Atatürk'ün Devlet Parasina Bakişi-Anekdotlar

Bu konuyu birkaç anekdot ile açıklayalım

Harcırah Almazdı

Genel Sekreteri Hasan Rıza Soyak anlatıyor:

'Gezilerinde, devletçe kendisine yalnız tren veya vapur gibi araçlar sağlanıyordu

Diğer masraflar tamamen Atatürk'ün kesesinden çıkıyordu Yalnız kendisi için değil, maiyeti için dahi, harcırah diye bir şey söz konusu değildi Oysa misafiri olarak onunla beraber seyahat eden Başbakan ve bakanlarla maiyetleri bütçeden yol masrafı ve yevmiye almakta idiler'

Ölüm Döşeğinde Bile Rahatı İçin Devleti Masrafa Sokmuyor

Atatürk'ün 1938 yazını çok sıkıntılı geçirir Hastalığı O'nu yatağa düşürür, ıstırabı çoktur, aynı zamanda havalarda çok sıcak gitmektedir Savarona yatında dahi sıcaklara dayanamaz, Dolmabahçe'ye nakledilir Sonrasını HR Soyak şöyle anlatıyor:

'Daha geniş ve havadar olması nedeniyle saraydaki odasına kavuşmak, Atatürk'ü ilk anda pek memnun etmişti Fakat ne yazık ki, bu memnunluğu çok sürmedi Sıcak, hemde gittikçe şiddetini artırarak devam ediyordu ve doğal olarak bundan duyduğu rahatsızlık da o derecede ağırlaşıyordu

Çaresizlik içinde yatak odasının pencere ve duvarlarına bahçeden hortumla su sıktırıyor, sıcağın tesirini azaltmaya gayret ediyorduk

Yatağın karşısındaki duvarda bir tablo asılı idi İlkbaharın kır çiçekleri ile bezenmiş yemyeşil bir yamaç üzerinde birkaç kocaman servi ile biri çiçek açmış, diğeri tomurcuklanmış iki meyva ağacını, arka planda bir göl parçasını ve ta uzaklarda heybetli karlı dağları tasvir eden çok güzel, çok canlı bir tablo Zannedersem, Kafkasya dağlarından bir köşe

Sıcak ve hastalıktan bunaldıkça uzun uzun bu taployu seyrederdi Herhalde öyle bir yerde, hasret kaldığı serinlik ve huzura kavuşabileceğini tahayyül ediyordu Bana bir, iki defa 'Böyle bir yer bulabilsek' de demişti

Muhakkak, aynı hasret dolu arzuyu başkalarına da söylemişti ki, birisi, kendisine 'Alemdağı'nda çok güzel bir köşk olduğunu söylemiş Bir gün bana bundan söz etti ve Prof Nihat Reşat Belger de dahil, ilgililerle beraber yerine gidip köşkü görmemizi emretti

Hemen ertesi günü, ProfBelger, İstanbul Vali ve Belediye Başkanı Muhittin Üstündağ, Başyaver Celal Öner ve daha birkaç arkadaşla beraber, Alemdağ'ına gittik Vaktiyle Sultan Abdülaziz için yaptırılıp, sonradan Vilayet Milli Emlak Müdürlüğü'ne devredilmiş olan kasrı gördük Etrafı çam ağaçları ile çevrili ve Kuzey rüzgarlarından korunmalı bir yerde idi Her tarafından güneş de alıyordu Profesör yeri pek beğenmişti; fakat bina bakımsızlıktan biraz harap olmuştu; iyice tamir edilmeden oturulamazdı

Dönüşte durumu Atatürk'e sundum, dikkatle dinledi, hatta kasrın Vali tarafından getirilmiş olan planını da inceledi; düşünceliydi; binanın tamire muhtaç bulunması hiç hoşuna gitmemişti

'Hele şimdi dursun bakalım! İleride tekrar görüşür, bir karar veririz'dedi Fakat bir daha bundan hiç söz etmedi' (27)

Altın Anahtar

Anlatan Tevfik Rüştü Aras:

'Atatürk'ün son açtığı bayındırlık eseri Tunceli'deki Singeç köprüsü, son açtığı fabrika da Nazilli kombinasıdır

Nazilli'de açılışta Atatürk'e verilmek üzere bir altın anahtar hazırlanır Atatürk, anahtarı kilide sokar, 'uğurlu olsun' diyerek fabrikayı açar Ancak anahtarı kendisinde tutmaz, Başbakan Celal Bayar'a verir ve şöyle der: 'Bu altın anahtar, milletin hazinesinde durmalıdır' (28)

Bu Millet O Kadar Zengin Değil

Anlatan Kılıç Ali :

"Bir tarihte Atatürk Ege vapuru ile Mersin'e gitmiş Dönüşte vapur Fethiye'de durmuş Kasabada halk şenlik yaparken, gemilerden de havai fişekler atılıyormuş Zafer torpidosunda bulunan Atatürk, donanmanın şenliklerini seyrederken, komutanlardan birisi, Zafer torpidosu komutanına bir torpil atmasını söylemiş

Torpido komutanı:

--- Hay hay efendim, demiş, yalnız bir torpilin değeri ellibin liradır

Bunun üzerine Atatürk:

--- Vazgeçin torpil atmaktan, bu millet o kadar zengin değildir

Ve torpido komutanına dönerek:

--- Sizi tebrik ederim, diye iltifatta bulunmuş"(29)

THK'nun Kırk Parası

Anlatan Manevi kızı Sabiha Gökçen:

"Bir gün, hiç unutmam, İsmet Paşa köşke hem çok yorgun, hem de çok sinirli gelmişti Oysa, çoğu kez sinirlerine hakim olmasını herkesten iyi bilirdi Şöyle bir yorgunluk kahvesi aldıktan sonra Gazi:

'Hayır ola İsmet' dedi 'Sende bir fevkaladelik var bugün Ne oldu? Neye sinirlendin?'

İnönü yumuşamıştı Gülümsemeye çalışarak:

'Türk Hava Kurumu'nun Genel Yönetim Kurulu Toplantısı vardı da' dedi

Gazi üsteledi:

'Eee, ne olmuş varsa?'

'Fuat Bey'i epey terlettim İstifaya filan kalktı'

'Çalışkan çocuktur Fuat Cemiyeti de diğer milletvekili arkadaşları ile iyi yönetiyor'

'Bunlara bir diyeceğim yok Fakat canımı sıkan bir husus oldu'

'Neymiş o?'

'Hesaplarda kırk para oynuyor!'

'Kırk para Yani bir kuruş'

'Evet Toplantıya sabah onda girdik, saat on yediyi geçiyordu çıktık Daha önceki toplantıda dikkatimi çekmişti Bu bir kuruşun nereye gittiğini öğrensinler diye talimat vermiştim Bulamamışlar Bugünü de onunla geçirdik Fuat Bey'in hassasiyetini anlıyorum ama, milletimiz ondan daha hassastır Verdiği paranın nereye gittiğini behemahal bilmek ister İstifa bu gibi hallerde en kolay çıkar yoldur Ama kimseyi rahatlatmaz Hatta söylentilere bile neden olur Yurttaş bu parayı Türk Hava Kurumu yükselsin diye veriyor'

Gazi Paşa gülümsedi:

'Demek mesele bu Kırk paranın hesabı seni bu kadar yorup üzdü Tam adamını bulup bunların başına getirmişim Haklısın Kırk para günün birinde kırk lira, kırk lira da dört yüz lira olur Bu da giderek büyür halkın ağzında Böyle kuruluşlara olan güveni sarsar Biz Cumhuriyeti kurarken, böyle kırk paralara çok ihtiyacımız oldu Peki ne yaptın sonunda?'

"Muhasebeciyi çağırttım Memurları seferber ettim Ve kırk paranın yanlışlıkla bir başka hesaba geçirildiğini bulup çıkartırdım Bundan sonra da bu gibi hataları affetmeyeceğimi söyledim kendilerine Bizim milletimiz gerçekten de elindekini avucundakini verir Hiçbir ulus Türk ulusu kadar cömert değildir Ama verdiğin doğru dürüst yerlere sarfedildiğini görmek ister Hem de buna inanmak ister Türk Hava Kurumu'nun halktan toplanan paralarla uçaklar alıp askeriyeye hediye etmesinden duyulan memnuniyet büyüktür Bu güzel havayı ne kırk para uğruna, ne de yüz para uğruna bozmaya kimsenin hakkı olmasa gerekir'

Evet evet Bu benim yakından tanık olduğum bir konuşma, bir olaydır Türk Hava Kurumu'nun kırk parası uğruna harcanan emek ve zamanı belgeleyen kutsal bir olay Şayet ülke ve bazı müesseler bugüne kadar sarsılmadan, alın aklığı ile gelebilmişlerse hep bu 'kırk para'nın hesabı sorulduğu, milletin parası üzerine titrendiği için gelinebilmiştir kanısındayım Onlar bir başka devlet adamlarıydı"(30)

Hizmetinden Dolayı Verilmek İstenen Bir Milyon Lira

Anlatan Falih Rıfkı Atay:

"Milletvekilliğimin ilk yılında, bir öğle üstü, Yakup Kadri ile beraber Meclis'e gelmiştik Birkaç milletvekili bize bir kanun teklifi imzalatmak istediler Okuduk Teklif aşağı yukarı şu idi:

'Hidematı vataniyesine mükafaten (vatan için yaptığı hizmetlere karşılık) Gazi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine bir milyon lira ihda (hediye) edilmiştir'

İmzalayanlardan bazıları belki de pek iyi niyetliydiler Muzaffer komutanlarını para ile mükafatlandırmak İngilizlerin de adeti değil miydi? Sonra Mustafa Kemal, devrimler yapacak ve devrimler düzenini memlekette kökleştirmek ve korumak için büyük bir partiyi teşkilatlandıracaktı Bunun için para lazımdı

Beynimizden vurulmuşa döndük Sanki zafer ve onun bütün şanları ve şerefleri satılığa çıkarılmıştı Gazi Mustafa Kemal'i devrim tarihinin ilk günlerinde süikastların en alçakcası ile öldürmek demekti

Gazi'nin haberi olup olmadığını düşünmeden Reislik odasında kendisini bulduk Hamdullah Suphi heyecanlı sözleri ile hepimizin ıstıraplarını anlatmaya çalıştı Gazi:

- Hiç haberim yok Küstahlık etmişler, teklifi bana buldurunuz, dedi Getirtti ve yırttı

Derin bir gönül rahatı duyduk"(31