Krikor Zohrab

Krikor Zohrab, Osmanlı Meclisi Mebusanı'nda 3 dönem mebusluk yapmış, Ermeni Tehciri esnasında Ermeni Tehciri, Türkiye Cumhuriyeti resmi tarih tezine göre I Dünya Savaşı sırasinda Ermenilerin savaş sahasında kalmaları ve bazı zararlı eylemleri yüzünden, İttihat ve Terakki yönetimi tarafından yerleştirilmek üzere Suriye'ye gönderilmeleridir Türkiye ve onun doğal müttefikleri olan KKTC gibi ülkeler dışında kalan dünyanın büyük kısmı Ermeni Tehciri iddiaları yerine resmi olarak Ermeni Soykırımı'nı tanımakta ve kabul etmektedir

Divanı Harb'e götürülürken cinayete kurban gitmiş Ermeni asıllı Ermeni, Ermenistan'da ve dünyanın çeşitli ülkelerinde yaşayan bir millete verilen genel addır

Osmanlı siyasetçisi, hukukçusu ve yazarıdır


Osmanlılar ile ilgili olarak aşağıdaki başlıkları kullanarak bilgi alabilirsiniz

26 Haziran 26 Haziran Gregorian Takvimine göre yılın 177 günüdür Sonraki sene için 188 (Artık yıllarda 189) gün var

1861'de

Beşiktaş'ta doğdu Ailesi bir rivayete göre

Eğin (Kemaliye ilçesi Erzincan'a bağlıdır Eski ismi Eğin'dir

Kemaliye) kökenli olup, bir başka rivayete göre de İran'ın Mazanderan bölgesindeki Asterabad ( Gorgan) şehrinden 18 yüzyılda Kacar Hanedanı'nın kurucusu Ağa Muhammed Han tarafından kovularak 1795'de İstanbul'a sığınmış bir aileye mensuptur İlkokula, 1867'de semtin Makruhyan Ermeni Okulu'nda başladı 1870 yılında babasının ölümü ve annesinin tekrar evlenmesiyle taşındıkları Ortaköy'de, Tarkmançats Ermeni Okulu'na devam etti Edebiyat öğretmeni şair-yazar Tovmas Terziyan'ı örnek alarak, şiirler ve kompozisyonlar yazmaya başladı

1873 yılında, mütevelli Mıgırdıç Simonoviç'in mali durumuyla birlikte Tarkmançats Okulu da sarsılıp kapanınca, müdürlüğünü yazar Dr Hovsep Şişmanyan'ın (Dzerents) yaptığı Katolik Lusaroviçyan Okulu'na geçti 1876 yılında Galatasaray Mekteb-i Sultani'sinin Mühendislik Enstitüsüne girdi İlk yazıları Lrakir'de [Gazete] 1878'de yayınlandı 1879 yılında Ingenieur des Ponts et Chaussées [inşaat mühendisi] diploması alarak mezun oldu 1880'de üvey babası avukat Avedis Yordamyan'ın bürosunda ona yardım etmeye başladı ve Galatasaray Sultanisi Hukuk Bölümü'ne kaydoldu 1881'de Darülfunun'un yeni açılan Mekteb-i Hukuk'una geçerek üç yıllık eğitimini 1883'de tamamladı Ünlü mizah yazarı Hagop Baronyan'ın başyazarlığında, Yergrakunt [Yerküre] edebiyat dergisini çıkardı Dergi, daha sonra yazar Yeğya Demircibaşyan'ın yönetiminde 1889 yılına kadar yayınlandı Sırpuhi Düsap'ın kadın eşitliğini ve özgürlüğünü savunan romanı Mayda'nın yayınlanması üzerine, Zohrab, Yergrakunt'ta bu eseri ve yazarını ağır bir şekilde eleştirdi Devrin saygın öğretmenlerinden Reteos Berberyan'ın aynı dergide Düsap'ı savunan yazısına da, sert bir karşılık vermekten çekinmedi Bu arada "Hukuk-u Ceza Müruru Kanunu" konulu ilk mesleki çalışması yayınlandı

1884 yılında Edirne'ye gidip vilayet nezdindeki özel kurul önünde verdiği sınavla "birinci sınıf avukat" diplomasını aldı Arpiar Arpiaryan'dan ve realizm akımından etkilendi; eğitici, halkı bilinçlendirici yazılar yazmaya yöneldi Yergrakunt'ta Anhedatsadz Serunt Mı [Yok Olan Kuşak] adlı romanı tefrika edildi

1885 yılında Klara Yazıcıyan'la evlendi Ayrı bir ev kurarak Kandilli'ye yerleştiler, dört çocukları oldu En son Ayazpaşa'da oturdular


Gülizar adlı bir Ermeni kızını kaçıran, köyleri talan eden Musa Bey aleyhinde, İstanbul'a gelerek dava açan Gülizar ve 50 Muşlu Ermeni'nin açtığı Gülizar Davasına Vıramşabuh Manuşyan ve Simon Tıngıryan'la birlikte 1889 yılında avukat tayin edildi A Arpiaryan'ın kurduğu Hayrenik [Vatan] gazetesinde yazmaya başladı 1892'de ise Hırant Asadur ve Dikran Gamsaragan'la birlikte Masis haftalık dergisini çıkardı; ertesi yıl dergi kapanınca uzun süre yayın dünyasından uzak kaldı Zareh Yusufyan'ın 1898'de tekrar yayına soktuğu Masis'in yayın kurulunda Sibil ve H Asadur ile birlikte yer alarak, ilerici, aydınlatıcı, dürüst, halktan yana bir yayın politikası izledi Birçok öykü kaleme aldı


Tarihi Dreyfus Davası için Fransızca bir savunma hazırlayıp, 1899'a Dreyfus'u savunan Yahudi Komitesi'ne gönderdi Komiteden bir teşekkür mektubu ve Dreyfus portreli altın bir madalya aldı Bir süre sonra, avukatlığı engellendiği, rejimle de barışık olmadığı için 1908'de Fransa'ya gitti Ardından, II Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte İstanbul'a döndü Avukatlığın yanı sıra Darülfunun'da Ceza Hukuku müderrisliği yaptı, Ceza Kanunu'nda değişiklik yapacak komitede yer aldı Bir sebeple Marcel Leart takma adını kullanarak, Osmanlı Devleti'ndeki Ermeni nüfusun miktarları hakkında (yukarıya doğru) tezler ileri süren bir çalışma hazırladı

1909 yılında Azadamard'da [Özgürlük Mücadelesi] yazmaya başladı Eçer Uğevori mı Orakren [Bir Yolcunun Güncesinden Sayfalar] başlığı altında Avrupa gezi notlarını tefrika etti Osmanlı Hürriyet ve Teavün-ü Milli Cemiyeti'ne üye oldu Prens Sabahattin'in Ahrar Fırkası paralelinde, liberal fikirleri ve etnik gruplar arasında eşitliği savundu Önce Ermeni cemaat meclisine üye seçildi, sonra üç kez seçim kazanarak yedi yıl üyeliğini sürdürdüğü Osmanlı Meclisi Mebusan'ında İstanbul mebusluğu yaptı Milletler arasında dost ve kardeşçe ilişkilerin ve toplumsal eşitliğin kökleşmesi anlayışına bağlılığıyla, bu yönde düzenlemeler yapılmasına çalıştı Doğu vilayetlerinde can ve mal güvenliğini sağlayacak reformların önemini savundu Güçlü bir donanma kurulması, gayrimüslimlerin de askere alınması, "gayrimeşru çocuk" kavramının terk edilmesi, kadınlar lehine yasal değişiklikler yapılması yönünde ve daha birçok konuda etkili Meclis konuşmalarıyla tanındı Genellikle İttihat ve Terakki ile aynı paralelde oy kullandı 1909 Adana olayları, Türk-Ermeni ilişkileri konularında dikkatle incelenmesi gereken konuşma, tutum ve raporları bulunmaktadır


İttihat ve Terakki hükümetinin "Ermeni Tehciri" politikası çerçevesinde, 21 Mayıs 1915 yılında Erzurum mebusu Vartkes Hovhannes Serengülyan'la birlikte tutuklanarak, Diyarbakır'da Divanı Harp önüne çıkarılmak üzere trene bindirilmiştir Önce Konya'ya, ardından Adana ve Halep'e gönderildi Halep'te, iki mebusun yakın arkadaşı olan vali Celal Bey tarafından bir otele yerleştirilmiş ve İstanbul'a dönebilmeleri için Celal Bey ve diğer bazı Türk dostlarınca Talat Paşa ve Cemal Paşa'lar nezdinde girişimler başlatılmıştır Ancak, bir kaynağa göre, İstanbul'a geri çağırılan vali Celal Bey olmuş, aynı gün iki Ermeni mebus Urfa'ya gönderilmiştir Urfa'da, bir kaynağa göre, hapiste tutulan mebuslar, aynı kaynağa göre, Osmanlı mebusu Mahmut Nedim'in evinde yemeğe davet edilmiş iken, polislerce yemek esnasında götürülmüşlerdir Birinde iki mebus, diğerinde Urfa piskoposu Ardavast Kalenderyan ve şehrin iki Ermeni ilerigeleni olmak üzere, iki araba halinde hareket edilmiş, Karaköprü (veya Şeytan Deresi) mevkiinde yolları çeteci Çerkes Ahmet ve yardakçıları Nazım ve Halil tarafından kesilmekle, iki mebus öldürülmüştür Ölümlerden sonra yeni Halep valisi Mustafa Abdülhalik ( Renda), Sevkiyat Müdürü Abdülahad Nuri Bey, Urfa mutasarrıfı ve Şevket Paşa gibi askeri yetkilileri aylarca meşgul eden resmi soruşturma ve dosya tekemmülü sürecinin ve çetebaşı Çerkes Ahmet'in Ahmet Refik Altınay'a verdiği 29 Aralık 1918 tarihli İkdam Gazetesi'nde yayınlanan bilgilerin oluşturduğu bu karışık cinayet anlatımları dışında bilinen, Zohrap'dan alınan en son haberin karısına yolladığı 15 Temmuz 1915 tarihli mektup olduğudur Zohrab'ın Urfa belediye doktoru Tahsin imzalı kalp krizinden ölüm ifadesi taşıyan sertifikası 20 Temmuz 1915 tarihini taşımaktadır (kalp rahatsızlığı bilinmekteydi ve eşi yeni doğum yapmıştı) Zohrab ve Serengülyan'ın ölümleri olayı 28 Kasım 1916'da Meclisi Mebusan'da da gündeme getirilmiştir


Krikor Zohrab'ın ölümünden kısa bir süre sonra, eşi Klara Yazıcıyan ve çocukları Dolores, Hermine, Leon ve Annen'in, Bulgaristan yoluyla Avrupa'ya gitmelerine izin verilmiş, çocuklarından Dolores Zohrab, dönemin ABD biracılık sektörünün öndegelen isimlerinden Henry Leibmann'la evlenmiştir Hayır işlerinde kendini göstermiş olup, Columbia Üniversitesi'nde Ermeni öğrencilere yönelik olarak ve özellikle Ortadoğu ve Asya dilleri ve kültürleri eğitimi için başlatmış olduğu kapsamlı bir burs programı ve 1987'de faaliyete geçmiş Krikor ve Klara Zohrab Enformasyon Merkezi (Krikor and Clara Zohrab Information Center, 630 Second Avenue, 34th Street, Manhattan, New York -şehir-) halen ailenin ismini yaşatmaktadır [http://wwwcolumbiaedu/cu/gsas/pages/deansoffice/main/awards/Benefactor-2004-05html] (Enformasyon Merkezi'nin dış bağlantıları (Doğu) ABD Ermeni Kilisesi tarafından yürütülmektedir [http://wwwarmenianchurchnet/diocese/organizations/zohrabhtml])

Kaynaklar Vikipedi