12 Levha Kanunları

12 Levha Kanunları
Vikipedi, özgür ansiklopedi

12 Levha Kanunlar (MÖ 367, Leges Duodecim Tabularum), günümüz Avrupa Hukukunun temelini oluşturan Roma’da, ilk yazılı kanunlar olan 12 Levha Kanunları, Roma toplumundaki Patrici (soylular) ve Pleb (halk) arasındaki sınıf mücadelesi sonucu hazırlanmıştır
Roma İmparatorluğu' nda yazılı kanunlar olmadığı dönemde, örf ve adete göre hareket edilirdi Bu örf ve adetleri de ancak Patrici' ler bilirdi Bunun için Patrici' ler, örf ve adetlerin yazıya geçirilmesine, mümkün olduğu kadar uzun bir zaman karşı koymuşlardı
Pleb’ lerin baskısıyla MÖ 450’ de kanunları yazmak üzere 10 kişilik bir komisyon ('decemviri legibus scribundis') kuruldu Solon Yasaları' ndan da yararlanılarak 2 yılda hazırlandı 12 madeni veya tahta levha üzerine yazılarak ve meclisin onaylamasından sonra, herkesin görebilmesi için Roma' nın en büyük meydanına (Forum Romanum) asıldı MÖ307' de Galler' in Roma'yı yağmalamalarında imha edilene kadar orada asılı kaldı
Bu levhalarda aile hukuku, veraset hakkı, dava hakkı, borç ve ceza kanunu na dair hükümler vardı Bunlar Roma Hukuku' nun hiç değişmeyen esaslarını teşkil ettiler Bu kanunlar dizisi ile iki toplum arasında daha önce hiç olmayan adalet ve dürüstlük mekanizması kurulmuş ve güçler Patrici’ li ve Pleb’ li büyük toprak sahipleri tarafından paylaşılmıştır Böylece, her iki halk grubu da seçme seçilme hakkı edinmiş, toplumdaki sınıf farklılıkları için ekonomik durum belirleyici olmuştur
Bazı suçlar ilâhların mukaddes haklarına tecavüz şeklinde anlaşılmış, suçlu cemiyet dışı ve her türlü haklardan mahrum bırakılmıştır (herkes tarafından öldürülebilir) Şahıslara yönelik suçlarda şahsî intikam usûlü kullanılabilir Diyeti kabul etmeyen suçlu, zarar görene teslim edilir; o da göze göz, dişe diş şeklinde öcünü alır Aile reisinin (babanın) riyaseti altındakilere karşı hayat ve ölüm hâkimiyeti vardır
Tarihçi ve hukukçuların naklettiği kısımlardan anlaşıldığına göre 12 Levha Kanunları' nda iki gaye güdülmektedir:

• Siyasi gayesi: Asillerle halk arasında mümkün olduğu kadar eşitlik sağlamak ve vatandaşları, idarecilerin keyfi davranışlarına karşı korumak (Ancak kanunlar bunu tam mânasıyla gerçekleştirememiştir; o devirde asiller ile halk arasındaki evlenme yasağı devam etmişir)
• Hukuki gayesi: Eski teâmül hukukunu (örf ve adet hukunu) toplayıp tesbit etmektir

Bazı örnek hükümler

• Bir kimse, kendisine borçlu olan vatandaşı majistra (hâkim) önüne ***ürür, borçlu borcunu ödeyemezse muayyen şekillere riâyet ederek ona el koyar, evine ***ürür ve zincire vurur Muayyen zaman içinde yine ödeyemezse öldürebilir Veya köle olarak satar Alacaklı birden fazla ise borçlu, alacaklar nisbetinde parçalara ayrılır
  • Vatana ihanet, ana veya babayı öldürme, kundakçılık (suçlu kırbaçlanır, zincire vurulur, ateşle öldürülür)
  • Yalancı şahitlik (suçlu uçuruma atılarak öldürülür)
• Gece bir hırsızlık olursa ve hırsız suçu işlerken yakalanırsa, öldürülebilir Daha hafif durumlarda yaptığı zararın iki misli ödettirilir Günümüz Avrupa hukukunun temelini oluşturan bu kanunlar İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin de temeli sayılmaktadır