Mucize Dünyamız

Mucize Dünyamız

Dünya’yı çok özel yapan şey onu yaşam için elverişli kılmak adına her şeyin bir araya geliş şekli Dünya, çorak bir kaya yığınından bildiğimiz hâline dört buçuk milyar yılda geldi Bu, yıkım ve yenilenmeyle dolu inanılmaz bir yolculuktu Ama şimdi, bu nâdide ve olağanüstü gezegen en büyük sorunla karşı karşıya: İnsanoğlu

Biz insanlar, gökyüzünü taramaya muvaffak olduğumuz günden beri, uzayda bize benzer zeki yaşamın izlerini sürmekteyiz Amerika’daki bu radyo-teleskop kümesi o arayışın bir parçası Bu teleskoplar uzayın derinliklerini görebiliyor Ama henüz hiçbir şey bulabilmiş değiliz Sonuçta, kendi galaksimizde milyarlarca yıldız var Samanyolu ise, milyarlarca galaksiden yalnızca biri İnsan ister istemez oralarda, bizimkine benzer dünyalar olması gerektiğini düşünüyor Bizimki gibi yaşam barındırabilen dünyalar Ancak şimdi yeni bir teori var Gezegenimizin oluşumundan yalnızca birkaç milyon yıl sonrası O zamanlar Dünya’nın bir ikizi olduğu düşünülüyor: Theia Bu iki gezegen benzer yörüngelerde doğmuştu Sonuç: Feci bir çarpışma Theia, Dünya’nın etrafında bir enkaz halkası bırakarak yok oldu Bu, karmaşık yaşam için gerekli koşulları oluşturmada önemli bir ilk adımdı Çünkü Dünya, ikizinin bir parçasını yutarak önemli ölçüde büyük bir gezegen hâline geldi Bunun sonucunda Dünya’nın yerçekiminin gücü arttı Bu güç olmadan Dünya’nın atmosferi zamanla uzaya sızabilirdi Atmosferin bile yerinde durması için yerçekimine ihtiyaç vardır

Dünya’yı bu kadar özel yapan şeylerden biri de bu eşsiz atmosferdir Gezegenimizi sıcak tutuyor iklimleri belirliyor ve soluduğumuz oksijeni sağlıyor Ancak atmosfer bize Dünya’daki yaşam için çok önemli bir şey daha sunuyor: Koruma Arizona’dayız ve gezegenler için onları koruyacak bir atmosfere sahip olmanın neden bu kadar önemli olduğunu gösterecek bir yere gidiyorum Bu dev bir meteor krateri 50 bin yıl önce yerkabuğuna çarpmıştı Burası, meteorların ne kadar yıkıcı olabilecekleri hakkında çok şey anlatıyor Buradaki patlama Londra’dan büyük bir şehri buharlaştırabilecek kadar büyüktü Ancak ölçümlere göre, bunu yapan kayanın genişliği 50 metre bile değildi Yerden bakınca, çarpmanın ölçeği daha bir nefes kesici Kraterin çapı bir kilometreden fazla ve derinliği yaklaşık 200 metre Burada açığa çıkan enerji muazzamdı Çarpma esnasındaki patlama, Hiroşima’ya atılan bombadan 100 kat daha büyüktü Buna benzer meteorların düzenli olarak çarpması yok edici olurdu Ancak bu krateri önemli kılan ne kadar büyük olduğu değil ne kadar nadir olduğudur

Uzay, öyle görünmese bile tehlikeli bir yerdir Yukarısı, Dünya’nın yörüngesi yakınından geçen milyonlarca cisimle dolu bir atış poligonu gibidir Saatte binlerce kilometre hızla vızır vızır geçen kozmik şarapneller Başka kraterler de var Bu, Namibya’da Bazen uzmanların, bir kraterin varlığını tespit edebilmek için Brezilya’daki bu kraterde olduğu gibi özel haritalama teknikleri kullanması gerekiyor Ama bu kadar gelişmiş donanımla bile tüm gezegende bulunan meteor krateri 200′ü geçmiyor Kısmen bunun sebebi, erozyonun devamlı olarak geçmiş çarpışmaların izlerini silmesi İnce hava gibi elle tutulamayan bir şeyin bizi meteorlardan nasıl koruduğunu anlayabilmek için Dünya’ya ulaşabilmiş bir meteor bulmanız gerekir Meteorlar çok ender bulunduğu için birinin izini sürmek, büyük mesafeler kat etmeyi gerektirir Batı Avustralya’daki Nullarbor Ovası’na yapılan bir keşif gezisinde ona katıldım Nullarbor, Büyük Britanya büyüklüğünde geniş bir ovadır Meteorlar bir miktar metal içerdikleri için koyu renkli paslı yüzey dikkat çekiyor Dışarıdan atmosfere yüksek hızla giriş yaptığı anda yüzey eriyip soyuluyor ve yeni yüzey ortaya çıkınca o da eriyip soyuluyor Sonunda küçülüp bu boyuta ulaşana kadar böyle devam ediyor Meteorlar atmosfere temas ettiğinde önlerindeki havayı sıkıştırırlar Bu, yoğun sıcaklığa yol açar Tamamı kül olana kadar katmanlar birbiri ardınca soyulur Bu süreci vuku bulurken, kum tanesi büyüklüğündeki parçacıkların tutuşup geceleyin gökyüzünde oluşturdukları çizgiler şeklinde görürüz: Yıldız kayması

Dünya’nın çekirdeği erimiş demirden meydana geldiği için bu hareketli metal çekirdek, güçlü bir manyetik alan yaratıyor Bu manyetik alanı iş başındayken görmek mümkün Aurora Manyetik alanın tehlikeli güneş rüzgârlarının yönünü saptırması olayı

Bu kocaman erimiş çekirdek, Dünya’daki yaşam için gerekli olan bir şeye daha katkıda bulunuyor Gezegenin ısısını düzenlemeye Bu olağanüstü bir düzendir Çekirdek tarafından ısıtılmış sıcak kaya Dünya yüzeyine doğru yükseliyor Yanlara doğru yayıldıkça yerkabuğu çok yavaş bir şekilde ayrılıyor Bu, kıtaları hareket ettirerek Dünya’nın hareketli ve sürekli değişen yüzeyini oluşturuyor Çekirdeğin yaptığı yaşam için önem arz eden tek şey gezegeni şekillendirmek değil Kıtaların çarpıştığı yerlerde dev volkanik patlamalara yol açarak atmosfere karbondioksit salar Şimdilerde karbondioksidin küresel ısınmaya sebep olan tehlikeli bir sera gazı olduğunu düşünüyoruz Ancak Dünya’nın uzun tarihi boyunca karbondioksit gezegenimizin karmaşık yaşamın hayatta kalabileceği ısı dengesini korumada çok önemli bir rol oynadı

İkizinin Dünya’yla çarpışması son olarak, gezegenimize oldukça özel bir armağan daha sundu Patlamadan yayılan parçalar Dünya’nın etrafında dönerken bir araya gelmeye başladı Ve sonunda Ay oluştu Gerçekte Ay havasız, susuz ve cansız bir kaya yığınıdır Nasıl bakarsanız bakın onsuz biz de burada olamazdık Bütün varlığımızın bağlı olduğu hassas bir aygıttır Ay Güneş Sistemi’ndeki diğer bütün uydular bağlı oldukları gezegenle kıyaslandığında çok küçüktür Ancak oluşum şekli sebebiyle bizimki aşırı derecede büyük ve yakındır Dolayısıyla Dünya’nın gelişiminde de aşırı derecede büyük bir fark yarattı Ay Dünya’nın yörüngesinde döndükçe Ay’ın çekim gücü suyu ve okyanusları kendine doğru çeker Bunun yarattığı sürekli değişen gel-git kuşağıdır Bu gelgitler Dünya’nın canlılarına bir hayat alanı sundu Ne var ki, Ay’ın yaşama sağladığı en büyük katkı medcezirler değildir Daha da önemlisi, Dünya’nın istikrarlı iklîmi ve düzenli mevsimleri için Ay’a şükran borçluyuz Ay’ın çekim gücü, Dünya’nın uzayda salınmasını engelliyor Aksi takdirde iklîm düzensizliği ortaya çıkardı Ay olmasaydı; Dünya’daki sıcaklık, düzenli bir biçimde kavurucu sıcaktan dondurucu soğuğa gidip gelirdi Böyle sert iklimsel değişiklikler gezegeni yaşanmaz hâle getirirdi

Ancak Ay’a oldukça garip bir şeyler oluyor Bu yüzden, değerini küçümsememeliyiz Her sabah Batı Teksas’taki McDonald Gözlemevi’nde Ay’a bir lazer ışını göndererek Ay’ın Dünya’ya olan uzaklığı ölçülüyor Peki ışığın oraya gidip geri dönmesi ne kadar sürüyor? Ortalama iki buçuk saniye Ay’la ilgili pek çok şey öğrendik Ay’ın nasıl yukarı-aşağı sağa-sola hareket ettiğini ve bizden uzaklaşmakta olduğu gerçeğini Yani neredeyse yılda 4 santimetre Ay sonsuza dek bizimle olmayacak Uzaklaşarak sonunda uzayda kaybolup gidecek

Gezegenimizin Güneş Sistemi’ndeki konumunu düşündüğünüzde ne kadar talihli olduğunu anlamaya başlıyorsunuz Güneş’e Mars kadar uzak olsa, yaşam için çok soğuk olurdu Güneş’e biraz daha yakın olunca koşullar iyileşiyor Yaşam için en önemli unsur olan suyun yüzeyde var olabileceği en uygun sıcaklıktaki, Güneş Sistemi’nin yegâne bölgesinde bulunduğumuz için oldukça şanslıyız Venüs gibi Güneş’e biraz daha yakın olsaydık aşırı sıcak olurdu Su her türlü buharlaşıp giderdi Yeşil bölgeye bakın Burası, bütün Güneş sistemi’nde karmaşık yaşam için elverişli tek bölge Oradaki tek gezegen ise, Dünya Ancak önemli olan tek şey Dünya’nın Güneş’e yakınlığı değil Uygun tipte bir güneşin yörüngesinde olduğumuz için de şanslıyız

Güneş Sistemi’ndeki bütün gezegenler içinde Dünya için en önemli olan açık farkla Jüpiter’dir Bunun sebebiyse, muazzam boyutu Jüpiter Dünya’nın 300 katından daha büyük Dolayısıyla devâsâ bir çekim alanı var Bu alan, Dünya’ya çarpması muhtemel tehlikeli uçan cisimleri çekiyor Jüpiter, Dünya’nın koruyucusudur Bilimadamları onu iş başındayken gördüler bile 90′lı yılların başlarında bir kuyrukluyıldız, Jüpiter’in güçlü çekimine kapıldı Birçok küçük parçaya ayrılıp gezegene çarptı Patlamalardan bazılarının bıraktığı izler, Dünya’nın kendisinden büyüktü Jüpiter olmadan Dünya, ortalama her 10 bin yılda bir buna benzer dev çarpışmalar yaşardı Bu tür bir bombardıman altında karmaşık yaşamın devam etmesini hayâl etmek bile zor Kocaman bir Evren’de bile gezegenimizin gerçekten de nâdide bir Dünya olabileceğini anlamaya başlıyoruz Karmaşık yaşama yuva olabilmek için her gezegenin sıvı hâlde suya çabuk tükenmeyecek bir güneşe ve onu meteoritlerden koruyacak dev bir komşuya ihtiyacı vardır Dünya, bunların hepsinden istifâde etmekte Ne kadar inanılmaz olduğunu düşününce anlıyorsunuz

Meksika’nın ormanlarında, büyük deliklerden gittiğiniz her yerde bulabilirsiniz Bunlara cenote diyorlar Burada binlercesi var Ancak çoğu henüz incelenmedi Ayaklarımızın altındaki bir dünya Bu mağaralar, baş döndürücü bir yerler olabilir Ancak Dünya tarihindeki en büyük olaylardan birinin kanıtlarını barındırıyor Cenotenin derinliklerine inmek yeni bir dünyaya girmek gibi Bu batık mağaralara giren insan sayısı Ay’da yürümüş insan sayısından daha az Aslında yukarıdan bakınca cenotelerin yüzlerce kilometrelik bir alana yayılmış olduğunu görebiliyorsunuz Haritaları çıkartıldığında ormanda belirgin dairesel bir iz takip ettikleri ortaya çıkıyor Dev bir kraterin kenarını oluşturuyorlar Bilimsel aygıtlar altta gömülü kaya yapısının deforme olduğunu gösteriyor Ancak devâsâ bir meteorit kraterinin dış hatları göze çarpıyor Bu inanılmaz mağara daha büyük bir hikâyenin bir parçası

65 milyon yıl önce dünya tarihindeki en yıkıcı çarpışmalardan biri burada yaşandı Chicxulub adıyla bilinen meteorit buraya düştü ve dinozor neslinin tükenme sürecini başlattı Bu meteorit 15 km çapında tüm gezegende tahribâta sebep olacak büyüklükteydi 100 trilyon ton TNT gücüyle patladı Patlama sonucu oluşan dev buharlaşmış kaya sütunu uzaya taştı Yerkabuğunda 30 kilometre derinliğinde bir krater açıldı Cenote delikleri bu zayıflayan kaya çıkıntılarının üzerinde milyonlarca yılda şekillendi Patlama çok şiddetli gerçekleşmiş olmalı Ancak sonradan olanlar çarpışmayı küresel bir felâkete dönüştürdü Patlamadan uzaya taşan parçalar geri Dünya’ya düştü Milyarlarca erimiş partikül havayı kavurarak sıcaklığı yüzlerce dereceye yükseltti Atmosferi ise ve toza boğan yangınlar, gezegeni sildi süpürdü Dinozorların ve diğer pek çok canlının sonu gelmişti Neyse ki yeraltında hayatta kalmayı başaran bazı canlılar vardı Birkaç milyon yılda olsa da sonunda Dünya’daki koşullar normale döndü

Gezegene olan etkimize farklı bir açıdan bakmak için Meksika’ya dinozorları yok eden meteoritin düştüğü yere gitmek yeterli Burada, Meksika’nın Yucatan Peninsula bölgesinde okyanustan uzakta orman, kesintisiz yüzlerce kilometre uzanıyor Ancak arada bir garip kaya yığınlarına denk geliyorsunuz Bazıları kocaman kayıp bir uygarlığın piramitleri Bu Uxmal piramidi Mayalar tarafından bin yıldan fazla bir zaman önce inşa edildi ve 50000 nüfuslu bir şehrin kalbindeydi Bugün ise bir zamanlar zengin bir kültürün küçük kalıntıları Maya Uygarlığı’nın neden yok olduğuna dair birçok teori var Bazıları savaş diyor, bazılarıysa kıtlığın onları tükettiğini iddia ediyor Bu ise bize hiçbir uygarlığın sonsuza dek yaşamayacağını hatırlatıyor

Uzayın sonsuzluğunda milyarlarca gökcisminin sadece varlığından haberdarız, onlar hakkında detaylı bir bilgiye sahip değiliz Bu cisimler içinde canlılar için yaşanılacak yer kılınan dünya ise eşsiz bir yere sahiptir Şimdiye kadar dünyada hayatın var olabilmesi için yüzlerde sebep bulundu Varlığından haberdar olduğumuz bu sebeplerin tesadüfen bir araya gelmeleri imkansız derecede zordur Tüm bu mucizelerin tesadüfen oluştuğunu ısrar ederek bir yaratıcıyı inkar edenleri anlamak ise hepsinden daha zordur

Kaynak