≫ Atatürk Döneminde Türk Dış Politikası

A- TEMEL İLKELER :
-Atatürk döneminde oluşturulan Türk dış politikasının ana esasları;
a ) Bağımsızlık ilkesine dayanır
b ) Yayılmacı değildir Ulusal sınırlarımız içinde millet ve memleketin mutluluğu ve kalkınması göz önünde bulundurur
c ) Bağımsız1ığımıza ve toprak bütünlüğümüze saygılı devletler ile dostluk ilişkileri kurar
d ) "Yurtta barış , dünyada barış " ilkesini esas alır
e ) Barışçıdır

B- NÜFUS MÜBADELESİ (Değişimi ) S0RUNU :
-Lozan Antlaşmasına göre Batı Trakya 'daki Türkler ile İstanbul 'da*ki Rumlar dışında kalan azınlıklar karşılıklı olarak değiştirile*cektir 1924'de başlayan nüfus değişimi, 1926'dan sonra giderek artmış 1930 'da tamamlanmıştır
Nüfus Mübadelesi sonucunda Yunanistan'dan bir milyonu aşkın Müslüman Türkiye'ye göç ederken Türkiye'den de bir buçuk milyonu aşkın Rum kökenli Hıristiyan Yunanistan'a göç etmiştir Nüfus değişimi sırasında bazı aşırılıklara da kaçılmış, Türk kökenli olduğu halde Hıristiyan olan karamanlılar ile Rum kökenli olduğu halde Müslüman olan Giritliler karşılıklı olarak göç ettirilmişlerdir
Nüfus değişimi Türkiye ile Yunanistan arasında gerçekleştirildi

C- YABANCI 0KULLAR SORUNU :
Yabancı okullar kapitülasyonlardan yararlanılarak açılmıştı
-Bağımsızdılar
-Lozan Antlaşmasında yabancı okulların varlığı bazı koşullarla kabul edildi 1
-1924 Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile yabancı okullar tüm öğretim ku*rumlarıyla birlikte Milli Eğitim Bakanlığı 'na bağlandı
-Lozan Antlaşması ve Tevhid-i Tedrisat Kanunu'na göre;
a) Türk Dili ve Edebiyatı, Türkçe, Coğrafya ve Tarih Dersleri Türkçe ile ve Türk öğretmenler tarafından okutulacak,
b ) Yabancı 0kul1ar MEB tarafından denetlenecek ve kontrol edilecekti
c ) Yabancı 0kullar Türk Kanunlarına uyacaklardı
-Tevhid-i Tedrisat ve Lozan Antlaşmasına uymayan yabancı okul*lar 1925'de kapatıldılar

D*- TÜRK-IRAK SINIRI VE MUSUL S0RUNU : *
-Musul ve çevresi Mondros Ateşkes Antlaşmasından sonra İngiliz*ler tarafından işgal edildi
Musul Misak-ı Milli sınırları içinde kabul ediliyordu
-Lozan Antlaşmasında sorun İngiltere ile Türkiye arasındaki i*kili görüşmeler aracılığı ile çözümlenmesi kararlaştırıldı
1924'te İstanbul'da Haliç Konferansı toplandı Ancak bir sonuç alınamadı
-Brüksel 'de yapılan ikinci görüşmelerde Türkiye ile Irak ara*sında geçici bir sınır oluşturuldu (Brüksel Hattı)
Türkiye ile İngiltere görüşmelerden bir sonuç alamayınca soru*nu çözmek için askeri harekata hazırlanmaya başladılar Bu sı*rada İngilizlerin de desteği ile Şeyh Sait isyanı çıktı Ayaklanma ile zor durumda kalan Türkiye 5 Haziran 1926 'da imzalanan Ankara Antlaşması ile Musul 'u İngiliz yönetimine bıraktı Antlaşmaya göre;
a) Hakkari Türkiye 'de, Musul İngiltere 'de kalacak
b) Musul Petrollerinden Irak'ın payına düşen kısmının % 10'u 25 yıl süreyle Türkiye'ye verilecekti
c) Türkiye bu alacağından İngiltere'ye ödeyeceği borçlar karşılığında vazgeçti

E*- MİLLETLER CEMİYETİ VE TÜRKİYE'NİN MC 'ye GİRİŞİ : *
-Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) IDünya Savaşı sonrasında Wilson İlkeleri gereğince Dünya'da kalıcı barışı sağlamak ama*cıyla ABD'nin öncülüğünde kuruldu (1920)
-Milletler Cemiyeti'nde 1924'ten itibaren İngiltere'nin etkinliği arttı
-1930'ların başında Almanya'nın Versailles (Versay) Antlaşmasına aykırı olarak silahlanmaya başlaması ve tehlike yaratması giderek dünyada işbirliği ihtiyacını doğurdu
-1932 Haziranında Türkiye M Cemiyeti’ne davet edildi 18 Temmuz 1932'de ise M Cemiyeti'nin üyesi oldu
F*- BALKAN ANTANTI (9 ŞUBAT 1934 ) : *
-Güçlenen Almanya ve İtalya'nın dünya barışını tehdit eden ya*yılmacı emelleri ve silahlanmaları Antant 'ın kurulmasının en önemli nedenidir
-Türkiye 'nin öncülüğünde kuruldu
-9 şubat 1934 'te Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında kuruldu
-Bulgaristan Antant 'a katılmadı
1937 'de Yugoslavya'nın ayrılması ve kısa bir süre sonra IIDünya Savaşı'nın başlamasıyla ortadan kalktı
-Türkiye bu Antant ile Batı sınırlarını güvence al tına almaya çalıştı

G*- M0NTRÖ (M0NTREUX) SÖZLEŞMESİ : (20 Temmuz 1936)
NEDENLERİ :
a) İtalya'nın Habeşistan'a sığınması
b) Japonya’nın Milletler Cemiyeti'nden ayrılması
c ) Almanya 'da Nazilerin iktidara gelmesi
-Boğazların denetiminin Türkiye'ye verilmesini zorunlu kılıyordu
-Türkiye'nin başvurusu sonucu Lozan Antlaşmasını imzalayan devletler 10 Nisan 1936'da Montrö'de toplandı Görüşmeler sonunda 20 Temmuz 1936'da Montrö Sözleşmesi imzalandı
Sözleşmeye göre;
a)Boğazlar Komisyonu kaldırılıp yetkileri Türkiye'ye verildi
b) Türkiye'ye Boğazları silahlandırma yetkisi verildi
c) Ticaret gemilerine geçiş serbestliği tanınırken savaş gemile*rine kısıtlama getiriliyordu
-Sözleşme ile Boğazlardaki egemenlik hakkı Türkiye'ye bırakıldı

H*- SADABAT PAKTI :
NEDENİ :
-Habeşistan'ı işgal eden İtalya'nın Ortadoğu'ya doğru genişleme*sidir
-9 Temmuz 1937 'de Türkiye 'nin öncülüğünde Türkiye-İran-Irak ve Afganistan tarafından kuruldu
-Türkiye Pakt ile Doğu ve Güneydoğu sınırlarını güvenceye aldı

İ- HATAY S0RUNU :
-1918 Mondros Ateşkes Antlaşmasından kısa bir süre sonra önce İngiliz, sonra Fransızların işgaline uğrayan Hatay 1921 Ankara Antlaşması ile Özerk bir yönetime kavuşmuş, Lozan Antlaşması ile de Türkiye sınırları dışında kalmıştı
-1936'da Fransa Suriye'den çekilmeye başlayıp Hatay'ın yönetimi*ni de Suriye'ye bırakmak isteyince Hatay sorunu gündeme geldi
-Türkiye Fransa ile yaptığı görüşmelerden bir sonuç alamayınca sorunu Milletler Cemiyetine başvurdu
-M Cemiyeti'nden bir sonuç alınamayınca Fransızlarla yeniden M Cemiyeti'nin kontrolünde görüşmeler başlatıldı MC'nin de onayı ile Hatay Anayasası hazırlanarak seçimlere gidildi
-2 Eylül 1938'de bağımsız Hatay Devleti kuruldu
Bağımsızlık sağlandıktan sonra Hatay Meclisi Türkiye Kanunlarını teker teker Hatay Kanunları olarak kabul etti
-Hatay Meclisinin Türkiye 'ye katılma kararı almasından sonra Fransa ile 23 Haziran 1939 'da imzalanan Ankara Antlaşması ile Hatay'ın Türkiye'ye katılması Fransa tarafından kabul edildi 7 Temmuz 1939'da da TBMM Hatay'ın Türkiye'ye katılma kararını onaylayıp aynı gün Hatay ilinin kurulmasını kabul etti
-Hatay ilinin kurulması ile Türkiye açısından Hatay sorunu çözümlenmiş oldu