İşletmelerde Üretim İşlevleri

İŞLETMELERDE ÜRETİM İŞLEVLERİ
Üretim konusunda genel kabul gören iki tanım vardır
Bunlardan birisi mühendislere, diğeri ekonomistlere aittir
Mühendislere göre üretim, hammadde malzeme, işgücü kullanarak fiziksel bir ürün yaratma işleminin adidir
Ekonomistler ise daha kapsayıcı bir tanımı yapmaktadırlar Onlara göre üretim, her çeşit fayda yaratmaktır
Ortada kalan işletmeciler için bu tanımlardan birini tercih etmekten başka bir seçenek yoktur Öyleyse işletmeciler olarak biz de hısımlık bağımızın bulunduğu ekonomistlerin tanımını benimsemeliyiz
Üretimi tarif ederken üretim ve yönetim kavramlarından yararlanabiliriz Bu durumda üretim yönetiminin tarifi şudur:
İnsanların ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve hizmetlerin en ekstrem (uç) kalitede, en düşük maliyette üretimini sağlamaya yönelik faaliyetlerin planlanması, organize edilmesi, kadrolanması, yönlendirilmesi ve denetlenmesidir
Üretim Yönetiminin Konuları
İşimiz nedir?
Tüketicilerimiz kimlerden oluşmaktadır ?
Tüketicilerimiz ne tüketmeyi istemektedirler ?
Tüketicilerimiz ne kadar miktarda ürün ya da hizmet satın alacaklardır ve hangi fiyat düzeyinde satın almayı düşünmektedirler ?
Ürün lideri olmayı arzulamakta mıyız ?
İşletmemiz orijimli yeni ürünler üretmeyi ve geliştirmeyi arzulamakta mıyız ?
Tüketici gereksinimlerini karşılama konusunda üstünlüklerimiz var mıdır ?
Mevcut ve potansiyel rekabete nasıl karşılık vermemiz gereklidir ?
Tüketici gereksinimlerini karşılamak için ne kadarlık coğrafyaya ulaşabiliriz ?
Ne kadarlık bir kâr düzeyi bekleyebiliriz ?
İzleyeceğimiz temel strateji nasıl olmalıdır ?

Üretim ve Üretim Yönetimi Kronolojisi

Üretimin insanlıkla aynı kronolojiye sahip olduğunu söyleyebiliriz İlk insanın da fiziksel gereksinimlerini karşılamak için üretime gereksinimi vardır
Zira üretim yönetimi, bilimsel alanda üretim yönetimi Adam Smith ile başlar Adam Smith uzmanlaşma üzerine durarak, bunun sağlayacağı avantajları şu şekilde açıklamıştır Belirli bir iş sürekli yapılırsa , işi yapanın yeteneği artar, bir üretimin çeşitli aşamalarını aynı kişiler yaparsa zaman kaybı oluşur, Belirli bir işin belirli kısmını yaparak uzmanlık kazanan işçiler, makine ve donanımdan daha iyi yararlanırlar ve makine donanım geliştirebilirler

Sistem Yaklaşımı ve Üretim Sistemi

Üretimde de hakim konular olduğu için üretimi de sistem olarak tasnifleyebiliriz
Sistemleri çeşitli şekillerde tasnif edebiliriz Doğal sistemler ve yapay sistemler bir ayırımdır Açık sistemler _kapalı sistemler şeklindedir
Sistemleri duyarlı sistemler, duyarsız sistemler olarak da sınıflandırabileceğimiz gibi, genel sistemler, alt sistemler olarak da açıklayabiliriz Üretim sistemini çeşitli giderlerin, çeşitli süreçlerden geçilerek insanların gereksinim duyduğu mal ve hizmetlerin yaratıldığı yapılar olarak tarif edebiliriz
Üretim faaliyetleri temel iki üretim sistemiyle yürütülür Bunlardan birincisi sürekli üretim sistemi diğeri süreksiz üretim sistemidir Sürekli üretim sisteminde mamüller kitle halinde önceden bilinmeyen müşteriler için sürekli olarak üretilir Süreksiz üretimde ise bir mamülün çeşitli versiyonları yada seri halde veya siparişe göre üretilir

Üretim Yönetiminin diğer İşlevlerle Bağlantısı

Özellikle üretim dokusunu oluşturan hammadde, insan kaynakları, teknoloji ve yönetimin nicelik ve niteliğinin belirlenmesinde üretim yönetimi talebe göre hareket etmek durumundadır Bu nedenle pazarlamaya hareket etme zorunluluğu vardır Üretim eylemlerinin finansmanında finansal yönetim ile bağlantı gerekir İnsan kaynakları bölümüyle bağlantı gerekir İşletme ürünlerinin tanıtımı için halkla ilişkilerle , teknolojik yenilikler içinde Ar-Ge ile teknolojik değişime işgücü direnmesini önlemek amacıyla örgüt geliştirmeye verimliliği sürekli artırmak için verimlilik yönetimi birimiyle sürekli bağlantı gerekir
Karar Teorisi
Üretim yönetiminin tüm aşamaları karar çerçevesinde gerçekleşir Karar belirli amaçlarla başlar Belirli alternatiflerden birini seçerek devam eder Bu tanıma göre amaçlar belirlenir, alternatif belirlenir, alternatif seçilir ve uygulanır Üretim yönetiminde kararlar çeşitli ortamlarda alınır Bu karar ortamları belirlilik, risk, belirsizlik , istikrarsızlık ortamı olarak ele alınır
Üretim Planlaması
Gelecekteki üretim düzenlerini belirlemek amacıyla gerçekleştirilen bir eylemdir Talep tahminiyle yıllık talep belirlendikten sonra kısa ayrıntılı üretim planlarının hazırlanmasının eş değişiyle üretim planlarının hazırlanmasına gelir Üretim planları haftalık ve aylık olarak hazırlanır Aylık üretim planları sabit ve değişken haftalık üretim planlarına bağlı olarak hazırlanır

Mamül Tasarımı

Mamül tasraımı tüketici araştırmasından sonra tüketicilerin ne tür fiziksel ve kimyasal ve işlevsel özellikte isteklerini belirleme ve bunları işletme ve amaçlarıyla entegre etme faaliyetleri olarak belirlenir Fiziksel, kimyasal ve işlevsel özelliklerden kastedilen mamülün boyut, hacim, şekil, renk, temel fiyat kullanım yeri vb yerlerdir Mamül tasarımı işletmelerin amaçları , pazarlama stratejileri, mamülün dayanıklılığı, ekonomik etmenler ve üretim alanları etkiler

Kapasite Planlaması

Kapasiteyi genel olarak bir işletmenin elindeki üretim faktörlerini en iyi şekilde kullanarak yapabileceği üretim miktarı olarak tanımlarız Kapasite daha çok makineler için kullanılan bir kavramdır

Kapasite Türleri

a) Mümkün olmayan kapasite: İşletmenin teknik projesi ve hesaplamaya dayanır
b) Mümkün kapasite: İşletmenin bütün yıl hiç durmadan bakım ve onarım olmadan tam yetişmiş işçilerle üretim yapması mümkün değildir
c) Fiili kapasite: Piyasa koşullarının yani dış etmenlerin etkisi altında varılan üretim gücüdür
d) Optimum kapasite: Maliyetin en düşük olduğu haldeki üretim gücüdür
e) Zorlanmış kapasite: Önceden düşünülen ve planlanan bir müşteri talebinin karşılanması veya önceki bir üretim faaliyeti duraksamasının oluşturduğu boşluğu gidermek gibi amaçlarla normal çalışma düzeninin üstüne, zaman ve güç zorlamalarıyla çıkılması halinde oluşan kapasitedir
f) Aylak Kapasite (Atıl kapasite): Belirli mal ve hizmet üretim miktarı herhangi bir nedenle normal kapasitenin altına düşer Kullanılması mümkün olduğu halde kullanılmayan bir kapasite olur İşte bu aylak kapasitedir
Fiili Üretim
Ayrıca birde kapasite kullanım oranı vardır bu da şu şekilde formül edilir

Planlanan Üretim

Kapasite Seçiminde Dikkat Edilen Konular

Pazar araştırmaları yapılmalı, her ünitenin ve bütün tesislerin günde kaç saat ve yılda kaç gün çalışacağı tesbit edilmeli Endüstri dalında yurtiçi talep belirlenmeli, ithalatı ikame etme yada ihracatta bulunabilme olanakları dikkate alınmalı Optimum işletme büyüklüğü standartları belirlenmeli Kuruluş yeri olarak seçilen bölge miktarı düzenlenmeli, satın alınılması düşünülen proje için sağlanabilecek finansman olanakları bulunmalı

Talep Tahmini

Gelecekte üretilecek mal ve hizmetlerin miktarı belirlenir Tahmin geçmişteki verilerden yararlanarak geleceğe yönelik kestirimlerde bulunma faaliyeti olarak açıklanır Talep tahmini iki grupta incelenir Sezgisel ve istatistiksel olarak ele alınır
Sezgisel talep tahminlerinde yöneticilerin, çalışanların deneyimlerinden yararlanılır yada anketlerinden yararlanılır; İstatistiksel talep tahminlerinde ise şu yöntemlerle uygulanır:
a) hareketli ortalama yöntemi
b) üstsel düzeltme yöntemi
c) en küçük kareler yöntemi
Fabrika Düzenleme
Fabrika yerinin içerisi donatılırken hareket miktarını zaman artırımı bakımından minumuma indirmek gerekir Ayrıca bu düzenlemeyi hatasız sürer Fabrika yerleştirme süreci mamül ve mamül büyüklüğüne göre olmak üzere başta üç grupta yürütülür

Hammadde Akımı

Hammaddelerin ve yardımcı malzemelerin nihai mamül aşamasına girinceye çeşitli süreçlerden geçtiği bir gerçektir Bu süreçlerden geçerken taşımadan dolayı görünür yada görünmez maliyetler söz konusu olur
Süreçleme
Üretilecek mamülleri hammadde durumundan maül durumuna dönüşünceye kadar iletme içinde izlediği yolun ve uygulama işlemlerinin belirlenmesi gerekir Bu işleme kısaca yol belirleme denilir

Bakım Onarım

Üretim yöntemlerinde , üretim sürecinde teknoloji kullanım yoğunluğunun yüksekliği bakım onarım konusunu önemli kılar Özellikle makinalarının bakımlarının yapılması gerekir Bu gibi olumsuzluklarla karşılaşmamak için bakım onarım planlarının yapılması gerekir

Teknolojik Planlama

İşletmelerin üretim yönetimi çerçevesinde yapacakları planlama türüdür İki grupta incelenir A) Üretim teknolojisi, B) Üretim teknolojisi (bilgi teknolojisi)
Üretim teknolojisi , makinalar, donanımlar ve parçalardan oluşur
Bilgi teknolojisi patent , know-how, marka ve franchising oluşur

Stok Kontrolü

İletmelerde talebi karşılamak için uygun stok miktarının bulunması kadar fazla stok miktarının bulunmaması da önemlidir Zira fazla stok fonların bağlı kalmasına neden olur
Stoklara ilişkin maliyetler:
a) stok bulundurmama maliyeti
b) satın alma maliyeti
c) stok kontrolü maliyeti
Üretim ve Kalite Kontrolü
Üretim ve kalite kontrolünde standartlar belirlenir Sonuçlar belirlenir Karşılaştırma yapılır Sapmaların belirlenmesine engel olunur Olumsuz sapmalarda standartlara yansıtılır ve yeniden uygulama yapılır Bu yöntemi şöyle gerçekleştiririz:
a) önleyici kontrol: Problem çıkmaması amacıyla yapılır
b) Sonuç kontrolü: Planlanan hedeflere ulaşıp ulaşmadığını araştırır
c) Süreç: Problem çıktığı anda düzelten birimdir
d) Bütçe denetimi: İşletmenin bütçelerini denetler, uygular ve kontrol altına alır