şimdi ise, zaman cemaat zamanıdır

Hâkim, ruh-u cemaatden çıkmış, az mütehassis, sağırca, metin bir şahs-ı mânevidir ki, şûralar o ruhu temsil eder

şöyle bir hâkimin müftüsü de ona mücanis olup, bir şura-yı âliye-i ilmiyeden tevellüd eden bir şahs-ı mânevi olmak gerektir

Tâ ki, sözünü ona işittirebilsin

Dine taalluk eden noktalardan, sırat-ı müstakime sevkedebilsin

Yoksa ferd dâhi de olsa, cemaatin ferd-i mânevisine karşı sivri sinek kadar kalır

Şu mühim mevki, böyle sönük kalmakla, İslâmın ukde-i hayatiyesini tehlikeye maruz bırakıyor

Hatta diyebiliriz, şimdiki za´f-ı diyânet ve şeair-i İslâmiyetteki lâkaydlık ve içtihadâtdaki fevza, Meşihatın za´fından ve sönük olmasından meydan almıştır

Çünkü, haricde bir adam re´yini, ferdiyete istinad eden meşihate karşı muhafaza edebilir

Fakat böyle bir şûraya istinad eden bir şeyhülislâmın sözü, en büyük bir dâhiyi de, ya içtihadından vazgeçirir, ya o içtihadı ona münhasır bırakır

Her müstaid çendan içtihad edebilir

Lâkin içtihadı o vakit düstur-ul-amel olur ki, bir nevi icma´ veya cumhurun tasdikine iktiran eder

Böyle bir Şeyh-ül-islâm mânen bu sırra mazhar olur

Şeriat-ı garrada dâima icma´ ve rey-i cumhur, medar-ı fetva olduğu gibi, şimdi de fevza-i âra´ için, böyle bir faysala lüzum-u kat´i vardır

R

N

)
MEŞİK İnce uzun nesne

* Giyilmiş kaftan

MEŞİM Benli kimse

MEŞİME (C

: Meşâim) Dölyatağı, ana rahmi

MEŞİYYET (Bak: Meşiet)
MEŞK Yazı örneği

Öğretici yazı

* Bir şeyi uzatmak

* Uzun uzun yazmak

* Bilmeyene bir şeyi öğretmek

* Sür´at, hız

MEŞK f

Kırba

Tulumdan yapılmış su kabı

MEŞKA Fark edip ayıracak yer

MEŞKÂ şikâyet etmek

MEŞKÛ Şikâyet etmek

MEŞKUK Yarılmış

Yarık

MEŞKUK şekli, şüpheli

Kendinden şüphe edilen

MEŞKUKİYET Şüphelilik

Şüpheli oluş

MEŞKUL Ön ayaklarıyla arka ayağının birisi bileklerine varana kadar beyaz olan at

MEŞKUR Şükre lâyık olan

Teşekküre ve kendine şükredilmeğe lâyık olan

Kendine şükür arzolunan

Az şükredene çok ihsan eden

MEŞKÜVV Kendinden şikâyet olunan

MEŞLAH Meşlehe

Maşlah

Altı üstü bir olan ve kol yerine yarıkları bulunan bir çeşit elbise

MEŞMEŞİYE Tas: Âlem-i gaybdan veya âlem-i misalden bir âlem

Bazı evliyanın keşfen müşahede ettikleri bir yer

(Bak: Meşhudât)
MEŞMUL (Şümul

den) Kaplanmış, şümullenmiş, etrafı çevrilmiş

* Bir şeyin içinde bulunan

MEŞMULE şarap

MEŞMUM Koklanmış

* Itır ve misk gibi güzel kokulu olan şey

MEŞN Kamçı ile vurmak

* Deri yüzmek

MEŞNU´ Çirkin kimse

* Buğzolunmuş

MEŞNUF Uzun başlı at

MEŞRA´ Yol

Rah

Tarik

* Su oluğu

MEŞREB Huy

Yaradılış

Adet

Ahlâk

* Gidiş

* İçmek

İçilecek yer

* Fehmetmek

* Mânevi haz ve feyz alınan yer ve yol

MEŞREBE (C: Meşârib) Maşrapa

MEŞREF İyi kılıçlar işlenir bir köyün adıdır

MEŞREKA Güneşte oturacak yer

MEŞRIK Güneş doğacak cihet

Gündoğusu

Doğu

Şark ciheti

* Şems-âbâd, güneşi bol yer

Kış vakti ısınmak için güneşe karşı oturacak yer

* Tövbe kapısının adı

MEŞRIK-I NUR Nurun kaynağı

Nurun geldiği cihet

MEŞRIK-I TULU´ Işığın, nurun geldiği şark ciheti

MEŞRU´ Doğru

Hak

Şeriatın kabul ettiği

Haram ve yanlış olmayan

MEŞRUA Şeriatın kabul ettiği hâl

Yapılması serbest olup, haram olmayan

Allah´ın (C

C

) kanununda müsaade edilen

Şeriatça yapılması günah olmayan

MEŞRUAT (Meşru

C

) Hak ve meşru olan şeyler

Haram ve yasak olmayan şeyler

* Şeriatla alâkalı şeyler

MEŞRUB (Şürb

den) İçilecek şey

* İçilmiş, şürbedilmiş

MEŞRUBAT İçilen şeyler

Herhangi bir içilecek şey

Şarap

("Hamr" denen içkiye de şarap denir

)
MEŞRUBE İçine yiyecek veya elbise koyup sakladıkları yer

MEŞRUH Şerh olunmuş

Anlatılmış

Açıklanmış

İzah olunmuş

MEŞRUHÂT Açıklama ve izahlar

MEŞRUİYYET Meşruluk

Meşru´ olma

Kanuna, şeriata uygun bulunma

Yasak olmayış

MEŞRUM Yarılmış

MEŞRUT Şartlı

Şart ile bağlı

MEŞRUTA Bir kimseye veya bir zümreye bırakılmış, bazı şartlara bağlı oluş

* Sahibi tarafından veresesine satılmamak şartiyle bırakılmış ev vesaire

MEŞRUTÎ Bir şahıs veya millet meclisi ile idare edilen devlet sistemi

MEŞRUTİYYET Bir hükümdarın başkanlığı altında millet meclisi ile idare edilen devlet sistemi

MEŞŞ Elini bez ile silmek

* Bir şeyi aldıktan sonra yine almak

* Davarın sütünü sağıp bazısını koymak

MEŞŞAİYYUN Meşşâiler

Derslerini gezerek veren, peygamberlere uymayarak yalnız akıl ve fikir ile hakikatı bulmaya çalışan ehl-i dalâlet

Dinsizlik yolunu açanlar, sadece akla itimad eden ve vahye tâbi olmayan imânsızlar

(Bak: İşrakiyyun)
MEŞŞAT(A) Tarak yapan, tarakçı

* Süsleyen, tarayan

MEŞT Baş tarama

* Tarak

MEŞTA (C

: Meşâti) (Şitâ

dan) Kış mevsiminde barınılacak yer

Kışlık otlak, kışla

MEŞTAT (C: Meşâti) Kışlak

MEŞTUM Şetm olunmuş

Sövülüp sayılmış

MEŞUB Karışmış

MEŞUK Âşık, tutkun

MEŞUM Vücudu benekli adam

MEŞ´UM Kötü

Uğursuz

Bedbaht

MEŞ´UMÂNE f

Kötü bir şekilde

Bedbahtcasına

MEŞ´UN Dağınık saç

MEŞ´UR Bir şeyi iyice idrak eylemek

* Şuurlu

Kendini bilen

* Tanımak

MEŞ´URAT (Meş´ur

C

) şuur hâlinde geçmiş şeyler

MEŞUŞ Mendil

MEŞÜVV Müshil

MEŞVERET Danışma

Konuşup anlaşma

Fikir edinmek için konuşup görüşme

Görüşme meclisi

(Bak: istişâre)
MEŞY Yürüme

MEŞY-İ ASKERÎ Asker yürüyüşü

Askerî yürüyüş

MEŞYEN Yayan olarak, yürüyerek

MEŞYUHA Yavşan otunun yetiştiği yer

MEŞYUM Bedeninde beni olan, benli adam

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MET´ Uzun ve yüce olmak

MET´ Vurmak

* Çekmek

Ne vakit Ne zaman mânasında olup, mutlak ve mübhem vakit edatıdır

Bazan "Min" harfi-i cerri yerinde ve suâl için de kullanılır

META´ Fayda

Menfaat

* Kıymetli eşya

Tüccar malı

-UL GURUR Gurur metaı

İnsanı aldatıp Allah yolundan alan dünya zevki veya menfaatı, insanlara riyakârlık için kullanılan dünya malı

METAB Tevbe etmek

* Rücu etmek, geri dönmek, caymak, vazgeçmek

MET´ABE (C

: Metâib) Meşakkat, zahmet

Yorgunluk

METABİ´ (Matbaa

C

) Matbaalar, basımevleri

METABİH (Matbah

C

) Mutfaklar

METAF Tavaf edecek yer

METAFİZİK (Bak: Mâba´det tabia)
METAİB Yorgunluklar

Meşakkatler

Eziyet verecek şeyler

METAİB-İ SEFER Muhârebe veya yol yorgunlukları

METAİB Seçilmiş ve güzel şeyler

METAL Lât: Mâden

* Matbaacılıkta harfleri teşkil için eritilen kurşun, karışık madde

METALİ´ Matla´lar

Tulu´ edecek yerler veya zamanlar

Güneş veya benzerinin doğduğu yerler

* Ast: Herhangi bir yıldızın i´tidal-i rebii (Arz´ın güneş etrafındaki gezmesinde, 20 Mart´ta bulunduğu) noktasından geçmek üzere başlangıç kabul edilen daire ile bu yıldızın semavî istiva dairesi üzerindeki ara kesitleri arasında kalan kavis

* Edb: Kaside veya gazelin ilk beyitleri

METALİB İstekler

Arzular

Taleb edilen şeyler

METALİB-İ İSTİKBAL İstikbale aid istekler

Gelecek için olan arzu ve talebler

METANET Sağlamlık

Kavilik

Sözünden ve kararından dönmemeklik

İnsanın, fikrinde sabır, azminde kavi ve akidesinde rüsuh sahibi olması

(Mukabili zaaf´dır) (Hak, iman ve İslâmiyet uğrunda metanet göstermek, çok kıymetli bir seciyyedir

)
METANET-İ KALBİYE Kalb sağlamlığı

METARIK (Mıtrak ve Mıtraka

C

) Mızraklar

Tokmaklar

Çekiçler

Değnekler, sopalar

METAVİ´ (Mıtvâ

C

) İtâat edenler

Mutiler

METBENE Samanlık

METBU´ Kendine uyulan

Tâbi olunan

Halkın, kendine tâbi olduğu zat

* Hükümdar

METBU-U MÜFAHHAM Hükümdar

Padişah

METBUİYYET Kendine uyulmaklık

Başkasının kendisine tâbi olması

Birisine tâbi oluş

ME´TEM (C: Meâtim) Kadınlar cemiyeti

METERS f

Harpte, korunmak gayesiyle yapılan toprak tümsek, siper

* Kapının açılmaması için arkasına konulan ağaç

METH Yerinden koparmak ve çıkarmak

* Cima

Tohum bırakmak için çekirgenin kuyruğunu yere sokması

* Vurmak ve uzaklaştırmak

METH Kuyudan su çekmek ve sulamak

METHAF Müze

ME´TÎ Gelecek yer

METİN Sağlam

Metanet sahibi

Kendine güvenilir olan

(Bak: Metânet)
METİNÂNE f

Metanetle, sağlamlıkla

METİT Çulha tarağı

METK İğne ucu

Zeker ucu

METL Tahrik etmek, kımıldatmak, harekete getirmek

METN Sağlam ve sert yer

* Yüksek yer

* Her nesnenin yüzü, üstü, arka ve ortası

* "Vurmak ve seyr" mânâsına mastar

* Bir yazının tamamı

Yazının aslı veya sureti

METOD Fr

Bir neticeye ulaşmak için takib edilen fikir yolu

Usul

Kaide

Yol

Sistem

METR Kesmek

* Çekmek

* Atmak

(Bazan fercten kinâye olur

)
METREBE Fakirlik, miskinlik

METRUD (Bak: Matrud)
METRUK Terk olunmuş

Bırakılmış

* Boşanmış olmak

* Ölen bir kimsenin bıraktığı eşya

METRUKAT (Metruk

C

) Bırakılan şeyler, metruklar, miraslar

METRUKE (Terk

den) (Erkekten) boşanmış

* Kocası tarafından bırakılmış kadın

METRUKİYYET (Terk

den) Terk edilme, boşanmış olma

* Bırakılmışlık, kullanılmazlık

* Bir işten çekilip uğraşmama

METS Necisle atmak

METT Çekmek

* Ulaşmak

* Kuyudan su çıkarmak

METTA Hz

Yunus´un (A

S

) annesinin adı

METTE f

Burgu

METTİHA (METYİHA) Hafif sopa

* Yaş çubuk

MET´UB (Ta´b

dan) Bitkin, yorgun

METUH Devamlı suyu çekilen işlek kuyu

* Suyu ağzına yakın olan kuyu

METVÎ (Bak: Matvî)
METY Çekmek

MEUNET Birisinin ölmeyecek kadar yiyip içeceği

* Külfet

* Masraf

Bir şeyin toplamak, devşirmek, nakil ve boşaltmak ve saymak gibi levazımının teslim yerine kadar olan masraflarına denir

ME´V Çekmek

ME´VA Mekân

Varılacak yer

Mesken

* Sığınacak yer

MEV´A Her nesnenin evveli

MEVACİB (C

: Mevacibât) Maaşlar, aylıklar

* Tar: Yeniçerilerin üç ayda bir defa verilen ulûfeleri

MEVACİB-İ LEŞKER Asker aylıkları

MEVACİBAT (Mevâcib

C

) Mevâcibler

Maaşlar, aylıklar

MEVACİD Vecd hâlleri

Kalbî zevk veren istiğrak halleri

(Bak: Vecd)
MEVADD (Madde

C

) Fezâda, boşlukta yer kaplayan varlıklar

Maddeler

Cisimler

* Kısımlar

* Kanunlar

Kaideler

İşler

Hususlar

* Söz ve beyana sebeb olan mevcudat

Her şeyin aslı, mayası

MEVADD-I HAYATİYYE Hayata lüzumu bulunan maddeler

MEVADD-I İBTİDÂİYE İlkel maddeler, ham maddeler

MEVADD-I MUZIRRA Zararlı maddeler

Zarar veren şeyler

MEVADD-I MÜNCEZİBE Cezbolunan, çekilen maddeler

MEVADD-I NÂFİA Faydalı maddeler

MEVADD-I ZÜLÂLİYE Azotlu maddeler

MEVAHIF Zayıf deve

MEVAHİB Hibe olunan şeyler

Karşılıksız verilenler

(Bak: Mevhube)
MEVAHİB Mevhibeler

İhsanlar, bahşişler

MEVAHİB-İ KUDRET Cenab-ı Hakkın verdiği nimetler

MEVAHİR Yararak akıp gidenler

(Denizdeki gemi gibi)
MEVAIZ (Mev´ıza

C

) Öğütler, nasihatlar

MEVAİD (Mev´ud ve Miad

C

) Söz verilmiş vakitler

Vaad edilen muayyen, belli zamanlar

MEVAİD-İ KÂZİBE Yerine getirilmeyen va´dlar

Yapılmayan va´dlar

MEVAİD (Mâide

C

) Sofralar, mâideler

MEVAKA Hamâkat, ahmaklık

MEVAKIF Durulacak yerler

Vakıflar

Durak yerleri

MEVAKIT (Mevkıt

C

) Evvelden belirtilmiş olan vakitler

MEVAKİ´ Mevkiler

Duracak yerler

MEVAKİ-İ BAÎDE Uzak mevkiler

MEVAKİ-İ HARBİYE Muhârebe mevkileri

Savaş yerleri

MEVAKİ-İ MÜHİMME Önemli mevkiler

Ehemmiyetli yerler

MEVAKİB (Mevkib

C

) Cemaatler, kalabalıklar, güruhlar, topluluklar

MEVAKİN (Mevkin

C

) Kuş yuvaları

MEVAKİT (Mikat

C

) Hacıların ihrâma girdikleri yerler

* Bir iş için tâyin edilen vakitler

MEVALÎ Efendiler

* Azad edilmiş köleler

* Azad edenler

* Mevleviyyet pâyesine ulaşmış sarıklı âlimler

* Dost ve komşular

* Yardımcılar

MEVALİD (Mevlid

C

) Doğulan yerler

Mevlidler

Doğma vakitleri

Milâdlar

MEVALİD Mevcudlar

Doğmuşlar

Vücud bulmuşlar

Mevludlar

MEVALİD-İ SELÂSE Nebat, hayvan ve maden

MEVALİD-İ TÜRABİYE Topraktaki mevâlid

Mâdenler, nebatlar

MEVAMİT Resul-i Ekrem´in (A

S

M

) İncil´deki bir ismi

MEVANİ´ Mâni´ler

Engeller

Mâni olanlar

Mâniâlar

MEVARİD Gelecek yerler

Varacak yerler

Caddeler, yollar

Bir yere vasıl olacak yollar

MEVARÎS Miraslar

Verasetle nâil olunan mülk ve mallar

MEVASİK Mevsuk şeyler

Misaklar

Ahd ü peymanlar

Yeminler

Sözleşmeler

MEVASİM Mevsimler

* Pazar yerleri

MEVASİM-İ ERBAA Dört mevsim

Rebi´ (İlkbahar), Sayf (Yaz), Harif (Sonbahar), Şitâ (Kış)

MEVAŞİ Davar, koyun, keçi, inek ve öküz gibi hayvanlar

MEVAT (Mevt

den) Cansız şeyler

Sürülmemiş topraklar

* Sahibsiz yerler

MEVATIN (Mevtın

C

) Yurtlar

Şenlendirilmiş ve bayındır yerler

MEVATİ (Mevti

C

) Ayak basılan yerler

MEVATÎ Mevâta yani cansız şeye ait, bununla alâkalı

* İşlenmemiş toprağa ait

MEVAZI´ (Mevzi

C

) Mevziler, yerler

MEVAZİN (Mizan

C

) Mizânlar

ölçüler

Terâziler

MEVBED Mecusiler reisinin ulusu

MEVBİK (C

: Mevbikat) Korkulu yer

MEVBİKAT (Mevbik

C

) Korkulu yerler

MEVBİL Kaba büyük sopa

* Bir kucak odun

MEVC Dalga

Denizin dalgası

* Titreşim

* Mc: Devir, devre

MEVCÂ-MEVC Çok dalgalı

Dalga dalga

MEVCE Bir dalga

* Ses, elektrik ve hararetin yayılma dalgalarından herbiri

MEVCET-ÜŞ ŞEBÂB Gençlik çağı

MEVCEDAR f

Dalgalı

MEVCENÜMUD f

Dalga gibi

MEVC-HÎZ f

Dalga kaldıran

MEVCUB Kendisine bir şey vâcib kılınmış

MEVCUD Var olan

Bulunan

Hazır olan

Topluluğun hepsi

* Kâinat

Mükevvenat

MEVCUD-U HARİCÎ Maddî vücudu bulunan eşya

MEVCUD-U MANEVÎ Mânevi varlık

MEVCUDAT Var olan her şey

Kâinat

Yaratılmış şeyler

MEVCUDAT-I BAHARİYE Bahar mevsimindeki renk renk, çeşit çeşit varlıklar

MEVCUDEN Kendisi berâber olarak

Mevcud olarak

MEVCUDÎN (Mevcud

C

) Mevcudlar, var olan ve bulunan şeyler

Mevcudât

MEVCUDİYET Mevcudluk, varlık, mevcud ve var olma

MEVC-ZEN f

Dalgalanan, dalgalı deniz

Dalga vuran

MEVDU (Mevdua) Emanet bırakılmış, tevdi olunmuş

MEVDUAT (Mevdu

C

) Emanet bırakılmış şeyler

* Bankaya konan para ki, faizle olduğundan haramdır

(Bak: Riba)
MEVDUD(E) Sevilmiş, kendisine muhabbet edilmiş

Sevgi gösterilmiş

MEVDUNE (Mevzune) Altın, inci veya elmasla işlemeli şey

Murassa

MEVECAT (Mevce

C

) Dalgalar

MEVEDDET Dostluk

Sevgi

Muhabbet

Muhabbet etmek

Sevmek

MEVETAN Canı olmayan nesneler

* İhya olunmayan, ekilip biçilmeyen arazi

MEVFUR (Vefir

den) Tam olan şey

Çoğaltılmış

Çok

Kesir

Bisyâr

Evfer

* Edb: Aruz kalıblarından biri

MEVH Avucuyla su içmek

MEVH Kuyunun suyu çok olmak

MEVHİBE İhsan

Sevgi

Hediye

MEVHİBE-İ İLÂHİYE Cenab-ı Hakk´ın ihsan ve hediyesi

MEVHİL (Vahl

den) Çamurlu yer

MEVHİN Gece yarısına yakın vakit

MEVHUB (C

: Mevâhib) (Vehb

den) İhsan edilmiş, verilmiş, hibe olunmuş, bağışlanmış

* Fık: Karşılıksız olarak birine verilmiş

MEVHUBAT (Mevhub

C

) Bağışlar, ihsanlar, bahşişler

MEVHUBE Verilmiş

İhsan edilmiş

Karşılıksız olarak birisine verilmiş mal

MEVHUM Aslı olmayıp evham mahsulü olan

Vehim

MEVHUMÂT Mevhumlar

Asılsız olduğu hâlde zihinde meydana gelen şeyler

MEVHUME Vehim, kuruntu ve hayâl nev´inden bir şey

MEVHUN Zayıf ve arık adam

Zayıflamış kimse

MEV´İD Va´din yerine getirildiği yer

* Vaad etmek

Vaad

Söz vermek

MEV´İD-İ MÜLÂKAT Buluşma yeri

MEV´İL Sığınacak yer

* Sel suyunun karar kıldığı yer

MEV´İZA Mev´ize

Öğüt

Nasihat

* Bir cemaate veya kimseye kalbini yumuşatacak ve iyiliğe sevkedecek surette hakikatları ders vermek

MEV´İZA-İ DİNİYE Dinî nasihat

MEV´İZAKÂR f

Nasihat veren, öğüt eden

Nâsih

MEVK Bir şeyin ucuz olması

MEVK Örümcek, ankebut

MEVKIF Durak

Durulacak yer

Ayakta duracak yer

İstasyon

MEVKİ´ Yer

* Sınıflandırılmış yerlerden her biri

* Vapur, tren gibi yerlerde sınıflandırılmış, değeri yüksek olan yer

* Bir şeyin bulunduğu veya vukua geldiği yer

MEVKİB Kafile

Alay

Atlı veya yaya giden kafile

Cemaat

MEVKİB-İ İKBAL Talihli kafile

MEVKİD Ateş ocağı

MEVKİN (C

: Mevâkin) Kuş yuvası

MEVKİT (C

: Mevâkit) Tâyin ve tesbit edilip kararlaştırılan yer veya zaman

MEVKUD (İkad

dan) Yakılmış

Yandırılmış olan

MEVKUF Durdurulan

Vakfedilen

Dâimi bir halde bırakılan

* Tevkif edilen

Tutulup hapsedilen

* Ait, bağlı

MEVKUFAT (Mevkufe

C

) Bir zaman için tutulup alıkonulmuş mal veya para

* Vakfedilmiş mal, emlâk

* Gelirden artıp hazineye mâl edilen para

MEVKUFEN Mevkuf olarak

MEVKUFÎN (Mevkuf

C

) Tevkif edilmiş kimseler

Tutuklular

Mevkuflar

MEVKUFİYYET Maznunun hüküm giyinceye kadar hapsedilmesi

Hapsedilme hâli

* Bağlı olma

MEVKÛL (Vekâlet

den) Bir vekile emanet edilen

MEVKÛLÜN İLEYH Kendisine bir iş bırakılan adam

Vekil

MEVKUM Hüznü şiddetli olan

MEVKUT Vakitli

Vakti belli olan

Mahdud ve muayyen olmuş vakit

MEVKUTE Zamanı muayyen, belirli olarak çıkan matbuât

Gazete, mecmua gibi şeyler

MEVKUZE Ağaçla vurulmuş

MEVLA Sahib

Rabb

* Efendi

Köleyi âzad eden

* Şanlı

Şerefli

Mâlik

* Mün´im-i Mutlak olan Cenab-ı Hak (C

C

)

* Terbiye eden, mürebbi

* Yardımcı, muavenet eden

* Dost ve komşu

* Azâd olan

MEVLÂ-YI KERİM İkram sahibi olan Cenab-ı Hak (C

C

)
MEVLANA "Efendimiz, mevlâmız" mânâsında olan bu kelime, hürmeten büyük kimselere söylenmiştir

Hazret mânâsında da kullanılır

MEVLANA CAMİ (Bak: Câmi)
MEVLANA HALİD (Hi: 1192-1242) Yüzyıl evvelinin müceddidi olduğu milyonlarca irşad ettiği kimselerin şehadetiyle sabit olmuştur

Şam´da vefat etmiştir

Hz

Osman bin Affan (R

A

) soyundandır

İlim ve takvada ve her çeşit makbul vasıflarda, devrindeki en ileri âlimlerin ve velilerin fevkinde idi

Bütün ömrünü zühd ve verâ ile geçirdi

Çok âlim ve veli yetiştirdi

Nahivde, kelâmda, fıkıhda, tasavvufda kıymetli eserler verdi

O zamanda Hindistanda bulunan Kutub Abdullah Dehleviden ders almıştı

MEVLANA CELALEDDİN-İ RUMİ Hi: 672 de Belh´de doğdu

Konya´ya geldi ve yerleşti

Mühim eseri Farsça ve manzum yazdığı Mesnevi´sidir

İkişer mısralı kafiyeli şekilde olduğundan bu isim verilmiştir

Mevlevi Tarikatının piri ve serefrâzıdır

MEVLEVÎ Mevlana Celaleddin-i Rumi Hazretlerinin tarikatından olan müslüman

MEVLEVİYYET Mevlevilik

Mevlevi tarikından olmak

* Mollalık

* Müderrislikten sonra gelen ilmiye sınıfından oluş

* Eyâlet kadılığı; yani, bir eyâletin bütün hukuki ve kazai işlerine bilfiil bakan kadı

"Mevâli" de denir

MEVLİD Doğma

Dünyaya gelme

* Doğulan yer veya zaman

* Peygamberimiz Hz

Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm´ın doğumunu anlatan manzum eser, dini manzume

(Bak: Süleyman Çelebi)
MEVLİD-HÂN Mevlid okuyan

MEVLİM İncitip acıtan

Elem veren

MEVLUD Çocuk

Yeni doğmuş çocuk

* Birisinin doğması

* Mevâlid-i selâseden herbiri

MEVLUDAT (Mevlud

C

) Belirli bir zaman içinde doğanlar

MEVLUDÜN LEH Çocuk kendisinin olduğu tebeyyün eden, bilinen baba

MEVMAT (C: Mevâmi) Sahrâ

Çöl

* Yazı

MEVN Bir kimsenin zahmetini çekmek

* Nafakalarını vermek

MEVR Başka te´sirle bir şeyin dalga gibi gidip gelmesi

Çalkanmak

* Suyun yeryüzüne yayılması

* Hayvanlardan yün almak

* Yol, tarik

* Toz, gubar

* Rücu etmek, döndürmek

MEVRİD Varılan yer

Vasıl yeri

* Cadde

Yol

Tarik

MEVRİD-İ NASS Nass ile gelen mes´ele

Nass olan yer

Kat´i delil olan husus

MEVRUD (C

: Mevrudât) Gelmiş

Vürud etmiş

Gelen

MEVRUDÂT (Mevrude

C

) Gelen şeyler

MEVRUDE (C

: Mevrudât) Ulaşmış, gelmiş

MEVRUS(E) Vereseye âit olan

Miras edilmiş

Miras edilen eşya

MEVRUSAT Mirastan gelenler

MEVS Yolmak

Traş etmek

MEVS Ekmeği suyla ıslatmak

MEVS Yıkamak

MEVSIK İtimad etmek

Emniyet etmek

İnanmak

* Yemin

Sözleşme

MEVSİL (Vusul

den) Kavşak

Kavuşacak yer

* Ek yeri

MEVSİM (C: Mevâsim) Pazar yeri

* Arap pazargâhları

* Yılın dört kısmından biri

* Zaman

Vakit

Alâmet

MEVSİM-İ HARİF Sonbahar, güz devresi

MEVSİM-İ SAYF Yaz mevsimi, yaz devresi

MEVSİM-İ ŞİTÂ Kış mevsimi

MEVSİM BE MEVSİM Zaman zaman

Mevsimden mevsime, zamanı geldikçe

MEVSUF Vasıflanan

Bir sıfatla tavsif edilen

* Kendisinde bir sıfat mevcud olan, kendisine bir sıfat isnad edilmiş olan

MEVSUK Kendisine inanılır olan

Şâyân-ı itimad olan

* Sağlam

* Vesikalı

Delile dayanan hakikat

MEVSUK-UL KELİM Sözlerine inanılır

Söylediği şeylere itimad edip güvenilir

MEVSUKAN Sağlam, delile dayanır, itimad edilir şekilde

MEVSUKİYET Sağlamlık, gerçeklik

İnanılır hâl

MEVSUL Erişen

Vasıl olan

* Birleşmiş

Kendine başka şey vasıl olmuş olan

Bitirmiş

Vasledilmiş

MEVSULE Bitiştirilmiş

MEVSUM (Vesm

den) İşaretlenmiş, damgalanmış, nişanlanmış

* Ad verilmiş, isimlendirilmiş

MEVSUME Tamamen baştan aşağı süslü zırh

* Bahar yağmuru ile ıslanmış toprak

MEVSUT Ortada

Vasat olan

MEVT Ölüm

Âhirete göç

Dünyadan gitmek

* Mevt, mü´minler için dünya vazifelerinden ve imtihanından bir paydostur

(Sual: Furkan-ı Hakîm´de $ gibi âyetlerde: "Mevt dahi, hayat gibi mahluktur, hem bir ni´mettir

" diye ifham ediliyor

Halbuki zâhiren mevt, inhilâldir, ademdir, tefessühtür, hayatın sönmesidir, hâdim-ül-lezzattır

Nasıl mahluk ve ni´met olabilir Elcevab: "Birinci Suâl"in cevabının âhirinde denildiği gibi, mevt, vazife-i hayattan bir terhistir, bir paydostur, bir tebdil-i mekândır, bir tahvil-i vücuddur, hayat-ı bâkıyeye bir dâvettir, bir mebde´dir, bir hayat-ı bâkıyenin mukaddimesidir

Nasılki hayatın dünyaya gelmesi bir halk ve takdir iledir; öyle de, dünyadan gitmesi de bir halk ve takdir ile, bir hikmet ve tedbir iledir

Çünki, en basit tabaka-i hayat olan hayat-ı nebâtiyenin mevti, hayattan daha muntazam bir eser-i san´at olduğunu gösteriyor

Zira meyvelerin, çekirdeklerin, tohumların mevti tefessüh ile, çürümek ve dağılmakla göründüğü halde, gayet muntazam bir muamele-i kimyeviye ve mizanlı bir imtizâcat-ı unsuriye ve hikmetli bir teşekkülât-ı zerreviyeden ibaret olan bir yoğurmaktır ki, bu görünmeyen intizamlı ve hikmetli ölümü, sünbülün hayatiyle tezahür ediyor

Demek çekirdeğin mevti, sünbülün mebde-i hayatıdır; belki ayn-ı hayatı hükmünde olduğu için, şu ölüm dahi hayat kadar mahluk ve muntazamdır

Hem zihayat meyvelerin yahut hayvanların mide-i insaniyede ölümleri, hayat-ı insaniyeye çıkmalarına menşe´ olduğundan; "o mevt, onların hayatından daha muntazam ve mahluk" denilir

İşte en edna tabaka-i hayat olan hayat-ı nebatiyenin mevti; böyle mahluk, hikmetli ve intizamlı olsa, tabaka-i hayatın en ulvisi olan hayat-ı insaniyenin başına gelen mevt, elbette yer altına girmiş bir çekirdeğin hava âleminde bir ağaç olması gibi, yer altına giren bir insan da, âlem-i berzahta elbette bir hayat-ı bâkıye sünbülü verecektir

M

)(Sizlere müjde! Mevt: İdam değil, hiçlik değil, fena değil, inkıraz değil, sönmek değil, firâk-ı ebedî değil, adem değil, tesâdüf değil, fâilsiz bir in´idam değil; belki, bir Fâil-i Hakîm-i Rahim tarafından bir terhistir, bir tebdil-i mekândır

Saadet-i ebediyye tarafına, vatan-ı aslîlerine bir sevkiyattır

Yüzde doksandokuz ahbabın mecmaı olan âlem-i berzaha bir visal kapısıdır

M

)
MEVT-İ AHMER Kızıl ölüm

Kanlı ölüm

Öldürülmek

* Tas: Nefse karşı koymak

MEVT-İ EBYAZ Ani ölüm

* Açlık

MEVT-İ ESVED Boğazı sıkılmak veya suya atılmak suretiyle husule gelen ölüm

MEVT-İ HÂİL Korkunç ölüm

MEVTA Ölüler

Ölmüşler

Cenâzeler

MEVTA´ Ayağın bastığı yer

MEVTAÎ Ölü gibi, ölüye benzer

MEVT-ALUD f

Ölüm gibi

Ölümlü

Korkunç

Ölü gibi

MEVTAN (Mevetan) Cansız

* Baygın

MEVTIN (C

: Mevatın) Yerleşip oturulan, yurt edinilen yer

MEVTÎ Ölümle ilgili, mevte ait

MEV´UD Söz verilmiş

Vaadedilmiş

Vâdeli

Vadesi muayyen ve mukadder olan

* Evvelden takdir olunmuş

MEV´UDE Küçükken diri diri gömülüp öldürülen kızcağız

ME´VUM Koca başlı ve gövdeli kimse

MEV´ÜF Afete uğramış nesne

MEVVAC Çok dalgalanan

Çok dalgalı

Fırtınalı

* Radyo

MEVVAR Seri, çabuk, hızlı, sür´atli

MEVZ Muz ağacı

MEVZİ´ Bir şey konulacak yer

MEVZU´ Bahis

Üzerinde durulan mes´ele

* Aşağılanmış olan

* Konulmuş

Vaz olunmuş

* Uydurma

Doğru ve hakikat olmayan

* Geçer olan, muteber, işlemekte olan, câri

MEVZU-U BAHS Kendisinden bahsedilen

Bahis konusu

MEVZUA Kabul edilmiş esas

İlk önce ele alınan fikir

Müsellem ve âşikâr olan kaziyye, hüküm

MEVZUAT Bahsedilen hususlar

Bir şeyin esasını teşkil eden hususat

Tatbikat halinde olan hükümler ve kaideler

MEVZUAT-I BEŞER İnsanların koyup kabul ettikleri hükümler ve kanunlar

MEVZUN Vezinli

Ölçülü

Tartılı

Düzgün

* Yakışıklı

* Her bir vasfı ölçülü ve i´tidal üzere bulunup, sırf iyi ve güzel şeylere nâil olan

MEVZUNAT (Mevzun ve Mevzune

C

) Vezinli ve tartılı şeyler

MEVZUNEN Vezinli olarak

Ölçülü olarak

MEVZUNİYET Düzgün, hesaplı ve düzenli

* Mevzun olma hâli

MEY f

şarap, içki

(Bak: şarab)
MEY´ Eriyip akma

MEY´A (Mey´at) Yiğitlik başlangıcı

* Atı koşuya alıştırmak

* Erimiş sıvı madde

* Yere dökülen bir sıvının akıp gitmesi

* Bir şeyin ilk zamanı

Tâzelik vakti

MEYADİN (Meydan

C

) Meydanlar

Geniş yerler

Arsalar

MEYADİN-İ HARB Savaş meydanları

Muhârebe alanları

MEYAMİN (Meymenet

C

) Bereketler, mutluluklar, uğurlar

MEYAMİN (Meymun

C

) Bereketliler, uğurlular

* Maymunlar

MEYAN (Bak: Miyân)
MEYASİR (Meysere

C

) Ordunun sol kanatları

Sol cenahlar

* Zenginlikler, servetler

MEYASİR (Meysur

C

) Kolaylaştırılmış şeyler

MEYASİR Acem merkepleri

(Atlas ve ipek ile süslenen eşeklerdir

)
MEY-AŞAM f

İçki içen

Şarap içen

MEYAZİB Oluklar

Su yolları

MEYD Deprenmek

Sallanmak

* Ziyaret etmek

* Hareket etmek

* Kırağı çalmak

* Meyletmek

* Neşv ü nemâ bulmak

* Başı dönüp midesi bulanmak

MEYDAN Arsa

* Geniş yer

* Etrafı çevrilmiş, üstü açık geniş yer

MEYDAN-I HARB Savaş meydanı, muhârebe alanı, harp meydanı

MEYDAN-I HAŞİR Haşir meydanı

Haşrin yeri

(Sual: Meydan-ı Haşir nerededir Elcevab: $ Hâlik-ı Hakîm´in herşeyde gösterdiği hikmet-i âliye, hatta tek küçük bir şey´e, çok büyük hikmetleri takmasiyle tasrih derecesinde işaret ediyor ki: Küre-i Arz; serseriyane, bâd-ı heva azim bir dâireyi çizmiyor

belki mühim bir şey etrafında dönüyor ve meydan-ı ekberin daire-i muhitasını çiziyor, gösteriyor

Ve bir meşher-i azimin etrafında gezip, mahsulât-ı mâneviyesini ona devrediyor ki, ileride o meşherde, enzar-ı nâs önünde gösterilecektir

Demek, yirmibeş bin seneye karib bir daire-i muhitanın içinde, rivayete binaen Şâm-ı Şerif kıt´ası bir çekirdek hükmünde olarak o daireyi dolduracak, bir meydan-ı haşir bastedilecektir

Küre-i Arzın bütün mânevi mahsulâtı, şimdilik perde-i gayb altında olan o meydanın defterlerine ve elvahlarına gönderiliyor ve ileride meydan açıldığı vakit, sekenesini de yine o meydana dökecek; o mânevi mahsulâtları da, gaibden şehadete geçecektir

Evet Küre-i Arz; bir tarla, bir çeşme, bir ölçek hükmünde olarak o meydan-ı ekberi dolduracak kadar mahsulât vermiş ve onu istiab edecek mahlukat ondan akmış ve onu imlâ edecek masnuat ondan çıkmış

Demek Küre-i Arz bir çekirdek ve meydan-ı haşir, içindekilerle beraber bir ağaçtır, bir sünbüldür ve bir mahzendir

Evet, nasılki nurani bir nokta, sür´at-i hareketiyle nurani bir hat olur veya bir daire olur

Öyle de: Küre-i Arz; sür´atli, hikmetli hareketiyle bir daire-i vücudun temessülüne ve o daire-i vücud mahsulâtiyle beraber, bir meydan-ı haşr-i ekberin teşekkülüne medardır

$ M

)
MEYDAN-I İMTİHAN-I İNS Ü CÂN İnsan ve cinlerin imtihan meydanı, yani dünya

MEYDAN-I MAHŞER Mahşer meydanı

MEYDAN DAYAĞI Eskiden askeri mekteblerle kışlalarda tatbik edilen cezalardan biridir

Meydanda tatbik edildiği için bu adı almıştır

Arkadaşını yaralamak, hoca ve zâbitine hakarette bulunmak gibi büyük kabahatlerden dolayı verilen bu dayak cezası, saf saf dizilen bütün talebelerin; asker ise kışladaki askerlerin huzurunda atılırdı

Cezaya çarpılacak talebe yahut asker, meydana getirilerek cezayı icab ettiren kabahatle meydan dayağının tatbiki için verilen karar okunduktan sonra serilen bir battaniye üzerine yüzükoyun yatırılır, başının ucuna ve ayaklarının üstüne kuvvetli birer hademe yahut asker oturtulur, okulun inzibât subayı, asker ise bölüğün subaylarından biri ince kızılcık sopasıyla kaba etlerine vururdu

Bu gibi cezalar, herkes ibret alıp bu suçlar işlenmemesi için herkesin gözü önünde icra edilirdi

MEYEH Su, mâ

MEYELAN Bir tarafa eğilmiş olma

Ziyâde meyil gösterme

İltizam

(Fıtrat yalan söylemez

Bir çekirdekteki meyelân-ı nümuvv der: "Ben sünbülleneceğim, meyve vereceğim

" Doğru söyler

Yumurtada bir meyelân-ı hayat var

Der: "Piliç olacağım

" Biiznillâh olur

Doğru söyler

Bir avuç su, meyelân-ı incimad ile der: "Fazla yer tutacağım

" Metin demir onu yalan çıkaramaz; sözünün doğruluğu demiri parçalar

Şu meyelânlar, iradeden gelen evâmir-i tekviniyenin tecellileridir, cilveleridir

M

)
MEYEZD f

Düğün veya işret meclisi

MEY-FÜRUŞ f

Şarap satan, meyhâneci, şarapçı

MEY-GUN f

Şarap renginde olan, kırmızıya yakın olan

MEY-GÜSAR f

İçki arkadaşı

Birlikte içki içen

MEYH şefâat etmek

* Vermek

* Avuçta su tutmak

* Sallanarak yürümek

MEYH Kuyunun suyunun çok olması

MEY-HANE f

İçki satılan ve içilen yer

MEY-HAR (Mey-hâre) f

İçki içen, içkici, ayyaş

MEYHEM "Hâlin nedir, nasılsın " mânasına kullanılır

MEY-HOŞ f

Ekşimtrak, mayhoş

MEY-KEŞ f

İçki içen, şarap içen

MEYL Ortadan bir tarafa eğik olmak

* İstek

Yönelme

Arzu

* Sevme, tutulma, âşık olma

* Gönül akışı

MEYL-İ TAHADDÎ Meydan okuma meyli

Üstünlüğünü göstermek fikri

MEYL-ÜT TAHRİB Bozma ve yıkma isteği, meyli

MEYL-ÜT TEFEVVUK Üstünlük elde etmek meyil ve arzusu

(Bak: Himmet)
MEYL-ÜT TEVESSÜ´ Genişleme isteği

Genişleme meyli

MEYL-ÜT TEZEYYÜD Tekellüfle sözü uzatma, artırma arzusu

MEYLA´ Otsuz sahra, çöl

* Acele, hızlı, seri

MEYLA Çok budaklı ağaç

MEYLAB Za´ferân

MEYLAK Seri ve aceleci kimse

MEYLEN Eğilerek, meylederek

O taraftan olarak

MEYLETMEK Bir tarafa doğru eğilmek

Bir tarafa yönelmek

* Sevgisini vermek, eğilmek

Gönül vermek

MEYLİYAT Bir tarafa meyleden istekler

MEYMENE Sağ kol, sağ taraf

* Meymenet, yümn-ü bereket

Bereket

Kuvvetlilik

Uğurluluk

Kutluluk

MEYMUM Denize atılmış olan

MEYMUN Bereketli, uğurlu

Kuvvetli

Kutlu

MEYN (C

: Müyun) Yalan

Yalan söyleme

MEY-PEREST (C: Meyperestân) f

Devamlı şarap içen

MEYS Ceviz ağacı

* Sallana sallana yürümek

MEYSA (C: Miyes) Yumuşak yer

MEYSAN Sallana sallana yürümek

MEYSEME (Vesm

den) Damga, damgalanmış

MEYSERE (C

: Meyâsir) Ordunun sol cenâhı

Sol cenâh

* Zenginlik, servet

MEYSİR Meyser

Kolaylık yeri

Kolaylık

* Kumar

Arablar arasında ok ile oynanan kumar

* Kumar için kesilen hayvan

MEYSUR Kolay

Kolay olmuş

Asan

Kolay kılınmış şey

MEYSURAT (Meysur ve Meysure

C

) Kolaylatılmış şeyler

Asan edilmiş şeyler

MEYŞ Halt etmek, karıştırmak

* Koyun sütünü keçi sütüne karıştırmak

* Yünü kıla karıştırmak

* Sözün birazını söyleyip, bir kısmını söylememe

MEYT (Meyyit) Ölü

Cansız

Ölmüş

Hareketsiz

MEYT (MİYÂT) Irak olmak, ırak etmek

Uzak olmak, uzaklaştırmak

Karışmak

MEYTE Hayvan leşi

MEYTEHÂR Hayvan leşi yiyen

ME´YUS Ümidsiz

Kederli

Ye´se düşmüş

Ümidi kesik

ME´YUSÂNE Ümidsizlikle

(Bak: Ye´s)
MEYVE (C: Meyvecât) f

Meyva, yemiş

MEYVE-İ DİL "Gönül meyvesi": Evlât, çocuk

MEYVE-İ HUŞK Kuru yemiş

MEYVEBAR f

Yemiş veren, meyveli

MEYVECAT (Meyve

C

) f

Yemişler, meyveler

MEYVEDAR f

Yemişli, meyveli, meyve veren

MEYVEFÜRUŞ f

Meyve satan, yemiş satan

Manav

MEYVEHA (Meyve

C

) f

Meyveler, yemişler

MEYYAL Çok meyleden, eğilen

Çok istekli, düşkün

MEYYAL-İ İNHİDÂM Yıkılmak üzere bulunan

Neredeyse göçecek durumda olan

MEYYAL-İ İ´TİLÂ Yükselmeğe çok meyilli ve istekli

MEYYAN Yalancı

MEYYİT (Mevt

den) Ölü

Cansız

Ölmüş

MEYYİT-İ MÜTEHARRİK Hareket halindeki ölü

* Mc: Sağ olup, gayret sahibi olmayanlara söylenir

MEYYİT-İ SÂMİTE f

Susan ölü

Sessiz ölü

* Hareketsiz

MEYYİTÂNE f

Ölü gibicesine

Ölmüşçesine

MEYYİTE Hayvan leşi

* Kadın cenazesi

MEYZ Ayırmak, birşeyi denklerinden üstün tutmak

* Bir yerden bir yere geçmek

MEYZER (C: Meyâzir) Peştemal

MEZ´ Evmek, acele, sür´at

* Kesmek

MEZ´ Haberin bazısını söyleyip bazısını gizlemek

MEZA "Geçti" mânâsına mâzi fiilidir

MEZABBE Keleri çok olan yer

MEZABIT (Mazbata

C

) Mazbatalar, tutanaklar

MEZABÎ Yer yarmak, kazmak

MEZABİH Mezbahalar

Hayvan kesilen yerler

MEZABİL (Mezbele

C

) Mezbelelikler, süprüntülükler, çöplükler

MEZABİR (Mizber

C

) Kalemler, kamışlar

MEZAD Artırma ile yapılan satış

* Tuluk, dağarcık

MEZADE (C

: Mezaid) Tuluk, dağarcık

MEZAHİB Mezhebler

İslâm itikadı ve amel hususunda esas ittihaz olunan yollar

(Bak: Müctehid)
MEZAHİB-İ ERBAA Dört mezheb

(Bak: Mezheb)
MEZAHİM Zahmetler

Sıkıntılar

Belâlar

MEZAHİM-İ HÂZIRA Bu zamandaki belâlar, zorluklar, anarşik hadiseler

İçtimâi zorluklar

MEZAHİR Şereflenmeler

Mazharlar

Eşyanın göründüğü yerler

Eşyanın görünen tarafları

Zâhir ve meşhud olanlar

(Bak: Müzâhir)
MEZAHİR Çiçekli yerler

MEZAK Tatmak

* Zevk tadacak yer

Damak

* Zevk

Tat duyma

ME´ZAK (Me´zel) : Dar yer

MEZAK Sür´atli yürüyen deve

MEZALİK (Mezlaka

C

) Kaygan yerler

Ayak kayacak yerler

MEZALİM Zulümler

Haksızlıklar

Eziyet ve işkenceler

MEZA MA MEZA Geçen geçti

Giden gitti

MEZAMİR (Mızmar

C

) Koşu meydanları

MEZAMİR Zebur kitabının sureleri

* Düdükler

MEZAMM Zemmetmek

Ayıplamak

MEZAN Zannolunan yerler veya şeyler

Zan ve şübhe verecek şeyler

MEZAN-ÜL ÎCAZ İcaz zannedilen yerler

MEZAR Ziyaret yeri

Ziyaretgâh

* Mezar

Kabir

Ölünün gömüldüğü yer

Makber

MEZAR-I ZÂR f

Ağlayan mezar

MEZARAT (Mezar

C

) Kabirler

Mezarlar

MEZARE Kalb katılığı

* Büyüklük, azamet

MEZARET Kalbin şiddeti

MEZARİ´ (Mezraa

C

) Tarlalar, bostanlar

Zirâat olunacak yerler

MEZARİ-İ MÜNBİTE Münbit ve verimli tarlalar

MEZARİ´ (Mezru

C

) Sürülüp tohum atılmış ve zirâat olunmuş yerler, tarlalar

MEZARİB (Mızrâb

C

) Mızraplar

Kanun, ud gibi çalgı âletleri

MEZARİK (Mızrâk

C

) Mızraklar, kargılar

MEZARİSTAN f

Mezarlık

MEZARRE Isırmak

MEZAYA Meziyyetler

İyilikler

Hasletler

MEZAYA-YI GALİYE Çok kıymetli, yüksek meziyetler

MEZAYIK Dar ve sıkıntılı yerler

MEZBAHA Hayvanları kesecek yer

MEZBELE Çöplük

Pis şeylerin bulunduğu süprüntü yeri

MEZBELE (C: Mezâbil) Otun sıcaktan solacak olduğu yer

MEZBUB Sinekli

MEZBUBE Sineği çok olan yer

MEZBUH Kesilen

Zebhedilen

Boğazlanmış

* Kurban edilmiş

MEZBUHÂNE f

Boğazlanır gibi

Boynundan kesilircesine

* Çırpınarak, son ümid ve son kuvvetle

MEZBUL Solmuş çiçek

* Zayıf, arık ve zebun olmuş olan

MEZBUR(E) Adı geçen

İsmi yukarıda geçen

(Bak: Merkum) * Taş ile örülmüş kuyu

MEZC Katma

Karıştırma

MEZC-İ İTTİHAD İttihadın verdiği imtizac

Kuvvetli birlik ve beraberlik

MEZCEN Karıştırmakla

Katma suretiyle

MEZCETMEK Katmak

Karıştırmak

MEZCÎ Katıp karıştırmakla alâkalı

Mezce dair

MEZCUC Süngülenmiş

Süngü ile dürtülmüş

MEZD Misvak ağacının yemişi

MEZE Tad

Çeşni

Zevk

* Eğlence, alay, lâtife

MEZEBBE Sinekli yer

* Dizin aşağısındaki kaba etlerin etrafı

MEZELLET Alçaklık

Zelillik

ME´ZEM (C: Meâzim) Dağ içinde olan dar yol

Cenk yeri, dövüş meydanı

MEZEMMET Ayıplama

Kınama

Yerme

* Kınanacak, yerilecek iş

MEZEN Usul, kaide

Yol

Âdet

Örf

ME´ZENE (C

: Meâzin) (Ezan

dan) Ezan okunacak yer

ME´ZER (C: Meâzir) Sığınacak yer, melce

MEZFUFE Gönderilmiş

MEZG Yemeği ağızda çiğnemek

MEZH (Müzâh-Müzâha-Mizâh) : Lâtife, şaka

* Mezc, katma, karıştırma

MEZHAR (C: Mezâhır-Mezâhir) Karın içi

* Damar

MEZHEB Yol

Gidilen yol

Tutulan çığır

* Dinin esaslarında ve esas temel mes´elelerde bir olmakla beraber, teferruatta bazı muhtelif mes´eleler olması sebebiyle birbirinden az farklı müctehidlerin yolları

Müctehidlerden, kendilerine tâbi olunanların seçtikleri meslekleri

Füruatta Hanefi ve Şâfii; ve Akaidde Mâturidi ve Eş´ari gibi

Bu "Mezheb" kelimesi asıl ve esas mânasına da kullanılır

Beyn-el ulemâ ve mukakkiklerce ince tedkik neticesinde Kur´ân-ı Kerim´in esaslarından, Peygamber´in (A

S

M

) emir ve sünnetlerinden ayrılmamış "Dört Mezheb" Hak olarak seçilmiştir: 1- Hanefî Mezhebi, 2- Şâfiî Mezhebi, 3- Hanbelî Mezhebi

4- Mâlikî Mezhebi

(Bak: İmam)(Eğer desen: Hak bir olur; nasıl böyle dört ve oniki mezhebin muhtelif ahkâmları hak olabilir Elcevab: Bir su, beş muhtelif mizaçlı hastalara göre nasıl beş hüküm alır; şöyle ki: Birisine, hastalığının mizacına göre su, ilâçtır, tıbben vacibdir

Diğer birisine, hastalığı için zehir gibi muzırdır; tıbben ona haramdır

Diğer birisine az zarar verir; tıbben ona mekruhtur

Diğer birisine, zararsız menfaat verir; tıbben ona sünnettir

Diğer birisine, ne zarardır, ne menfaattir; âfiyetle içsin, tıbben ona mübahtır

İşte hak burada taaddüd etti

Beşi de haktır

Sen diyebilir misin ki: "Su, yalnız ilâçtır; yalnız vacibdir, başka hükmü yoktur

"İşte bunun gibi, ahkâm-ı İlâhiyye; mezheplere, hikmet-i İlâhiyyenin sevkiyle ittiba edenlere göre değişir, hem hak olarak değişir ve herbirisi de hak olur, maslahat olur

Meselâ, hikmet-i İlâhiyyenin tensibiyle İmam-ı Şâfiî´ye ittiba eden, ekseriyet itibariyle Hanefîlere nisbeten köylülüğe ve bedeviliğe daha yakın olup, cemaatı birtek vücud hükmüne getiren hayat-ı içtimaiye de nâkıs olduğundan, herbiri bizzat dergâh-ı Kadıy-ül-Hâcat´ta kendi derdini söylemek ve hususi matlubunu istemek için, imam arkasında, Fâtiha´yı birer birer okuyorlar

Hem ayn-ı hak ve mahz-ı hikmettir

İmam-ı A´zama ittiba edenler, ekseriyet-i mutlaka itibariyle, İslâmî hükümetlerin ekserisi, o mezhebi iltizam etmesiyle, medeniyete, şehirliliğe daha yakın ve hayat-ı içtimaiyeye müstaid olduğundan; bir cemaat, bir şahıs hükmüne girip, birtek adam umum namına söyler; umum, kalben onu tasdik ve rabt-ı kalb edip, onun sözü, umumun sözü hükmüne geçtiğinden, Hanefî mezhebine göre imam arkasında Fâtiha okunmaz

Okunmaması ayn-ı hak ve mahz-ı hikmettir

Hem meselâ, mâdem, şeriat, tabiatın tecavüzatına sed çekmekle onu tâdil edip nefs-i emmareyi terbiye eder

Elbette ekser etbâı, köylü ve nim-bedevi ve amelelikle meşgul olan Şâfiî Mezhebine göre: "Kadına temas ile abdest bozulur; az bir necaset zarar verir

" Ekseriyet itibariyle hayat-ı içtimaiyeye giren, nim-medeni şeklini alan insanlar, ittiba ettikleri mezheb-i Hanefîye göre: "Mess-i nisvan abdesti bozmaz, bir dirhem kadar necasete fetva var

"İşte, bir amele ile bir efendiyi nazara alacağız

Amele, tarz-ı maişet itibariyle; ecnebi kadınlarla ihtilâta, temasa ve bir ocak yanında oturmaya ve mülevves şeylerin içine karışmaya mübtelâ olduğundan; san´at ve maişet itibariyle, tabiat ve nefs-i emmaresi meydanı boş bulup tecavüz edebilir

Onun için, şeriat onların hakkında, o tecavüzata sed çekmek için, "Abdest bozulur, temas etme; namazını ibtâl eder, bulaşma" mânevi kulağında bir sada-yı semâvi çınlattırır

Amma o efendi, namuslu olmak şartiyle, âdât-ı içtimaiyesi itibariyle, ahlâk-ı umumiye namına, ecnebi kadınlara temasa mübtelâ değil, mülevves şeylerle nezafet-i medeniye namına kendini o kadar bulaştırmaz

Onun için şeriat, mezheb-i Hanefî namiyle ona şiddet ve azimet göstermemiş; ruhsat tarafını gösterip, hafifleştirmiştir

"Elin dokunmuş ise, abdestin bozulmaz; hicab edip, kalabalık içinde su ile istinca etmemenin zararı yoktur

Bir dirhem kadar fetva vardır" der, onu vesveseden kurtarır

İşte, denizden iki katre sana misal

S

)
MEZHER Çiçeklik

Bir çiçeği içine alan şeylerin hepsi

MEZHERE Çiçek yeri

Çiçek bahçesi

MEZHÜVV Kibirli, gururlu

MEZİ İlm-i Halde: Kadınla oynamak veya şehvetle yanına gelmek gibi hâllerde erkeğin tenasül cihazında zuhur eden yapışkan renksiz akıcı cisim

(Bu hâl abdesti bozar, gusül icab ettirmez)
MEZÎD Çoğalma

Ziyade etme

MEZÎK Su ile karışık süt

MEZİL Daralıp gönlündeki sırrı ifşâ eden, sıkıntıdan içindeki sırrı açıklayan

* Ayağı uyuşmuş

* Malını ve sırrını herkese gösterip açıklayan

* Küçük cüsseli, zayıf, hafif kimse

MEZİLLET Yanlışlığa sebeb olacak şey

* Ayak kayacak yer

MEZİR Zarif kimse

* Katı kalbli ve cesur

* İşlerinde nüfuzlu olan

MEZİR Fâsid olmak, fesatçılık yapmak

MEZİYYAT (Meziyyet

C

) Meziyyetler

Üstünlük vasıfları

MEZİYYET İyilik

İyi ve salih hareket ve faaliyet

(Dünyaca havas tanınan insanlardaki meziyet, sebeb-i tevazu´ ve mahviyet iken, tahakküm ve tekebbüre sebep olmuştur

Fukaranın aczi, avâmın fakrı, sebeb-i merhamet ve ihsan iken; esaret ve mahkûmiyetlerine müncer olmuştur

M

)
MEZİYYET-İ İFÂDE İfâde meziyeti

MEZK Yarma, yırtma

Kesme

MEZK (Mezâk-Mezka) : Tatmak, tadına bakmak

* Tadacak yer

MEZKUM Zükâm hastalığına tutulmuş

Nezle olmuş, nezleli

MEZKÛR Zikri geçen

Zikredilmiş

Evvelce bahsi geçmiş olan

(Bak: Mezbur-Merkum)
MEZL Muztarib olmak, acı ve ıztırab çekmek

MEZLAKA Ayak kayacak yer

Kaypak yer

* Mc: Yanlışlığa düşmeye sebeb olan hal

MEZMERE Çok şiddetli hareket ettirmek

MEZMUM Zemmolunmuş

Makbul olmıyarak ayıplanmış

Kötü

MEZMUN (Bak: Mazmun)
MEZMUR Terennümle okunan kaside, ilâhi ve münâcat

* Hz

Dâvuda (A

S

) inen "Zebur"un Surelerinden herbiri

MEZNEB (C: Mezânib) Kepçe

* Suyun akacak olduğu yer

MEZR (Mezra) Zarif adam

* Bir kimseye düşmanlık etmek

* Parmakla çimdiklemek

* Su kırbasını tamamen doldurmak

* Tadını anlamak için biraz ağzına almak, içmek

MEZR Fâsit olma

Bozuk olma

* Pis

* Ayrılık

MEZRAA Tarla

Ekilip mahsul alınan mülk, yer

MEZREVAN Dizin aşağısındaki kaba etlerin etrafı

MEZRU´ Ekilmiş

Tohum ekilmiş yer

MEZRU´ (C

: Mezruât) (Zirâ

dan) Arşınlanmış, ölçülmüş

Arşınla ölçülmüş

MEZRUAT Ekili olan şeyler

Ekili yerler

MEZRUAT (Mezru

C

) Arşınlanmış şeyler

Ölçülmüş nesneler

MEZ´UB Koyununa kurt gelen

MEZ´UK Mesrur, neşeli, sürurlu

* Tuzlu

ME´ZUN İzinli, izin almış

Salâhiyetli

* Diplomalı

İcâzetli

ME´ZUNEN İzinli olarak

ME´ZUNÎN (Me´zun

C

) Mezunlar

İzin almış kimseler

Salâhiyetliler

İcâzet sahibleri

Diplomalılar

ME´ZUNİYET Me´zun olma

İzinli ve salâhiyetli olma

Diplomalı olma

ME´ZUNİYET-İ KAT´İYE Kat´i mezuniyet, kesin izin

ME´ZUNİYET-İ RESMİYE Resmi izin ve selâhiyet

MEZ´UR (Mez´ure) Korkmuş, çekinmiş

MEZZ(E) Emmek, mass

MEZZA´ (C

: Mezâyi) Koğucu

* Yalan

* Sırrını gizlemeyen kişi

MEZZAH Lâtifeci, şakacı

MEZZER Halep vilâyetinden getirilen siyah taş

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

M Harfi

MI´CAZ Mak´adı büyük olan

MIGREFE (C: Megârif) Kepçe

MIGŞA Bahadır, kahraman

MIGTAS Burun, göz çanağı

MIHBASA (C: Mehâbıs) Helva küreği

MIHBAT Davar için ağaçtan yaprak dökmekte kullanılan sopa

MIHBAZ (C: Mehâbız) Hallaç tokmağı

MIHCEN (C: Mehâcin) Çomak

* Başı eğri ağaç

MIHDAME Hizmeti çok olan kişi

MIHFAK Enli yassı kılıç

MIHKAN (Mıhkana) Şırınga

Tenkıye âleti

MIHLAC Yufka oklavası

* Yün ve pamuk atacak âlet, hallaç tokmağı

MIHSAL Kilit

* Zenbil

MIHTAB Balta gibi odun kesmekte kullanılan âlet

MIHTAT Cetvel tahtası

MIHZAK Makat

MIKASS (C: Makâs) Kesecek âlet, mikrâz

MIKATTA Üzerinde kamış kalemlerin uçları kesilen sedef, kemik, ağaç, fil dişi veya mâdenden yapılan âlet

MIKBES (MIKBÂS) (C: Mekâbis) Ateş parçası

MIKDEHA (C: Mekâdih) Kepçe

* Çakmak

MIKLA´ Sapan

MIKLA´ (Mıklât) (C: Mekâli) Çelik çeldikleri ağaç

* Kebap tavası

MIKLAD (C

: Mekâlid) Anahtar, miftah

Kilit dili

* Hazine

MIKLAT Evlâdı yaşamayan kadın

* Bir kez doğuran ve daha hâmile olmayan deve

MIKLEB Eski kitap ciltlerinin sol kenarındaki kapak

Ekseriya okunan yer belli olsun için araya konurdu

* Saban demiri

MIKLEM (MIKLEME) (C: Mekâlim) Kalem koyacak kap, kalemlik

MIKMA´ (C: Mekami´) Fil başına vurdukları demir çomak

MIKMAA (C

: Mekami´) Gürz ve topuz gibi parçalayıcı ve yarıcı silâh

MIKNA´ (Mıknaa) (C

: Mekani´) Başörtüsü

MIKNATIS yun

Demir ve benzeri mâdenleri kendine çekici hususiyeti bulunan câzibe

* Başka te´sir altında kalmadan kuzey ve güney kutuplarına doğru yönünü değiştiren demir çubuk

(İki kutbu bulunan bu mıknatıslı çubuğun şimale bakan kısmına şimal (kuzey) ucu, cenuba çekilen ucuna da cenub (güney) ucu diyoruz

* Mağnetik oluş

MIKNATISİYYET Mıknatıs kuvveti ve hassası

MIKNEB (C: Mekanib) Otuz kırk kadar olan at sürüsü

* Avcılar torbası

MIKNEVA Hizmet eden, hizmetçi

MIKRA´ Balta gibi bir âlet olup, onunla taş parçalanır

MIKRA´ Hekimlerin, hastanın vücudunu dinledikleri âlet

MIKRAME Nakışlı eşarp

Mendil

Havlu

Peştemal

MIKRAZ (C

: Mekariz) Makas

Kesecek âlet

MIKTAL (C

: Mekâtıl) Bıçkı

MIKTARE Kuş ayağına yapılan köstek

* Kelepçe

MIKVEM (C: Mekâvim) Saban ağacının tutulacak yeri

MIKVES Yay kabı

MIKZAF Kayık küreği

MIKZEF Tanbur

MI´LA Çulhaların çukur içinde ayak ile basıp oynadıkları nesne

MI´LAK (MA´LUK) (C: Meâlik) Üzengi kayışı

* Üzüm hevneği

* Et ve üzüm asılan çengel

MINKARÎ Gaga biçiminde

Gagaya benzer olan

* Gaga ile alâkalı

MINTAKA (Mıntıka) Muayyen bir yer

Havali

Taraf

Kısım

Kuşak

Kenar

Yeryüzünde bir kısım

Bölge

MINTAKA-İ MEMNUA Yasak bölge

MINTIKAT-ÜL BÜRUC Burçlar mıntıkası

Coğ: Oniki burcun bulunduğu tutulma dairesi

(Bak: Büruc)
MINTIKA-İ HARRE Sıcak mıntıka

Ekvator iklimi olan yerler

Hatt-ı istiva mıntıkası

MINTÎK Çok düzgün konuşan

MINZAR Röntgen

* Bakma âleti

MIS´AD Merdiven

Yükseğe çıkmakta kullanılan âlet

Asansör

MI´SAM (C: Meâsım) Kolun bilezik takacak yeri

MI´SAR (C: Meâsır) Yeni hayız görmüş ve büluğuna yetişmiş olan kız

MISBAH Kandil

Çıra

Meş´ale

Lâmba

(Aya, güneşe, yıldızlara ve mecâzen de Resul-i Ekrem´e (A

S

M

) bu isim verilmiştir

)Sabah ve sabahat maddesinden ism-i âlettir ki; sabah gibi lâtif ve kuvvetli aydınlık veren lâmba demektir

(E

T

)
MISBAH-ÜL MESHUR Sabahlayan, sabahlamış

MISDAGA Yüz yastığı

MISDAK (Sıdk

dan) Bir şeyin doğru olduğunu isbata yarayan şey

Tasdik âleti

* Alâmet

Tavır

Tarz

Düstur

* Değer ölçüsü

MISDAKIYYÂT Mısdak ilmi

MISFAT Süzgeç

Tasfiye âleti

MISKAB Delme âleti

MISKAL Cilâlayan, parlatan âlet

* İnce

Zarif

MISKAT Su kovası

MISGAR Sarı yüzlü

MISKA´ (C: Mesâki) Fasih dilli, güzel sesli kişi

MISR (C

: Emsâr) İki şey arasındaki perde, hâil

* Memleket

Şehir

* Afrika´nın şimalinde bir memleket ismi

* Bir hububat adı

MISRA´ Kapı kanadı

* Edb: Bir manzum yazının her bir satırı

Tam bir vezin ölçüsüne göre tanzim edilmiş söz

MISRÂ-İ ÂZÂDE Edb: Başlıbaşına mânası bulunan mısra

MISRÂ-İ BERCESTE Edb: En güzel ve en kuvvetli olan mısra

MISRAM (C: Mesârim) Orak

MISRAN Basra ile Kufe şehirleri

MISRÎ (Mısriyye) Mısırlı

* Mısır ülkesiyle alâkalı

MISTABA (C

: Mesâtıb) Peyke, sedir

MISTABANİŞİN f

Sedirde oturan

MISTAR Yazının güzelliğine, düzgünlüğüne yarayan âlet

Yazı yazarken satırları doğru gösterebilmek için lâzım olan çizgileri yapmağa yarayan âlet

* Sıvacıların bir âleti

MISTAR-I HİKMET Hikmetin mıstarı

MISVA Uylukları zayıf ve etsiz olan kadın

MISVAT Çok haykıran, çok bağıran

* Ses kuvveti

MISVELE (C: Mesâvil) Harman süpürgesi

MISYAF Yaz günlerinde çok yağmur yağan yer

* Sakalı ağarmayınca evlenmeyen erkek

MISYED(E) Av avlamağa mahsus âlet

Tuzak, kapan

MIŞAT (Mışt

C

) Taraklar

MIŞMIŞ Zerdali, erik veya kayısı

MIŞRAK Güneşi bol olan yer

MI´TA (C: Mıât-Mıâtâ) Bahşişi ve hediyesi çok olan kişi

MIT´AM Çok yemek yediren

MIT´AM Çok yeyici, fazla yiyen

MIT´AN (C

: Metâin) At sürücüsü

MI´TAR (C: Meâtır) Devamlı güzel kokular sürünen

MITFEHA Kevgir

MITHAN Değirmen

MITHAR Uzağa giden ok

MITHERE Su kabı

Matara

MI´TÎR Güzel kokular sürünen

MITLA (C: Metâli) Dikenli otlar biten yumuşak yer

MITLAK Sık sık kadın boşayan erkek

MITMER Yapı ipi

MITRAB Neşeli adam

Neşesi bol kimse

MITRAK(A) (C

: Metârık) Sopa, değnek

* Tokmak

* Mızrak

* Çekiç

MITRED (C: Metârıd) Avın ardından atılan kısa süngü

MITREDE Yünden veya haz denilen kumaştan yapılan elbise

MITRÎ Cendereci

MITV (C: Mitâ) Hurma salkımı

MITVA´ Çok muti´, çok itaatli

MI´VEL (C: Meâvi) Sivri külünk ve balta

MIZFAR Zafer kazanan

Galib

olan

Asma çubuğuna sarmaşık gibi sarılan filiz

MIZMAR (C

: Mezâmir) Koşu meydanı

Yarışma sahası

MIZRAB (MIZRÂB) (C

: Medârib) Saz zahmesi

(Onunla saz çalarlar)

MIZRAK Ucu sivri uzun saplı harp âleti

Kargı

MIZREB Büyük çadır, oba

MIZYA´ Malını çok harcayan kimse

Malını fazlaca zâyi eden adam

MIZZ Yemeğin lezzetinden ağzını şapırdatmak

MİA Günlük adı verilen zamk

MİÂ´ (C

: Em´â) Bağırsak

MİÂ-İ A´VER Körbağırsak

MİÂ-İ GALİZ Kalınbağırsak

MİÂ-İ İSNÂ-AŞER Oniki parmak bağırsağı

MİÂ-İ RAKİK İncebağırsak

MİAD Vaad edilen gelecek zaman veya yer

* Müsaade edilen zaman

* Kıyâmet

Mahşer

* Vaad

Müddet

MİÂÎ (Miâiyye) Bağırsakla alâkalı

MİAT (Mie

C

) Yüzler

Yüz sayıları

Mİ´BER Suyu geçmeğe yarıyan kayık, sal gibi vâsıtalar

* Köprü

Su geçme geçidi

Mİ´BER (Mi´bere) İğne kutusu, iğne kabı

MİBLA´ (Bel´

den) Obur

MİBNAH Heybe

MİBRED Eğe

* Eğe cinsinden bir yazı âleti

MİBREE Kalemtraş

Kalem açmağa yarıyan âlet

MİBTAN Çok yemekten karnı şişen etli ve yağlı kişi

MİBVEL (Mibvele) Sidik kabı

Küçük abdest edilecek delikli taş veya oluk

MİBZA´ Kan almakta kullanılan âlet

Neşter

MİBZAG Nişter, kan alacak âlet

MİBZEL (C: Mebâzil) Süzgeç

MİBZELE (C: Mebazil) Her gün giyilen kaftan, günlük elbise

MİBZER Tohum ekmekte kullanılan bir âlet

MİCDAF (C: Mecâdif) Sandal, kayık küreği

MİCDAH (C: Mecâdih) Kavut karıştırdıkları ağaç

* Menazil-i Kamerden bir yıldız

MİCDAR Bostan korkuluğu

Korkuluk

MİCDEL (C

: Mecâdil) Köşk, kasır, kâşâne

MİCENE (C

: Mevâcin-Meyâcin) Kassar tokmağı

MİCENN Kalkan, siper

Mİ´CER Bir cins kadın başörtüsü

Eşarp

MİCERR Gem çenberi

* Matkap kayışı

MİCERRE (C: Mecirr) Yer düzeltilen sürgü

* Demir kürek

("Bel" denir)
MİCESSE Ağaç budamada kullanılan keskin demir

MİCEŞŞ El değirmeni

MİCHAR Yüksek sesle konuşan

MİCLAT Ağaç budamada ve bağ filizini kesmekte kullanılan demir

MİCMER İçinde tütsü yakılan bakır yahut bronzdan küçük şamdan şeklindeki aletin adıdır

"Buhurdan" da denilir

MİCR Çenber

MİCREFE (C: Micref-Mecarif) Ateş küreği

MİCSED Cesede yapışık olan elbise

MİCVAD Güzel şiirler söyliyen şâir

MİCVEB Bir şey kesmeye yarıyan demir

MİCVEL Gömlek

* Küçük esvap

* Kalkan

MİCZAF (C: Mecâzif) Gemi küreği

MİCZAM Pek keskin kılıç

MİCZEM Çok keskin kılıç

MİDA´ Bir şeyin son bulduğu yerin sonu

* Yolun sıklaştığı yeri

MİDA´ (MİDEA) (C

: Mevadi´) Eski kaftan, eski elbise

MİD´A(T) Şehrin burcu

MİDAD Yazı mürekkebi

Mürekkeb

MİDADİYE Mürekkep konan şey

Mürekkep hokkası

MİDAE Kırba

Deriden su kabı

İbrik

Matara

* Çeşme lülesi

* Abdest alınan yer

MİDAKA (MİDAKKA) Kendisiyle bir şey dövülüp ezilen şey

Havan

MİDANEM f

Biliyorum

MİDARE Çuvaldız gibi bir demir

(Kadınlar onunla saç düzeltirler

)
MİD´AS Çok işlek olduğundan yumuşamış olan yol

MİDAS Pabuç

MİDDE Cerahat, irin

Mİ´DE (C

: Miad) İnsan ve hayvanlarda, yenen şeyleri hazmetmek vazifesi olan bir iç uzvu

MİDE-NÜVAZ Mide okşayan (maydanoz)

MİDEVÎ Mide ile alâkalı mideye ait

* Mideye yarar

MİDFA´ (C

: Medâfi´) Ask: Top

MİDHANE Buhurdan

MİDHAT Medhetme, övme

MİDHATGER f

Övücü, medhedici

MİDİLLİ At cinsinin küçük çaptaki nev´ine verilen addır

Bu türlü atlar Midilli adasında yetiştirildiği için bu adı almıştır

MİDKAS İpek

MİDLES (C: Medâlis) Def´edecek yer

MİDMAK Binanın iskeleti

MİDMEK (C: Medâmik) Ziynet verecek âlet

* Haberi şâyi eden, duyuran nesne

MİDRA Boynuzdan veya demirden çuvaldız gibi bir nesne

(Kadınlar onunla saçlarını düzeltip islâh ederler ve tarakla da tararlar

)
MİDRAR Yağmur yağdıran bulut

* Çok su döken

MİDRAS Okuma yeri

* İçinde Tevrat dersi verilen ev

MİDRE Bahadır, kahraman

MİDREBE Demir yerine ucuna boynuz takılan süngü

MİDVEK Bir şey ezmekte kullanılan taş

MİDYAN (C

: Medâyin) Daima borç eden kimse

MİE Yüz

Yüz sayısı

MİETEYN İki yüz

(200)
MİFAD Kebap demiri

MİFER Hizmetkâr, hizmetçi

MİFEZZA Tokmak

MİFRAK (C: Mefârik) Başın ortası (saçın bölük olduğu yerdir

)
MİFRAS (MİFRÂS) (C: Mefâris) Gümüş kesecek âlet

* Demir

MİFSAD Kan almakta kullanılan âlet

Neşter

MİFSAL Dil, lisan

MİFTAH Açan âlet

Anahtar

Kilidleri açan anahtar

MİFTELE Yün eğirmekte kullanılan çatal değnek

MİFZAL Fazilet ve şeref sahibi

MİFZAL Gündelik iş elbisesi

MİG f

Duman, sis, duhân

* Kara bulut

MİGDAD Çok gadaplı, çok kızgın

MİGFER Ateşli silâhların icadından evvel, muharebede kılıç, mızrak ve ok gibi harp âletlerinden korunmak için başa giyilen bir nevi başlık idi

Miğfer, zırh ile beraber bir bütün teşkil ederdi

Osmanlı miğferleri çeşitli şekillerde olmakla beraber genel olarak iki kısma ayrılırdı

Bir kısmı ince bakırdan, diğer kısmı ise çelikten yapılırdı

Miğfer; tepesi sivri fes biçiminde idi

Asıl tepeye gelecek yer temrenle süslenir, temrenin ucu kâh sivri olur, bazan da lâfza-i Celâl ve bazı kere de hilâl ile son bulurdu

MİGFERÎ Miğfer şeklinde olan, miğfer biçiminde olan

* Miğferle ilgili

MİGLAK (C

: Megalik) Kilit, mandal

MİGNAK f

Dumanlı, sisli

Bulutlu

MİGSEL Tas, ibrik

Yıkanmada kullanılan kab

MİGVEL (C

: Megavil) İnce kılıç

Hançer

MİGZEL (C

: Megazil) İplik eğirmekte kullanılan âlet

iğ

MÎH f

Çivi, mıh

Kazık

MİH (C

: Mihâ) f

Ulu, büyük

Azim, kebir

MİHA Yaş değnek

MİHAD Yer

Arz

* Beşik

* Döşeme

Döşek

MİHADDE Baş ve yüz altına koydukları yastık

* Kazma

* Balta

MİHAFFE Mahfe

Katır veya develerin sırtına konulan ve iki kişinin oturabileceği büyüklükte olan sepet

MİHAH (Muhh

C

) Beyinler

* İlikler

MİHAİL Resul-i Ekremin (A

S

M

) geleceğini haber veren ve bir ismi de Mişâil olan eski zaman Peygamberlerinden bir Zâttır

Kitabının 4

bab´ında: "Ahir zamanda bir ümmet-i merhume kaim olup, orda hakka ibadet etmek üzere, mübarek dağı ihtiyar ederler

Ve her iklimden oraya birçok halk toplanıp Rabb-ı Vâhide ibadet ederler

O´na şirk etmezler

" diye bahsetmiştir

(İşte şu âyet, zâhir bir surette dünyanın en mübarek dağı olan Cebel-i Arafat ve orada her iklimden gelen hacıların tekbir ve ibadetlerini ve ümmet-i Merhume nâmıyla şöhret-şiar olan ümmet-i Muhammediyeyi (A

S

M

) tarif ediyor

M

)
MİHAK (Mahâk-Muhâk) Her arabi ayın son üç gecesi

MİHAL Kuvvet

Azab

Ukubet

MİHAMME Küçük bakır ibrik

MİHAMME Yer süpürgesi

MİHAN (Mihnet

C

) Mihnetler, sıkıntılar

MİHAN (Mih

C

) Ulular, büyükler

MİHANİKÎ KIRAET Kelimeleri, terkibleri doğru telâffuz etmekle beraber ezber dersi dinletiyormuş gibi çabuk çabuk okumaktır

Böyle okuyuş dinleyene bir şey anlatmaz

Ancak okuyanın mevzuu kavramış olduğunu anlatır

Öyle kıraet bir makinanın duygusuz işlemesine benzetilir

MİHANİKİYYET yun

(Mihanik

den) Makine sanayiini ihate eden fen ve ilimler

Makine gibi cansız şeyler

* Cansız ve duygusuz fakat ahenkli hareket ve hareket kabiliyeti

MİHAR (Mühür

C

) At yavruları

Taylar

MİHAŞŞ(E) Ot biçtikleri âlet

Orak ve tırpan

* Ot koydukları kap

MİHATT Deriden kıl ve yün yolacak demir

MİHAZ Çizme mahmuzu

MİHBAZ (C

: Mehâbiz) Hallaç tokmağı

MİHBEB Tâne tâne kesecek âlet

MİHBERE (C

: Mehâbir) Mürekkep koydukları kap

MİHCEM(E) (C

: Mehâcim) Hacamat şişesi

* Çekip emmeğe mahsus âlet

MİHDA İçine hediye konulan kap

MİHEK f

Küçük çivi

* Karanfil

MİHEN (Bak: Mihan)
MİHENK (Mihek) Altının ayarını anlamaya mahsus bir taş

Ölçü

İyiyi kötüyü ayıran, ayar âleti

* Mc: Bir insanın kıymetini, ahlâkını anlamaya yarayan vasıta

MİHFAR Toprak kazan âlet

Kazma

MİHFEN Değirmen sepeti

MİHFER(E) (C

: Mahâfir) Kazma

Bel

MÎHÎ f

Çivi şeklinde

Çiviye âit

MİHÎN (Mihine) Daha büyük, daha ulu

MÎHKADEM f

Ayağı kırık

MİHLA(T) İçine yulaf koyup davara vermekte kullanılan torba

MİHLAF Vaadinde çok hilâf eden, sözünde durmayan kimse

MİHLAK Ustura

MİHLEB (C

: Mehâlib) Yırtıcı kuşların tırnağı, pençesi

* Orak, bıçak

MİHLEB İçine süt sağılan kap

MİHMAN f

Misafir

MİHMANDAR f

Misafire hizmet ve yardım eden

Misafiri ağırlayan

MİHMANDAR-I KERİM Dünya misafirhanesinde kullarına yardım ve in´am eden Rabbimiz, Allah (C

C

)

* Müslümanlara dünya misafirhanesinde rehberlik eden, Hazret-i Peygamber (A

S

M

)
MİHMANDARÎ f

Mihmandarlık

Misafir ağırlayıcılık

MİHMANHANE f

Misafirhane

Misafir edilecek yer

Otel

* Mc: Dünya

MİHMANÎ f

Mihmanlık, misafirlik

MİHMANNEVAZ f

Misafire iyi muamele ederek ikram eden

Misafir ağırlayan

MİHMANPERVER f

Misafir ağırlayan, misafire ikram eden, misafir seven

MİHMANPERVERÎ f

Misafirperverlik, misafir ağırlayıcılık

MİHMANSERAY f

Misafirhane

Otel

* Mc: Dünya

MİHMEL (C

: Mehâmil) Kılıç bağı

* Büyük mahfe

MİHMER (C

: Mehâmir) Semer atı

MİHMEZ (MİHMÂZ) Çizme mahmuzu

MİHNEKA (C

: Mehânık) Maktul

* Gerdanlık

* Boğacak âlet

MİHNET Zahmet

Eziyet

Dert

Belâ

* Mc: Tecrübe, sınamak

MİHNET-ÂBÂD f

Keder, mihnet ve gam dolu olan yer

* Mc: Dünya

MİHNETDİDE f

Musibete uğramış

Keder ve mihnet görmüş

MİHNETGÂH f

Keder, gam ve mihnet çekilen yer

* Mc: Dünya

MİHNETKEDE f

Gam ve keder çekilen yer

Nihnet yeri

* Mc: Dünya

MİHNETKEŞ f

Keder, eziyet ve mihnet çeken

MİHNETZEDE f

Afet ve belâya uğramış

Keder, mihnet ve musibete giriftar olmuş

MİHR (Bak: Mehr)
MİHRAB Camide imamın namaz kılarken cemaatin önünde durduğu yer

* Şiddetli harbeden cengâver

Bahadır

* Evin şerefli yüksek yeri, çardak

* Meclisin sadrı ve ekrem mevzii

* Mc: Harb âleti

* Orman

* Melikin hususi makamı

* Mc: Şeytan ve hevâ ile muharebe edecek yer

* Ümit bağlanan yer

MİHRAB-I CEMŞİD Güneş, Şems

MİHRACE (Hind´ce: Mahraca) Hindistan´da Hindu dininden olan hükümdarların büyüklerine verilen ünvandır

Hindu kral

MİHRAF Hekimin yarayı muâyene ettiği âlet

MİHRAK Çok hareket eden

* Hareket âleti

Karıştıracak nesne

MİHRAK Fiz: Küre içi biçiminde (içbükey) bir aynaya müvâzi (paralel) gelen ışıkların, aksettikten sonra toplandıkları nokta

Yakıcı nokta

* Hareket merkezi

MİHRAKÎ Mihrak noktasına âit

MİHRAK (C

: Mehârik) Ağaç kılıç

* Yırtıp parçalayacak âlet

MİHRAS (C

: Mehâris) Dibek taşı

MİHRAT Tennur odunu karıştırdıkları âlet

* Çiftçi sabanı

MİHRAT (C

: Mehârit) Her yıl derisi kavlayıp soyulmak âdeti olan yılan

MİHRBAN f

Merhamet ve şefkat sahibi

Muhabbetli, sevimli, yumuşak huylu ve güleryüzlü

MİHRBANÎ f

Dostluk, muhabbet, sevgi

MİHRE f

Acemi ördekleri avlamak için su kenarlarına bağlanan ördek

MİHREF (C

: Meharif) İçine yemiş koydukları kap

MİHREZ İğne, ibre

MİHRGAN f

Sonbahar

Güz mevsimi

* Eski İranlıların iki büyük bayramlarından birinin adı

MİHRNAZ f

Naz güneşi

Çok nazlı

MİHSAD Ekin orağı

MİHSAF (C

: Mehâsıf) Biz dedikleri ince uzun demir

MİHSAL Ok yapılan demir

MİHSAL Keskin kılıç

MİHSARRE Bir kimsenin elinde tuttuğu sopa veya değnek

MİHSERE Süpürge

MİHŞAH (C

: Mehâşi) Kaba kilim

MİHTAB Balta

Odun kesmekte kullanılan âlet

MİHTAT Cetvel tahtası

MİHTER (C

: Mihterân) Daha büyük

Daha ulu

MİHTERÂN (Mihter

C

) f

Daha büyükler

MİHTERÎ f

Büyüklük, ululuk, azimlik

MİHVAL Çok hilekâr

Hileci

Dolandırıcı

MİHVEKA Süpürge

MİHVER Dünyanın kuzey ve güneş kutbu arasından geçtiği farz olunan hat, dönen bir şeyin ortasından geçen mil

Düzgün geometrik şekilleri iki eşit kısma ayıran doğru çizgi

Çark ve tekerlek gibi dönen şeylerin ortasından geçen mil

Merkez

* Mat: Üzerinde bir müsbet ciheti var farzedilen sonsuz hat

* Kağnı arabasının dingili

MİHVER-İ ÂLEM Arzın merkezinden geçerek semâ küresini her iki tarafta kesen mevhum hat

MİHVER-İ HAREKÂT Askeri harekâtın yapıldığı yer

MİHVER-İ ARZ Arzın kuzey ve güney kutupları arasında uzanıp, merkezden geçtiği farz olunan hat

MİHVER-İ NEBAT Kök, gövde ve yaprakların tamamı

MİHYAC Şiddetli

* Çok, ziyâde, fazla

MİHYAF Tez susayan davar

MİHYAL Bir yıl ekilip, bir yıl ekilmeyen arazi

MİHYAT İğne

MİHZA (MİHZAB) Ateş karıştırmakta kullanılan ağaç

MİHZAB Boyacıların elbise boyadıkları küp

MİHZAC Çamaşır tokacı

MİHZAK Çok gülen kadın

MİHZAR Mânâsız ve saçma sapan sözler konuşan

11-04-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi MÂ f Biz mânasınadır (Bak: Şahıs zamiri) * Mim ile elif harfinden ibâret "Mâ" Arabçada muhtelif isimleri vardır Ve çeşitli mânalara gelir Cansız şeylere işaret eder "Şu nesne, o şey ki" mânâlarına gelerek kelimelerle birleşir Meselâ: (Mâ-ba´d: Sondaki, alttaki) MÂ-İ İSTİFHAMİYYE Sual için kullanılan kelimenin başında gelir (Mâhâzâ: Bu nedir Mâindek: Yanındaki nedir ) suallerinde olduğu gibi MÂ-İ MASDARİYE Başında bulunduğu cümleyi masdar mânasına ve hükmüne sokar MÂ-İ MEVSUFE Şey mânasında nekre olup bir sıfattan evvel kullanılır $ (Nazartu ilâ mâ mu´cebin leke: Sana hoş gelen şeye baktım) cümlesindeki gibiBazan da sıfatsız olur $(Ni´me-mâ: Ne güzeldir) $ (Meselen-mâ: Bir misâl olarak) kelimelerinde gördüğümüz gibi MÂ-İ MEVSULE Buna ism-i mevsul de denir Kendinden sonra gelecek küçük cümleyi daha önce geçen cümleye bağlar $ (Ketebtu mâ kultü: Söylediğimi yazdım, ne söyledimse yazdım) cümlesinde olduğu gibi MÂ-İ NÂFİYYE $(Ben kâmil değilim) misâlinde olduğu gibi mânayı nefyeder MÂ-İ ŞARTİYE İki muzariyi cezmeder, şart ve cezâ mânasını ifade eder $(Ne yazarsan, yazarım) misalinde olduğu gibi MÂ-İ ZÂİDE Bazı edat ve fiillerin sonuna fazladan olarak gelir $ kelimelerinde olduğu gibi MÂ´ Su Ab MÂ-İ CÂRİ Akarsu (Çay ve ırmak suları gibi) MÂ-İ LEZİZ Lezzetli ve tatlı su MÂ-İ MAGSUL (Mâ-i müsta´mel) Kullanılmış su MÂ-İ MUKATTAR İnbikten geçirilmiş (damıtılmış), saf su MÂ-İ MUTLAK Yaratıldığı vasıf üzere duran su (Yağmur, kar, deniz, göl, ırmak, pınar, kuyu sularıdır) MÂ-İ MUKAYYED Herhangi bir maddenin karışması ile yaratılmış oldukları hâlden çıkmış ve hususi bir ad almış sulardır (Gül, çiçek, üzüm, asma, et suları gibi) MÂ-İ MÜKEDDER Bulanık su MÂ-İ MÜNHEMİR Akıp giden su MÂ-İ MÜSTAMEL Temiz olduğu halde temizleyici olmayan, kullanılmış olan sulardır MÂ-İ RÂKİD Durgun su MÂ-İ ZERRİN Altun suyu MÂ-ÜL BAHR Deniz suyu MÂ-ÜL HAYAT Hayat suyu (Bak: Ab-ı hayat) MA´ Yer yüzüne yayılıp döşenmek MAA (Beraber) mânasında bir kelime olup, iki türlü kullanılır:1- İzafetle (tamlama hâlinde):a) Zarf olarak: (Celestü maa zeydin: Zeyd ile beraber oturdum)b) Sıla (cümlecik) olarak: (Musaddıkan lima maaküm: Sizdekini tasdik ederek)c) Haber olarak: (Vehüve maahüm: O, onlarla beraberdir)2- İzafetsiz: Bu takdirde tenvinlenir ve hâl olarak bulunur: (Caû maan: Beraber geldiler) MAAB Ayıp, eksiklik * Ayıp şey, utanılacak nesne, ayıp yeri MAABİD (Meâbid) (Mabed C) İbadet edilen yerler Mâbetler * (Abd C) Hizmetçiler Kullar MAABİD-İ İSLÂMİYE İslâm mâbetleri Mescid ve câmiler MAABÎD (Ma´bud C) Ma´budlar MAABİR (Ma´ber C) Köprüler, geçitler, kemerler MAACİL (Ma´cel C) Yollar, MAACÎN (Ma´cun C) Macunlar Hamur kıvamındaki yoğurulmuş şeyler MAAD (Meâd) (Avdet den) Âhiret Dönülüp gidilecek yer * Dönüş * Ahiret işleri Uhrevi işler MAADA Başka Fazla Bundan gayrı (Bak: Adâ) (İstisnâ kelimesidir) MAADİN (Maden C) Madenler MAAFİR Hemedan´da bir kabilenin adı MAA-HAZA Bununla beraber Bununla birlikte MAAHİD (Ma´hed C) Buluşma yerleri Anlaşma yapılan ve sözleşilen yerler MAAHU Onunla beraber Onunla MAAK Meslek, mezheb * Sığınacak yer MAAKAT Derinlik MAAKID (Ma´kad C) Ma´kadlar, akdedilecek yerler Toplantı yerleri * Düğümler Düğüm yerleri veya noktaları MAAKIL (Ma´kıl, Ma´kale ve Ma´kule C) Sığınacak yerler * Kan pahaları MAAKIM (Ma´kım C) Eklemler, eklemeler MAAKKA Çocuğun, anababaya isyan etmesi Veledin valideyne itaatsizliği MAAL Yükseklik İlerilik Şereflilik MAALCEMAA (Maa-l-cemâe) Cemaatle beraber, cemaatle birlikte MAALEM İz Eser Nişân * Dinî mes´ele MAAL-ESEF Yazık ki Maalesef MAAL-FARZ Farzedilerek Doğruluğu kabul edilmekle Kabul edilmiş sayılmakla MAAL-FARIK Yanlış olarak Farklı olarak Farklı olmakla beraber MAAL-GAYR Başkası ile birlikte Gayrısı ile MAALÎ şerefler Yükseklikler * Yüksek fikirler * şerefli vazifeler MAALİF (Ma´lef C) Ot, saman gibi yem konan yerler Samanlıklar MAAL-İFTİHAR İftiharla Sevinerek Kemal-i şevk ile MAALİM (Ma´lem C) Dinî inançlara, itikadlara dair mes´eleler * İzler Nişanlar Eserler MAALİYAT İnsan aklının yetişemediği veya zor yetiştiği yüksek fikir ve derin bilgiler MAAL-KERAHE Kerih, çirkin, kötü olmakla beraber Kerahetle beraber Mekruh olarak MAAL-KİFAYE Kâfi olmakla, yetmekle beraber MAAL-MEMNUNİYYE Memnun olmak suretiyle İsteyerek Gönül rızası ile Memnuniyetle MAAMİ´ (Ma´maa C) Ateş çatırtıları MAAN Birlikte Beraber MAAN Menzil, mekân MAANÎ (Mâna C) Mânalar * Belâgatın üç şubesinden biri Lafzın muktezâ-yı hâl ve makama uygunluğuna mahsus bir ilim adı (Bak: Belâgat) MAANÎ-İ KUDSİYYE Kudsi mânâlar MAANÎ-İ MEDLULE Anlaşılan mânâlar MAANÎ-İ MUKADDESE Mukaddes mânâlar MAANÎ-İ MÜTEZAHİME Bir kelimenin çok mânaya gelip birbiri ile yarışma hâli MAANÎ-İ SÂNEVİ İkinci derecedeki mânâlar İşarî, mecazî, remzî mânâlar gibi MAANÎ-İ ÛLÂ Evvelki mânâlar, vesileler MAAR Ar ve hayâya sebep olacak şeyler MAARIZ (MEÂRİZ) (Muarraz C) Bir sözü söyleyip başka bir şey murad etme ve cem´ olmak, toplamak itibariyle ma´razlar, ta´rizler, adem-i tasrihler, sarahatsizlikler MAARÎ İnsanın daima çıplak kalan organ veya azası MAARÎC (Mi´rac C) Merdivenler MAARİF Tahsil ile elde edilen ilim, malûmat, bilgi * Meharet Üstadlık Hüner * Marifetler Mâruflar Kültürler * Çehrenin manzarada zâhir olan yerleri * Bir memleketin okullarını ve tahsil ihtiyacını idâre ve te´mine çalışan bakanlık MAARİF-İ MÜTENEVVİA Çeşit çeşit bilgiler MAARİF-İ UMUMİYE NEZARETİ Maarif vekâleti Milli Eğitim Bakanlığı MAARİF-MEND (C: Maarifmendân) f Bilgili, bilgi sahibi Kültürlü MAARİF-MENDÂN (Maarifmend C) Bilgi sahibi kimseler, bilgililer MAARİF-PERVER f Maarifin yayılıp intişar etmesine çalışan Maârife ait şeyleri muhafaza eden MAARİK (Ma´rek ve Ma´reke C) Savaş meydanları, muharebe alanları Harp sahaları MAARÎZ (Mi´raz C) Kapalı mânâlar * Edb: Birden fazla mânası olan bir kelimenin, en uzak mânasını kasdetmeler MAARÎZ-ÜL KELÂM Kelâmda irad olunan kapalı mânâlar Bir sözün asıl mânâsından başka mânâyı istemeler MAAS Ayağın siniri çekilip büzülmek * Ayağın eğri olması MAASIR (Ma´sara C) Üzüm, susam gibi şeylerin sıkıldığı yerler MAASÎ (Ma´siyyet C) Günahlar * İsyanlar MAAŞ Geçinilecek şey Yaşayış Aylık para MAAŞAT (Maâş C) Maaşlar Memur, emekli, dul, yetim vs gibi kimselere verilen aylıklar MAAŞEN Yaşayış bakımından MAAŞİR (Ma´şer C) (Bak: Ma´şer - İlticâ - Melce´) MAATIF (Ma´tıf ve Mı´taf C) Gözlenilecek veya bakılacak yerler MAATÎR (Mı´târ C) Devamlı güzel koku sürünenler MAA-T-TEESSÜF Yazık ki Esefle Teessüfle beraber MAAVİL (Mi´vel C) Taş, kaya parçalamakta kullanılan sivri kazmalar MAAVİN (Maunet C) Yardımlar, muâvenetler * Yol yiyecekleri Azıklar MAAYİB Ayıplar Lekeler Kusurlar MAAYİR Ayıplanmış MAAYİŞ (Maişet C) Geçinmek için gerekli şeyler MAAZ Sığınacak yer Penah MAAZ Şiddetle gadap etmek, çok fazlasıyla hiddetlenmek * Bir nesne güç gelmek, zor gelmek MAAZALİK Şu var ki Bununla berâber MAAZALLAH Allaha sığındık Allah korusun MAAZIM (Mu´zam C) Bir şeyde en büyük kısımlar MAAZİR (Bak: Meâzir) MAAZİYADETİN Fazlasıyla, ziyadesiyle, çok miktarda, bol bol MA-BA´D Sonra Gelecekteki MA-BA´DETTABİA (Mâba´de-t tabia) Metafizik Beş duygu ile bilinmeyen varlıklar hakkında fikrî araştırma yapan felsefe kolu Bu felsefe ile alâkalı olan MABA´Dİ (Mâbadi) Sonrası Bundan sonrası MABAKİ Geri kalan, kalan, artan MA´BED (Mâbet) (İsm-i mekân) İbadet edilen yer (Mescid, câmi gibi) MA´BED-İ FERSUDE f Eskimiş, yıpranmış mâbed MA-BEKA Arta kalan, bâkiye, geri kalan MA´BER (C: Maâbir) (Ubur dan) Geçit, kemer, köprü * Geçilecek yer MABEYN Ara Aradaki şey İki şeyin arası * Haremle selâmlık arasındaki oda * Padişah yakınlarının bulunduğu oda MABGUZ (Bugz dan) Nefret ve buğzedilmiş Sevilmemiş MA-BİHİ-L-HAYAT Yaşamaya sebep olan, hayata vesile olan MA-BİHİ-L-İFTİHAR Kendi ile ve onunla iftihar edilecek şey MA-BİHİ-L-İMTİYAZ Kendisi ile imtiyaz kazanılan şey MA-BİHİ-L-İSTİHKAK Hak etme sebebi MA-BİHİ-L-İ´TİMAD İtimada vesile ve sebep olan şey MABSARA Bedihî ve zâhir olan hususlar Açık ve meydanda olan hususlar MA´BUD (Mâbud) Kendine ibadet edilen Allah (CC) MA´BUD-U Bİ-L HAK Hak olan ma´bud Hakkıyla ibadete lâyık olan Allah (CC) MA´BUD-U HAKİKÎ Hakiki ma´bud olan Cenab-ı Hak (CC) MA´BUDE Şirk, evham ve putperestlikten doğan kadın heykeli ve emsali put MA´BUDİYYET Mâbud oluş Kendine ibâdet edilmeğe lâyık olan, ki bu sıfat ancak Allah´a mahsustur Uluhiyyet(İşte şu vaziyette bir insana hakiki ma´bud olacak; yalnız, her şeyin dizgini elinde, her şeyin hazinesi yanında, her şeyin yanında nâzır, her mekânda hâzır, mekândan münezzeh, aczden müberra, kusurdan mukaddes, nakstan muallâ bir Kadir-i Zülcelâl, bir Rahim-i Zülcemâl, bir Hakîm-i Zülkemâl olabilir Çünkü, nihayetsiz hâcat-ı insaniyyeyi ifa edecek ancak nihayetsiz bir kudret ve muhit bir ilim sâhibi olabilir Öyle ise mabudiyete lâyık yalnız Odur S) (Bak: Taabbüd) MA´C Süratle gitmek, hızlı gitmek * Yürürken dolaşmak MAC Tuzlu su MACC Ağzından sular akan yaşlı deve MA´CEL (C: Maâcil) Yol Menzile ulaştıran yol MA´CEME Sabırlı, tahammüllü kimse MACERA Olup geçen şey Baştan geçen hadise MACERAPEREST f Maceracı Macera meraklısı MA´CES Yay kabzası MA´CEZ Çalışmaktan ve maişetten âciz oldukları yer MACİD Çok âli Şerif Yüce Kerim * Hoş Nâzik meşreb MACİN (C: Micân) Her dileğini yapan kimse * Hile yolunu öğreten MACUN Hamur kıvamındaki ilâç * Hamur gibi yoğurulmuş şey MACUŞUN Gemi, sefine * Boyanmış elbise MAÇ f Öpüş MAÇİN Çin´e tâbi, Doğu Türkistan tarafındaki çöllerde ve Târim nehrinin güneybatısındaki dağlarda oturan Türk milletinden bir kavimdir ve simaca Moğol ile Aryâ cinslerinden mürekkeb oldukları anlaşılıyor İçlerinde sarı saçlı ve mavi gözlü adamlar dahi bulunuyorsa da lisan bakımından Doğu Türkistan´ın ahalisinden farkları yoktur Çağatay dili konuşurlar Kendileri çok tembel; ve zevk ve eğlenceye çok düşkündürler Ziraat vs işleri kadınları tarafından yapılır Tamamı müslüman ve sünnîdirler

11-04-2012	#2
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük Lügat M Harfi M Harfi MAD Yumuşak taze ot MA´D Taze hurma * Taze ot * Yumuşak * Yoğunluk, gılzat * Gitmek * Çekmek MADAHİK (Madhek C) Güldürücü ve komik kimseler Soytarılar MADAK Sıkıntı, darlık MADALLE Yolun kaybolduğu yer MADALYA İtl Büyük işlerde muvaffak olanlara veya büyük fedakârlık ve kahramanlık gösterenlere hediye ve hatıra olarak verilen ve çok defa yuvarlak biçimde, göğüse takılacak şekilde olan kıymetli madeni parça MÂ-DÂM Çünkü Mâdem Böylece olunca Dâim ve bâki oldukça MÂ-DÂM-EL MELEVAN Gece gündüzün devamı müddetince MADARİB (Madrab C) Darbedilecek, dövülecek yerler MADCA´ Yatılan yer * Kabir Mezar MADDE Zahir duygularla hissedilen, ruhâni olmayıp, ağırlığı olan, cismâni bulunan * Asıl, esas, cevher, mâye * Bend, fıkra, kısım * İlm-i Kelâmda: His âzâmız üzerine bir takım muayyen ihtisâsât husule getiren veya getirebilen, her şey * Tıb: Çıbanın içinde hasıl olan yara MADDE-İ ACİNİYE Hamur gibi yoğurulmuş cisim MADDE-İ MUSAVVİRE Tıb: Kanın küreciklerinden başka gıda maddesinden olup, azot ve sair maddeleri içine alan sulu cisim Canlı hücrelerin vücudunu teşkil eden ve içinde çoğunun çekirdek bulunan albüminli madde Protoplazma MADDE-İ ULYÂ Kıymetli cevher maddesi, yüksek madde Çok kıymetli şey MADDETEN Cismen Madde ve cisim olarak * İş olarak, iş ile * Gözle görülür ve elle tutulur şekilde MADDÎ (Maddiye) Cismâni Madde ile alâkalı olan Maddeye ait * Paraca ve malca * Paraya ve mala fazlaca ehemmiyet veren * Dokunma, koklama, görme, işitme, tatma ile hissedilip duyulan şeyler MADDİYAT (Maddiyet C) Maddi ve cismâni şeyler Gözle görülüp elle tutulur cinsten şeyler MADDİYET (C: Maddiyât) Gözle görülüp elle tutulan şey Cismâni MADDİYYUN (Maddiyun) Maddeciler Her şeyin esası madde olduğunu iddia edip, ruhaniyatı inkâr eden dinsizler Her şeyi madde ile ölçenler Masnuât-ı İlâhiye olan mahlukatı ve zerrelerin muntazam hareketini, tesadüf eseri gibi kabul ve tevehhüm edip dinsizliğe yol açmağa çalışanlar(Maddiyyun denilen bir kısım ehl-i dalâlet, zerrattaki tahavvülât-ı muntazama içinde Hallâkiyet-i İlâhiyyenin ve kudret-i Rabbâniyenin bir cilve-i âzamını hissettiklerinden ve o cilvenin nereden geldiğini bilemediklerinden ve o kudret-i Samedâniyenin cilvesinden gelen umumi kuvvetin nereden idare edildiğini anlıyamadıklarından, madde ve kuvveti ezeli tevehhüm ederek, zerrelere ve hareketlerine âsâr-ı İlâhiyyeyi isnad etmeye başlamışlar Fesübhanallah! İnsanlarda bu derece hadsiz cehalet olabilir mi ki, mekândan münezzeh olmakla beraber herbir yerde herbir şeyin icadında herşeyi görecek, bilecek, idare edecek bir tarzda bulunur bir vaziyetle yaptığı fiilleri ve eserleri; câmid, kör, şuursuz, iradesiz, mizansız ve tesadüf fırtınaları içinden çalkanan zerrâta ve harekâtına vermek, ne kadar câhilâne ve hurafetkârâne bir fikir olduğunu, zerre kadar aklı bulunanların bilmesi gerektir Evet bu herifler vahdet-i mutlakadan vazgeçtikleri için, hadsiz ve nihayetsiz bir kesret-i mutlakaya düşmüşler; yâni; bir tek İlâhı kabul etmedikleri için, nihayetsiz İlâhları kabul etmeye mecbur oluyorlar Yâni; bir tek Zât-ı Akdesin hassası ve lâzım-ı zâtisi olan Ezeliyeti ve Hâlikıyeti, bozulmuş akıllarına sığıştıramadıklarından; o hadsiz, nihayetsiz câmid zerrelerin ezeliyetlerini, belki Uluhiyetlerini kabul etmeye mesleklerince mecbur oluyorlar L) MADDİYUNLUK Maddiyunların mesleği Maddecilik Hiçbir müsbet delile dayanmıyan ve sadece maddeye istinad eden ve ruhâniyatı ve mâneviyatı inkâr edenlerin bâtıl akideleri(Maddiyunluk, mânevi tâundur ki, beşere müthiş sıtmayı tutturdu; gazab-ı İlâhiye çarptırdı Telkin ve tenkid kabiliyeti tevessü´ ettikçe o tâun da tevessü´ eder M)(Her şeyi maddede arayanların akılları gözlerindedir, göz ise, mâneviyatta kördür M) MADE f Dişi Erkeğin zıddı MA´DELE(T) (Ma´dilet) Adalet eylemek Hak ile hükmeylemek * Adalet yeri MA´DELE-İ ULYÂ Büyük adalet yeri, yüksek adaletle herkesin muhakemesi görülen yer Huzur-u İlâhiyedeki adâlet MA´DELETGÜSTER f İnsaflı, adaletli, vicdanlı ve doğru kimse MA´DELETKÂR f Âdil, adaletli MA´DELETPERVER f Doğru, insaflı, adaletli ve vicdanlı kimse MA´DEN Maden * Bir haslet veya hususiyetin kaynağı * Herşeyin aslî mekânı, menbâ ve me´hazı olan yer * Toprak, taş, kum gibi maddelerle karışık demir vesairelerin vaziyetlerine de maden denir MA´DENÎ Madenden yapılmış * Madenle alâkalı MA´DENİYAT Madenî oluşlar Madenler Madenden çıkan şeyler Maden ilmi MÂDER f Ana Çocuğu doğuran Ümm MÂDERANE f Annece Anaya yakışır surette MÂDERENDER f Üvey ana MÂDERÎ f Analık Annelik MÂDERZÂD f Anadan doğma Anadan doğduğu gibi MADG Çiğneme Ağızda çiğneyiş MADGARE Mukabil iki tarafın şiddetli hücumları ile meydanda gelen savaş MADHEK Maskara Gülünecek şey Soytarı Komik MADİH (Medh den) Öven, medheden MADİH Keskin MA´DİL Sapılacak yer Ma´dul MA´DİN (C: Meâdin) Hak Teâlâ´nın yerde halk ettiği * İkamet ettikleri mevzi MADİYAN f Dişi at Kısrak MADREB (MADRIB) (C: Madarib) Darb edilecek, vurulacak yer * Kakma, çakma yeri MADREBE Kılıncın ağzı MADRUB Vurulmuş Döğülmüş Çarpılmış Darbolunmuş * Damgalanmış * Mat: Darbedilen (çarpılan) sayı MADRUBEYN Mat: Birbirine çarpılan iki sayıdan herbiri MADRUS Örülerek yapılmış Örülmüş şey MA´DUD Hesabedilen Sayılan Addedilen * Muayyen Belli MA´DUDAT Yumurta gibi sayı ile satılıp alınan şeyler MA´DUM Mevcut olmayan Yok olan Yok MA´DUM-ÜL CİSİM Cismi olmayan MA´DUMAT Yok olanlar Yokluklar MA´DUMAT-I HÂRİCİYYE İlm-i İlâhide olup, maddi vücudu olmayan şeyler MA´DUMAT-I MÜMKİNE Var olacağı ilm-i İlâhîde mâlum olup, henüz mevcud olmayan hâdisat MA´DUMİYET Yokluk, ma´dumluk, yok olma MA-DUN Aşağı Alt Alt derece MA-FAT Kaybolan Fevt olan Elden çıkan şey Kaybedilen MA-FEVK Üstünü Üstün olanı * Bir şeyin üstü, üst tarafı Baş MA-Fİ-HA İçindekiler O şeyin içinde olanlar MA-Fİ-L-BAB Kapı içinde Bir kitabın içindeki bölümde (babda) olan şey MA-Fİ-L BAL Gönülde olan maksad ve meram (Mâ-fi-z zamir de denilir) MA-Fİ-L YED Fık: Bir terekenin taksimi yapılmadan varislerden biri veya birkaçı ölürse, bunların terekelerinden varislerine düşen kendi mikdarları MA-Fİ-Z ZAMİR Kalbde ve gönülde olan MAFSAL Tıb: Vücuddaki kemiklerin ekli olan oynak yerleri Eklem MAFSAL-I MÜTEHARRİK Tıb: Oynar eklem MAFTUR (Fıtrat dan) Yaradılışta olan Fıtratta bulunan * Yaradılmış MA´FUC Dübürüne vurulmuş MA´FUN Bozulmuş ve çürümüş şey * Kokmuş et MA´FÜVV Suçu afvedilmiş Bağışlanmış * İstisnâ edilmiş, müstesnâ kılınmış, ayrı tutulmuş MAGABBE Akıbet, son, netice MAGABIT İmrenilme Gıpta edilme MAGABİN (Magben C) Kasıklar, uyluk kemikleri MAGAFİR (Miğfer C) Çelik başlıklar, miğferler MAGAFİR Çirkin kokulu bir zamk MAGAK f Çukur MAGAKÇE f Küçük çukur Çukurcuk MAGALE şer, kötü MAGALIK (Mağlak C) Kilitler, sürmeler MAGALIB Üstün gelen, galebe eden MAGAMİZ (Magmaz C) Karanlık yerler Karanlık ve çukur yerler MAGAMİZ Ayıplı, ayıplanmış MAGANİ (Magni C) Evler, hâneler, menziller MAGANİM (Magnem C) Ganimetler Düşmandan ele geçirilen mallar MAGARAT (Magare C) Mağaralar MAGARE (C: Magarât) Mağara MAGARİB (Magrib C) Batılar, magribler, garplar * Akşamlar MAGARİM (Magrem C) Diyetler * Ödenecek borçlar MAGARİS (Magris C) Fidanlıklar, fidan bahçeleri MAGAS (C: Emgâs) Kıymetli iyi deve MAGASİL (Magsel ve Magsil C) Gusülhâneler, yıkanılacak yerler MAGAVİR (Mugâvir C) Kıtal eden, harbeden, çarpışan MAGAZİ Muharebeye âit hikâyeler Gazâ hikâyeleri * Savaşlar, muharebeler, gazalar MAGAZİN Çeşitli mevzulardan bahseden resimli mecmua MAGBAT (C: Magabit) Gıpta edilecek ve imrenilecek yer MAGBEN (C: Magabin) Uyluk kemiği Kasık MAGBUN (Gabn dan) Alışverişte aldanmış olan * Şaşkın Şaşırmış MAGBUNİYET Şaşkınlık MAGBUT (C: Magabit) İmrenilmiş, gıpta edilmiş MAGD Kurutan otu * Yerüç otu MAGDUB Hiddet ve gadaba uğramış Doğru ve hak dini tanıyamamış ve rahmetten mahrum kalmış Lütf-u İlâhîden mahrum olmuş * Fık: Gasbolan mal MAGDUBEN (Gadab dan) Öfke ve hiddet ile Gadap ile MAGDUBUN MİNH Fık: Malı gasbolan kimse MAGDUR (Mağdur) Gadre, haksızlığa uğramış ve gadir görmüş MAGDURE Mağdur kadın Haksızlığa uğramış ve gadir görmüş kadın veya kız MAGDURİYYET Mağdurluk Gadre uğramış kimsenin hali MAGFELE Dudak altında biten kılların çevresi MAGFİRET (Mağfiret) Cenab-ı Hakk´ın kullarının günahlarını örtmesi, affetmesi, rahmeti ile lütfu MAGFİRET-İ İLÂHİYE Allah´ın mağfireti, affetmesi MAGFUR (Mağfur) Rahmetlik olmuş Günahlarının afvı için kendine dua edilmiş olan Allah´ın, kendisini affı için dua edilen ölmüş kimse MAGİB Kaybolma MAGİN Mazaryon otu MAGİZ İçinde ağaç bitmiş olan su birikintisi MAGL Yürek ağrısı, kalp ağrısı MAGLAK Kilitlenecek yer MAGLATA Mugalata Boş ve mânasız söz Zihin yanıltmak için söylenen saçma sapan söz MAGLATA-İ ŞEYTANİYE İnsanları aldatmak ve yoldan çıkarmak için söylenen karıştırıcı sözler Şeytanın insan kalbine vesvese vermesi MAGLATA-İ VEHMİYYE Vehmin, insanı yanıltmak için yanlışı doğru göstermesi MAGLE Yılda iki kez doğuran koyun ve keçi MAGLUB (Mağlub) Yenilmiş Kendisine galib gelinmiş Yenilen kimse MAGLUBANE f Mağlub olana yakışır surette Yenilmiş bir kimseye uygun şekilde MAGLUBİYYET Yenilme Bir kuvvetlinin idaresi altında bulunuş MAGLUK Kapalı Kilitli MAGLUL Susuz kalmış Su sıkıntısında bulunan * Eli bağlı Zincirle bağlanmış kimse * Hapsedilmiş olan MAGLUL-ÜL YED Eli bağlı MAGMA yun Jeo: Yanardağlardan çıkan hamur kıvamındaki yoğun madde MAGMAG Boğaz düdüğü * Yemeği yağlı yapmak MAGMAGA Karışmak, ihtilat MAGMAS (C: Megâmıs) Çok fazla çukur olan yer MAGMUM Gamlı Kederli Tasalı Sıkıntılı * Bulutlu Kapalı MAGMUMÂNE Kederlice Gamlı olarak * Mübhem olarak MAGMUMİYET Kederli, gamlı olma * Hava bulutlu ve kapalı olma MAGMUR Şöhretsiz Adı sanı silinmiş olan * Harap Yıkık MAGMURİYET Mağmurluk, viranlık, haraplık * Adı sanı kaybolmuş MAGMUZ Kabâhatli, suçlu MAGN (C: Megân) Menzil MAGNA Durmak MAGNATIS Mıknatıs MAGNEM (C: Maganim) Ganimet Harpte düşmandan ele geçirilen mal MAGNETİK yun (Manyetik) Mıknatıs gibi çekici kuvveti olan MAGRE (C: Migrât) Aşı dedikleri kırmızı balçık MAGREFE Geniş yer MAGREM Bir şeye çok düşkün, haris kimse Tutkun Aşık * Borçlu * Zarar, ziyan * Cürüm, cinayet MAGRES Fidan bahçesi Fidanlık MAGRİB (Mağrib) Batı taraf Garb Güneşin battığı cihet Akşam vakti Afrikanın şimâl tarafı Türkiye´ye nisbetle garbda bulunan Fas, Tunus, Cezayir ve İspanya tarafı MAGRUK Gark olmuş Suda batmış olan MAGRUKÎN (Mağruk C) Suda Boğulanlar MAGRUR (Mağrur) Gururlu Boş bir şeye güvenen Fâni ve faydasız şeylere güvenip kendini aldatan Mütekebbir Kibirli kimse Müteazzım MAGRURANE f Gururlanarak Kendini beğenircesine Kibirlenerek Güvenilmesi boş olan şeye güvenip kendini aldatırcasına (Sen ey mağrur nefsim! Üzüm ağacına benzersin, fahirlenme; salkımları o ağaç kendi takmamış, başkası onları ona takmış S) MAGRUREN Gururlanarak Güvenerek, itimad ederek * Aldanarak MAGRURİYET Gururluluk, kibirlilik * Bir şeye itimad edip, güvenip aldanma * Kibirlenme, gurulanma, övünme, tefahhur, tekebbür MAGRUS(E) (Gars dan) Toprağa dikilmiş MAGRUZ Taze Bayatlamamış ve bozulmamış MAGS Bağırsak ağrısı MAGSEL (C: Magasil) (Gasl den) Gusülhâne Ölü yıkanan yer MAGSUB(E) (Gasb dan) Zorla ve cebren alınmış Gasbolunmuş MAGSUL Gaslolmuş Yıkanmış Gusletmiş MAGŞİ (Gaşy den) Baygın Gaşyolmuş Kendinden geçmiş MAGŞİYANE f Bayılmış gibi, baygıncasına MAGŞİYY Aklı gitmiş hayran kimse MAGŞİYYEN Bayılmış olarak, baygın bir halde MAGŞİYYÜN ALEYH Bayılmış, baygın MAGŞUŞ Katışık Karışık Saf olmayan MAGŞUŞE Gümüş ve bakır karışığı akçe MAGŞUŞİYYET Halis ve saf olmayış Karışıklık MAGT Çekmek MAGTUS Su, gaz veya hava gibi şeylerin içine batırılmış MAGTUŞ Karanlık yer MAGUSE Medet gelmek, yardım gelmek MAGV Kedi miyavlaması MAGZ Beyin * Öz İç Lüb İlik * Dimağ MAGZA Maksad, gaye, meram, istek, arzu * (C: Magazi) Harb hikâyeleri Muharebe ve gazaya ait hikayeler * Savaş, muharebe, gaza, harb MAGZAB Gazap edecek yer MAGZEBE Hiddetlenme, öfkelenme, kızma * Hiddet ve gazabı icâb ettiren şey MAGZUB (Bak: Magdub)