2005 Yılı Karain Mağarası Kazıları

2005 yılı Karain Mağarası kazıları 25072005 tarihinde başlamış ve 05092005 tarihinde sona ermiştir Kazılar Prof Dr I Yalçınkaya başkanlığında Ankara Üniversitesi DTCF Arkeoloji Bölümü Prehistorya Anabilim Dalı öğretim elemanları ile öğrencileri tarafından yürütülmüştür Kazıya Liège Üniversitesi’nden Belçika’lı 2 öğrencide katılmıştır Kazının Kültür ve Turizm Bakanlığı Temsilcisi C B Aydınbek olmuştur



E Gözü Kazıları:
Karain Mağarası E gözü kazıları toplam 7 plankarede gerçekleştirilmiştir Kazı sezonu boyunca 3 ayrı jeolojik seviye içinde 74 arkeolojik seviye kazılmıştır Kazılarımız öncelikle Ana Dolgu’nun güney profilinde bulunan J plankareleriyle başlamış ve gidiflata göre hem J hem de I plankarelerinde devam etmiştir Bu alanda yaptığımız kazılar, bugünkü seviyelerimizden daha aşağıdaki bulunan Alt Paleolitik katlaşım açısından oldukça önemlidir

Dolayısıyla Güneybatı Anadolu’nun Alt Paleolitik Dönem’i söz konusu bu seviyelerle stratigrafik bir biçimde Kazıda karşılaşılan en büyük sorun, dikit oluşumlarının altından tespit edilen küvet biçimli sert ve konkresyonlu tabakalar olmuştur Bu alanlardan bir tanesi J 17 plankaresinin V1 jeolojik ünitesi ve 67 arkeolojik seviyesinde karşımıza çıkmıştır Bu seviyede daha alt kotlara doğru ilerleyen yaklaşık 1 m derinlikte bir çatlakla karşılaşılmıştır Bu iri çatlak, kazının yapılmasını güçleştirmiş ve kazı elemanları için de tehlike oluşturmuştur Bu kısım titiz çalışmalardan sonra alınmış ve daha güvenli bir hale getirilmiştir Daha önceki yıllardan benzer bir küvet biçimli oluşum I 19 plankaresi içinden de tespit edilmişti Bu oluşumlar, genellikle dikitlerin bulunduğu kısmın hemen altında başlamaktadır Bu küvetlerin iç kısımları, dışına nispeten daha yumuşak bir sediman içermektedir Ayrıca, bu küvet biçimli oluşumların içlerinde kalker döküntüler de karşımıza çıkmaktadır

Arkeolojik Buluntular:
Alt Paleolitik Dönem’e ait olduğunu düşündüğümüz seviyelerde, klasik iki yüzeyli parçası gibi görünen bir parça çok dikkat çekicidir Bir adet kenar kazıyıcı veomurgalı bir dilgi parçasıyla düzeltili bir yonga, şimdiyedeğin indiğimiz en derin kotlara ait çok önemli yontmataş buluntu topluluklarını sergilemişlerdir Bu alanda Tayacien tarzda 2 adet yonga da ele geçirilmiştir Bir adet vurgaç ve bir adet de çekirdek diğer önemli buluntular arasındadır Genel görünümüyle Karain Mağarası E gözü, tabana doğru daha çok yonga endüstrisinin ağır bastığı bir teknolojik özellikle karşımıza çıkmaktadır Bu yongaların çok azı düzeltilerle modifiye edilmiştir Dolayısıyla düzeltisiz parçalar çok daha yoğun olarak gözlemlenmektedir Bunlara ek olarak, daha üst seviyelerden de tespit etmiş olduğumuz kalker hammadde yongalama işleminin kesin kanıtları ile de karşı karşıyayız Bu durumu, uygun hammadde bulma sıkıntısına bağlamak da istemiyoruz Ancak hemen çevresinde bol miktarda bulunan kalkerin de insanoğlu açısından doğal bir kaynak olarak kullanılmış olma olasılığı da düşüncelerimizden çok uzak değildir Faunal Buluntular: Kazılarımızda Yontma Taş buluntu topluluğu yanında çeşitli plankare ve seviyelerden sağlam ya da kısmen kırık ve çok kırıklı kemikler de bulunmuştur J 15 plankaresinin 67 ve 68 arkeolojik seviyelerinden olasılıkla iri bir hayvana ait tanımlanabilir durumda çeşitli kemikler ele geçmiştir Bununla birlikte etçil bir hayvana ait olan köpek dişi oldukça iyi korunmuş bir biçimdedir J 17 plankaresinin küvet biçimli oluşumunun içinden 64 ve 65 arkeolojik seviyelerinden kırıklı kemikler ile yine iri bir hayvana ait olabilecek bir kaburga kemiği tespit edilmiştir J 15 plankaresi 76 arkeolojik seviyesinden küçük bir hayvan parmak kemiği ile etçil bir hayvana ait diş bulunmuştur Bulunan bu kemiklerin tür tayinlerinin tespiti, yapılması planlanan zooarkeolojik çalışmalar sonucunda belirlenebilecektir

B Gözü Kazıları:
Karain Mağarası B gözü kazıları 2005 yılı itibarıyle 6 ayrı plankarede gerçekleştirilmiştir D 12 ve E 12 plankareleri PVIII; E 11 plankaresi PVIII-PX; F 14 plankaresi PVP VII ve G 13, G 14 plankareleri ise PI3-PVI jeolojik seviyeleri arasında değişen Epi-paleolitik, Üst Paleolitik ve Orta Paleolitik katlaşımlar içermiştir (Res 2)

Dolayısıyla bu yıl bütünüyle Pleistosen seviyelerde çalışılmıştır Pleistosen seviyelerde çalışmamızın nedenleri arasında; Üst Paleolitik Dönem’e ait dolguların durumlarının tespiti ve bu dönemin tarihlendirme çalışmaları,“B” gözü Orta Paleolitik seviyelerinin Karain Mağarası“E” gözündeki Orta Paleolitik seviyelerle olan benzerliklerinin tespiti ve son olarak da mağaranın bu gözünde yer alan dolguların ne kadar derine devam ettiği gibi sorunlar sayılabilir PI3 birimi Epi-paleolitik buluntular vermiş olup, özellikle alanın kuzey profilinde gözlemlenebilen bir jeolojik varlığı nitelemektedir Bunun hemen altında belirginleşen PII Üst Paleolitik Dönem katlaşımı PI3’e göre daha az buluntulu kumlu ve killi bir seviyeden ibarettir Bu türden buluntu ve tespitlerimizin hemen aynısı geçen yıl yapmış olduğumuz Pleistosen seviyelerde de tespit edilmişti Üst Paleolitik seviyelerin altında karşımıza çıkan PIII jeolojik ünitesi, belki de gerçek bir Orta Paleolitik-Üst Paleolitik geçiş evresini gösteriyor gibi görünmektedir Bu jeolojik birim içerisinde hem Karain Tip Moustérien hem de Üst Paleolitik yontmataş elemanların bulunduğu bir endüstri ile karşılaşılmıştır PIII seviyesinin altında devam eden PIV, PV, PVI ve PVII jeolojik ünitelerinin tamamı Karain tip Moustérien tarzda endüstri öğelerinin bulunduğu bir Orta Paleolitik Dönem ile ilişkilidir 2005 yılı kazılarımızın amaçlarımızı açıklarken de bahsedildiği gibi B gözünün tabanında nasıl bir endüstrinin bulunduğunu tespit etmek amacıyla daha derin kotlarda çalışıldığı 2 ayağı, Kökten kazısının en derin kısımlarında gerçekleştirilmiş ve E 11 plankaresinde yoğunlaştırılmıştır Bu sayede bu yıl ilk kez PVIII, PIX ve PX gibi daha derin jeolojik seviyeler tespit edilmiş ve ana kayaya henüz ulaşılmamakla birlikte, Karain Mağarası B gözünün daha derin kotlardaki arkeolojik görünümü, sedimantasyonu ve sedimantasyon dinamiği hakkında önemli bilgiler edinilmiştir Arkeolojik Buluntular: Bu yılki Pleistosen seviyelerin en üst katmanı Epi-paleolitik döneme aittir Buradan, dilgicik çekirdekleri, dilgiler, yongalar ve dilgicikler bulunmuştur Bunun hemen altından Üst Paleolitik Dönem’in buluntuları ele geçmiştir Bunlar arasında yonga ve dilgiler üzerine ön kazıyıcılar vardır Omurgalı olanları yongalar üzerine yapılmışlardır Bu döneme ait çekirdekler genellikle dilgicik çekirdekleridir Ancak, dilgi diyebileceğimiz daha iri boyutlu parçaların varlığı da çekirdek yontma stratejisinde iri dilgi üretiminin çekirdeğin yongalanmaya başladığı ilk evrelere atfedilebilir Radyokarbon analizleri bu seviyeler için GÖ 31280 ve GÖ 28100 tarihlerini vermiştir

Orta Paleolitikten Üst Paleolitiğe geçişi niteleyen seviye; dilgiler, dilgi üzerine aletler, dilgi çekirdekleri ile birlikte; çeşitli tiplerde Orta Paleolitik kazıyıcılarla disk ve levallois biçimli çekirdekler ile temsil edilmiştir

Az da olsa mousterien uçlar da ele geçmektedir Bu seviyelerden aldığımız karbon örneklerinin tarihlendirme sonucu GÖ 39630 radyokarbon yılı vermiştir Geçtiğimiz yıllarda da tespit etmiş olduğumuz daha alt seviyeler Karain Tip Moustérien ya da Toros-Zagros Tip Moustérien dediğimiz geleneklerin tipik buluntularını gün ışığına koymuştur Bu alanda Orta Paleolitiğin daha da eski katmanlarına kadar inildiğinde; genellikle düzeltisiz ve düzensiz yongalardan oluşan bir endüstri ile karşılaşılmıştır

Faunal Buluntular:
Karain B gözüne ait faunal kalıntılar, Epi-paleolitik seviyelerin kazısı çok az olduğu için çok az miktardadır Kemiklerin çoğunluğu kırıktır; birkaç adet parmak kemiği nispeten sağlam ele geçmiştir Tür tespitlerine ait çalışmalar için zooarkeolojik çalışmaların yapılmasını beklemek gerekmektedir

Laboratuvar ve Arkeometri Çalışmaları:
Hemen her yıl olduğu gibi, 2005’de de Karain kazı çalışmalarının önemli bir kısmını oluşturan arkeometrik çalışmalara devam edilmiştir Bu çalışmalar çerçevesinde Arkeobotani ile ilgili olanı, İsviçre Basel Üniversitesi’nden arkeobotanist D Martinoli tarafından gerçekleştirilmiş ve hazırlanmış bir tez ile birlikte çeşitli makaleler şeklinde yayınlanmıştır Harvard Üniversitesi’nden zooarkeolog A L Atıcı, Karain Mağarası B Gözü kazılarından elde edilen makromemeli kalıntılarının tür tayinlerini yapmaya devam etmiştir



Metin KARTAL