"Nöropeptidler"

"Nöropeptidler"

(Beynin Sakinleştirici Molekülleri)

Eskiden beyin, çalışma biçimi bakımından bilgisayara benzetiliyordu Nöronlar uyarılmayınca bilgi akımı olmuyor, ateşlendiklerindeyse tek bir mesajcı molekül salgılayarak diğer hücreyi uyarıyorlar Buna bağlı olarak beynin çalışma prensibinin bilgisayarlardaki "0" ya da "1" sistemi gibi olduğu düşünülüyordu Uzun yıllardır, beyinde hücreler arasındaki iletişimi sağlayan moleküllerin yalnızca nörotransmiter ler olduğu sanılıyordu

Son yıllarda işlerin bu kadar basit olmadığı, nöronlarda elektrik uyarısının ve beyin kontrolü- nün yalnızca nörotransmiterler yoluyla oluşmadığı anlaşıldı Son 30 yıl içerisinde yapılan beyin araştırmaları, başka iletişim moleküllerinin de varlığını ortaya çıkardı En önemli gelişmelerden biri, "nöropeptid"denen moleküllerin keşfi

Araştırmacılar ilk olarak beyin hücrelerinin yüzeyinde morfin benzeri moleküllerin bağlandığı bölgeler buldular Bunlara "opiat" almaçları deniliyor Morfin gibi kuvvetli ağrı kesiciler, bu opiat almaçlara yapışarak etkilerini gösteriyor Daha sonra yapılan araştırmalar beynin içerisinde morfin benzeri maddelerin salgılandığını gösterdi Uzun aminoasit zincirlerinden oluşan bu büyük protein moleküllerine "nöropeptid"adı verildi İlk keşfedilen nöropeptid, "kafanın içinde" anlamına gelen "enkefalin"

Enkefalinlerden kısa bir süre sonra bulunan "endorfin" de morfin benzeri bir madde Nöropeptidler arasında en kuvvetli etkiye sahip olanıysa "dinorfin"

Bütün bu nöropeptidlerin farklı alt gruplarına bağlı olarak, çok sayıda enkefalin ya da dinorfin çeşidi var Yapısındaki aminoasitlerin diziliş farklılığına göre her molekül, farklı bir işleve sahip Örneğin bir endorfin çeşidi ağrıyı keserken, diğeri stresi azaltıyor; bir diğeriyse belleği güçlendiriyor Halen yirmiden fazla nöropeptid çeşidi keşfedilmiş olmasına karşın, bunların sayılarının yüzlerce olduğu düşünülüyor Bu nöropeptidlerin salgılanmasının da birçok enzimin kontrolünde olduğu düşünülecek olursa, beyinsel işlevlerin yalnızca nöronların elektrik uyarıları gönderip göndermemelerine dayanmadığı anlaşılıyor

Nöropeptidlerler, beynin ağrı kesici, sakinleştirici ve zevk verici molekülleri Herhangi bir olayın hoşumuza gitmesi ya da yiyecek, içecek gibi maddelerin bize zevk vermesi, bu morfin benzeri moleküllerin salgılanması sayesinde oluyor Güzel bir resim gördüğümüzde, hoş bir melodi dinlediğimizde ya da lezzetli bir yemek yediğimizde endorfin, enkefalin ya da dinorfin gibi moleküller, nöronlardaki özel almaçlara yapışarak zevk almamızı sağlıyorlar Beyin, bir süre sonra belirli aralıklarta salgılanan bu moleküllerin yarattığı zevk duygusuna alışıyor Bundan sonra vücut, nöropeptid salgılanmasına yol açan maddeyi tüketerek ya da olayı tekrarlayarak bunların beyindeki düzeyini artırmaya çalışıyor Örneğin, lezzetli bir çikolata ya da hamburgerin damakta bıraktığı lezzet, aslında beyindeki belirli nöropeptidlerin düzeylerinin artmasına bağlı Salgılanan nöropeptidlerin verdiği haz duygusunu tekrar yaşamak için, kişide yine aynı gıdayı tüketme isteği oluyor

Burada aklıma gelen soru şu: Beyin hoş bir melodi dinlediğimizde belli moleküller salgılayarak haz duymamızı sağlıyorsa, kişinin sevdiği melodi türünün kültürel farklılığını nasıl ayırabiliyor

Harran'ın uzun havası ile bir opera aryasının beyindeki etkileri kişiden kişiye değiştiğine göre salgılar hangi süreçler sonucu etkilerini gösteriyor?