Kütahya’nın Tarihçesi

KÜTAHYA’NIN TARİHÇESİ

Ege Bölgesi’nin İç Batı Anadolu Bölümü’nde yer alan Kütahya, bilinen tarihi içinde Hitit, Frig, Roma, Bizans, Selçuklu, Germiyanoğulları ve Osmanlı Dönemi uygarlıklarıyla Türkiye Cumhuriyeti’ne ulaşmıştır
Kütahya il sınırları içinde kalan topraklarda yerleşen ve adı bilinen en eski medeniyet Hitit’lerdir Buna rağmen çevredeki Arkeolojik buluntular ilin yerleşim tarihini çok daha eskilere, ilk çağlara değin götürmektedir Kütahya için kesin bir kuruluş tarihi verilememekle birlikte; Hitit metinlerinde geçen Assuva tarihiyle ilgili 4 Tuthaliya (MÖ1256-1220) yıllarına dayanarak MÖ2binin ortalarında kurulduğu söylenebilir
Kütahya bugün de işletilen zengin maden yatakları dolayısıyla tarihin her devresinde ilgi görmüş, bu sayede geniş ticaret yollarına sahip olmuş, hızla gelişmiştir
Malazgirt Zaferi’nin ardından 11yüzyılın sonunda Türk uygarlıklarıyla tanışan Kütahya, Germiyanoğlu Beyliği’ne başkentlik yapmış olup Osmanlı Devleti bu topraklar üzerinde kurulmuştur Ayrıca Kütahya “Türk ve dünya askerlik tarihi” nin en büyük zaferinin kazanıldığı yer olarak zengin bir kültürel mirasa sahiptir

KÜTAHYA’NIN İDARİ TARİHÇESİ

Kütahya’nın idari tarihçesi, Türklerin eline geçtiği 1074 yılından bu yana önemli ve değişik gelişmeler göstermiştir
Selçuklular Devrinde (1074-1247) Konya’ya bağlı bir uç sancağı iken Germiyan Devleti’nin kurulmasıyla (1302-1429) bu devletin baş şehri olarak (Kütahya, Tavşanlı, Gediz, Simav, Eğrigöz, Altıntaş, Uşak, Banaz, Eşme, Işıklı, Honaz, Silindi, Kula, Denizli, Birgi, Kelez, Bozkırı, Geyiklü, Balıkesir, Edremit, Manisa, Afyon) gibi şehir ve kasabaları içinde büyük bir merkez olmuştur
Daha sonra Germiyan Devleti’nin son beyi 2 Yakup’un vasiyeti üzerine ölümüyle (1429) bütün bu topraklar Osmanlılar eline geçmiş ve Kütahya önceleri Ankara eyalet merkezine bağlı paşa sancağı olarak yönetilmekteyken 1451 de Anadolu Eyalet merkezi olmuştur

KÜTAHYA’NIN İLK KURULUŞ YERİ

İlimizin ilk yerleşim yeri Kütahya Kalesi ve çevresidir Germiyanoğulları Döneminde de kullanılan şehir merkezinde yapılan kazılarda Roma Dönemi nekropol (mezarlık) alanları bulunmuştur Ancak şehir merkezinde Frigler Dönemine ait önemli bir buluntuya rastlamamıştır
Kütahya’nın antik dönemdeki yerleşim alanı henüz kesin olarak belirlenememiştir Ne zaman kurulduğu, nerede kurulduğu, ne zaman ve kim tarafından fethedildiği kesin olarak ifade edilemeyen Kütahya, bir sırlar kentidir

Yapılan Arkeolojik Kazılar ve Eski Yerleşim Merkezleri:

Bugüne kadar Kütahya ve çevresinde yapılan sistematik kazı ve araştırma sayısı çok değildir İngiliz Arkeoloji Enstitüsü adına Clive Foss-Kütahya Kalesi’ni, Epigraf Tomas Drew Bear-Yazıtları, David French-Roma Yolları ve Mil Taşlarını, İstanbul Üniversitesinden YrdDoçDr Turan Efe Antik Yerleşimlerden Höyük ve Tümülüsleri araştırmıştır Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün Aizanoi Antik Kentinde başlattığı sistematik kazı ve araştırmalar 1970 yılından beri devam etmektedir
Müze uzmanlarının Kütahya il sınırlarında yaptığı inceleme ve araştırma çalışmalarında yüzü aşkın höyük, tümülüs, antik yerleşim saptanıp belgelenmiş, yapılan kurtarma kazılarıyla kentin tarihini aydınlatacak önemli arkeolojik malzemelere rastlanmıştır Kütahya Merkez Seyitömer Höyük’te yapılan kurtarma kazılarında Eski Tunç Dönemine uzanan toplu buluntular elde edilmiş olup Kütahya Arkeoloji Müzesi’nde ayrı bir salonda sergilenmektedir Merkez Ağızören Köyü’nde 2000 yılında yapılan kazılarda Hitit yerleşimine ait nekropol (mezarlık) alanında önemli arkeolojik malzemeler ele geçmiştir
Kütahya’da Eski Tunç Dönemi’ne uzanan toplu buluntu veren en önemli merkez, 1977 yılında kömür çıkartma işlemi sırasında ulaşılan Tavşanlı, Tunçbilek, Boyalık ve Gevence mevkileridir
İlin yerleşim tarihine ışık tutan Eski Tunç buluntu merkezleri Seyitömer, Tavşanlı-Kayı Köyü, Altıntaş-Üçhöyük, Domaniç-Elmalı, Simav, Emet ve Çavdarhisar yöreleridir Buralarda ele geçen buluntular Bitynia dışında tüm Batı Anadolu’da rastlanan tipik Troya çanak –çömleği örneklerindendir Gaga ağızlılar, üç ayaklı kaplar, depas türü maşrapalar dışında Balıkesir, Bursa yöresine özgü Yortan kültürünün bezekli kaplarına rastlanması, Kütahya’nın kuzeyinde bu kültürün etkin olduğunu göstermektedir

KÜTAHYA’NIN COĞRAFİ DURUMU

Kütahya, kuzeyinde Bursa kuzeydoğusunda Bilecik, doğusunda Eskişehir ve Afyon, güneyinde Uşak, batısında Manisa ve Balıkesir illerimizle çevrilidir
Kütahya, Ege Bölgesi’nin İçbatı Anadolu Bölümü’nde yer alır İç Anadolu Bölgesi ile denize kıyısı olan Ege Bölümü arasında geçiş alanıdır
Porsuk Irmağı’nın kollarından Felent Çayı’nın suladığı aluvyal bir ovanın Güneybatı kenarıyla Yelice Dağı’nın Yamaçları arasında yerleşen Merkez İlçe, ilin adını taşımaktadır
İçbatı Anadolu Çanağı ile asıl Ege Bölümü ovaları arasında ortalama 1200 m yükseltili bir eşik durumunda olan Kütahya, Kuzeybatı-Güneydoğu doğrultulu dağ dizileriyle kaplıdır Türkmen Dağı, Murat Dağı, Şaphane Dağı, Eğrigöz ve Ak Dağ ile Kütahya, Örencik, Simav, Tavşanlı ve Altıntaş Ovaları bölgenin yüzey şekillerini çeşitlendirir Kayaboğazı ve Porsuk, Marmara’ya dökülen Adırnaz ve Ege’ye ulaşan Gediz Irmağı yüzey sularını oluşturmaktadır
İç Anadolu’nun karasal, iklimi ile Ege ve Marmara’nın ılıman iklimi arasında geçiş özellikli bir iklime sahiptir İlimizin doğu kesimlerinde yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçerken, batı kesimlerinde daha yumuşak deniz iklimi etkisi egemendir
Kütahya ili, 30 derece 70 dakika ve 39 derece 80 dakika kuzey enlemleri ile 29 derece 00 dakika ve 30 derece 30 dakika doğu boylamları arasındadır İlimiz 11875 km karelik yüzölçümü ile Türkiye topraklarının yaklaşık %15 kadarını kaplamaktadır Yüzölçümü 11875 km kare olan ilin %53’ü ormanla kaplıdır Karaçam, Kızılçam, Ardıç, Kayın, Meşe, Kestane ve Çınarlar zengin bir örtü oluşturmaktadır Kütahya’nın merkez dahil 13 İlçesi, 77 Belediyesi, 544 Köyü vardır 2000 yılı sayımına göre nüfus 714375, Merkez nüfusu 168045’dir


KÜTAHYA’NIN FİZİKİ COĞRAFYASI

JEOLOJİK YAPI:

Kütahya’nın jeolojik yapısı 1 ve 3 jeolojik zamanda bugünkü şeklini almıştır Bu dönemlerde çökmelere, yer yer volkanizmaya ve kıvrılmalara uğramıştır Kıvrılmaya dayanamayan tabakalar kırılarak fay hatlarını oluşturmuştur
Kütahya il merkezi ve doğusu 2 derece deprem kuşağı, merkezin batısında yer alan ilçeler 1 derece deprem kuşağı içerisinde yer almaktadır Bu fay hatlarının sonucu olarak ilimiz yer altı sıcak suları bakımından güçlü bir potansiyele sahiptir
Kütahya ilinin arazi yapısında kireç taşı, kil, kum taşı tabakaları oldukça yaygındır İlimizin jeolojik yapısını oluşturan yer katmanları daha çok yatay ve yataya yakın şekilde sıralanmıştır

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:

Kütahya ilinde ortalama yükselti 1200 metredir Dağların ve platoların ağırlıkta olduğu ilimizde yeryüzü şekillerinin %57,5’ini dağlar, %11’ini ovalar, %31,5’ini platolar oluşturmaktadır
Kütahya tek kütlevi dağlardan ve sıra dağlardan oluşan yeryüzü şekillerinden ibaret değildir Dağların uzanış biçimleri sistematik dağılış göstermez
Kütahya; kuzeydoğusunda Türkmen Dağı, batısında Karlık Tepe, kuzeybatısında Eğrigöz Dağı, güneybatısında Şaphane Dağı, güneyinde Murat Dağı ile çevrilidir
İlin önemli ovaları, Kütahya Ovası, Yoncalı Ovası, Köprüören Ovası, Aslanapa Ovası, Altıntaş Ovası, Tavşanlı Ovası, Örencik Ovası ve Simav Ovası’dır
Akarsuları: Felent Çayı, Porsuk Çayı, Murat Çayı, Kureyşler Deresi, Kokar Çayı, Avşar Deresi, Gediz Çayı, Emet Çayı, Bedir Deresi, Tavşanlı Çayı, Simav Çayı, Kocaçaydır İlin tek doğal gölü Simav Gölü; baraj gölleri ise Porsuk, Enne, Kayaboğazı, Söğüt ve Çavdarhisar baraj gölleridir
Göletler; Pazarlar, Çalköy, Belkavak, Sofular, Karagür, Çerte ve Kuruçay göletleridir

DAĞLAR:

Akdağ
Simav çöküntü ovasının kuzeybatısında yer alan kütle, Simav çöküntü oluğunun tabanında 1300 metre yükselmektedir Akdağ’ın en yüksek noktası 2089 metredir Dağın kuzey kesimlerinde yükselti azalırbu kesim akarsularda derin bir biçimde yarılmış bir yayla görünümündedir Dağın doğu ve güney kesimleri daha yüksek olup, yine akarsularla parçalanmış durumdadır Bu yamaçlarda yükselti kademeli olarak düşer

Eğrigöz Dağı
Dağın güney uzantılarını oluşturan Katran ve Gölcük Dağları, Simav çöküntü oluğunu, kuzey-güney doğrultusunda uzanan Emet çöküntü oluğundan ayırır Eğrigöz Dağı akarsularca derince yarılmış yanları ile bir plato özelliği gösterir

Gümüş Dağ
En yüksek noktası Nalbant Tepesi’dir (1872 m) Dağın diğer önemli yükseltileri Karlıktepe (1890 m), Arapdede Tepesi (1872 m), Çayırgöztepe (1796 m), Almaalan Tepe (1731 m) ve Çalkıran Tepe (1762 m)’dir Doğu-batı doğrultusunda sıralana bu tepeler, Kirazlı Köyü doğrultusundan başlayarak daha alçak ikinci bir tepeler dizisi ile güneydoğu-kuzeybatı doğrultusunda uzanır

Murat Dağı
Kütahya ilinin güneyinde, Gediz ve Altıntaş ilçeleri ile Uşak ili arasında doğu-batı yönünde uzanır İlin en yüksek dağıdır (2309 m) İlin önemli kaplıcalarından olan Murat Dağı kaplıcaları, dağın batı yamaçlarında ve 1550-1570 metre yüksekliklerinde bulunmaktadır

Türkmen Dağı
Bu dağın en yüksek noktası 1826 metredir Kuzey-güney doğrultusunda dizilen tepelerin en önemlileri; Tekke tepe (1429 m), Kocataştepe (1519 m), Tokmakıltepe (1395 m), Sansartepe (1669 m), Kalegüneytepe (1693 m), Damlakale Tepesi (1631 m), Deliksınırtepe (1694 m), Yongalıgeyik Tepesi (1682 m), Ardıçlıtepe (1673 m) ve Kızılsivritepe’dir

Simav Dağları
Simav çöküntü ovasını güneyden sınırlayan bu dağlar, Saruhan-Menteşe Eski kütlesinin kuzeyindedir Simav Dağları kütlesel ve yüksek görünümdedir Dağın Simav çöküntü alanının tabanına göre yükseltisi 800 metreyi bulur Simav kütlesinin yükseltisi doğudan batıya ve kuzeyden güneye doğru azalır Bu eğimlere uyan akarsular kuzey yönünde akar Simav Drenaj Kanalı ve Simav Çayı’nı besleyen bu akarsular dar ve derin vadiler açmıştır

Yelice Dağı
Dağın en yüksek noktası İncebel Tepesi’dir(1764 m) Genel görünümü ile üst kesimi hayli düz olan Yelice kütlesinin üzerinde, doğu-batı doğrultusunda dizilmiş bir takım tepeler mevcuttur Bunlar İncebel Tepesi’nin doğusundaki İminicik Tepesi (1699 m), batısındaki Bakır Tepe’dir(1758 m)

Yeşildağ
Kütahya, Köprüören ve Tavşanlı ovalarının kuzeyindeki en önemli yükselti Yeşildağ kütlesidir Yeşildağ, batıya doğru yükseltisi daha az tepelik bir alana dönüşür Yeşildağ kütlesi, Porsuk Çayı’nın kuzey ve güneyinden gelen kollarınca parçalanmıştır, kuzey yamacında bu parçalanma daha belirgindir

OVALAR VE VADİLER

Kütahya ili toprakları, çok sayıda akarsu vadisi ile parçalanmıştır İl alanının %11’ini kaplayan ovalar ise geniş tabanlı çöküntü alanları özelliğindedir Ovalar; Porsuk Çayı Vadisi, Kocasu Vadisi ve Simav Çayı Vadisi içinde değerlendirilebilir

Kocasu Vadisi:
Örencik Ovası; ilin orta kesimindeki bir çöküntü alanına yayılan bu ova Aslanapa Ovası’ndan bir eşikle ayrılır Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan bu ovadan Kocasu kaynaklanır
Tavşanlı Ovası; Kütahya’nın kuzeyindeki Tavşanlı Ovası, Köprüören ve Kütahya Ovalarından daha alçaktır Ovanın denizden yüksekliği 840 metredir Akarsu ağının sıklığı, Tavşanlı Ovası’nın doğu kesiminin fazla girintili çıkıntılı olmasına yol açmıştır

Porsuk Çayı Vadisi:
Aslanapa ve Altıntaş Ovaları; Porsuk Çayı tarafından sulanan bu ovalar, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzanır Aslanapa ve Altıntaş Ovaları geniş bir çöküntü alanının tabanında gelişmiştir

Köprüören Ovası; Kütahya Ovası’nın kuzeybatısında kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan genişliği ile uzunluğu arasındaki farka daha az olan Köprüören Ovası’nın yükseltisi 1000 metre civarındadırFelent Çayı ile sulanan ova, çayın güneyden gelen kollarının oluşturduğu birikinti konileri nedeniyle kuzeye doğru hafifçe meyillidir

Kütahya Ovası: İlin kuzeydoğusunda geniş bir çöküntü alanının tabanında yeralan ova, 93 km karelik bir alan kaplamaktadırDeniz seviyesinden yüksekliği 930 metredirOva ve çevresi yağış rejimi ve kurak dönem süresi açısından Marmara Bölgesi,bitki örtüsü bakımından ise Ege, Marmara ve İç Anadolu Bölgesi özelliklerini taşır

Yoncalı Ovası:Yoncalı Ovası’nın ortalama yükseltisi 1000 metredirOva düzlüğü, Felent Çayı ve kolları tarafından önce doğu-batı, sonra kuzey-güney doğrultusunda aşındırılmıştır

Simav Çayı Vadisi:
Simav Ovas: Ova, kuzeyden Akdağ, doğudan Eğrigöz, güneyden ise Simav dağları ile çevrilidirUzunluğu 90 km’dirOvanın en dar yeri Yeşilköy-Gökçeler köyleri arasındadırYükseltisi yaklaşık 800 metredir

PLATOLAR:

Yeryüzü şekilleri bakımından çeşitlilik arz eden Kütahya yöresinde üç plato vardır

Özbek (Sazak) Platosu; merkez ilçenin güneyinde bulunan Yelice Dağı’nın eteklerinden itibaren başlayan Aslanapa Ovası’na kadar devam eden platodur Kalkerli bir yapıdan meydana gelmiştir

Sabuncupınar Platosu; Kütahya Ovası ile Eskişehir Ovası arasında bulunur Bu plato üzerinde Frig vadisi yer alır

Yazılıkaya Platosu; Kütahya ile Afyon illeri arasında yer alır Sabuncupınar ve Yazılıkaya Platoları Porsuk Çayı kolları tarafından parçalanıp meydana gelmişlerdir

İKLİM

Kütahya ili iklim yönünden, Ege, Marmara ve İç Anadolu bölgeleri arasında olması nedeniyle “geçiş iklimi” özelliği göstermektedir Bu nedenle kurak iklim ile nemli iklim arasındaki özelliliğinden dolayı, ovaları genellikle ılıman, yükseldikçe ise yayla ve dağlık kesimlerde hava sıcaklıklarında bir azalma görülür Yağış miktarlarında yükseklik farklılığından değişiklikler oluşmaktadır Kışlar soğuk yazlar ise genelde fazla sıcak değildir

BASINÇ VE RÜZGARLAR

Kütahya’da ortalama hava basıncı 9047 milibardır En yüksek hava basıncı 9284 milibar iken en düşük hava basıncı 873 milibardır Kütahya kuzey sektörlü rüzgarlara açıktır Nedeni ise yaz aylarında alçak basınç merkezi olmasıdır
Kütahya’da hakim rüzgar yönü kuzeydir Yıldız adlı kuzey rüzgarı her yıl ortalama 2944 kez eser Bunu kuzeybatıdan esen karayel izler Daha sonra güneybatıdan esen lodos rüzgarı görünür Ortalama rüzgar hızı 17 m/sn’dir Ölçülen en yüksek rüzgar hızı değeri karayele ait olup 276 m/sn’dir

SICAKLIK

Yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve yağışlı geçer En sıcak aylar temmuz ve ağustos, en soğuk aylar ocak ve şubattır Sisli, kırağılı, orajlı günler kışa kadar sürüp gider Bazı yıllar sonbaharın ekim, kasım aylarında anormal sıcakların olduğu görülür





YAĞIŞ

Kütahya’da yağışlar genellikle kış, ilkbahar ve sonbaharda görülür Yazları genellikle kuraktır En kurak ay ağustos iken en yağışlı ay aralıktır Kış aylarında sıcaklığın düşük ve yükseltinin fazla olması nedeniyle yağışlar genellikle kar şeklinde, diğer mevsimlerde yağmur şeklindedir


KÜTAHYA’DA İKLİM ÖZELLİKLERİ

Yıllık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Ortalama sıcaklık 10,6 0,3 1,6 4,5 9,8 14,5 17,9 20,4 20,4 16,2 11,8 7,3 2,8
En yüksek sıcaklık 36,8 14,9 19,6 27 29 33,8 35 36,8 36,8 34,6 31,6 24,3 19

En düşük sıcaklık -28,1 -26,3 -27,4 -16,6 -7 -1,3 0,5 2,6 -0,2 -3,9 -6,9 -18,3 -28,1
Ortalama oransal nem (%) 68 79 76 70 64 65 62 57 56 62 67 75 80
Günlük en çok yağış miktarı(mm) 67,3 55,2 39,7 52,5 32,2 47,3 34,8 39 40,3 56,1 43,1 50,6 67,3
Ortalama yağış miktarı 564,6 77 66,6 64,1 45,6 57,4 37,7 19,3 11,8 21,7 35 46,7 81,7

Ortalama karla örtülü gün sayısı 30,3 10,7 8,7 4 0,4 1 5,5
Ortalama donlu gün sayısı 12,5 21,1 18,5 17,4 5,9 0,1 0,2 3,4 9,2 16,6

AKARSULAR:

Kütahya il alanı, Susurluk, Sakarya ve Gediz havzalarında kalmaktadır Su toplama alanı 22399 km kare olan Susurluk Havzası’nın yıllık ortalama su hacmi 416 milyar metre küptür Su toplama alanı ise 529455 hektardır Gediz Havzası’nın su toplama alanı 18000 km kare, yıllık ortalama su hacmi 222 milyar metre küptür Sakarya Havzası’nın yıllık ortalama su hacmi 409 milyar metre küptür

Avşar Deresi:
Allıören Köyü’nün 3 km güneyindeki Karapınar ve Gökpınar kaynaklarından doğar Karakaya ve Ürkmez Dere ile birleşerek Avşar Deresi ismini alır Ortalama debisi 0026 metre küp/s’dir

Bedir Deresi:
Bedir Deresi güneybatı-kuzeydoğu yönünde akar Ortalama debisi 0175 metre küp/s’dir

Gediz Çayı:
Akaya Köyü civarından doğar ve Akyarmadenoğlu ve Dereoğlu Dereleri ile birleşerek Ege Denizi’ne ulaşır Uzunluğu 45 km, ortalama debisi 825 metre küp/s’dir

Emet Çayı:
Doğanyakası Deresi ile Karaköy altında birleşip Emet Çayı adını alır Uluçam Köyü yakınlarından il topraklarını terk eder Uzunluğu 90 km, ortalama debisi 130 metre küp/s’dir


Felent Çayı:
Köprüören Havzası’nın kuzeybatısından Şahmelek yöresinde doğar Enne Baraj Gölü’ne ulaşır Uzunluğu 35 km, ortalama debisi 056 metre küp/s’dir

Hamzabey Çayı (Kocaçay):
Naşa kasabasının 5 km güneyinden doğar Emet Çayına dökülür Uzunluğu 45 km, ortalama debisi 3146 metre küp/s’dir

Kokar Çay:
Dumlupınar İlçesi civarından doğar Ortalama debisi 0423 metre küp/s’dir

Kureyşler Deresi:
Yelice Dağı’nın batı eteklerinden doğan küçük debili kaynaklardan oluşur Ortalama debisi 0178 metre küp/s’dir

Murat Çayı (Oysu):
Murat Dağı’nın kuzeyinden doğar Gediz Çayı’na ulaşır Uzunluğu 25 km, ortalama debisi 25 metre küp/s’dir

Porsuk Çayı:
Porsuk Ovası’nın en önemli akarsuyu Porsuk Çayı’dır Havza dışında doğan ve Çat Tepesi’nin güneyinde havzaya giren Porsuk Çayı havza dahilinde Güvezdere, Çaydere, Değirmendere’yi alarak Porsuk Baraj Gölü sahasına ulaşır

Simav Çayı:
Gökçeler ve Muradınlar köylerinin güneyinde Kalkan Çayı’nın bittiği yerden başlar Beciler Köyü’nden sonra il sınırlarlarını terk eder İl sınırları içindeki uzunluğu 40 km, ortalama debisi 68 metre küp/s’dir

Tavşanlı Çayı:
Esatlar köyü yakınındaki kaynaklardan doğar Uzunluğu 65 km, ortalama debisi 8 metre küp/s’dir

GÖLLER VE BARAJ GÖLLERİ:

Çavdarhisar Baraj Gölü:
İçme ve sulama amaçlı kullanılan baraj gölüdür

Enne Baraj Gölü:
Porsuk Çayı’nın bir kolu olan Felent Çayı üzerinde kurulmuştur İçme suyu olarak kullanılmakla birlikte soğutma ünitelerinde de yararlanılmaktadır Yüksekliği 2450 olup su depolama hacmi 7000000 metre küptür

Porsuk Baraj Gölü:
Porsuk Çayı üzerinde kurulmuştur Kuruluş amacı sulama ve taşkınları önlemektir Su depolama hacmi 525000000 metre küptür Yüksekliği 4970 metredir

Simav Gölü:
İlimizin tek doğal gölüdür

Söğüt Baraj Gölü:
İçme ve sulama amaçlı kullanılan baraj göldür

Kayaboğazı Baraj Gölü:
İçme ve sulama amaçlı kullanılan baraj göldür

İLİN TOPOGRAFİK YAPISI

A)Arazi Yapısı:

Kütahya ve çevresi, kahverengi orman toprakları, kireçsiz kahverengi orman toprakları, kahverengi topraklar, kestane renkli topraklar, rendzina topraklar ve alüvyal topraklar gibi çeşitli toprak tiplerine sahiptir Bunlar içine en yaygın olanı, bölge topraklarının 2/3’ünü teşkil eden kahverengi orman topraklarıdır Bu toprak tipi daha ziyade serin ve orta derecede nemli olan orman sahalarının topraklarıdır

B)Sulama:

Su rejimi yönünden Susurluk ve Sakarya Havzalarına giren ilde; Kocasu, Simav Çayı, Porsuk Çayı, Gediz Çayı ve Emet Çayı en önemli akarsulardır

C)Tarım alanları:

İl genelinde toplam tarım alanının %15’i olan 59168 Hektarlık alanı sulanmaktadır Toplam sulanabilir tarım alanı ise 201210 hektardır Devlet sulamaları 21056 Ha olup çok yetersiz seviyededir Çiftçi imkanlarıyla sulanabilir alan 32399 Ha ve sulanabileceği halde sulanmayan 5713 Ha arazi mevcuttur Mevcut il sulama potansiyelinin ancak 1/3’ü kullanılabilmektedir


BİTKİ ÖRTÜSÜ

Bitki örtüsü Akdeniz, Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinin özelliklerini taşır Kütahya’da kuru ormanlar çoğunluktadır İlimiz ormanları daha çok dağ eteklerindeki platolarda yer alır Dağlık kesimlerde yoğun çam ormanları bulunmaktadır Diğer kesimlerde kayın ağaçları görülmekte, doğal bitki örtüsünün yok edildiği yerlerde bozkır bitkileri yer almaktadır
İlimizin %5297’sini ormanlık alanlar oluşturmaktadır Ormanlık alanlarımızın % 48’i ekonomik değeri olan verimli ormanları oluşturur Geri kalan kısım ise bozuk orman özelliği taşır

Kütahya’da Yer Alan Ağaç Türleri:

%48 Karaçam, %5 Kızılçam, %1 Kayın, %14 Meşe (Baltalık), %6 Ardıç, %25 Karışık Orman, %1 Sedir, Kızılağaç, Kestane, Kavak, Köknardan ibarettir




KÜTAHYA’NIN BEŞERİ COĞRAFYASI

NÜFUS:

Türkiye genelinde olduğu gibi Kütahya ilinde de nüfus konusundaki ilk sağlıklı bilgilerimizi 1927 yılında yapılan genel nüfus sayımına dayandırıyoruz
Kütahya ilinin toplam nüfusu içinde köy ve şehir oranları; 1927 yılında köyde yaşayan nüfus %8273 iken bu oran 1950 yılında %8522’ye ulaşmıştır 1955 yılından itibaren kırsal nüfus hızla gerilemeye başlamış, 1990 Genel Nüfus Sayımında il nüfusunun %4187’si şehirlerde %5813’ü köylerde yaşadığı, 1997 yılında yapılan Genel Nüfus tespiti sonuçlarına göre nüfusun %48’i şehirlerde %52’sinin de köylerde yaşadığı görülmektedir Özellikle 1960 yılından sonra şehirlerde fabrikaların kurulması ile yeni iş alanları oluşmuş böylece kırsal kesimdeki nüfus şehirlere göç etmeye başlamıştır


KÜTAHYA’NIN 1927-2000 YILLARI ARASINDAKİ NÜFUSUNDA MEYDANA GELEN DEĞİŞİMLER
YILLAR KÜTAHYA’NIN
NÜFUSU YILLIK NÜFUS ARTIŞI(%0) CİNSİYET DAĞILIMI NÜFUS PAYLARI (%) NÜFUS ARTIŞLARI (%0)
TÜRKİYE KÜTAHYA ERKEK KADIN ŞEHİR KÖY ŞEHİR KÖY
1927 303641 4631 5369 1727 8273
1935 347682 2110 1693 4748 5252 1591 8409 0663 1898
1940 359890 1959 0690 4672 5328 1556 8444 0248 0773
1945 384625 1059 1329 4824 5176 1532 8468 1016 1387
1950 422815 2173 1893 4925 5075 1478 8522 1178 2020
1955 330978 2775 -4898 5036 4964 1670 8330 -2449 - 5355
1960 367753 2853 2107 5066 4934 1984 8016 5551 1339
1965 398081 2463 1585 5048 4952 2188 7812 3536 1071
1970 439967 2519 2001 5092 4908 2505 7495 4710 1172
1975 470423 2501 1339 5152 4848 2904 7096 4297 0244
1980 497089 2065 1103 5054 4946 3260 6740 3412 0075
1985 543384 2488 1781 5037 4963 3671 6329 4160 0520
1990 578020 2171 1236 5015 4985 4187 5813 3862 -0463
1997 643117 1549 1524 4800 5200 3475 -0661
2000 714375 3502 4836 5164 3757 3266


* 2000 Yılı nüfusu resmi olmayan geçici sonuçlara göre yazılmıştır


KÜTAHYA’DA SOSYAL YAŞANTI:

Gelenek ve görenekler:

Kütahya’da gelenek, görenekler, ahlaki değerle ve dinsel yapı güçlü bir kurum olarak toplumsal yaşayış üzerindeki belirleyiciliğini korumaktadır Bu bazen günlük yaşamda çeşitli kısıtlamalar şeklinde bazen de güçlü bir yardımlaşma ve dayanışma şeklinde ortaya çıkmaktadır




Halk inanmaları:

Özellikle kadınlar arasında yaygındır Çoğunlukla gelecekten haber, ölüm, doğum, uğur, nasip beklentisi, nazar ve kötülüğü uzaklaştırma, muradına erme, bereket dileği şeklindedir İnsan önünden kara kedi geçmesi uğursuzluk, sokakta yakınından geçen erkeğin önünün kesilmesi ayıp, Cuma vakti dikiş dikilmesi, ev süpürülmesi günah, eşiğe oturulmasının şer getireceği, soğan, sarımsak kabuğu yakmanın cinleri huylandıracağı, aç bakışlı insanların nazar değdireceğine inanılmaktadır

Adak yerleri ve yatırlar:

İsteklerin Tanrı’ya ulaştırılmasına aracılık etmesi, ilişmeyen hastalıklara şifa vermesi, niyetlerinin gerçekleştirilmesi dileğiyle ziyaret edilen yerlerdir Bunlar: Ergun Çelebi, Paşam Sultan, Karadonlu Cihan Baba, Gaflet Baba, Murat Dede, Arap Dede türbeleridir

Kütahya giyimi:

İç Anadolu, Marmara ve Ege Bölgeleri kavşağında bir geçiş noktasında bulunan Kütahya’da özellikle kadın giyimi, Anadolu’nun başka hiçbir yöresinde olmayan bir farklılık ve zenginlik taşımaktadır
Geleneksel kadın giyimindeki bu özgürlüğe karşın, erkek giyiminde Ege Bölgesi zeybek karakteri hakimdir

TARIM VE HAYVANCILIK:

Tarımsal faaliyet alanları

A)Bitkisel üretim:
İlimizde yetiştirilen başlıca tarla ürünleri: Buğday, Arpa, Nohut, Şeker pancarı, Ayçiçeği, Haşhaş, Mercimek, Patates, Fiğ, Kuru Bakla, Kuru Fasulye Korunga, Kuru Soğan, Kuru Sarımsak, Kenevir ve Burçak yetiştirilmektedir
Sebzecilikte başlıca ürünlerimiz: Domates, Sivri Biber, Yeşil Fasulye, Havuç, Salatalık, Kabak, Ispanak, Karpuz, Kavun, Lahana, Marul, Pırasa yetiştirilmektedir
Meyvecilikte başlıca ürünlerimiz: Elma, Vişne, Armut, Kiraz, Erik, Şeftali, Kayısı, Ayva, Ceviz, Kestane, Üzüm, Çilek yetiştirilmektedir

B)Hayvansal üretim
İlimizin 145005 Büyükbaş Hayvan, 485974 Küçükbaş Hayvan ve 1105000 Tavuk mevcut olup yumurta tavuklarının dışında, etçi, tavuk, hindi, kaz, ördek yetiştirilmekte, arıcılık yapılmaktadır

C)Su ürünleri
İlimizde faaliyet gösteren 19 adet tesis bulunmaktadır Domaniç ilçesinde Ilıcaksu Köyü ve Topuklu yayla mevkiinde faaliyet gösteren 17 adet alabalık tesisi vardır Gediz ilçesi Çukurören Köyü’nde kurulu bulunan 2 adet alabalık tesisi vardır Altıntaş ilçesi Saraycık Köyü Fındıklı Pınar mevkiinde faaliyet gösteren 6 ton-yıl kapasiteli alabalık tesisi mevcuttur Merkez Zığra Köyü’ndeki 1 adet sazan tesisi mevcut olup faal değildir


MADENCİLİK:

Kütahya ili başta kömür, bor, antimuan ve manyezit olmak üzere birçok maden yatağına ve/veya maden zuhuruna sahip olup bu özelliği ile madencilik sektöründe ve ülke ekonomisinde çok önemli bir yere sahiptir Kütahya yöresinde bulunan krom, kaolen, fedispat, dolomit, talk, alunit (şap), gümüş ve mermer en önemli yer altı kaynaklarındandır
Ayrıca ilimiz önemli miktarda yer altı kaplıca sularına sahiptir Kütahya Merkezde Yoncalı Köyü, Harlek Ilıcaköy, Gediz Ilıcaköy, Gediz İlçesined Gediz Merkez Abide Ilıcasu, Murat Dağı, Tavşanlı ilçesinde Göbel Köyü, Emet ilçesinde Yeşil kaplıcalar önemli kaplıca merkezleridir

SANAYİ:

Kütahya’da 23 adet 150 kişiden fazla çalışanı olan büyük işletme, 17 adet 150-50 kişi arası çalışanı olan işletme ve 142 adet 10 kişiden az çalışanı olan küçük ve orta ölçekli imalat sanayi işletmesi mevcuttur Bu işletmelerin %3’ü anonim, %24’ü limited, %1’i kolektif ve %4o’ı gerçek ve/veya ortak şahıs işletmesidir Çalışanların %41’i madencilik ve taş ocakçılığı, %20’si seramik, porselen ve çini, %7’si taş ve toprağa bağlı kuruluş, %6’sı gıda, %3’ü orman ürünleri, %9’u gübre, lastik, plastik, cam ve kağıt işleyen kuruluşlar, %5’i dokuma, giyim, der, %1’i madeni eşya ve makine imalat, tarım aletleri, %8’i enerji sektörlerinde istihdam edilmektedir

Sanayi işletmelerinin 25 tanesi madencilik, 41 adedi seramik, porselen ve çini, 20 adedi taş ve toprağa bağlı kuruluşlar, 69 adedi gıda, 51 adedi orman ürünleri, 16 adedi gübre, lastik, plastik, cam ve kağıt işleyen kuruluşlar, 21 adedi dokuma, giyim, deri, 24 adedi madeni eşya ve makine imalat ve tarım aletleri, 3 adedi enerji sektöründe faaliyet göstermektedir

İmalat sektöründe faaliyet gösteren 269 kuruluşta toplam 22191 kişinin istihdamı sağlanmaktadır Sektörler itibari ile 4562 kişiyle GLİ İşletmesi Bölge Müdürlüğü, 1508 kişiyle SLİ Müessese Müdürlüğü, 454 kişi ile Emet Etibor İşletme Müdürlüğü, 465 kişi ile Eti Gümüş AŞ, 1815 kişi ile Kütahya Porselen AŞ, 2313 kişi ile Heriş Seramik ve Turizm AŞ, 500 kişi ile Porsuk Tabii Kaynaklar AŞ, 746 kişi ile Kütahya Şeker Fabrikası, 904 kişi ile Tügsaş-Kütahya Gübre Fabrikası, 40 kişi ile Gimsan Gediz İplik Mensuncat AŞ, 849 kişi ile Teaş Tunçbilek Termik Santrali İşletme Müdürlüğü, 796 kişi ile Teaş Seyitömer Termik Santrali İşletme Müdürlüğü istihdam alanı oluşturmaktadır

KAMUYA AİT SANAYİ KURULUŞLARI

SANAYİ KURULUŞUNUN ADI : ÜRETİM KONUSU :

1) Seyitömer Linyit İşletmesi Müessesi Müdürlüğü Linyit Kömürü

2) Garp Linyitleri İşletmesi Bölge Müdürlüğü Linyit Kömürü

3) Eti Gümüş AŞ Genel Müdürlüğü Granür Gümüş

4) Etibor AŞ Emet Bor İşletme Müdürlüğü Kolemanit - Bor

5) Kütahya Şeker Fabrikası AŞ Kristal Şeker

6) Tügsaş - Türkiye Gübre Sanayi AŞ Gübre

7) Teaş Seyitömer Termik Santrali İşletme Müdürlüğü Elektrik Enerjisi

8) Teaş Tunçbilek Termik Santrali İşletme Müdürlüğü Elektrik Enerjisi

9) Teaş Kayaköy HES İşletme Şefliği Elektrik Enerjisi

Kütahya-Tarihi-Ekonomisi-Doğal Yapısı-Toplum ve Kültürü


KÜTAHYA ili, Ege Bölgesi'nin İçbatı Anadolu bölümünde yer alır Güneyde bu bölümün orta kesimlerinden, kuzeydoğuda İç Anadolu Bölgesi sınırına kadar uzanan Kütahya ilinin kuzeydeki küçük bir bölümü Marmara Bölgesi'nin sınırları içinde kalır
Kütahya yöresi oldukça eski bir yerleşme alanıdır Anadolu'nun batı kesimindeki etkin bir deprem kuşağının üstünde yer alan Kütahya'da tarih boyunca depremler birçok insanın yaşamını yitirmesine ve yöredeki yerleşme yerlerinin yıkılmasına yol açmıştır Bu nedenle ilkçağda kurulmuş olan yerleşim yerlerinden çok azının kalıntısı günümüze ulaşabilmiştir Bugün Kütahya denince çinicilik sanatı ve yöreye özgü çiniler akla gelir

Doğal Yapı

İç Anadolu Bölgesi'ni Ege Bölgesi'nden (bak EGE BÖLGESİ) ayıran bir eşik alan üstünde yer alan il toprakları oldukça yüksek ve engebelidir

KÜTAHYA İLİNE İLİŞKİN BİLGİLER

YÜZÖLÇÜMÜ: 11875 km2

NÜFUSU (1990): 578020

İL MERKEZİ: Kütahya

İLÇELER VE NÜFUSLARI (1990): Merkez ilçe (176184), Altıntaş (25152), Aslanapa (15420), Çavdarhisar (12280), Domaniç (21949), Dumlupınar (6840), Emet (38859), Gediz (66790), Hisarcık (16120), Pazarlar (13079), Simav (78823), Şaphane (10247), Tavşanlı (96277)

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1990): Kütahya (130944), Tavşanlı (37623)

BAŞLICA YÜKSELTİLER: Kartaltepe (2309 metre), Ulugedik Tepesi (2120 metre), Akdağ (2089 metre)

SICAKLIK: Kütahya kentinde en düşük 28,1°C (29121948), en yüksek 38,8°C (281977), ortalama 10,5°C

YAĞiŞ MİKTARI: Kütahya kentinde yıllık ortalama 564,7 mm

İL TRAFİK NO: 43

İLGİ ÇEKİCİ YERLER: Çamlıca, Murat Dağı, Hisarlıktepe, Ebem Çamlığı, Gölcük Yaylası ve Nafıa Pınarı orman içi dinlenme yerleri; Harlek, Yoncalı ve Murat Dağı kaplıcaları; Aizanoi antik kent kalıntıları; Kütahya Kalesi; Vacidiye Medresesi; Kütahya Ulucamisi; II Yakub Bey, İshak Fakih ve Molla Bey külliyeleri; Balıklı, Kurşunlu, Dönenler, Arslan Bey (Meydan), Hisarbeyoğlu Mustafa (Saray), Takvacılar, Karagöz Ahmed Paşa, Lala Hüseyin Paşa ve Ali (Alo) Paşa camileri; Küçük ve Büyük bedestenler; Küçükhamam ve Lala Hüseyin Paşa Hamamı; Kütahya Müzesi; Dumlupınar Anıtı


Kütahya ilini engebelendiren dağlar bu eşik alanda bulunduğundan yükseklikleri pek fark edilmez Bu dağların başlıcaları Murat Dağı, Şaphane Dağı (2120 metre), Akdağ (2089 metre) ve Eğrigöz Dağı'dır (1931 metre) Murat Dağı'nın güneydeki Uşak il sınırında 2309 metreye ulaşan Kartaltepe doruğu, İçbatı Anadolu bölümünün en yüksek noktasıdır Murat Dağı'nda hastalıklarına şifa bulma umuduyla gelenlerin yararlandığı ılıcalar vardır

İl topraklarında çöküntü alanlarından oluşan bazı alçak düzlükler yer alır Bitkisel üretim açısından önem taşıyan bu düzlüklerin başlıcaları Kütahya, Altıntaş, Tavşanlı, Gediz ve Simav ovalarıdır

Kütahya ilinden kaynaklanan suların katıldığı akarsular üç ayrı denize dökülür Porsuk Çayı, il sınırları dışında katıldığı Sakarya Irmağı aracılığıyla sularını Karadeniz'e ulaştırır Başlangıç kolunu Simav Çayı'nın oluşturduğu Susurluk Çayı ile Kirmastı (Kemalpaşa) Suyu'nun başlıca kollarından olan Adırnaz (Orhaneli) ve Emet çayları bu topraklardan Çıkan suların bir bölümünü Marmara Denizi' ne götürür İlin güney kesiminden çıkan sular da Gediz Irmağı aracılığıyla Ege Denizi'ne ulaşır İl sınırları içindeki başlıca göller Kayaboğazı ve Enne baraj gölleridir

Kütahya ili iklim açısından Marmara, Ege ve İç Anadolu bölgeleri arasındaki geçiş alanında yer alır En yağışlı mevsim kıştır
Yazlar oldukça sıcak ve kurak geçer Kış ayları ise soğuk ve kar yağışlıdır
Ormanlar, ilin yüksek kesimlerinde geniş alanlar kaplar Bu ormanlar genellikle kızıl çam, kara çam ve sarı çamlardan oluşur İlin kuzey kesimindeki dağlarda kayın ormanlarına rastlanır İlin alçak kesimlerindeki doğal bitki örtüsü bozkır (step) görünümündedir İlin doğal hayvan varlığı içinde özel bir yeri olan geyikler için Şaphane Dağı ile Türkmenbaba'da koruma ve üretme alanları kurulmuştur

Tarih

Kütahya ilinde yapılan araştırmalarda ele geçirilen Buluntular, yerleşim tarihinin günümüzden 7500 yıl önce başlayan Bakır Çağı'na uzandığını gösterir Kütahya yöresi, İÖ 13 yüzyılda Hitit ülkesinin batısında yer alan ve bir konfederasyon biçiminde yönetilen Assuva'nın sınırları içindeydi İÖ 12 yüzyıldan sonra Frigler'in yerleştiği yöre, İÖ 7 yüzyılda Kimmerler'in saldırısına uğradı İÖ 7 yüzyıl başlarında Lidya yönetimini, bu yüzyıl ortasında başlayan Pers yönetimi, İÖ 334'ten sonra da Makedonya ve Selevkos egemenlikleri izledi İÖ 3 yüzyılda Galatlar'm yerleştiği Kütahya yöresi, Bitinya ve Bergama yönetimlerinden sonra İÖ 2 yüzyıl sonlarında Roma' ya bağlandı

Yöre, Bizans yönetimi sırasında 11 yüzyıl sonlarında Anadolu Selçukluları'nın eline geçti 1300'de Germiyanoğulları'nın (bak Anadolu Beylikleri) yönetimine giren Kütahya, 1429'da Osmanlı topraklarına katıldı 16 ve 17 yüzyılda çıkan Celali Ayaklanmalarından etkilenen Kütahya yöresi, 1833'te Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın (bak Kavalali Mehmed Ali Paşa) Mısır ordusu tarafından işgal edildi 14 Mayıs 1833'te Kütahya Antlaşması'nın yapılmasından sonra İbrahim Paşa, ordusuyla birlikte Kütahya yöresinden geri çekildi 17 Temmuz 1921'den 30 Ağustos 1922'ye kadar Yunan işgali altında kalan Kütahya yöresindeki Dumlupınar'da, Kurtuluş Savaşı (bak KURTULUŞ Savaşi) tarihinde önemli bir yeri olan savaşlar yapıldı

Ekonomi

Halkının yarısından çoğu kırsal kesimde yaşayan Kütahya ilinde ekonomi tarım ve madenciliğe dayalıdır Yetiştirilen başlıca ürünler şekerpancarı, buğday, arpa, patates, soğan, nohut, domates, elma, kavun ve kestanedir 1987'de Türkiye kestane üretiminin yüzde 10'u Kütahya ilinde gerçekleşmişti İlde en çok koyun, sığır ve kıl keçisi yetiştirilir Ormancılık da önemli gelir kaynakları arasında yer alır
Kütahya, yeraltı kaynakları açısından zengin bir ildir Bu topraklarda gümüş, magnezit, kurşun, bor mineralleri, antimon, demir,
■

linyit ve mermer içeren birçok cevher yatağı vardır Bu yataklardan işletmecilik açısından ekonomik olanlar Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) ve Etibank ile özel kuruluşlar tarafından işletilir İl topraklarından çıkarılan linyitin bir bölümü Seyitömer ve Tunçbilek'teki termik santrallarında değerlendirilir
Başlıca sanayi kuruluşları şeker, un, konserve, yem ve dokuma fabrikalarıdır Gelişmiş bir küçük sanayisi de olan Kütahya ilinde yer alan öteki sanayi kuruluşları gübre, orman ürünleri, porselen, çini, tarım alet ve makineleri ile tuğla ve kiremit yapım tesisleridir Kütahya ili sınırları içindeki önemli yerleşim yerleri, kara ve demiryollarıyla ülkenin öteki merkezlerine bağlanır

Toplum ve Kültür

İlkçağlarda, bugünkü Kütahya il topraklarının kapladığı yörede Ege ve Orta Anadolu kültürleri karşılaşıyordu Frigler döneminde ana tarnıça Kibele'ye tapınmak yörenin kültürünü büyük ölçüde etkiledi Aizanoi'de (Emet ilçesi) Kibele'ye tapınmak için ayrılmış kutsal bir alan vardı Kütahya kenti ve çevresi İS 2 yüzyıldan sonra başka yerlerden kovulan Hıristiyanlar'ın buraya yerleşmesiyle bu dinin önemli merkezlerinden biri olmuştu

Kütahya yöresine özgü geleneksel el sanatları çinicilik {bak ÇİNİCİLİK), dokumacılık ve oya işleridir Bir saray sanatı niteliği taşıyan Osmanlı döneminin çinicilik sanatının ürünlerinden olan Kütahya çinileri birçok saray, konak, cami, kilise ve mescit gibi tarihsel yapılarda bezeme malzemesi olarak kullanılmıştır Eskiden atölyelerde yürütülen bu geleneksel sanat, günümüzde Kütahya'da kurulan fabrikalarda sürdürülmektedir Osmanlı döneminde Simav yöresindeki el tezgâhlarında dokunan halılar "saray halıları" olarak adlandırılıyordu Yün ve pamuktan dokunan bu halılar daha çok yaprak ve çiçek motifleriyle bezenmişti Günümüzde geleneksel üretim özelliklerini yitiren halıcılık, daha çok Simav yöresinde yapılır Eski dönemlerde yöreye özgü kumaşlar da el tezgâhlarında dokunmaktaydı Saf ipekten al ve erguvan rengi "canfes", ince çizgili ipekli "çitare", gümüş sırmalı "İzmirli" bunlardan birkaçıdır İğne oyacılığının yaygın olduğu ilde çiçek ve yaprak motifli Kütahya oyalarından bazıları çatlak karanfil, gönül dolabı, cilveli Selanik, kaynana oyası, elti küstü ve ana güldüren olarak adlandırılır
Yapılan araştırmalardan elde edilen arkeolojik buluntular ile yöreden derlenen ve arasında Kütahya çinilerinin de bulunduğu etnografik yapıtlar Kütahya Müzesi'nde sergilenmektedir İldeki başlıca eğitim ve kültür kurumu Anadolu Üniversitesi'ne bağlı Kütah
ya İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ile Kütahya Meslek Yüksekokulu'dur

İl Merkezi: Kütahya

Eski bir yerleşim yeri olan il merkezinin bilinen ilk adı Kotyaion'dur Roma kaynaklarında adı Cotyaeum olarak geçen kent, Hıristiyanlık'ın ilk dönemlerinde bir piskoposluk merkeziydi Germiyanoğullan'nm başkenti olan kent, Osmanlı döneminde de Anadolu eyaletinin merkeziydi 1833'te kısa bir süre Mısırlılar'ın işgalinde kaldı Osmanlı Devleti' ne sığınan Macar devrimciler 185051 arasında 1,5 yıl kadar Kütahya kentinde kaldılar

İlin doğu kesiminde yer alan kent, Yellice Dağı'nın doğu eteklerinde ve Kütahya Ovası' nın güney kenarında kurulmuştur Porsuk Çayı'nın kollarından biri olan Felent Çayı'na katılan Kapan Deresi kenti ikiye böler Bir çinicilik merkezi olan kentte Germiyanoğulları ve Osmanlı dönemlerinden kalan değerli tarihsel yapılar vardır Kütahya Kalesi Bizanslılar tarafından yaptırılmış, daha sonra birkaç kez onarılmıştır Başka bağlantıları da olan İstanbulAntalya Karayolu ile BahkesirEskişehir Demiryolu kenti ülkenin öteki önemli merkezlerine bağlar
Kentin nüfusu 118773'tür (1985)