Atacama çölü, Tarihi,ekonomisi,nüfusu,sanayisi

ATACAMA ÇÖLÜ

Atacama çölü,İspanyolca DERIERTO DE ATACAMAŞili'nin kuzeyinde,1000 -1100 km uzunluğunda serin ve kurak bölgekesin sınırları olmamakla birlikte ,büyük bölümü Antofagasta ve Atacama yönetim bölgelerinde,Loa Irmağının güney kıvrımı ile Salado ve Copiapo ırmaklarının akaçlama havzalarını ayıran dağlar arasında yer alırKuzeyde,Tarapaca bölgesinin içlerine doğru uzanır



Çölün büyük bölümünü batıda Kıyı Cordillerarası'nın eteklerindeki tuzla çanakları ve doğudaki Precordillera'nın yamaçlarından aşağıya doğru uzanan alüvyon yelpazeleri oluştururBu yelpazelerden bazıları kumluktur ya da kum tepeleriyle kaplıdırama sık sık da çakıltaşı yığınlarına rastlanır

Atacama Çölü birkaç bölüme ayrılabilirBatıda yaklaşık 1500 m yükseklikte bazı dorukları 2000 m'ye ulaşan kıyı sıradağları yer alırBu kesimde kıyı ovası yokturdağlar pek çok yerde yüksekliği 500 m'yi aşan sarp kayalıklar biçiminde denize iner

Bu nedenle kıyı limanları ile iç bölgeler arasındaki bağlantı güçleşirÖrneğin Iquique limanından çıkan demiryolu,iç kesimlere uzanan vadiye ulaşabilmek için 701 m'lik bir yüksekliği tırmanır

Çölün iç kesiminde ,kuzey-güney doğrultusunda 800 m'yi aşkın bir düzlük biçiminde uzanan bir çöküntü alanı yer alırDaha doğuda,And Dağlarının ,Domeyko Cordillerarası ile başlayan batı dizisi bulunurBurada bazılarının yüksekliği 4900 m'ye ulaşan çok sayıda volkanik tepe vardırŞili'nin Arjantin ve Bolivya ile olan kuzeydoğu sınırında ,And Dağlarının batı ve doğu dizileri arasında yüksekliği 4000 m'ye ulaşan Atacama Platosu yer alır



Atacama Çölü,Güney Amerika'nın ,Büyük Okyanus boyunca uzanan kıraç kıyı şeridinin bir parçasını oluştururAnd Dağlarının ,tropik Amazon Havzasından gelen nemli havanın iç bölgelere girmesini engellemesi yüzünden,Atacama Çölü dünyanın en kurak bölgelerinden biridirBölgede yer yer artezyen suyu bulunurama bor içeren bu sular tarım için elverişli değildirLoa Irmağının kuzeyindeki Pampa del Tamarugal'da yeraltı suları üzerinde tuz yatakları oluşmuştur

Kıyı kesimindeki kuraklık,Antarktika'dan soğuk su getiren ve soğuk havanın okyanus yüzeyinde ,sıcak havanın ise daha yüksekte yer almasına yol açan Peru ( Humboldt) Akıntısının bir sonucudurBu koşullar sis ve katman bulutları oluşturursa da yağmur getirmezIquique ya da Antofagasta'ya bir yüzyıl boyunca ancak üç dörtkez sağanak yağar

Çölde sıcaklık,aynı enlemdeki başka yerlerle karşılaştırıldığında oldukça düşüktürYazın ortalama sıcaklık Iquique'de 19santigrat derece,Antofagasta'da 18 santigrat derecedir

Atacama Çölü,değerli doğal kaynakları,özellikle de Antofagasta'nın kuzeydoğusunda ve Iquique'nın iç kesimlerinde bulunan sodyum,nitrat yatakları dolayısıyla 19yüzyılda uzun süre Şili,Bolivya ve Peru arasında uyuşmazlık konusu olduBölgenin büyük bölümü Bolivya ve Peru'ya aittiama madencilik sektörü,Şili hükümetinin büyük bir güçle desteklediği Şilili işadamlarının elindeydiBu üç ülke arasında çıkan Pasifik Savaşını (1879-83) kazanan Şili,1884'teki Ancon Antlaşması ile,daha önce Peru ve Bolivya'nın denetiminde bulunan bölgeleri ele geçirdiBolivya ise bu antlaşmayla ,Büyük Okyanustaki bütün kıyı şeridini yitirdi

Atacama Çölü,IDünya Savaşına değin Şili'nin başlıca gelir kaynaklarından biriydiÇölün orta kesimindeki çöküntü alanıda ve kıyı sıradağları arasındaki bazı havzalarda bulunan nitrat yatakları,19yüzyılın ikinci yarısından sonra düzenli olarak işletilmeye başladıIquique ,Caldera,Antofagasta,Taltal,Tocopilla,Mejillones ve daha kuzeydeki Pisagua gibi kentlerde limanlar inşa edildidağları aşıp bölgenin içlerine kadar giren demiryolları döşendiIDünya Savaşından önce dünya nitrat tekelini elinde tutan Şili'de çıkarılan nitrat miktarı bazı yıllarda 3 milyon tonu bulduAyrıca nitrat ihracından elde edilen vergiler devlet gelirinin yarısını oluşturuyorduYapay yöntemlerle nitrat elde etme tekniklerinin gelişmesiyle birlikte, Şili'nin nitrat ihracatının boyutları bölgesel bir pazar düzeyine indi

Cordillera'nın yüksek kesimlerinde bugün de bir miktar kükürt çıkarılırAma bölgenin ana gelir kaynağı And Dağlarındaki Chuquicamata'da ve kıyıdaki Paposo'da bulunan bakır madenleridir

Atacama Çölünde bir ölçüde çiftçilik de yapılırama bu ancak birkaç bin kişinin geçimini sağlamaya yeterPica'da limon,San Pedro de Atacama'daki tuz bataklıklarının kıyılarında ise çeşitli ürünler yetiştirilirChuquicamata yakınlarındaki Calama'da,patates ve yonca tarlalarını sulamak için Loa ırmağından yararlanılır

Kaynak;AnaBritannica cilt 3 sayfa 247 frmsinsinet için derlenmiştir