Tüketici Hukukunda Mahkeme Dışı Çözüm Yolları

Medeni Hukuk alanında AB Direktifinde belirtilen mahkeme dışı çözüm yollarına tek örnek 2003 yılında yapılan değişiklikle Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna eklenen 22 madde sayılabilir Bu Kanunun 22 maddesi; (Değişik madde: 06032003 – 4822 SK/29 md)

“Bakanlık, il ve ilçe merkezlerinde, bu Kanunun uygulamasından doğan uyuşmazlıklara çözüm bulmak amacıyla en az bir tüketici sorunları hakem heyeti oluşturmakla görevlidir
Başkanlığı Sanayi ve Ticaret İl Müdürü veya görevlendireceği bir memur tarafından yürütülen tüketici sorunları hakem heyeti; belediye başkanının konunun uzmanı belediye personeli arasından görevlendireceği bir üye, baronun mensupları arasından görevlendireceği bir üye, ticaret ve sanayi odası ile esnaf ve sanatkâr odalarının görevlendireceği bir üye ve tüketici örgütlerinin seçecekleri bir üye olmak üzere başkan dâhil beş üyeden oluşur Ticaret ve sanayi odası ya da ayrı ayrı kurulduğu yerlerde ticaret odası ile esnaf ve sanatkâr odalarının görevlendireceği üye, uyuşmazlığın satıcı tarafını oluşturan kişinin tacir veya esnaf ve sanatkar olup olmamasına göre ilgili odaca görevlendirilir

Bakanlık taşra teşkilatının bulunmadığı il ve ilçelerde tüketici sorunları hakem heyetinin başkanlığı, en büyük mülki amir ya da görevlendireceği bir memur tarafından yürütülür Tüketici örgütü olmayan yerlerde tüketiciler, tüketim kooperatifleri tarafından temsil edilir Tüketici sorunları hakem heyetinin oluşumunun sağlanamadığı yerlerde noksan üyelikler, belediye meclislerince re'sen(kendiliğinden) doldurulur
Tüketici sorunları hakem heyetlerinde heyetin çalışmalarına ve kararlarına esas olacak dosyaları hazırlamak ve uyuşmazlığa ilişkin raporu sunmak üzere en az bir rapor yazıcı görevlendirilir

Değeri beş yüz milyon liranın altında bulunan uyuşmazlıklarda tüketici sorunları hakem heyetlerine başvuru zorunludur Bu uyuşmazlıklarda heyetin vereceği kararlar tarafları bağlar Bu kararlar İcra ve İflas Kanununun ilamların yerine getirilmesi hakkındaki hükümlerine göre yerine getirilir Taraflar bu kararlara karşı on beş gün içinde tüketici mahkemesine itiraz edebilirler İtiraz, tüketici sorunları hakem heyeti kararının icrasını durdurmaz Ancak, talep edilmesi şartıyla hâkim, tüketici sorunları hakem heyeti kararının icrasını tedbir yoluyla durdurabilir Tüketici sorunları hakem heyeti kararlarına karşı yapılan itiraz üzerine tüketici mahkemesinin vereceği karar kesindir

Değeri beş yüz milyon lira ve üstündeki uyuşmazlıklarda tüketici sorunları hakem heyetlerinin verecekleri kararlar, tüketici mahkemelerinde delil olarak ileri sürülebilir Kararların bağlayıcı veya delil olacağına ilişkin parasal sınırlar her yılın Ekim ayı sonunda Devlet İstatistik Enstitüsünün Toptan Eşya Fiyatları Endeksinde meydana gelen yıllık ortalama fiyat artışı oranında artar Bu durum, Bakanlıkça her yıl Aralık ayı içinde Resmi Gazetede ilan edilir

Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 9/A maddesi olarak 06032003 tarih ve 4822 SK ile yine bir ekleme daha yapılmış ve burada elektronik ortamda yapılan sözleşmelere yer verilmiş bulunmaktadır
Bu maddeye göre; “Mesafeli sözleşmeler; yazılı, görsel, telefon ve elektronik ortamda veya diğer iletişim araçları kullanılarak ve tüketicilerle karşı karşıya gelinmeksizin yapılan ve malın veya hizmetin tüketiciye anında veya sonradan teslimi veya ifası kararlaştırılan sözleşmelerdir” şeklinde tanımlanmıştır

Maddenin devamında elektronik ortamda yapılan sözleşmelerin de dâhil olduğu Mesafeli sözleşmelerle ilgili aşağıdaki hükümleri Türk Hukukuna dâhil etmiştir; “Mesafeli satış sözleşmesinin akdinden önce, ayrıntıları Bakanlıkça çıkarılacak tebliğle belirlenecek bilgilerin tüketiciye verilmesi zorunludur Tüketici, bu bilgileri edindiğini yazılı olarak teyit etmedikçe sözleşme akdedilemez Elektronik ortamda yapılan sözleşmelerde teyit işlemi, yine elektronik ortamda yapılır

Satıcı ve sağlayıcı, tüketicinin siparişi kendisine ulaştığı andan itibaren otuz günBu süre, tüketiciye daha önceden yazılı olarak bildirilmek koşuluyla en fazla on gün uzatılabilir içerisinde edimini yerine getirir Satıcı veya sağlayıcı elektronik ortamda tüketiciye teslim edilen gayri maddi malların veya sunulan hizmetlerin teslimatının ayıpsız olarak yapıldığını ispatla yükümlüdür

Cayma hakkı süresince sözleşmeye konu olan mal veya hizmet karşılığında tüketiciden herhangi bir isim altında ödeme yapmasının veya borç altına sokan herhangi bir belge vermesinin istenemeyeceğine ilişkin hükümler dışında kapıdan satışlara ilişkin hükümler mesafeli sözleşmelere de uygulanır
Satıcı veya sağlayıcı,cayma bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren on gün içinde almış olduğu bedeli, kıymetli evrakı ve tüketiciyi bu hukuki işlemden dolayı borç altına sokan her türlü belgeyi iade etmek ve yirmi gün içerisinde de malı geri almakla yükümlüdür”

Görüldüğü üzere Tüketicilerin Korunması Hakkındaki Kanunun zikredilen maddelerin 2000/31 Sayılı AB Direktifinin gereklerini temel olarak yerine getiren bir düzenleme olarak ele alabiliriz Her ne kadar ilgili hakem heyetinin oluşumu ve üye sayısının kabarık oluşu ile usul hukuku ekonomisine uygun olmadığı ve maliyetli bir yapı oluşturduğu söylenebilirse de, uygulamanın ilk ve açık bir şekilde zorunlu yasal uzlaşma müessesinin Türk Hukukunda ele alındığı ilk Kanun olarak sayabiliriz