 |
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
 |
10-24-2012
|
#1 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine EtkisiTÜRKÇENİN DÜNYA DİLLERİNE ETKİSİ Prof  Dr Günay KARAAĞAÇÖğrenme ve öğretmeler sürecinin bir sonucu olan bu diller arası alışverişler, o dillerin konuşurlarının türlü düzlemlerdeki karşılıklı ilişkilerinden ortaya çıkar Dillerin dünya üzerinde kapladığı coğrafya ilebu coğrafyada yaşayanların ilişkiler süreci, yani tarih, bu konunun ana eksenleridir; çünkü her kişi ya da topluluk, kendisininkinden farklı coğrafyalarda yaşayan ve farklı bilgilendirme yollarından geçmiş başka kişi ya da topluluklardan yeni şeyler öğrenir ve öğrendiklerinin adını da kendi diline taşır Bilgilenme, bir toplumun kendi yapıp etmeleri kadar başka toplumlardan öğrendikleri veya öğrenebildiklerine de bağlıdır Günümüz insanınınbilgilerinin büyük kısmı, içinde yaşadığı toplumdan çok, başka toplumlara aittir Çağımız insanının birdenfazla yabancı dile gerek duyması da bu yüzdendir Eskidevirlerde göçler, savaşlar, ticaret kervanları ve din yayıcılarıyla taşınabilen bilgiler, bugün, çok kısa bir sürede dünyanın her yerine ulaşabilmektedir Küreselleşmeyi bu anlamda, tekniğin dünyayı küçültmesi anlamında anlamak gerekmektedir Eski devirlerdeyalnızca yöneticilerini eğiten halklar, tek tanrılı dinlerle birlikte eğitim-öğretim hizmetinin demokratikleşmesiyle, cami avlularındaki medreseler ile kilise avlularındaki manastırların bu demokratikleşmenin başlangıç noktalarını oluşturmasıyla hız kazanan bilgi birikimi, daha bu çağlarda ulusal sınırlara sığmaz olmuştu Dillerinyazı ve ses kayıt cihazlarıyla kolayca başka yer ve zamanlara taşınabilmesi, dünyayı, ‘çok gezenin çok bildiği bir dünya’ olmaktan çıkarıp, ‘çok okuyan veya çok dinleyenin çok bildiği bir dünya’ haline getirmesi, bilgi birikiminin ve ulaşılan yeni bilgilerin çok kısa bir sürede dünyayı kuşatabilmesi, küreselleşmenin anlamı olmuştur Topluluklar arasındaki tarih ve coğrafya farklılığına doğru orantılı olarak bağlı olan bu almalar, binlerce yıl önce başladığı kabul edilen, henüz tamamlanmamış ve hiç bir zaman da sona ermeyecek olan bir süreci, “dil ailelerinin oluşma süreci”ni temsil ederler Arkaplanında, yakın zamana kadar bir hanedanlar tarihi olan dünya tarihinin kavim bölünme ve birleşmelerinin yattığı bu toplumlar arası ilişkiler süreci, yerli yersiz, gönüllü gönülsüz, haklı haksız dil bölünme ve birleşmeleri yaratır; her dil, bir başka dilden şu veya bu ölçüde etkilenerek, tarih dediğimiz bu süreç, böylece sürüp gider Tarihçilerin en güvenilirkaynakları olarak dil verileri, bize, tarihin bir savaşlar tarihinden ibaret olmadığını, savaşların birkaç saatlik, birkaç günlük işler olduğunu, asıl tarihin, savaşlar da dahil, bir ilişkiler tarihi, bir öğrenmeler ve öğretmeler süreci olduğunu göstermektedir Türkçe, bugün yaşayan dillerin en yaşlılarından biridir ve bu tarih derinliği yanında mekanca da geniş bir coğrafyaya sahiptir Türkçenin konuşucuları, bugeniş tarih ve coğrafya diliminde birçok devlet kurmuşlar, komşuluklarında yer alan kavimlerden birçok bilgi öğrenmişler ve komşularına da birçok bilgi öğretmişlerdir Dolayısıyla, Türklerin komşularınaöğrettikleri ile komşularından öğrendikleri bilgilerin adları, Türkçe ile ona komşu olarak yaşayan başka diller arasında, oldukça zengin bir söz alış verişine yol açmıştır Öğrenme ve öğretmeler sürecinin bir sonucu olan bu diller arası alışverişler, Türkçe kadar komşusu ulusların dillerini de ilgilendiren bir konudur Türkçe ve komşu diller konusunda, bugüne kadar yüzün üzerinde kitap ve on binin üzerinde makalenin yazılması, Türkçenin tarihçe derinliği ve coğrafyaca genişliğinin bir sonucudur Sayıları böylesine kabarıkolan bu kitap ve makaleler içinde, türkologlara ait olanlar, pek sınırlı sayıdadır; çünkü dediğimiz gibi, bu konu, türkologlar kadar sinolog, hungarolog, islavist, arabist, vb araştırmacıları dailgilendirmektedir “İlk çağlardan beri, gerek Avrupa gerekse Asya’daki tarım kuşağında yaşayan ülkelerin tarih kayıtlarında geçen ve hep kuzeyden geldiği söylenen kavimler arasında değişik adlarla da olsa yer alan Türkler, tarihin bildiği kadarıyla, sadece bozkır kuşağının tek hakimi olmakla kalmamışlar, aynı zamanda, Çin, Kuzey Hindistan ve Ortadoğu’yu içine alan tarım kuşağını da yurt edinmişlerdi Bu sebeple de bugün, nüfusyoğunluğu Türkistan, Hazar çevresi ve Anadolu ekseninde olmak üzere yaklaşık 6-7 milyon kilometrekareyi kaplayan Türk dili, tarih içinde, Sibirya’dan Doğu Avrupa’ya, Orta Asya’dan Orta Akdeniz’e kadar yaklaşık 11 milyon kilometrekarelik bir coğrafyaya yayılmıştır” Bu yazımızda, Türklerin ve dolayısıyla Türkçenin bu geniş coğrafyasında yaşanmış ve yaşanmakta olan komşuluk ilişkilerine bağlı olarak, Çince, Farsça, Urduca, Arapça, Rusça, Ukranca, Ermenice, Macarca, Fince, Romence, Bulgarca, Sırp-Hırvatça, Çekçe, İtalyanca, Arnavutça, Yunanca, Lehçe, Fransızca, Almanca, İngilizce vs gibi dillerle Türkçeninilişkilerinden söz edeceğiz” Türkçe ile komşu diller arasındaki alış verişler, Türkler ile komşu uluslar arasındaki bilgi alışverişini gösterir Komşulardan birinin diğerindenöğrendiği her bilgi, genellikle, komşunun dilindeki adıyla tanındı Kısacası, Türkçe ile Türkçeye komşuolarak yaşamış ve yaşamakta olan diller arası ilişkilerin tespiti demek, bir ölçüde, Türklerle komşuları arasındaki ilişkilerin tespiti, Türklerin komşularına öğrettikleri ile komşularının Türklere öğrettiklerinin belirlenmesi demektir Şimdi Türkçenin komşularıyla ilişkilerini ve bu ilişkiler konusunda yapılan çalışmaları kısaca gözden geçirelim Bilindiği gibi özel adların her türü, tarihve coğrafyanın, yani ansiklopedilerin malı olan dil birimleridir ve anlam boşalmasına uğradıkları için dil ve düşünce dünyasının üyeleri olmaktan uzaktırlar Biz, burada, Türkçenin derin tarih ve geniş coğrafyasından miras kalan her türlü özel adı bir kıyıya bırakarak, Türkçe ile komşu diller arasında, birinden diğerine bilgi taşımış, gittiği dilin anlam örgüsünde kendisine yer bulmuş sözlük birimlerinden söz edeceğiz ve Türkçenin bu dillerle olan gramerilişkilerinden, bu konularda yapılmış çalışmalardan söz edeceğiz 1 Türkçe-Çince İlişkileriBugünden binlerce yıl öncelere uzanan Türk-Çin ilişkilerinin ilk devirleri tamamen karanlıktır Çinkaynaklarında “sien-pi, tu-yü hun, hiung-nu, ti, tik, tinglin, t'ie-le” gibi adlarla zikredilen kuzey kavimlerinin Türklüklerini tarihçiler tartışadursunlar, Türkçede, “Türk” adının ilk defa kullanıldığı Kök Türkler devrinden günümüze kadar süren Türk-Çin ilişkilerinin bile hayli derin olduğu bilinmektedir Ticaretten savaşa, aynı devletinvatandaşlığından dindaşlığa kadar her türlü komşuluk ilişkilerini yaşamış olan bu iki ulus, günümüz dünyasının en eski komşularıdır Çağlar boyu süren bukomşuluk, bu iç içelik, mutlaka, bu ulusların dillerine de yansımıştır Türkçe ve diğer Altay dilleri ile Çince üzerindeki çalışmalar, bugün için çok yetersizdir Henüz Altaydillerinin ve Çincenin tarihî sözlükleri hazırlanmamış ve bütün bu dillerdeki kelime kök ve aileleri tespit edilmemiştir Dolayısıyla, bugün, ancak Çinkaynaklarında geçen "Çin transkripsiyonlu Türkçe kelimeler"den bahsedebiliyoruz veya Türkçede ailesini yahut Altay dillerindeki paralellerini tespit edemediğimiz herhangi bir kelimeyi Çince (veya Farsça, Tohorca, Sanskritçe, Tibetçe, vs ) kabul etmekten dahaileri bir çalışma yapamıyoruz Çinliler, şu anki bilgilerimize göre, Türklerden çok daha önce yazıyı kullanmağa başlamışlardır Onlarınbilhassa Türkçenin yazıya geçirilmiş en eski örneklerinin bulunduğu 8 yüzyıldan daha önceki yazılıeserleri, Türkçeye ve diğer Altay dillerine ait değerli bir malzeme yığınını barındırırlar Şimdiyekadar değerlendirilemeyen bu malzeme, 8 yüzyıl öncesiTürk tarihi ve Türk dili tarihi açısından çok önemlidir; fakat bu malzeme yığınının değerlendirilmesi güçlüklerle doludur Bu güçlükler,1941'de, L Ligeti'nin “Çin Transkripsiyonlu BarbarGlosarları Meselesi” adlı yazısında ele alınmıştır Ligeti, bu yazısında, sinologların Altay dillerinin meseleleriyle ilgilenmediklerinden, Altay dillerini bilenlerin ve bu yolda araştırma yapanların da Çincenin bilmeceleri karşısında kılavuzsuz çırpındıklarından şikayet eder Bunlara ek olarak,Çincenin tarihinde (bilhassa kelime sonu seslerinde) hem ses hem imlâ bakımından büyük değişiklikler olduğunu vurgulayıp Türkçe-Çince ilişkisini araştırmada yardımlarına muhtaç olduğumuz Çin transkripsiyonlu metinlerin çözümü ile uğraşacakların Çin ve Altay dillerinin tarihlerini bilmeleri gerektiğini belirtir Ligeti, adı geçen yazısında, Türkçedeki Çince veya Çincedeki Türkçe unsurlar yerine, ancak "Çin Transkripsiyonlu Türkçe kelimeler" üzerinde durmuştur Bu konuyla Ligeti'den önce birkaç bilgin daha uğraşmış; fakat Altay dillerini de bilen ve bu yolda en çok çalışan o olmuştur Tekrar edelim: Buçalışmalarda söz konusu edilen şey, bu dillerin birbirlerinden aldıkları unsurlardan çok, Çin yazısıyla yazılmış Türkçe kelime ve metinler olmuştur Ne yazık ki bu konuda da fazla bir yol alınmış değildir Bu çalışmalar, daha, Çin transkripsiyonluTürkçe kelimelerin aslî şekillerinin tespitini sağlayacak seviyeye ulaşmamıştır Nitekim Çincenin veTürkçenin tarihî gelişmelerini çok iyi bilen ve Karlgren'in sözlüğünü kullanan bazı türkologlar tarafından bu konuda yapılan yanlışları düzeltmeğe çalışan Ligeti bile Hunların meşhur hükümdarının adını Bagator yerine hep Çin transkripsiyonuna bağlı kalarak Mao-tun şeklinde kaydetmiştir Aslında,Ligeti'den önce başlayan bu yanlış değerlendirme, "bagator < Moğ baga 'küçük,~Tü baga 'genç' Moğ ~ufak ; az' + Tü tor 'kale; kale beyi' kur-a 'kale, şehir'" adı yerine Mao-tun şeklinde aslî olmayan bir şahıs adının literatüre girmesine, bizde de Mete gibi bir hayalet sözün doğmasına yol ~açmıştır Yapısı son derece açık olan ve tor or (~çor-a, > kurgan~Mac úr “bey”) gibi dal kökleri bulunan bu kelimeyi G Clauson'unalıntı kelime olarak değerlendirmesini ise anlamak mümkün değildir 1 1 Türkçedeki Çince Unsurlar: Türkçedeki Çince unsurlar üzerinde henüz monografik bir çalışma yapılmamıştır Bu yolda şimdiye kadaryapılan tek şey, Çin yazısıyla yazılı Türkçe kelime ve cümleler, şahıs ve yer adları, kısacası Çin harfleriyle transkripsiyonlanmış Türkçe ile ilgilenmek olmuştur Türkçeye geçmiş, herhangi bir bölgede,herhangi bir devirde Türkçenin malı olmuş, Türk düşüncesinin yapı taşlarından biri haline gelmiş Çince unsurlar, bilimin ölçüleri içinde araştırılmamıştır Bu konuda elimizde bulunan, ancak, çeşitli sözlük yazarlarının Türkçedeki varlığını açıklayamadıkları bazı kelimeleri özel bir çaba harcamaksızın Çinceye yakıştırmalarından ibarettir Meselâ, M Räsänen,sözlüğünde 147 kelimeyi Çince kaynaklı göstermiştir; fakat ne bu sözlükte Çince asıllı gösterilen kelimelerin hepsinin Çince oldukları, ne de bu 147 sayısı kesindir Ahmet Caferoğlu’nun Eski UygurSözlüğü’nde ise Çince kaynaklı gösterilen 70 söz vardır Çinlilerin, Türklerin en az iki bin yıllıkkomşuları olduklarını düşünürsek, bu sayının daha da arttırılma imkanı kendiliğinden doğar Hatta sözalmanın ötesinde, söz dizimi düzleminde gerçekleşmiş etkileşmelerden bile şüphelenmemiz gerekmektedir Türkçe ile Farsça, Rusça, Bulgarca ve bütün Balkan dilleri arasındaki ilişkiye benzer veya ondan da güçlü ve köklü bir ilişki gerçekleşmiş olmalıdır Bilindiğigibi, Türkçeyi gözardı ederek, bu dillerin ne sözlükleri ne de gramerleri yazılabilir Çince içinde durum pek farklı olmasa gerektir; nitekim Çince, bugün çok heceli dillere oldukça yaklaşmıştır Yeni devirlerin Çincesinden Türkçeye geçmiş unsurları işleyen bir çalışma, 1970 yılında, Moskova'da yayımlandı Tabiî ki diller arasındaki alıntılarıntespiti, yazının yaygınlık kazandığı yeni devirler söz konusu olduğunda, eski devirlerle kıyaslanamayacak kadar kolaydır Nitekim daha ilk çalışma olmasınarağmen, bugünkü Uygur Türklerinin dilinde 1873 Çince kelime ve şekil tespit edilmiştir Bu çalışma,dediğimiz gibi Moskova'da, 1970 yılında Rahimoviç tarafından “Çağdaş Uygur Dilinin Çince Unsurları” adıyla yayımlandı |
|
 |
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#2 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi1 2 Çincedeki Türkçe Unsurlar:‘Çincedeki Türkçe unsurlar’ sözü bile, zor söylenebilecek bir sözdür Böyle bir şeyden söz etmekbile, açıklayamadıkları her sözü Çinceden alınmış bir söz gibi sunmağa çalışan ve Çince bilmedikleri halde, bu işten büyük bir zevk alan meslektaşlarımızı çileden çıkaracaktır Bu meslektaşlarımızın Çince kaynaklıilan ettikleri sözleri, “Çağdaş Çincenin Sözlüğü” ile Liu Zhengyan, Gao Mingkai, Mai Yongqian, Shi Youwei gibi Çinli dilciler tarafından hazırlanan ve varyantlarıyla birlikte, çeşitli dillerden Çinceye giren 10,000 kelimelik "Çincedeki Alıntılar Sözlüğü" adlı eserlerin Türkçe kaynaklı göstermeleri, oldukça düşündürücüdür Bunun, tabii ki bazı sebepleri vardırBu sebeplerin en önemlisi, elimizdeki yazılı en eski Türkçe belge ile Çinçenin ilk yazıya geçirildiği devir arasında bin yıllık bir sürenin bulunuşudur Bir başkasebep, yazının dilden daha elle tutulur bir yapı olarak dilin yerini almasıdır Eski dilleri bugün için ancak yazı ile izleyebiliyor olsak da, etimoloji çalışmaları yapanların elinde, köklerin dal biçimleri, eski bilgi-yeni bilgi ilişkisine dayalı anlam örgüsü, vb başka belgeler devardır Bu belgeler, en az yazılı belgeler kadargüvenilir kaynaklardır Burada iki konu bilhassa çokönemlidir Birinci konu, dillerin ses yapıları vebugünkü türetme mekanizmalarını geliştirmeden önceki yeni bilgileri adlandırma yoludur Diller, kendilerinisınıflandırmada bir ölçek olarak kullandığımız bugünkü türetme mekanizmalarını geliştirmeden önce, yeni bilgileri, değişik ses farlılıklarıyla oluşmuş dal köklerle adlandırmışlardır ve bu kök dallanması, dillerin yazı ile buluşmasından çok önce gerçekleşmiştir İkinci konu ise, dillerin anlamyapılarıdır Burada mutlaka önceki ve sonraki bilgiilişkisi aranmalıdır İnsan zihninde bir önceki bilgiile ilişkilendirilmemiş hiçbir yeni bilgi olamaz; her yeni bilgi, önceki bilgilerimizden birinin komşusudur Bir dilin belli bir zaman ve mekan diliminde kurulan bu ilişki, bir başka yer ve zaman diliminde kurulmamış veya unutulmuş olabileceği için, tarihi boyunca dillerdeki ses ve anlam değişmelerini incelemeyi ana görevi edinmiş olan dilcilik, eş zamanlı ve eş mekanlı çalışmalara gerek duymaktadır Bilindiği gibi dillerbiçim ve anlam yapılarından oluşmaktadır ve her iki yapı da değişkendir Bireysel olan ses yapıları, anlamyapılarına göre çok hızlı bir değişkenlik içindedir Gerek dal köklerin yaşama alanı bulabilmeleri, gerek bütün dillerde ortak olan düzensiz ses değiştirme yollarıyla ortaya çıkan biçimler ve gerekse türetme mekanizmalarının çalıştırılmasıyla, yani düzenli ses değiştirme yollarıyla elde edilen yeni biçimler, anlam dallanmalarının bir sonucudur Bütünüyle sosyal olandillerin anlam yapıları, yani önceki ve sonraki bilgilerden oluşan anlam örgüleri veya ‘dil içi dünya görüşleri’, etimoloji çalışmalarının en sağlam belgeleridir ve etimoloji çalışmalarının ana amacı da, dillerde ortak olan düzenli ve düzensiz türetmeleri izlemek değil, dillerdeki eski-yeni bilgi ilişkilerini araştırmak, bu ilişkilere dayanarak o dilleri konuşanların bilgilenme yollarını birleştirebilmek, zihin haritasını çizebilmektir Yukarıda, ses değişmelerinin ve ses olaylarının, genellikle, bütün dillerde ortak olduğunu, anlam değişmelerinde, birinci-ikinci anlam, yani önceki ve sonraki bilgi ilişkilerinde büyük farklılıkların yaşandığını söylemiştik Bu farklılıklara rağmen,çeşitli dillerdeki birinci anlam-ikinci anlam, yani önceki ve sonraki bilgi ilişkisinin zaman zaman çakıştığını hayretle görürüz Bu durum, dillerinortaya çıkışları konusunda veya bilhassa onların yazının birleştirici ve tutucu işlevinden yararlanamadıkları sözlü devirlerinde olup bitenleri, bu yazı öncesi devir insanlarının dil ve düşünce dünyasını yakalamakta, etimoloji çalışmalarına büyük ip uçları sunar Böyle yapmazsak, dil ile yazının buluşmasının insan dilinin oluşum süreci içinde oldukça yeni bir olay olduğu ve diller yazı ile buluştuklarında, kök dal biçimlerinin çoktan oluşup komşu bilgileri adlandırmada kullanıldıklarını göremezsek, yubu-n- ~ çim- ~ çubuk ~ çub ~ suvar-, vb sözlere rağmen ‘su (~çimgen <sub)sözü Çincedir’ diye veya Türkçe konuşan insanların, yazı yazma bilgisini “yontmak, kazmak, kazımak” bilgisine dayanarak adlandırdıklarını gözardı edersek, yani Türkçe konuşanların eski bilgi-yeni bilgi yar-~ilişkisini görmezlikten gelirsek, yaz- ~ yır ~ kaz- ~ çız- ~ ~yır(t)- yara, vb ilişkisini ihmal edersek, biti- ilişkisini görmezsek, ‘biti-~bıç-/biç- fiili Çince piet’ten gelir’ diye yüz yıldır süren ve bestesiyle güftesi birbirini tutmayan şarkıları söyler dururuz Orkon âbidelerindeki gelişmiş alfabeye, sistemli ve pek ekonomik imlâya bakarak, Türkçenin çok eski bir yazı geleneğine sahip olduğunu, 8 yüzyıldan en az binyıl önceden beri yazılmakta olduğunu düşünebilir veya Aurel Stein'in ifadesiyle 'kumlara gömülü şehirler'de eski Türk kültürünü araştırmak için bir türlü başlatılmayan kazılara ümit bağlayabiliriz; fakat eldeki dil malzemesini dikkatlice değerlendirerek bu yorumların veya yeni yapılacak keşiflerin sonuçlarını beklemeden de bazı hükümlere ulaşabiliriz: Biz, Orkon'da, bir kavim diliyle, yani bir 'kök dil' bir 'kök Türkçe' ile değil, şiveler ve akraba diller arası iç alıntılar ile beslenmiş, az da olsa, yabancı komşularından aldıklarıyla zenginleşmiş bir imparatorluk diliyle, bir kültür diliyle karşılaşırız Kök Türk İmparatorluğunun dilinin bir imparatorluk dili olarak Osmanlıcadan veya İngilizceden farkı, birliğe iştirak eden kavimlerin, aynı dilin, yani Eski Türkçenin değişik şivelerini konuşanlardan veya bu dilin akrabası olan dilleri konuşanlardan oluşmasıdır Kısacası, Çincedeki Türkçe unsurlar sözü, kolayca söylenebilen bir söz değildir Yukarıda da söylendiğigibi Çincede Türkçe unsurların bulunabileceği bir çok araştırmacı tarafından düşünülmemiştir Bir taraftanda yakın zamana kadar, hem Çinceyi hem Türkçeyi bilen Çince veya Türkçe bilginlerinin yetişmemiş olması, bu konudaki araştırmaların Paul Peliot ve öğrencisi Lajos Ligeti’nin ulaştıkları noktada kalmasına yol açmıştır Son yıllarda yayımlanan Çağdaş Çincenin Sözlüğünün ve Çincedeki Yabancı Sözler Sözlüğünün taranması bile, oldukça ilgi çekici sonuçlar doğurmuştur Bir UygurTürkü olan Alimcan İnayet, sağlam bir Çince ve Türkçe bilgisine sahip olmanın verdiği ehliyetle, bu sözlükleri taradığında ilgi çekici sonuçlara ulaşmış ve Çincede 307 Türkçe söz olduğunu tespit etmiştir 2 Türkçe-Farsça İlişkileriAsya ve Avrasya'nın bilinen en eski kavimleri olan ve İranî olup olmadıkları halâ tartışılan Kimmerler (M Ö12 -8 yy) ve İskitler (MÖ 8-3 yy) istisnatutulursa, bildiğimiz ilk Türk-İranî kavim ilişkisi, Hunlar ile Alanlar arasında M S 370'lerde olmuşturBu tarihlerde doğu-batı yönündeki bir Hun akını, Orta Asya steplerindeki İranî kavimlerin hakimiyetine günümüze kadar son verdi Daha sonra tarih sahnesineçıkan ne Partuşlar, ne Soğdlar, ne de Sâsânîler, Asya steplerinde söz sahibi olabildiler Çinlilerden sonra en eski komşuluğumuz İranlılarla olmuştur Sâsânîlerden yirminci yüzyılın ikinciçeyreğine kadar İran'ın dâimâ bir Türk devleti tarafından yönetildiğini ve bugünkü devletin sınırları içinde yaşayan halkın yarıdan çoğunun Türk olduğunu düşünürsek, bu ilişkinin sadece çok uzun değil, aynı zamanda çok derin bir ilişki olduğunu anlarız Heleson bin yılda Türklük dünyasının ortasında kalan İranlılar ile Türkler, bu uzun komşuluk ilişkisi sırasında birbirlerinden pek çok şey öğrenmişlerdir Ankara’da, 1995 yılında yapılan bir yayın, bu ortaklaşalığın bugün bile sürdüğünü göstermektedir ADilberipur’un “Türkçe-Farsça Ortak Kelimeler Sözlüğü”, bize, bugünkü Fars ve Türk dilleri sözlüklerinin 7 000sözünün ortak olduğunu göstermektedir |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#3 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi2 1 Türkçedeki Farsça Unsurlar:Sâsânîlerin sonuna kadar sürdüğü kabul edilen Eski ve Orta Farsça ile Sanskritçe, Tohorca, Soğdca gibi diğer Hint-Avrupa dillerinden Türkçeye geçen unsurlar konusu, hemen hemen, Türkçe-Çince ilişkileri kadar zor ve çetin bir konudur Türkçe ve Altayca çalışmalarının yetersizliği yüzünden, bugün, bu dillerde ailesi ilk anda göze çarpmayan kelimeleri, bu Hint-Avrupa dillerinden birine mal etmek moda haline gelmiştir Bu moda,tabii olarak, zaman zaman tenkitlere uğramaktadır Hattâ bu modaya çok uyanlardan bile zaman zaman bu tür tenkitler yükselmektedir Farsçadan Türkçeye geçmiş unsurlar konusunda bugüne kadar epeyce çalışma yapılmıştır Türk ve Farstoplumları arasında sanıldığından daha kuvvetli bir iç içelik, dolayısıyla da bu diller arasında daha geniş çaplı bir alış-veriş söz konusu olmalıdır Bu konudasözlük yazarlarının çok kısa sürede koydukları teşhisleri, sözlüklerinin madde başlarında işaretlemeleri dışında, komşu dillerdeki Türkçe alıntılar üzerine yapılan çalışmalarda, Türkçe aracılığıyla bu dillere geçmiş Farsça sözler gösterilmiş, yani Türkçeden alınan bu sözlerin ilk kaynaklarının Farsça olduğu işaretlenmiştir Türkçedeki Farsça unsurları başlı başına bir konu olarak ele alan incelemeleri ise, geçtiğimiz günlerde kaybettiğimiz türkolog Andreas Tietze başlatmıştır Bu çalışmada, Farsçadan Türkçeye geçmiş 136 söz incelenmiştir Bu konudaki son çalışmaları StanislawStachowski yapmış, 1972-1979 yıllarında yedi bölüm halinde yayımladığı çalışmalarını, daha sonra kitaba dönüştürmüştür Bu çalışmada Farsçadan Türkçeyegeçmiş 686 söz incelenmiştir |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#4 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi2 2 Farsçadaki Türkçe Unsurlar:M Fuad Köprülü, 1938'deki Şarkiyatçılar kongresinesunduğu bildiride bu konunun önemini vurgulamış ve 280 sözü liste halinde örnek olarak vermiştir Bundançeyrek yüz yıl sonra da bu konu geniş ve ayrıntılı bir şekilde Gerhard Doerfer tarafından incelenmiş ve "Yeni Farsçada Türkçe ve Moğolca Unsurlar" adıyla yayımlanmıştır Bu eserde Türkçeden Farsçaya geçtiğimüzakere edilen 2545 Türkçe ve Moğolca söz yer almaktadır Bu kabarık sayıya bakarak Farsçadaki Türkçe unsurların belirlenmesinin sona erdiği düşünülmemelidir BugünFarsçada kullanılan ve Türkçe oldukları açık olan pek çok söz, bu eserde yer almamaktadır G Doerfer'inemek mahsulü bu eseri hakkında iki hususu belirtmek gerekir Birincisi, araştırmacının Türkçe olduklarıson derece açık olan bazı kelimeleri tereddütle karşılamış olması, hattâ bu kelimeleri başka dillere ait göstermesidir Meselâ o, birçok tarih yazarınınTürkçeliğini kabul etmedikleri, al ~ yal değişmesinin henüz inandırıcı şekilde açıklanmadığı ve kelimenin bilhassa İran’la sınırı olan Türk illerinde yaşadığı gibi hafif gerekçelerle Farsçada da kullanılmakta olan alev kelimesinin Türkçe olmadığını ileri sürer Aslında, Fars alav <Tü alev 'alev' kelimesi, sadeceTürkçenin bir kelimesi değil, diğer Altay dillerinde, hattâ Ural dillerinde de ortak olan bir kelime alış-~ailesinin üyesidir: Tü alap 'alev' ~ yalap 'alev' ~'tutuşmak; alışmak' ~ yalın 'alev' ~yalabı- 'alevlenmek' yalaz 'yalaz,~yal- 'yalınmak, alevlenmek' yıldırım~ yıldız 'yıldız' ~alev' yaldrı-/ yaldra- 'ışımak,~'yıldırım' ışık 'ışık'~ yaşu- 'ışımak' ~parlamak' ~ yaşna- 'parlamak, şimşek çakmak' ~ ~yaşın 'ışık, parıltı, yıldırım' (EDPT, VEWT) çaş(ı)->çeş(i)- > çeşmek 'şimşek' (DS) > çemşek > şemşek 'şimşek' (DS) > ~şimşek 'şimşek' , vb ulabur~Moğ ulal- 'kızarmak, kırmızı olmak' ulabtur “kırmızımsı, pembe”~'kırmızılık' ulagan/ulaan~ ulabalza- 'kızarmak' ~ ulayma 'kızgın, kızıl'~'kırmızı, kızıl' gilab~ gilay- ‘ışıldamak, parlamak’ ~ gilalza- “ışıldamak”~“ışıklı, alevli” gilas~ gilbay- ‘ışımak, ışıldamak’ ~ gilaski- ‘ışıldamak”~‘ışıklı; ışıkla’ ayungga “şimşek, yıldırım, nayzagay, çakın,~ Kor pul/bul 'ateş'~çakılgan” vb (Lessing) Jap foshi/hoshi~ pyel 'yıldız' ~'yıldız' // Mac vil- kökünden: villámlik 'ışıldamak'villamós~ villán 'parıltı' ~ villámlás 'yıldırım',~'elektrikli, tramvay' ~ világ 'dünya' ~villány 'elektrik' ~ Fin valo 'ışık' ~csillág 'yıldız' valoisuus~valoisa 'ışıklı, aydın' ~ valaistus 'parlatma' ~'aydınlık' valaiseva 'parlatıcı, ışık' G Doerfer'in adı geçen eseri hakkında belirtilmesigereken ikinci husus, bugün Farsçada kullanılan pek çok Türkçe kelimenin eserde yer almamasıdır Öylegörünüyor ki bu yolda bilhassa konuşma dilini kaynak alarak yapılacak daha ileri çalışmalar, Farsçadaki Türkçe unsurların sayısını daha da arttıracaktır Meselâ G Doerfer'in eserinde yer almayan ve Redhousedışında bütün sözlüklerde Farsça olarak işaretlenen atiş 'ateş' kelimesi Türkçeden alınmıştır: Tü ot> odota- 'ısınmak, odun yakmak' (EDPT,~'ateş' otaş/öteş~VEWT) > ataş ‘ateş' (kelime Farsçaya muhtemelen bu şekliyle geçmiş ve Farsçada atiş telâffuzunu alarak daha sonra bu Farsça telâffuzu otlan-~ile tekrar Türkçeye alınmıştır) otlug 'ateşli,~'ateşlenmek, öfkelenmek' ~ oçak ‘ocak’ ~öfkeli', otung 'odun' kotar-~ uçkun ‘kıvılcım” ~otag ‘otağ’ “pişirmek” Moğ odu(n) 'yıldız'~(EDPT) ~ oçı(n) 'kıvılcım' ~ modun ‘ağaç’ koço/hoço ‘şehir’ (Lessing) ~Bu konudaki çalışmalar sürdürülmektedir Al-Sayyid‘Addi Shir, “Arap Dillerindeki Farsça Alıntılar Sözlüğü” adlı araştırmasını 1980 yılında yayımlar Busözlüğün üçte birini Türkçe sözler oluşturur Araştırmacı, bu sözlerin Türkçe olduklarını belirtmiş ve bunların Arapçaya Farsça yoluyla geçtiğini ileri sürmüştür Yine son yıllarda da, A Ershadi Fard, “Fars Dil veEdebiyatında Türkçe Alıntılar Sözlüğü” adlı çalışmasını yayımlamıştır 3 Türkçe-Urduca İlişkileriBir Ural-Altay dili olan Türk dili ile Hint-Avrupa dil ailesinin Hindî dilleri arasındaki ilişkiler çok eski dönemlere kadar uzanır Hindistan, Türklerinbenimsediği dinlerden biri olarak, budacılığın merkezi olması yanında, çeşitli Türk boylarının da göç yeri olmuştur Hint kavimleri, tarihin her döneminde, birveya birkaç Türk kavmiyle komşuluk yaşamıştır Sonolarak da, islam dindaşlığının Gazneli Mahmud ile komşuluk ilişkisine ve nihayet Kutbettin Aybek’in 1192’de Delhi Sultanlığı’nı kurmasıyla da yöneten-yönetilen ilişkisine dönüşmesi, 665 yıl süren bir birliktelik yaratmış ve bu ilişkiler, İngilizlerin 1857’de Hindistan’ı işgaliyle sona ermiştir |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#5 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi1 Türkçedeki Urduca UnsurlarBöyle bir çalışmaya rastlayamadık Türkçede Urducaunsurların bulunabileceği düşünülmediği gibi, Türkçeye Hint dillerinden girmiş her sözü Farsça kaynaklı göstermek gibi bir yanlışlık da sürekli tekrarlanmaktadır Eski devirler söz konusu olduğunda, Budacılığı benimseyen eski Uygurların dilindeki Sanskritçe sözler üzerinde epeyce durulmuştur Eski Uygur metinlerininher yayınında, hatta ilk Türkçe islami metinlerin ve Kuran çevirilerinin yayınında Sanskritçe sözler gündeme gelmiştir Aracı dil sözlükleriyle de olsa,Eski Uygurcadaki Sanskritçe sözler çözülmeğe çalışılmıştır Bu sözlerin büyük kısmı, Budacılıkterimleri oldukları için, Uygurların yeni bir din olarak müslümanlığı benimsemeleriyle canlılıklarını yitirmişler ve tarihsel sölükteki yerlerini almışlardır Tabii ki budacılık dininde kalanMoğolların sözlüğünde önemli bir yer işgal ederler 3 2 Urducadaki Türkçe UnsurlarGünümüzde Pakistan devletinin resmi dili olan ve Hindistan'ın da resmi dilleri arasında yer alan Urduca, günümüzde başta Pakistan ve Hindistan olmak üzere dünyanın değişik ülkelerinde yüz milyonlarca kişi tarafından konuşulmaktadır Urduca ile Türkçeninilişkisi üzerine bazı çalışmalar vardır Türk dilinin etkilediği sahalardan Hindistan yarımadasında, Hindî dillerle Türk dili ilişkileri konusundaki ilk çalışma, Otto Spies’in yayımladığı Hindî dillerdeki Türkçe kökenli sözlerle Türkçe üzerinden bu dillere geçen sözlerin yer aldığı 135 sözden oluşan bir listedir Bu konuda Abidin İtil tarafından yayımlanan makalede ise Türkçe-Sanskritçe ilişkileri değerlendirilerek, Sanskritçeden Türkçeye ve Türkçeden Sanskritçeye geçen birtakım sözlerin üzerinde bu iki dil arasındaki linguistik paralellikler gösterilmiştir Türkçe-Sanskritçe ilişkilerinin çok eskilere dayandığını vurgulayan bu yazıda, Türk hanedanların kuzey Hindistan’da kurdukları uzun süreli yönetimlerde resmî dil olarak Farsçayı kullanmalarına rağmen günlük dil olarak Türkçeyi kullandıklarını, bunun sonucu olarak da gerek Farsçaya gerek Hindistan’daki değişik lehçelere, hatta modern Sanskritçeye çok sayıda Türkçe kelimenin yerleştiği ve Hindûstânî dilinde 80, Bengal dilinde de 40 kadar Türkçe kökenli sözün bulunduğu belirtilmiştir Türkçe- Hintçe ve Urduca arasındaki ilişkilerle ilgili olarak, “eski ve büyük sözlükleri taramanın uzun zaman alacağını” söyleyen Erkan Türkmen, başlıca iki pratik sözlüğü tarayarak hazırladığı 118 kelimelik bir listeyi, iki yazı olarak yayımlar Bu konuda son çalışmayı yapan Münevver Tekcan ise şunları söylemektedir: “Yukarıdaki araştırmacılar tarafından daha önce tespit edilen Hindî dillerdeki ve Urducadaki Türkçe sözlere ek olarak 77 söz daha tespit ettik Daha önce yapılan çalışmalarda tarananeserlerin dışında, Urduca-Urduca , Türkçe-Urduca olarak hazırlanmış üç sözlük ile Delhi Sultanlığı’nın saray hayatını konusunda yazılan Bezm-i Âhir adlı eseri taradık Bu sözlerin etimolojik ve morfolojiközelliklerini başka bir çalışmanın konusu olarak bıratık Elde edilen yeni sözler ile daha önceyayımlanan sözler, yapı özelliklerine göre ve tematik olarak değerlendirildi Tespit edilen sözlerin sayısı227’dir Sosyal hayatla ilgili 140, yönetimle ilgili61, beslenme ile ilgili olanlar 17; giyimle ilgili olanlar ise 9’dur 4 Türkçe-Arapça İlişkileriSâsânîleri aşıp geçerek Kafkaslardan Şiraz dolaylarına kadar uzanan Avar Hunlarını veya hanedanlarının adıyla Heftalitleri ayrı tutarsak, ilk Türk-Arap ilişkisi, M S 630'larda, bugünkü İran topraklarındabaşlamıştır Bu ilişki, coğrafî sebepler yüzünden,Selçuklular devrine kadar Farslar kanalıyla olmuştur Ayrıca Ruslardan satın aldıkları Türk köleler vasıtasıyla Kafkaslar üzerinden gerçekleşmiş sınırlı bir Türk-Arap ilişkisi de söz konusudur Arapça, Türkler için sadece bir komşu dili olmaktan daha fazla şeyler ifade etmiştir Bu dil, Türklerinyeni dinlerinin ve Farslardan öğrendikleri Arap edebî geleneğinin taşıyıcısıydı Dolayısıyla komşuluğunötesinde, yöneten ve yönetilenin dili ilişkisi, Farsça-Türkçe arasında olduğu kadar Arapça-Türkçe arasında da mevcuttur Bu yoğun ilişkilere rağmen, gerek Türkçedeki Arapça unsurlar, gerekse Arapçadaki Türkçe unsurlar konularında yapılmış monografik çalışmalar olsa da, bu çalışmalar, her iki konunun da geniş ve hacimli olmasından ötürü, yapılacak yeni çalışmalarla tamamlanmaya muhtaçtırlar Türkçeye Farsçadan geçmiş bir çok söz gibi, Arapçadan geçmiş sözler de Türk dil ve düşünce dünyasının birer üyesi olmuşlardır Bu sebeple, yukarıda söylenen vekomşu dillerdeki Türkçe unsurları araştıran yüzün üzerindeki kitap ve on binlerce makalenin malzemesi arasına, Türkçeden alınmış Türkçe kaynaklı sözler yanında, Türklerden öğrenilmiş bilgilerin adları oarak Farsça veya Arapça kaynaklı sözler de dahil edilmiştir Her ikisi de geniş coğrafyalara yayılmış bulunan Türkçe ve Arapça ilişkileri, din, sanat, bilim ve kültür, yöneten-yönetilen ilişkisi gibi oldukça etkili temellere dayanmaktadır Türkçe ile Arapçanınilişkilerini ele alan monografik bir kitap bulunmamakla birlikte, çeşitli araştırmacıların bu konuda epeyce makalesi vardır Bu iki dil arasında sözalışverişinin ötesinde işler de olmuştur Türkler yeniulaştıkları bilgileri Arapça köklerden türettikleri sözlerle karşılarken, Araplar, sokağı, çarşı pazarı, esnaflığı, sosyal ve askeri kurumlarıyla bütün sosyal hayatı Türklere ve Türkçeye bırakmış gibidirler Buyüzden, Türkçenin kavram eki ve sıfat eki yanında, meslek eki de Arap konuşma dilinde büyük bir yer tutmuştur 4 1 Türkçedeki Arapça Unsurlar: Gerek Türkçedeki Arapça unsurlar, gerekse Arapçadaki Türkçe unsurlar konularında ayrıntılı ve konuyu bütünüyle kucaklayacak bir çalışma bulmak mümkün değildir Belki bunun sebebi, her iki konunun da genişve hacimli olmasıdır Karl H Menges'in 'Altaycada Eski Mezopotamca AlıntıKelimeler' ve N Poppe'nin 'Altay Dilinde Eski KültürKelimeleri' adlı yazılarıyla aynı yıllarda temas ettikleri Türkçe ile diğer Altay dillerindeki Arapça unsurlar konusu yanında, Türkçedeki Arapça unsurlar hakkında ilk ayrıntılı çalışma, A Tietze tarafından 'Anadolu Türkçesine Doğrudan Doğruya Arapçadan Alınmış Kelimeler' adıyla 1958'de yayımlanmıştır Buçalışmada Türkçedeki Arapça unsurlar gibi oldukça hacimli bir konunun yalnızca bir alanı incelenmiş ve 216 söze yer verilmiştir Oysa Arapça köklerdenTürkçede türetilmiş yeni sözlerin veya Türkçede yeni anlamlar kazanmış Arapça sözlerin de var olduğunu düşünürsek, bu sayının eksikliğini, dolayısıyla bu konuda daha çok iş yapılması gerektiğini ve Türkçe sözlüklerdeki işaretlemelerin de yeterli olmadığını görürüz Bu çalışma ise, adından da anlaşılacağı üzere, Türkçedeki Arapça unsurlar gibi oldukça hacimli bir konunun bir dalından ibarettir |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#6 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi4 2 Arapçadaki Türkçe Unsurlar: Arapçadaki Türkçe unsurlar konusu ise, Türkçedeki Arapça unsurlardan daha fazla işlenmiştir Özellikleİstanbul başkent yapıldıktan bugüne kadar müslümanlık için bir din Türkçesi yaratamayan veya kilise İslavcası, kilise İspanyolcası, kilise Macarcası, vb gibi bir cami Türkçesi yaratamayan ve Avrupa’nın 15 yüzyılda bitirdiği tartışmaları bugün bile sürdüren Türkler, Araplara, askerlik, beslenme ve giyim-kuşam gibi pek çok alt kültür bilgisi öğretmişler ve dolayısıyla Türkçeden Arapçaya bu alanlarla ilgili pek çok söz alınmıştır Arapçadaki Türkçe unsurlar konusu,sözlük yazarlarının o kadar yoğun işin arasında verdikleri kısa işaretlemeler dışında da birçok kitap ve makalenin konusu olmuştur Bu kitap ve makaleler,genellikle, geniş bir coğrafyaya yayılmış olan Arapçanın her hangi bir bölgesindeki Türkçe unsurları konu edinmektedirler İslam Ansiklopedisi’ne bu ansiklopedinin kuruluş amaçlarına uygun yazılarından tanıdığımız din bilgini Muhammad Bin Cheneb, Türkoloji ile ilgili ilk ve tek eserini bu konuda vermiştir 1922 yılında Cezayir’deFransızca olarak basılan M bin Cheneb’in eseri, 1967yılında Ahmed Ateş tarafından Türkçeye çevrilerek yayımlanmıştır Eserde Cezayir Arapçasında yaşayan634 Türkçe sözü incelemiştir Cezayirdeki konuşmadilinde yer alan bu kadar çok Türkçe söze rağmen, bu din bilgininin önsözdeki son değerlendirme cümlesini sizlerle paylaşmak isterim: “Eksikleri de olan bu 634 kelimelik liste, Türklerin Cezayir konuşma diline bir miktar kelime soktuklarını göstermektedir Bununlaberaber “dona kedi sokmak” ve “bereket versin” deyimleri de bir yana bırakılırsa, Türkler galiba Cezayir konuşma diline hiçbir etki yapmamıştır” Buiki halkın geçmişteki birlikteliklerine haksızlık eden bu sözlere, “Günlük konuşma dilinizde 634 Türkçe söz varsa, bir parça Türk gibi yaşıyorsunuz demektir” diyerek, gecikmiş bir cevap verelim Bu konudaki çalışmalar, V A Gordlevskiy'in 1961'deyayımlanan 'Türk Dilinin Arapça Üzerine Tesiri Meselesi Hakkında' adlı çalışmasıyla devam eder Ahmet Ateş'in konuyla ilgili çalışması ise, kendisinin de ifade ettiği gibi V A Gordlevskiy'in makalesi ileJ B Belot'un ve H Wehr'in sözlüklerinden derlenmişkelime listeleridir Diller arasındaki alış verişlerde, bazen, alıcı dil, aldığı unsur üzerinde öylesine derin ses ve anlam değişiklikleri yapar ve aslî şekil ve anlam ile verildiği dilde aldığı şekil ve anlam birbirinden o kadar uzaklaşır ki herhangi bir sözlük yazarının o kadar işin içinde verdiği kararlara güvenmek, bizi sık sık yanlışlıklara sürükler Bütün bu çalışmalar, 1984 yılında Şamil Fahri Yahya tarafından değerlendirilmiştir Şamil Fahri Yahya’nınhazırladığı doktora çalışmasında 1981 Türkçe söz, Arapçanın çeşitli coğrafyalarındaki biçim ve anlamlarıyla verilmektedir Araştırmacı, ayrıca,Arapçada sık kullanılan Türkçenin bazı isim yapım eklerini ve bu eklerin geçtiği sözleri de listelemektedir 1990 yılında, Mahammad Ahmad Duhman, “Memlükler Devrindeki Tarihsel Sözler Sözlüğü” adlı çalışmasını Şam’da yayımlar Bu çalışmada o devrin Arapçametinlerinde geçen 891 söz ve ifade yer almaktadır Arapçadaki Türkçe unsurlar konusunu en çok çalışan bilgin, Erich Prokosch olmuştur Prokosch’un SudanArapçasındaki Türkçe sözlerle ilgili eseri, Türkçe-Arapça ilişkileri konusunda, alıntıların ses bilgisi konusunda ve Türkçe meslek ekinin Arapçada kullanımıyla ilgili bilgiler verdikten sonra 202 Türkçe sözü inceler Yakın zamanlarda da Bedrettin Aytaç tarafından “Arap Lehçelerindeki Türkçe Kelimeler” adlı bir eser yayımlanır Türkçe sözlerin Arap Lehçelerindekibiçimlerinin de gösterildiği bu eserde 941 söz yer almaktadır |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#7 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi5 Türkçe-Rusça İlişkileriTürklerin Çinliler, Farslar ve Araplardan sonra en eski komşuları önce Ruslar sonra da bütün Slavlardır M S 4 yüzyıllarda İndo-Germen topluluğundan ayrılanKuzey ve Güney Slavları, M S 6 yüzyıldan itibaren,önce Avarların, sonra da Bulgar Türklerinin ziraatçı tebaları olarak daha doğuya çekilmişler ve nihayet M S 8 yüzyıllarda bugünkü vatanlarına ulaşmışlardırBu sebeple gerek Kuzey Slavları, gerekse Güney Slavları, bu bin beş yüz yıla yakın süre içinde daima bir Türk kavminin komşusu oldular M S 4 yüzyıllarda İndo-Germen topluluğundan ayrılanKuzey ve Güney İslavları, M S 6 yüzyıldan itibaren,önce Avarların, sonra Bulgar Türklerinin ziraatçı tebaları olarak daha doğuya (belki zorla) çekilmişler ve nihayet M S 8 yüzyıllarda bugünkü vatanlarınaulaşmışlardı Ruslar ile Türklerin ilişkilerini bir kaç döneme ayırmak mümkündür En eski zamanlara ait devre, KievRusyası oluşmadan önceki 6 -7 yüzyıllardaki Slovenlerile Avarların ilişkileri ve daha sonra Hazarlar, Volga Bulgarları ve diğer Türk boyları arasındaki ilişkiler Tarihe baktığımız zaman, Rus ve Türk toplumlarının ticaret, ekonomi ve yerleşim bakımdan birbirleri ile yakın temas içerisinde idiler Bundan dolayı, buhalkların günlük kullanılan dili öğrenmeleri gerekirdi Bunun sonucunda birçok Türkçe söz Rusçayageçmiştir Türkçe kelimelerin Rusçaya geçişleri Kazan,Astrahan ve Kırım Hanlıkları döneminde daha da artmıştır Daha sonra da Sovyetler Birliği’niniçerisinde Türk toplulukların olması, Rusça-Türkçe ilişkisinde çok önemli ve etkin bir faktör olmuştur Araştırmalara göre Rus dilinde Yunanca, Latince, Fin-Ogur, Moğolca, İran dillerinden sözler yer almaktadır Bu dillerin arasında Türkçenin ise önemlibir rolü vardır Türk dillerinden gelmiş ve günlük konuşmalarda kullanılan sözler dil araştırmacıları için büyük bir ilgi alanıdır Yapılacak yeni çalışmalarla Rusçadaki Türkçe sözlerin sayısı artacaktır; çünkü Ruslarla Türklerin son yıllarda ilişkileri eskiye göre daha da hareketlenmiştir Yani birlikte yaşamalar artmıştır,dolayısıyla da karşılıklı öğrenmeler çoğalmış olmalıdır Buna bir örnek vererek sözümüzü tamamlamakistiyoruz İncelediğimiz kaynaklardaki Türkçe sözlerlistesinde tek başına tamam sözü yoktur; ancak bugün Rusçada tamam sözü sıkça kullanılmaktadır 5 1 Türkçedeki Rusça Unsurlar: Bu konuda ilk çalışma, H F Miklosich tarafından'Türkçedeki İslavca, Macarca ve Romence Unsurlar' adıyla 1889'da yapılmıştır Bu tarih, İslavcadakiTürkçe unsurların araştırılmağa başlandığı tarihlere rastlamasına rağmen, bu yoldaki çalışmalar o kadar heyecan verici bulunmamış olmalı ki İslavcadaki Türkçe unsurlar konusu etrafında cereyan eden meşhur tartışmaları, bu konu etrafında görmüyoruz Bunun sebebi, H F Miklosich ve Snjezana Valjacic'inde ifade ettikleri gibi Türkçe’deki İslavca unsurların pek az oluşudur Malzemesi oldukça sınırlı olan bukonu, son olarak 1957'de 'Türk Halk Dilinde İslavca Alıntılar' adıyla Andreas Tietze tarafından incelenmiştir Türkçedeki İslavca alıntıların sesbilgisi açısından da değerlendirildiği bu çalışmada 233 İslavca söz yer almaktadır 5 2 Rusçadaki Türkçe Unsurlar: İslav dillerindeki Türkçe unsurlarla ilgili ilk çalışmalar, 1850'lerde başlamıştır ve günümüzde de sürmektedir Bu konudaki çalışmalar, buradasayamayacağımız kadar çoktur Önce Rusların, dahasonra da Güney İslavlarının dilleri üzerinde başlayan bu çalışmaların meyvelerini derli toplu birer sözlük halinde Elizaveta Nikolaevna Şipova'nın ve Abdullah Skaljic'in eserlerinde bulabiliriz E N Şipova'nın “Rus Dilindeki Türkçe UnsurlarSözlüğü” adını taşıyan eseri, Alma-Ata'da, 1976 yılında yayımlanmıştır Bu çalışmada, RusçayaTürkçeden geçtiği kabul edilen 1507 kelime üzerinde durulmaktadır Bu sayı, Şipova'dan önce Rus etimolojisözlüğünü yazmış olan M Vasmer'in eserindeki Türkçeunsur sayısından epeyce azdır N Poppe Jr'a göre M Vasmer'in eserinde Türkçeasıllı olarak belirlenen 1700 kelime yer almaktadır Vasmer'in eseri diyalekt kelimelerine yer verdiği iddiasıyla tenkit edilmiştir Her halukârda, Ruslarınbugünkü yeni vatanlarına geldikleri tarihlerden beri süren Türk-Rus ilişkilerine bakarak, yüzün üzerinde makale ve kitabın yayımlandığı bu konuda, daha yeni, daha geniş ve daha ayrıntılı çalışmalar bekleyebiliriz Alma-Ata’da 1994 yılında yayımladığı “Rus Edebiyatında Türkizm” adlı eserinde, R T Mendekinova,Kazakistan’da yaşayan Rus yazar İ P Şuhov’un ikiromanında 2500’e yakın Türkçe söz bulunduğunu belirtir Bu eserde, Türk-Rus ilişkileri dedeğerlendirilmiş ve 456 Türkçe söz listelenmiştir Moskova’da, A G Spirkin, İA Akçurin, RSKarpinskaya tarafından 1980’de yayımlanan “Yabancı Kelimeler Sözlüğü” , Türkçe unsurlar bakımından 1955 yılında yapılan ilk baskısından çok farklı hale getirilmiştir Sözlüğün bu ikinci baskısında,Rusçadaki Türkçe kelime sayısı gülünç bir rakama düşürülmüştür: 304 Türklüğü ve Türkçeyi, yalnızTürklerin kendileri değil, galiba komşuları da terkediyor! |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#8 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi6 Türkçe-Ukranca İlişkileriRus, Sırp-Hırvat, Çek, Slovak ve Leh dilleri gibi, bir İslav dili olarak, Ukrancadaki Türkçe unsurlarla ilgili ilk çalışmalar, 1850'lerde başlamıştır ve günümüzde de sürmektedir Bu konudaki çalışmalar,burada sayamayacağımız kadar çoktur 6 1Türkçedeki Ukranca UnsurlarTürkçedeki Ukranca unsurların monografik bir çalışması yoktur Türkçedeki İslavca unsurları konu edinençalışmalarda, zaman zaman sözlerin Ukranca biçilerine de değinilmiştir 6 2Ukrancadaki Türkçe UnsurlarÇeşitli İslav dillerindeki Türkçe unsurları konu edinen çalışmalarda, sözlerin Ukranca biçimlerine de temas edilir Bilhassa Fasmer, sözlerin Rusçabiçimlerinden önce Ukrancadaki biçimlerini verir Ukrancadaki Türkçe unsurları konu edinen son monografik yayın da, bu iki İslav dilindeki Türkçe sözleri, iki ayrı bölüm halinde inceler Günlükgazete ve dergilerin, okul kitaplarının taranmasıyla oluşturulmuştur R R Devletov tarafından yayımlananve günlük dile dayalı bu çalışmanın Ukranca bölümünde 747, Rusça bölümünde 594 Türkçe söz yer almaktadır |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#9 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi7 Türkçe-Ermenice İlişkileriTarihin bildiği kadarıyla Türklerin Çinliler, Farslar ve Bizanslılardan sonra en eski komşusu Ermenilerdir Uzun bir zaman dilimi içinde komşuluk ilişkisi yaşamış olan bu iki halk, birbirinden pek çok şey öğrenmiş; öğrenilen bilginin adı olan söz, komşunun dilinde de yaşama alanı bulmuştur Kafkasya’nın başka halklarının yazılı kaynakları, Orta Çağ başları Azerbaycan tarihi ve yazılı dönemden önceki Türk dili tarihi araştırmalarında, büyük önem taşımaktadır Bu yazılı kaynaklar, kapsadıklarıTürkçe sözlük ve gramerlik unsurlarla, yazılı devir öncesindeki Türkçe’yi kurmakta, Türk dili tarihinin; yine kapsadıkları Türkçe kavim adları, kişi adları ve yer adlarıyla Türk tarihi çalışmalarının önemli belgeleridir Bilindiği gibi, Türk tarihi ve diliaraştırmalarında, buna benzer bir rolü, Çin, Fars ve Bizans kaynakları oynamaktadır Kafkasya’nın başka halklarının tarih kaynaklarındaki ve dillerindeki Türkçe etkisini, ilk olarak, Mordtmann incelemiştir Bu konuda birçok çalışmayapan Mordtmann, bu yazılarından birinde şunları söylemektedir: “Ermeniler Hint-Avrupa grubuna bağlıdır; ama dilleri açıkça Turan etkisinin izlerini taşımaktadır Bu ifade altında, ben, Osmanlılarlayüzyıllar boyu süren ilişkiler sonucu olarak Ermenice’ye giren Türkçe sözleri değil, Selçuklular, Osmanlılar vb Türk devletleri doğmadan, MS IV,V , VI, VII yüzyılların yazılı Ermenicesindeki Turanunsurlarını kastediyorum ” Mordtmann, burada 23Türkçe söz sunarak, bu sözlerin yazılı Türkçe’den önceki devirlerde, M S IV-V yüzyıllarda Ermenice’yealındığını belirtmektedir VII yydan başlayarak Kafkas kaynaklarındaki Türkçekelimelerin sayısının hızla arttığı görülmektedir VII-VIII yüzyıllar ve daha sonraki Ermeni kaynaklarında, Alp Arslan, Kılıç Arslan, Gazan, Atabeği, vb birçok kişi, ata, oğlan, kızlar, vbakrabalık, avçı, temirçi, vb meslek, Hun, Hazar,Türk, Kenger, Akatzir, Barsil, vb kavim ve yer adıyanında, beslenme ve giyinme gibi temel kültürler veya sosyal yapı ve üst kavramlarla ilgili çok sayıda Türkçe sözle karşılaşırız Dillerin ses bilgisi ve söz dizimi düzlemlerinin temsil ettiği kullanım yapılarında, sözlüklerin temsil ettiği edinim yapılarına oranla, oldukça zengin bir çeşitlilik ve hızlı değişiklikler yaşanmaktadır Sözler, seslere ve cümlelere oranla daha kalıcı yapılardır Bu yüzden, dil alışverişleri söz konusuedildiğinde, ilk akla gelen sözlük alıntıları olmaktadır Geniş bir coğrafyada, uzun bir süreyaşamış ve yaşamakta olan Türkçe’nin Çince, Farsça, Ermenice, Bulgarca, Arnavutça, Rusça, Macarca ve Romence gibi eski komşularıyla ilişkileri, yalnız sözlükte kalmamış, ses ve söz yapımı ile söz dizimi düzlemlerine de sıçramıştır Bu yüzden, Türkçenin bueski komşularıyla ilişkileri söz konusu olduğunda, sözlüklerde görülen söz alışverişlerinin ötesinde, gramerlik alıntılar da gündeme gelmektedir Türkçe-Ermenice ilişkileri söz konusu edildiğinde, Türkçenin Ermeniceden epeyce söz aldığını ve bunların 20 kadarının yazı diline de geçtiğini görüyoruz Türkçenin Ermeniceden herhangi bir gramerlik unsur alması ise söz konusu değildir Türkçenin Ermenice üzerine etkisine gelince, bu etkinin Ermenicenin hem sözlük hem de gramer alanlarına yayıldığını görüyoruz Tarihte olduğu gibi,bugün de, Ermenistan dışında küçük topluluklar halinde yaşayan Ermeniler arasında, bir yazı dilinin birleştiriciliğine dayanan standart bir dil yoktur Ermenicenin etimoloji sözlüğünü yazmış olan R Açaryan, bu konuda, 1926’da Baku’da toplanan I Türkoloji Kurultayında şunları söylemektedir: “Küçük Asya’nın Batı bölgelerinde, Kıbrıs’ta, Bulgaristan’da, Doğu Rumeli’de, Romanya’da ve Basarabya’da, İran’nın ve Kafkasya’nın bazı köylerinde, Türkçe’nin Ermenice üzerindeki etkisi o kadar yaygınlaşmıştır ki, Ermeniler kendi ana dillerini bile kaybetmişlerdir Buolay, birkaç yüz yıl önce gerçekleşmiştir PolonyaErmenileri, 1530 yılından itibaren Ermeniceyi unutup Tatarcayı kabul etmiş ve Ermeni alfabesiyle büyük bir Tatar edebiyatı yaratmışlardır Kilise kitapları bileTatarcaya (Kıpçakçaya) tercüme edilmiştir Ermeniler,Küçük Asya’da olduğu gibi, İstanbul’da da Türkçe yazdıkları zengin edebiyatı, Ermeni yazısıyla daha da ilerletmişlerdir Türk alfabeleri hiçbir zaman yeterliolmamış ve halk dilindeki bütün sesleri işaret etme niteliği taşımamıştır Ermeni alfabesi ise, buolgunluğa sahiptir Tabiî ki bu sebeple, Ermenialfabesiyle yazılmış bu edebiyat, Türk-Tatar dilinin tarihini öğrenmek bakımından son derece önemlidir Türkçe’den alınma sözler, Türkçe’nin fonetik kurallarını kronolojik olarak belirleyebilme imkânını sağlar Bu konuda, Ermeni yazarlarının eserlerinde yeralan geniş malzeme kullanılırsa, erken asırlardaki Türk-Tatarların yaşantıları ve tarihi de öğrenilmiş olur ” Bugün Ermeni yazı dilinin komşuluğunda yer alan Azerbaycan Türkçesi, Ermenistan Ermenicesindeki Türkçe sözlerin geçiş yolu olmuştur Bu yüzden, ErmenicedekiTürkçe alıntılar, büyük ölçüde, Eski Anadolu Türkçesi ile Türkiye Türkçesine oranla Eski Anadolu Türkçesine daha yakın olan Azerbaycan Türkçesinin ses özelliklerini taşımaktadırlar 7 1 Türkçedeki Ermenice Unsurlar:Ermeniceden Türkçeye Geçen Sözler: Bu konu ilk olarak 26 Şubat-5 Mart 1926 tarihlerinde Baku’da toplanan I Türkoloji Kurultayında dile getirilmiştir Türklüğünalfabe değişikliği temel konusu için toplanan, bu arada Türklük Bilgisinin başka konularının da görüşülüp tartışıldığı bu kurultaya Ermenicenin Etimolojik Sözlüğünün ve Ermenicedeki Türkçe Unsurlar Sözlüğünün yazarı H R Açaryan da katılmış vebildirisini Türkçe sunmuştur Bu kurultaya sunulanbildiriler, yine 1926 yılında Rusça yayımlanmış ve Açaryan’ın söz konusu bildirisi Rusçaya özet halinde çevrilmiştir Türk-Ermeni dil ilişkileri konusunda birfikir verebilecek düzeyde olan Ermeni bilginin bu bildirisinde, Ermeniceden Türkçeye geçmiş 200 kadar söz açıklanmıştır Açaryan, Türkçe sunduğu bildirisinişöyle sürdürmektedir: “Türkçe’nin Ermenice üzerindeki etkisi çok büyüktür Ben, daha 1902’de, bu meseleyigeniş ve özel bir çalışmada ele almıştım Bukelimelerin sayısı 4000’e ulaşmaktadır Genellikle,bir dilden başka bir dile isimler, bazen sadece sıfatlar, çok nadir hallerde ise fiiller geçer Sayısıfatları, bağlaçlar ve zarflar ise, başka bir dil tarafından benimsenmezler; fakat Ermenicede bu tür unsurların hepsi aynı ölçüde yaygındır Birçokvilayette 70, 80 ve 90 rakamları Türkçe adlarıyla kullanılmaktadır Rodos’ta da 69-99 arasındaki bütünsayı adları Türkçedir Şimdi ise, konunun ikincikısmı olan Ermenice’nin Türk-Tatar dili üzerindeki etkileri kısmına geçiyorum Kopenhaglı bilginlerdenProf Olger Peterson ve ViyanalıKraelitz-Grainfenhorst, Türk-Tatarların bir grup kelimeyi Ermenilerden çok eski çağlarda aldıkları tahminini yürütürler Ben, burada bu meseleyedeğinmeyeceğim Sizin dikkatinizi daha eski dönemlereait çeşitli Türk-Tatar, özellikle Anadolu ağızlarında karşılaşılan dil hadiselerine çekmek istiyorum Bukelimelerden bir kısmı edebî dile de geçmiş; bir kısmı ise, sadece halk dilinde yaşamaktadır Ermeniceden Türkçeye geçen bu kelimelerin toplam sayısı 200’dür ” Son olarak, yakın zamanlarda, bu konuyu Robert Dankoff ele almış, Ermeniceden Türkçeye geçen sözleri bir sözlük halinde yayımlamıştır Bu yayında 806 söz yeralmaktadır Dankoff’un bu çalışmasında, Açaryan’ın“toplam 200” dediği bu sayının, hangi amaçla olduğu bilinmez, Ermenicede de yaşamakta olan pek çok Türkçe sözün veya Türkçenin başta Rumca olmak üzere başka dillerden aldıklarının Ermenice gösterilerek dört katına çıkarılmış olduğunu görmekteyiz Dankoff, buyayınına, Türkçe mi Ermenice mi olduklarının tartışılması gerektiğine inandığı 309 söz daha ekler ve böylece Türkçedeki Ermenice sözlerin sayısı 1115’e yükselir Bu sayı, Ermenicenin etimoloji sözlüğünü veR Dankoff’un da başlıca kaynağı olan ErmenicedekiTürkçe unsurlar sözlüğünü yazmış bulunan Açaryan’ın verdiği sayının altı katıdır Dolayısıyla bu çalışma,bizi, Türkçedeki Ermenice sözler konusunda sağlam bir düşünceye götürmekten uzaktır Biz tekrar Açaryan’ın çalışmasına dönersek, Türkçedeki Ermenice sözlerin sayısını “toplam 200” olarak kabul edebiliriz Çoğu ağızlarda yaşamakta olan bu sözlerden20 kadarı Türk yazı diline de geçmiştir 7 2 Ermenicedeki Türkçe Unsurlar: 7 21 Sözlük Alıntıları: Bilebildiğimiz kadarıyla,Ermenice, M S IV Yüzyılda, Türkçeden en az 23 sözalmış bulunuyordu XI asrın sonlarına doğru,Türkçeden Ermeniceye geçen sözlük ve gramerlik alıntıların sayısı önemli derecede artmıştır Budevirden sonra Türkçe, yalnız Türklerin değil, aynı zamanda Ermeni yazarları ve aydınlarının da kullandığı yazı dili haline gelmiştir Böylece, bu iki dilinilişkisi, konuşma dilinin dışına taşarak edebî seviyeye genişlemiştir V L Gukasyan, Türkçeninetimoloji sözlüklerinden birini de yazmış olan E VSevortyan’ın, bu dönemi anlatırken şunları yazdığını ifade etmektedir: “Ermeniler, XII asır Moğolişgaline kadar Selçuklular ve Türkmenler, daha sonra da Osmanlılar ve şimdiki Azerbaycan Türklerinin atalarıyla bir arada yaşayarak, onlarla devamlı ve çok yönlü ilişkilerde bulunmuşlardı Orta Çağ Ermeniedebiyatında Güney Türk kökenli kelimelerin bulunma nedenini Oğuz kavimleri ve halkıyla olan günlük ilişkilerle açıklayabiliriz O dönemin birçok Ermeniyazar, yurttaşları Türkler gibi Türkçe konuşabiliyor, bazen iki dilli olabiliyordu ” XV -XX yüzyıl Ermeni yazılı kaynaklarına dayanarakErmenicede Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesine ait kelimelerin her geçen yüzyıl daha da arttığını söyleyebiliriz Yukarda bahsettiğimiz R A Açaryan’ın“Ermenice’deki Türkçe Alıntılar” kitabında 4262 tane Türkçeden alınmış söz yer almaktadır Muhtemelen II Dünya Savaşının kargaşası yüzünden onyıl ara ile yayımlanmış iki yazısında, Eugeniusz Sluszkiewicz, Ermeniceye geçmiş Türkçe sözleri, dilciliğin en dağınık konularından biri olan alıntı sözlerin ses bilgisi açısından değerlendirmiş, Ermenicedeki 276 Türkçe sözü kullanarak, Türkçenin seslerinin Ermenicede nasıl temsil edildiklerini göstermeğe çalışmıştır 7 22 Deyim Alıntıları: Bu iki dil arasında, sözalıntıları yanında, deyimlik alıntılar da söz konusudur 1 Türkçeden Ermeniceye Değiştirilmeden Alınanlar:Ay balam, ay canım, ay sağ ol>Ay balam, ay canım, ay sağol (ALŞ 1, 316) Aslan balası>Aslan balası (HA 1, 57) Begafil eşge düşdüm, dağıtdım dünya pulu>Begafl eşga düşdım dagıtdum dünya puli (Erm Aş 88)Bilene bir, bilmeyene min>Bilana bir, bilmiyana bin (HA I, 36)Dedi eynindeki olan, paltarı sat ver cahıra>Dedi aynindakı olmiş, partali sat, ver cahıra (Erm Aş 48)Düşmenin gözi kor olsun>Dyuşmanı gyozi gyor olsun (ALŞ I, 354)Keçi can hayında, gessab piy ahtarır>Keçi can harayında, gesab piya man galis (ALŞ I, 218)Keçen güne gün çatmaz, calasan günü güne>Geçan gyuna-gyun çatmaz, calason gyun gyuna (ALŞ I, 366)Keşiş bele iş>Keşiş bele iş (EA I, 96)Kor üçün hamısı bir, ya burda, ya Bagdat’da>Kor içün hamsi bir, ya burda, ya Bagdat’da (ALŞ I, 236)Gorun çatlasın der – der can, gorun>Gyorn çatlası derder can, gyorn (HA I, 46)Pah, namerd köpek oğlu>Pah, namard gyopoğli (ALŞ 1,269) Seni doğanın boynu sınsın, bele boynu sınsın, Seyran oğlan>Sani doğanın boyni snsun, bele boyni snsun, Seyran oğlan (ALŞ I, 308)Bilene bir, bilmeyene min>bilana bir, bilmiyana bin (HA I, 36)Olacağa çare yoh>Olacağa çara yoh (GA II, 171)2 Türkçeden Ermeniceye Çevrilerek veyaMelezleştirilerek Alınanlar: Gel gel demek> Gjal-gjal anel Giç damar> Giž damar Tike tike etmek> Tikä tikä anel Gadasını almak> Gadan arnel Aslan kesilmek>Aslan ktrel Eh, yaradan Allah>Eh, yaradan asdvaç (ALŞ I, 361)Düz danışanın papağı deşik olar>Drusd hosogi papağı çag gıli (HA I, 37)İt hürer, kervan keçer>Şunı ghaça, karvanı gkoça (PP I, 185)Harada aş, orada baş>Bordeğ aş, endeğ baş (PP I,36) Ahır atadan, babadan bele bilmişik>Ahr atadan, babadan esbes eng imaçel (HA I, 98)Oho, baş üste, canım çıhsın>Oho, baş yusda, cans dursga (ALŞ I, 325)Saggız kimi yapışır>Sahgzi besa gıpçım (ALŞ I, 321)Maral kimi gözeldir>Marali bes gyozale (ALŞ I, 314)Gülüm, gülüm, gül çiçek>Gyulım, gyulım, gyul çiçag (GA II, 211)Ay arvad, ne karvan keçmeli kecedir>Ay gnig, inç karvan gdrelu gişere (HT I, 495)Bir atım barıt kimi şeydir>Mi atum baruti bes bana (PP I, 79)Bir neçe tazı-tula meni gerek gorhutsun?>Mi kani tazi tula inc batke nahaç nen? (GA II, 1939)Deyirmanı sınıb çah-çah olub>Cağaçi godraç çahçahen darel (PP I, 70)Ne var, haneharabın arvadı?>Do inca hani harabi gnig? (PP I, 68)Bu deyim alışverişleri yanında geri dönen alıntı deyimler de vardır; yani Türkçe>Ermenice>Türkçe şeklinde geri dönen alıntı deyimler: Kordu, şildi, gebulumdur> Kores, şiles, gebules (İH II, 316) Her şey yavaş yavaş> Her şey gamas gamas (MP I, 21)İravan aşından da oldug, Giravan daşından da (İH II,322) 7 23 Gramerlik Alıntılar: En azından 1600 yıl süren, Ermenicenin tarihteki ve bugünkü çeşitli Türk şiveleriyle ilişkileri sonucu, Yeni Ermenicede bazı yapı değişiklileri de olmuştur Ermeni edebi dilininkurucusu Hacatur Abovyan ile ünlü Ermeni dilcileri M H Abeğyan ve R Açaryan, yaptıkları çalışmalarsonunda, bu 1600 yıl süresince Ermenicede görülen büyük değişiklikleri ortaya koymuşlardır H Abovyan,M H Abeğyan ve R Açaryan, değişik tarihlerde,benzer ifadelerle şunları yazmışlardır: “Azerbaycan ve Türkiye Türkçelerinin etkisi sonucunda Ermeni dilinin söz dizimi epeyce değişerek, Hint-Avrupa dillerinin söz diziminden uzaklaşmış, Ermenice, eklemeli bir dil haline gelmiştir ” Buna karşılık,şimdiye kadar yapılan çalışmalarda, Türkçede Ermeniceden alınmış herhangi bir gramerlik unsura rastlanmamıştır 7 231 Ses Bilgisi Düzleminde: Bilindiği gibi, başkabir dilden yapılan alıntılar iki dillilik çizgisine yaklaşacak kadar çoksa, alındıkları dilin ses, şekil ve söz dizimi yapısını zorlayarak, orada kendilerine hayat alanı bulabilmektedirler: “Eğer başka dilden söz alan halk etkilendiği dille az veya çok derecede tanışıyorsa, yada alıntı sözler yeteri kadar çoksa, bu durumda, ses yapısı olarak etkilenen dile uymayan yabancı sesler, geçtikleri dilin ses yapısını bozsalar bile genelde korunur ” Türkçe alıntı sözler, bazı ünlü ve ünsüzleri de Ermeniceye taşımıştır Bu konuda, e, ö, ü ünlüleriile eski Ermenicede bulunup da orta Ermenicede yer almayan b, d, g kapanma ünsüzlerinin yeni Ermenicede tekrar ortaya çıkışı, Türkçenin ve bilhassa da söz başındaki kapanma seslerinin yumuşak varyantlarını tercih eden Azerbaycan Türkçesinin, yeni Ermenicenin ses yapısına etkisi olarak değerlendirilmektedir 7 232 Şekil Bilgisi Düzleminde: Türk şivelerinin,özellikle de Azerbaycan Türkçesinin Ermenicede yapım ekleri vasıtasıyla yeni kelime oluşturulmasına da etkisi olmuştur Türkçeden Ermeniceye geçen–lık/-lik/-luk/-lük kavram eki, -lı/-li/-lu/-lü sıfat eki, -çı/-çi/-çu/-çü meslek ve –nçı/-nçi>-mži sıra sayı eki gibi yapım ekleri ve mış/-miš fiil çekim eki, Ermenicenin kendi ekleri kadar işlektirler Yenikelime yapan bu ekler, giderek ana dildeki kelimelere de eklenerek girdikleri dile uyum sağlarlar TürkçedenErmeniceye geçmiş ekli ve eksiz bazı söz çiftleri, Ermenilerin dil ve düşünce dünyasında oluşturdukları kategorilerle, Ermenicenin morfolojik yapısında parçalanmaya yol açmışlardır: av: “av” // avçi: “avcı” ayna: "ayna, şişe" // aynaçi: “aynacı, camcı” balta: “balta // baltaçi: "baltacı" bitikçi: "yazar" bostan: "bostan" // bostançi: “bostancı” çöp: “çöp, ot” // çöpçi: "otaçı, ot ile sağaltan”" el: "halk, ülke" // elçi: “elçi, sefir” ez-: "ez-" // ezilmiş: “ezilmiş” yapunçi: "kepenek" ayrı: "ayrı" // ayrılmış: “ayrılmış” azar: "hastalık" // azarli: “hasta” // azarlamiş: “hastalanmış” tamga: “damga” // tamgaci: "damgacı" toz: "toz" // tozlug: “tozlu yer” meku: “bir” // mekumçi: “birinci” yerku: “iki” // yerkumçi: “ikinci” tasu: “üç” // tasumçi: “üçüncü” 7 233 Söz Dizimi Düzleminde:M H Abeğyan, daha bu yüzyılın başlarında bu konuyadikkat çekmiştir O, “Yeni Ermenice’nin Sentaksı(Ermenice), Erivan 1912” adlı monografisinde, “Türk şivelerinin (Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi) etkisi yüzünden, yeni Ermenicenin (Aşharabar) söz dizimi, eski Ermeniceden (Grabar) keskin farklılıklarla ayrılmaktadır” diye yazmaktadır M HAbegyan'ın bu fikri, R A Açaryan'ın "Ermeni DilininTarihi (Ermenice), II cilt, Erivan 1951, s 287-291”adlı eserinde kesinlik kazanmıştır R A Açaryan,Ermenicenin söz dizimini genetik olarak bağlı bulunduğu Hint-Avrupa dillerinin söz dizimi ile karşılaştırırken şunları tespit etmiştir: 1 Eski Ermenicede yüklem cümlenin başında (öznedenönce) gelirdi Yeni Ermenicede ise, bunun tam tersiolarak cümle unsurlarının sırası aynen Türk şivelerinde olduğu gibidir: tesi zthrčunn or jerger i vraj carin “gördüm kuşu öten ağaçta" > cari vra jergoy thrčuny tesa “ağaçta öten kuşu gördüm" zinč araric vasn ordvoj imoj "ne etmek kendi oğlum için" > tyis hamar inč anem "kendi oğluma (ben) ne yapayım?" 2 Eski Ermenicede asıl unsur, yardımcı unsurun önünegeçer, yeni Ermenicede ise, bunun tam tersi yapılır: ztunn Petrosi "ev Petro'nun" > Petrosi tuny "Petro'nun evi" 3 Eski Ermenicede diğer Hint-Avrupa dillerinde olduğugibi zamir isimden sonra, yeni Ermenicede ise, isimden önce gelir: ajr ajs "adam bu" > ajs (es) mardy "bu adam"; tun im "ev benim" > im tuny “benim evim”; hor imun "babam benim" > im hory "benim babam" vb 4 Eski Ermenicede sayılardan sonra gelen isimlerçokluk, yeni Ermenicede ise, teklik halinde kullanılır: hing tner "beş evler" > hing tun "beş ev "5 Eski Ermenicede zarflar isimden önce, yeniErmenicede ise, isimden sonra gelir: arači hor imaj “önünde babamın benim” > im hor arač "benim babamın önünde") İki dil arasındaki bu sözlük ve gramer alıntıları dışında, Türkiye ve Azerbaycan’daki bazı yer adlarının Ermenice olduğunu biliyoruz Diğer taraftan, baştakişi ve yer adları olmak üzere, Ermenicede pek çok Türkçe unsurun da özel ad olarak kullanıldığını görmekteyiz |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#10 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi8 Türkçe - Macarca İlişkileriM S 463'lerde Karadeniz kıyılarına inen Ogurkavimlerinden biri olan ve Bizans kaynaklarında yanlışlıkla 'Türk' olarak adlandırılan Macarların dili ile Türk dilinin ilişkilerinin başlangıcı, Türk-Macar ilişkileri gibi tarihin derinliklerinde kaybolmaktadır Bu devirden, yani MS 5 yüzyıldanönceki Türkçe-Macarca ilişkisi üzerinde konuşmak, bugün için hemen hemen imkânsızdır Bu konudasöylenebilecek şeyler şimdilik sayılıdır: Birkaç zarfın yıpranarak ön ek halini almış şekilleri dışında Macarca, Türkçe gibi sondan eklemeli bir dildir Diğertaraftan, vokal ve konsonant sisteminde, Türkçe’deki kadar kuvvetli olmasa bile hakim bir benzeşmenin bulunduğu bir dildir Bugün Macarcanın, hattâ diğerUral dillerinin sözlüklerinde, kelime kök ve aileleri tesbite çalışılırken, Türkçeden ve diğer Altay dillerinden örnekler verilmekte, sık sık, "Türkçedeki ve diğer Altay dillerindeki paralelleriyle daha ileri bir incelemeyi gerektirmektedir " gibi ifadelerkullanılmaktadır Bu ifadelerdeki bilgiyi iki şekildeyorumlamak mümkündür: 1 Bugün başlıca; Fince,Macarca, Samoyedce, Ostyakça, Çeremisçe, Votyokça, Vogulca ve Lapça’nın temsil ettikleri Ural dilleri ile Türkçe, Moğolca, Mançurca, Tunguzca, Korece ve Japoncanın temsil ettikleri Altay dilleri aynı kökten çıkmışlardır, bu diller eski bir geçmişte aynı ve tek bir dil imişler veya; 2 Sözü edilen bütün bu dillerikonuşan halklar, yani Ural ve Altay halkları, çok eski zamanlarda, çok uzun devirler boyunca yan yana veya birlikte yaşamışlar ve dolayısıyla dilleri birbirinin dillerine benzeşmiştir Bu husus ise, konumuzunsınırları dışındadır 8 1 Türkçedeki Macarca Unsurlar: Tarihte birçok Türk kavmini içinde eriterek Türklükten can ve kan alan Macarlık ve Türkçe’den pek çok kelime alan Macarca, Türklere birşey vermekte oldukça cimri davranmış gibidirler Galibâ, Macarlardanöğrendiklerimiz, Mac varos "şehir">Tü varoş"şehirlerin sur dışı mahallesi", Mac katona"asker">Tü katana/kadana "asker atı; iri bir atcinsi", Mac kapocs "kopça, çengel">Tü kopça "kopça",Mac szoba "oda">Tü soba "soba", Mac soronpo"şarampol">Tü şarampol "şarampol" kelimelerininanlamıyla sınırlı kalmıştır 8 2 Macarcadaki Türkçe Unsurlar: Karanlık devirlerden sonraki Türkçe-Macarca ilişkilerini iki döneme ayırıyoruz: 8 21 Yurt Tutuş Öncesi ve Arpad Devrinde MacarcayaGiren Türkçe Unsurlar: Yurt tutuş öncesinin kelimeleri, ilk Batı Türkçesi veya Bulgar / Çuvaş tipli Türk dilleri kaynaklıdır Arpad devri kelimeleri ise Kıpçak / Kuman dilinden alınmadır Yani Macarca’ya 5-15 yüzyıllar arasındagiren Türkçe kelimelerin 5-9 yüzyıllar arasındagirenlerinin daha çok Çuvaş tipli Türk şivelerinden, daha sonrakilerin ise, Kıpçak şivesinden alınmış olduklarını kabul ediyoruz Çuvaş tipli şiveler,bilindiği gibi, Orkon âbidelerinde karşılaştığımız ilk yazılı Türkçenin yanında, ondan epeyce farklılaşmış bir şive olup, tarihte Bulgar ve Hazar Türkçesinin, bugünse Çuvaşça’nın temsil ettikleri kabul edilen Batı Huncasını veya İlk Batı Türkçesini ifade etmektedir Macarcadaki Türkçe unsurlar konusunda, son bir buçuk yüz yıl içinde pek çok kitap ve binlerce makale yazılmıştır Bu makalelerin çoğu kelimebiyografileridir Macarlar kendi dillerinin etimolojiçalışmalarını yaparken, tabii olarak dillerindeki İslav, Türk, Lâtin ve başka dillerden alınmış kelimeleri de incelemişler, bunlar üzerinde bir buçuk yüz yılı aşkın bir süre tartışmışlardır Buçalışmaların sonuçları, ilk defa Gombez Zoltan tarafından 1908 yılında, önce Macarca 'Yurt Tutuş Öncesinde Türkçe Alıntı Kelimelerimiz' adıyla, sonra da 1912'de Almanca olarak 'Macarca’daki Bulgar Türkçesinden Alıntılar' adıyla yayımlanmıştır GZoltan'ın bu eserinde Macarcaya Türkçeden geçmiş 413 kelime müzakere edilmektedir 1967-1976 yıllarıarasında yayımlanan Macarcanın etimoloji sözlüğünde değişik devirlerde Macarcaya girmiş 1500 civarında kelime bulunmaktadır Bütün bu müzakerelerden sonra, hem Türk-Macar hem de Türkçe- Macarca ilişkilerini işleyen hacimli bir çalışma, 'Yurt Tutuş Öncesinde ve Arpad Devrinde Macarca-Türkçe İlişkileri' adıyla Lajos Ligeti tarafından 1986'da yayımlandı Bu eserde, bir yandanKaradeniz'in kuzeyindeki ve oradan Orta Avrupa'ya ve Balkanlara sarkmış Türk kavimleri ile bu kavimlerin Macarlarla ilişkileri üzerinde durulmuş, bir yandan da en eski zamanlardan 15 yüzyıla kadar Macarca’ya geçen485 kelime uzun uzun müzakere edilmiştir Macar-Türk ilişkilerinin eskiliği ve canlılığı dolayısıyla, Macarca üzerindeki Türkçe tesiri o kadar kuvvetlidir ki bugün Macarlar'ın yaşattıkları bizim unuttuğumuz Türkçe kelimelerden bile söz açmak mümkündür: Tü arbagçı / arvışçı 'büyücü, büyücühekim; doktor' Mac orvos 'doktor'; Tü bilig 'iz,işaret, bilgi' Mac belyeg 'pul'; Tü bor 'şarap' Macbor 'şarap'; Tü bögüçi 'büyücü, şaman rahip' Macbölcs 'irfan', bölcsész 'bilgin, filozof'; Tü yaruk,çuv surda 'ışık, mum' Mac gyertya 'mum'; Tü çıgıt /çıkıt 'peynir' Mac sajt 'peynir'; Tü eke 'pulluk'Mac eke 'pulluk'; Tü ışkı / yışkı / yışak 'iki dillibıçak, rende' kelimesinin muhtemel bir Çuvaş tipli biçimi: yılıg / yılag, Mac gyalu 'rende'; Tü yagak /yangak 'ceviz' Mac dio 'ceviz'; Tü kabırçak /kaburçuk 'sandık, tabut' Mac koporso 'tabut'; Tü yıdyıs 'koku' Mac szész 'alkol'; Tü torak 'kaynatılmışekşi süt, lor' Mac turo 'lor'; Tü yumur 'mide' Macgyomor 'mide' Macarca-Türkçe ilişkilerininderinliğini gösteren bir başka husus da birçok Türkçe fiilin Macarcaya geçmesi yanında, Türkçeden alınan bu kelimelerin Macarların dil ve düşünce dünyasında yeni yeni anlamlar kazanmaları, hattâ birleşik kelimeler oluşturmalarıdır Macarcadaki Türkçe fiiller, isimlergibi tek tek veya bütün halinde defalarca kaleme alınmışlardır Son olarak Pallo Margit'in bu konudakiçalışması, 'Eski Türkçe Kaynaklı Fiillerimiz' adıyla 1982'de yayımlandı Bu eserde, Türkçe kaynaklı 101fiil vardır Sayıları yüzü aşan Macarcadaki Türkçefiillere bir kaç örnek verelim: Tü boşan- 'boşanmak,kurtulmak' > Mac bocsan- 'kurtulmak, affedilmek'; Tüboşut- / boşat- 'kurtarmak, salmak'> Mac bocsat-'kurtarmak, günahlarını affetmek'; Tü çevir-'çevirmek' > Mac csavar- 'çevirmek'; Tü çök-'çökmek, azalmak'> Mac csökken- 'azalmak, aşağıinmek'; Tü yarat- 'yaratmak'> Mac gyart- 'yaratmak,imal etmek'; Tü yaz- , Çuv sir- 'yazmak'> Mac ir-'yazmak'; Tü yun- 'yunmak, yıkanmak'> Mac gyon-'günahlardan arınmak' Dediğimiz gibi Macarcada Türkçekelimelerle yapılmış birleşik kelimeler de vardır Birkaç örnek verelim: Tü tegre 'çevre'> Mac tér'meydan, alan'; Tü kip 'kalıp' > Mac kép 'resim', buiki kelimenin birleşmesiyle: térkép 'harita'; Tü seki'kanepe, divan'> Mac szék 'sandalye'; Tü kar 'kol',bu iki kelimenin birleşmesiyle: karszék 'koltuk' |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#11 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi8 22 Osmanlılar Döneminde Macarcaya Giren Türkçe Unsurlar: Osmanlılar döneminde Macarca’ya giren Türkçe kelimeler hakkında da pek çok biyografi yazılmıştır Bu döneminkelimeleri ve haklarında yazılan biyografi ve münakaşaların sonuçları, Zsuzsa Kakuk tarafından, önce, 1973'te '16-17 Yüz- yıllarda Osmanlı DilTarihine Dair Araştırmalar: Macar Dilinde Osmanlıca Unsurlar' adıyla yayımlanmıştır Z Kakuk'unFransızca olarak yayımlanan bu 660 sayfalık geniş eserinde, Macarcaya Osmanlı döneminde girmiş 1312 kelime yanında 402 şahıs adı ve 224 yer adı bulunmaktadır Macarcaya Osmanlı döneminde girmişkelimelerle daha önceki devirde girmiş kelimeler arasındaki ana fark, Osmanlı döneminde girmiş kelimelerin daha çok kültür kelimeleri; önceki devirde girenlerin ise, daha çok kavram kelimeleri oluşlarıdır Nitekim, Kakuk Zsuzsa 1977'de, bu yolda'Macaristan'ın Türk Fethinden Kültür Kelimeleri' adıyla ikinci bir eser yayımladı Zsuzsa Kakuk, bueserinde, Macarcaya Osmanlı döneminde girmiş 78 kültür kelimesini seçerek bu kelimeleri daha geniş şekilde tanıtmış ve bunların Macarcadan başka girdikleri diğer Balkan dillerindeki şekillerini de vermiştir Macaretimoloji sözlüğüne göre, Macarcaya Osmanlı döneminde giren kelimelerin sayısı 501'dir Bu yayınlararasında, Macarcadaki Türkçe unsurların sayıları konusunda epeyce farklar görülmektedir Bu yüzden, buunsurların sağlıklı bir şekilde tespiti, daha uzun yıllar sürecek gibidir 9 Türkçe-Fince İlişkileriFinliler, tarihin her devrinde bir veya birkaç Türk kavminin komşuluğunda yaşamıştır Bugün Hint-Avrupadillerinin ortasında kalan Fince ve Macarca yanında, diğer Ural dillerinden birini konuşan halkların hepsi, Türk halklarına komşu olarak yaşamaktadır 9 1 Türkçedeki Fince UnsurlarBu konuda herhangi bir yayına rastlayamadık 9 2 Fincedeki Türkçe Unsurlar Fince, Macarca ve Türkçenin çeşitli sözlük ve gramer karşılaştırmaları yapan yayınlar hariç, hakkında yapılmış herhangi bir çalışmayı görmediğimiz bu konuda Mustafa Öner, şunları söylemektedir: “Dil aileleri şemasında Ural-Altay dil ailesinin Altay kolunda duran Türkçe ile Ural kolunda duran Fincenin ilişkisi ya da bu dillerin konuşurları olan Türklerle Finlilerin komşuluğu konusunda şimdiye kadar yazılmış herhangi bir monografik çalışma yoktur Coğrafyasıdolayısıyla Türkçenin daha çok kuzey koluyla ilişkisi olan Finceden Türkçeye geçmiş herhangi bir söz bilinmezken, Fincenin Etimoloji Sözlüğünde 10 kadar Türkçe kelimenin Finceye alındığı belirtilmektedir Bu çalışma Suomen kielen etymologinen sanakirja, “Suomalis-Ugrilainen Seura” Lexica Societatis Fenno-Ugricae XII,1-7, Helsinki, 1981-(SKES) adlı Fincenin etimoloji sözlüğünde belirlenen Türk dili ve diyalektlerinden alınmış sözlere dayanmaktadır Bu sözlükte “Türk Dilleri” başlığı altında toplam 118 söze atıf kaydedilmiştir Bu atıflar diyalektlerdüzeyinde sınıflandığında çıkan liste şöyle olmaktadır: VII cilt ve 2293 sayfa tutan bu Fince etimoloji sözlüğünde, İngilizce kökenli sadece 128 atıf bulunduğu hesaba katılırsa, Türkçe alıntıların azımsanmayacak düzeyde olduğu anlaşılabilir 1980 yıllarında yayımlanan bu sözlük de, “Macarcanın Tarihsel Etimolojik Sözlüğü” gibi, yüzelli yıl kadar önce başlayan Fince ve Macarca gibi Ural dilleri ile Türkçenin sözlük ve gramerce karşılaştırılmalarını yasaklayan bir tutum içindedir Bu sözlük de“Türkçedeki falan söz ile karşılaştırılamaz” gibi ifadelerle doludur; kısacası, bu sözlük de Macarların etimolojik sözlüğü gibi, yalnız Türkçe ile ilişkilerini değil, bu ilişkileri araştırmayı bile reddeden bir doğrultudadır İnsan-varlık ilişkilerini gerçekler dünyasındaki biçimleriyle değil de kafamızdaki biçimleriyle kurmağa çalışmanın, yani olgular karşısındaki dini ve ideolojik tutumun, gerçekler dünyasıyla bir ilişkisi yoktur Hep olanlar ve olmakta olanlar ile değil,olması gerekenler ile ilgilenirler, gerçek olgulara uyumlu görünmek amacıyla hulle yaparlar Hrıstiyan olmalarına, yüzyıllar boyunca hrıstiyanlığa hizmet etmelerine rağmen, papalığın gözünde ikinci sınıf hrıstiyan olmaktan bir türlü kurtulamayan bu Fin-Ogur kavimlerinin, bilim soğuk kanlılığından uzak, hazırlıksız ve tamamen politik bir yaklaşımla başlattıkları “Turan Dilleri” görüşü, kolayca hırpalanıvermişti Yüzelli yıl önce başlayan bu sonderece masum bilim şüphesinin yolunun, yine politik endişelerle tıkanması, Budenz tarafından başarılmıştı Budenz’in bu eseri, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi’negiren ilk kitap olarak “1” demirbaş numarasını taşımaktadır Türkçe, bu diller ile binlerce yıl aynı coğrafyada yaşamış olmasına rağmen, 6 yüzyıldan bu yanaizleyebildiğimiz Türkçe-İslavca komşuluğu yüzünden İslav dilleriyle bile bir ölçüde akraba olmuş iken, nedense, Türkçenin bu dillerle ilişkisinin araştırılması bile, en azından, psikolojik baskı altındadır Bugün, bir olgu olarak, “FinceninHint-Avrupa Unsurları”, “Islavcanın Türkçe Unsurları” adlı kitaplar yayımlanırken, tarih öncesi ve tarihsel devirlerde hep aynı coğrafyayı paylaşmış olmalarına rağmen, Türkçe ile Ural dillerinin akrabalık ölçüsünün araştırılması, dediğimiz gibi en azından psikolojik baskı altındadır Bu yüzden, bugün, bu diller arasındadoğru dürüst sözlük bile yoktur; bugünkü turistik amaçlı sözlükler de eski sözlüklerin altındadır --->: Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi frmacil sayfa 2iki --->: Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#12 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi10 Türkçe-Romence İlişkileriRomenler, diğer Latin kavimleri gibi M S ilk bin yıliçinde ortaya çıkmış ve Trakyalı ataları olan Hint-Avrupa köklü “Dacia”lılar ile aynı bölgede yaşamışlardır Türklerin Romanya coğrafyasındaki tarihleri ise eskilere dayanmaktadır Eski Türk kavimlerinden olanUzlar, Peçenekler, Kıpçaklar ve sonra daha birçok Türk boyu Karadeniz’in kuzeyinden geçip gelerek bugünkü Romanya coğrafyasına yerleşmişlerdir XIII-XIVyüzyıllarında Altın Ordu ve sonraki yıllarda da Osmanlı İmparatorluğu hakimiyetine giren bölgede bu sebeple Türk nüfus yoğunluğu fazladır 10 1 Türkçedeki Romence UnsurlarBu konuda herhangi bir yayına rastlamadık 10 2 Romencedeki Türkçede Unsurlar Türkçenin Romence ile ilişkisinin ilk araştırılmaları Rusça ile ilişkisinin araştırılmağa başlanmasından çeyrek yüz yıl sonrasına aittir Bu konuda bilinen eneski çalışma, yukarıda da andığımız Slav dillerinin ilk etimoloji sözlüğünü hazırlayan ve Slavcadaki Türkçe unsurlar üzerindeki çalışmaları başlatan Franz Miklosich tarafından yapılmıştır Aynı yıllarda, Lazar Šaineanu, Romen dilindeki Türkçe unsurları incelediği eserini yayımlar Buaraştırmalar, 1885-1900 yılları arasında, B FHasdeu, F Rudow ve T Löbel tarafından sürdürülürTheophil Löbel’in Romen dilindeki Türkçe, Arapça ve Farsça unsurları incelediği eseri 1894’te yayımlanır L Šaineanu, Romen dili ve kültüründeki oryantaletkiyi araştırdığı, özellikle de Türkçenin etkisinin kültür boyutlarını da tartıştığı üç ciltlik muhteşem eserini önce 1900 yılında Romence ve 1902 yılında da Fransızca olarak yayımlar 3900 civarında Türkçe unsurbarındıran bu çalışmalara dayanarak, Romanya dışında da birçok çalışma yapılmıştır ve yeni eserlerin ana kaynağı, Romanya’da yapılan bu çalışmalar olmuştur 1927 yılında, Karl Lokotsch tarafından yayımlanan etimolojik sözlükte ise 2235 madde başı bulunmaktadır Bundan sonra 1960 yılında, Heine FWendt, Romencedeki Türkçe unsurları incelediği eserini yayımlar Türkçeden alınan sözlerin alınmadevirlerini de açıklamağa çalışan bu eserde, 1541 Türkçe söz irdelenmektedir Bu çalışmalar dışında ikiTürk araştırmacı yaptığı çalışmalarda Romencedeki Türkçe söz sayısının 1700 ile 3000 arasında olduğunu söylemişlerdir Son olarak 2002’de Muammer Nurlutarafından yayımlanan Romencede Türk İzleri adlı eserde Osmanlı döneminde Romenceye geçmiş yaklaşık 1200 söz listelenmiştir Türkçe-Romence ilişkilerinin araştırılmasına Türkçe-Rusça ilişkilerinin araştırılmağa başlanmasından çeyrek yüz yıl sonra başlanmıştır Bukonuda bilinen en eski çalışma, İslav dillerinin ilk etimoloji sözlüğünü hazırlayan ve İslavcadaki Türkçe unsurlar üzerindeki çalışmaları başlatan Franz Miklosich tarfından yapılmıştır Bu araştırmalara 1984'te Theophil Löbel 'Romen Dilindeki Türkçe, Arapça ve Farsça Unsurlar' adlı eseriyle ve 1900 yılında da L Saineanu 'RomenDilindeki ve Kültüründeki Oryantal Tesir' adlı eseriyle katıldılar Türkçe-Romence ilişkilerikonusundaki yayınları temin edemediğimiz için affınızı dileyip Romenceye, Macarcaya ve Rusçaya değişik anlamlarda verdiğimiz bir kelimemizin ilgi çekici macerasından kısaca bahsederek bu konuyu kapamak istiyoruz: Tü obrak / ofrag 'eski, yıpranmış; eskielbise'> Mac apró 'ufak', apróság, aprópénz 'bozukpara'; aynı kelime Romence’ye geçer: Rom oprêg 'sırtaalınan saçaklı dokuma' > Mac oprég 'Romen kadınlarınbilinen elbisesi' ve yine aynı kelime Rusçaya taşınır: ovrag 'yar, vâdi, dere' 11 Türkçe-Bulgarca İlişkileriBugün ancak adları Türkçe kalan, ama bir zamanlar dilleri de Türkçe olan Bulgar halkı Karadeniz çevresi ve Balkanlarda bir çok yeri adlandırmışlar ve Türkçe konuştukları süre içinde başka kavimlerin boylarını da etkilemişlerdir Bulgar Türkçesinin Slav dillerine,Romenceye ve Macarcaya yaptığı katkı, küçümsenemeyecek seviyededir MS 1000’li yıllardan itibaren isetamamen Slav dili konuşan bir halk haline gelen Bulgarların yeni dili olan Bulgar Slavcasından Türkçeye ancak çete, gocuk, kuluçka gibi bir kaç söz geçmiştir Slavlaştıkları tarihlerden günümüze kadar sürekli olarak Türk kavimleriyle komşuluk yaşayan ve 14 yybaşlarından 20 yy başlarına kadar da OsmanlıDevletinin bir parçasını oluşturan Bulgarlar ve Bulgarca, tıpkı diğer Slav dilleri veya Arnavutça ve Ermenice gibi Türkçenin derin etkisi altında kalmıştır Bu etki, Arnavutça ve Ermenicede olduğugibi yalnızca sözlük düzleminde kalmamış, gramer düzleminde de olmuştur, dolayısıyla, bugünkü Bulgar grameri, Türkçenin bir çok ekini de barındırmaktadır 11 1Türkçedeki Bulgarca UnsurlarBulgarların yeni dili olan Bulgar Slavcasından Türkçeye ancak çete, gocuk, kuluçka gibi bir kaç söz geçmiştir 11 2Bulgarcadaki Türkçe UnsurlarBulgarcadaki Türkçe unsurlarla ilgili olarak, Bulgar yazar İvan Vazov, 1850’lerde şöyle demişti: “şehirlerimizde konuşulan dil neredeyse yarı Türkçe idi” Bulgarcadaki Türkçe etkisinin son yıllardaki enbüyük araştırmacısı olan ve geçen yıl kaybettiğimiz Alf Grannes, bu etkinin derinliği hakkında şunları yazmaktadır: “Büyük Bulgar şair ve yazarı Petko R Slavejkov’un Bulgarcada kullanılan 10 000 civarındaTürkçe sözden oluşan bir sözlük hazırladığını biliyoruz Ne yazık ki bu sözlük hiç bir zaman basılmadı ve biz, bugün, A Şkalyic’in hazırladığı,Sırp-Hırvatçadaki 8 742 Türkçe sözü içeren sözlüğüylekarşılaştırılabilecek bir sözlükten mahrumuz” 1934 yılında Bulgarcadaki -lık, -çı ve -lı ekli 2000 civarındaki Türkçe sözün listesini yayımlayan B Conevhakkında ise A Grannes şunları söylemektedir:“Profesör B Conev’in Bulgarcadaki Türkçe sözlerinküçük bir bölümünü listelediği açıktır B Conev,Bulgarcadaki Türkçe sözleri -lık, -çı ve -lı eki taşıyanlarla sınırlandırmıştır Aslında, bu ekleritaşıyan sözlerin tamamını bile listelemiş olsaydı, bu sayı iki katına çıkabilirdi!” 1998 tarihinde yayımlanan Bulgarcadaki Yabancı Sözler Sözlüğünde 3548 söz, Türkçe olarak gösterilmiştir Kısacası, Bulgarcada en az 3500 kadar sözün Türkçe olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#13 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi12 Türkçe-Sırp-Hırvatça İlişkileriİslav dillerindeki Türkçe unsurlarla ilgili ilk çalışmalar, 1850'lerde başlamıştır ve günümüzde de sürmektedir Bu konudaki çalışmalar, buradasayamayacağımız kadar çoktur Önce Rusların, dahasonra da Güney İslavlarının dilleri üzerinde başlayan bu çalışmaların meyvelerini derli toplu birer sözlük halinde Elizaveta Nikolaevna Şipova'nın ve Abdullah Skaljic'in eserlerinde bulabiliriz 12 1Türkçedeki Sırp-Hırvatça UnsurlarTürkçedeki Sırp-Hırvatça unsurların monografik bir çalışması yoktur Türkçedeki İslavca unsurları konuedinen çalışmalarda, zaman zaman sözlerin Sırp-Hırvatçadaki biçilerine de değinilmiştir 12 2Sırp-Hırvatçadaki Türkçe UnsurlarYukarıda da söylendiği gibi Slav dillerindeki Türkçe unsurlarla ilgili ilk çalışmalar, 1850'lerde başlamış ve günümüze dek süre gelmiştir Bu konudakiçalışmalar, burada sayamayacağımız kadar çoktur Slavdillerinden olan Sırp-Hırvatçadaki Türkçe kelimeler de bir sözlük halinde yine Abdullah Şkaljic'in eserinde yer alır Şkaljic'in eseri ise, Güney İslavlarının, Sırp-Hırvat dillerinin Türkçe unsurlarını konu edinir Dillerarası alıntılar konusunda dünyanın en ilgi çekici eseri olarak kabul edilen Şkaljic'in sözlüğünde, 6878 değişik anlamda 8742 kelime yer almaktadır Sözlüğününbaşına kısa bir fonetik ve morfolojik açıklama ekleyen ve Türkçenin bütün Balkan dillerine verdiği bazı ek ve yapıları değerlendiren Şkaljic, yine sözlüğünün girişinde, bu kelimeleri 38 ayrı grupta konularına göre sınıflandırmıştır 13 Türkçe-Lehçe İlişkileriRus, Sırp-Hırvat, Çek, Slovak ve Leh dilleri gibi, bir İslav dili olarak, Ukrancadaki Türkçe unsurlarla ilgili ilk çalışmalar, 1850'lerde başlamıştır ve günümüzde de sürmektedir Bu konudaki çalışmalar,burada sayamayacağımız kadar çoktur 13 1 Türkçedeki Lehçe UnsurlarTürkçedeki Ukranca unsurların monografik bir çalışması yoktur Türkçedeki İslavca unsurları konu edinençalışmalarda, zaman zaman sözlerin Ukranca biçilerine de değinilmiştir 13 2 Lehçedeki Türkçe UnsurlarÇeşitli İslav dillerindeki Türkçe unsurları konu edinen çalışmalarda, sözlerin Lehçedeki biçimlerine de temas edilir Bilhassa Fasmer ve Doerfer, Türkçesözlerin Lehçedeki biçimlerine de işaret derler Monografik bir çalışmanın bulunmadığı bu konuda, Tadeusz Majda şunları sözlemektedir: “Türk halklarının Slav kabileleri (sonradan Polonyalılar diye adlandırılan Slav kabileleri dahil) ile asırlarca süren münasebetleri, Slav dillerini daha ilk gelişme aşamalarında etkiledi Son yıllarda bu etkileşim,araştırmacıların ilgi odağı olmuştur Yapılanincelemeler neticesinde Slav dillerinin gelişmesi ve bu süreç üzerindeki Hun, Protobulgar ve Avarların etkisi ile ilgili yeni bilgiler ortaya çıkarılmaktadır Adı geçen kabilelerin konuştuklarıdilin Türk dil grubu mensubu olduğu kabul edilir Diğer Slav dilleri gibi 5 -6 yüzyılda şekillenmeyebaşlayan Leh dili de, Türk dillerinin yoğun etkisi altında kaldı Kelime dağarcığındaki Türkçe alıntılarıtespit etmek ne kadar kolaysa, fonetik ve morfolosini tespit etmek de o kadar zor H Galton’un “DerEinfluss des Altaischen auf die Entstehung des Slawischen, (Wiesbaden 1997)” adlı yeni çalışmasında genel Slav dili için yaptığı incelemelere benzer çalışmaların Leh dili için yapılması gerekmektedir ” 14 Türkçe-Çekçe İlişkileriRus, Sırp-Hırvat, Ukran, Slovak ve Leh dilleri gibi, bir İslav dili olarak, Çekçedeki Türkçe unsurlarla ilgili ilk çalışmalar, 1850'lerde başlamıştır ve günümüzde de sürmektedir Bu konudaki çalışmalar,burada sayamayacağımız kadar çoktur 14 1Türkçedeki Çekçe UnsurlarTürkçedeki Ukranca unsurların monografik bir çalışması yoktur Türkçedeki İslavca unsurları konu edinençalışmalarda, zaman zaman sözlerin Çekçe biçilerine de değinilmiştir 14 2Çekçedeki Türkçe UnsurlarÇeşitli İslav dillerindeki Türkçe unsurları konu edinen çalışmalarda, sözlerin Ukranca biçimlerine de temas edilir Çekçedeki Türkçe unsurları konu edinen monografik bir yayın bulunmasa da, F Miklosish heriki eserinde de ara sıra, K Lokotsch ise sık sık,Türkçeden alınma sözlerin Çekçedeki biçimlerini de vermeğe çalışmışlardır Fasmer, sözlerin Rusçabiçimleri yanında Çekçedeki biçimlerini de verir Türkçe unsurların bir kısmı da Çekçeye Macarca yoluyla taşınmıştır ve bu konu yeni yeni çalışılmaktadır 1957 yılında, Çek ve Slovak dillerinin söz varlığı üzerindeki çalışmaların henüz başlangıç safhasında olduğunu belirten J Blaskoviç, “Çek Dilinin KökSözlüğü” adlı eserde yalnızca 32 sözün Türkçe kaynaklı gösterildiğini; fakat bunların da doğru tespit edilmediğini ve doğru anlamlandırılmadığını ifade eder J Blaskoviç, bu yirmi sayfalık yazısında, Çekdilinde kullanılan şahıs adı, soyadı, yer ve kavim adı gibi 27 özel ad ile Türkçeden Çekçeye geçmiş 248 sözü irdeler ve yazısının sonunda şunları söyler: “Bugün Çek dilinin Türk kökünden gelen unsurları üzerine söyleyebileceklerimiz kısaca bunlardan ibarettir Bukısa yazı bile Türk kavimlerinin ve bilhassa Osmanlı Türklerinin Orta-Avrupa kavimlerine yaptıkları kültür tesirinin ne kadar geniş olduğunu göstermeğe yeter Buaraştırma objektif bir şekilde gerçekliği ortaya çıkarmakta ve Türk kavimlerini ve kültürlerini elverişsiz bir açıdan gören eski ve yanlış görüş ve iddialara son vermektedir” |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#14 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi15 Türkçe-İtalyanca İlişkileriOğuz Türkleri Anadolu'ya gelmeden çok önce, belki Oğuzların bir kısmının da katıldığı başka Türk kavimleri, Karadeniz'in kuzey sahillerinde ve Balkanlar'da idiler ve buralarda çeşitli devletler kurmuşlardı Periskop, Theofanis, Menandros gibiBizans ve İbni Rüste, Gardizî gibi Arap tarihçileri, bu bölgede, Hun, Saragur, Ugor, Onogur, Avar, Bulgar, Peçenek, Hazar, vs gibi çeşitli Türk kavimlerindenbahsederler Bu kavimlerin dilleri ile o devirlerinGrekçe ve Lâtincesi arasında olup bitenler konusunda hiçbir çalışma yapılmamıştır Bu ilişkiler konusundayapılan tek şey, Bizans kaynaklarındaki bu kavimlerle ilgili tarih verilerinin ve bunlara bağlı olarak geçen özel adların derli toplu bir yayınından ibarettir; bu kavimlerin dilleri ile Grekçe ve Lâtince arasındaki alıntılar söz konusu bile edilmemiştir 8 ve 9yüzyıllarda, ortodoks Doğu Roma zayıflamış, Ön Asya’daki ticaret hayatı, başta Venedikliler olmak üzere, Cenovalılar, Sicilyalılar, Pizzalılar ve Floransalıların eline geçmişti Bu şehir devletleriile ve bazen de papalığın kışkırtmaları üzerine bu şehir devletlerinin ordularına katılmalarla oluşmuş Haçlı orduları ve Haçlı donanmalarıyla Türkler arasındaki egemenlik ve çıkar kavgaları, dünya tarihinin önemli bir bölümünü oluşturmuş ve bugün de bu kavgalar, papalık-hahamlık ittifakı yüzünden günden güne daha acımasız bir hal alarak sürüp gitmektedir Sözü edilen şehir devletlerine katılan Kuzey İtalya’daki diğer şehir devletleri, 1849 yılında, bir yandan da İtalya’daki iktidarını bu devletlere de kaptırma endişesi içindeki papalığın şüpheli desteği ile Avusturya egemenliğine baş kaldırırlar ve nihayet bu 11 şehir devleti, 1861 yılında İtalya Birleşik Krallığını kurarlar Bu tarihlerden itibaren,aralarında bir yabancı dil gibi kullandıkları orta İtalyadaki Toscana bölgesinin dilini esas alan bugünkü İtalyanca doğar Türklerin savaşlar dışındakiilişkileri, daha çok Venedikliler ve Cenovalılar ile olduğu için, Türkçenin de genellikle Venedik ve Cenova Lehçeleriyle ilişkisi olmuştur 15 1Türkçedeki İtalyanca UnsurlarAnkara Üniversitesi Dil-Tarih ve Coğrafya Fakültesinde hazırlanmış ve henüz yayımlanmamış bir doktora tezine göre, Türkçedeki İtalyanca sözlerin sayısı 523’tür Bu sözlerden baldıran, baraka,borsa, çapa, kalçın, poğaça, tapa ve toka sözlerinin İtalyacadan Türkçeye geçmiş sözler olarak değerlendirilmeleri yanlıştır 1988 yılında, “İtalyanca ve Yunanca Kaynaklı Türkçe Denizcilik Terimler ” adlı eser yayımlanır 15 2İtalyancadaki Türkçe UnsurlarDurdu Kundakçı’nın yukarıda belirttiğimiz ve henüz yayımlanmamış doktora tezine göre, İtalyancadaki Türkçe sözlerin sayısı 146’dır 16 Türkçe-Arnavutça İlişkisiTürklerin Arnavutlarla ilişkisi, yukarıda değinilen diğer Balkan halkları gibi Türk boylarının Karadeniz’in kuzeyinden geçip Balkanlara ilerlemesi tarihi kadar eski olsa da yoğun ilişkiler Osmanlı döneminde olmuştur 16 1Türkçedeki Arnavutça UnsurlarBu konuda yapılmış bir çalışma görmedik 16 2Arnavutçadaki Türkçe UnsurlarArnavutçadaki Türkçe unsurlarla ilgili çalışmalar, Slav dillerindeki Türkçe unsurlar üzerine çalışmaların başladığı XIX yüzyılın ikinci yarısında başlar Bukonudaki ilk çalışma, yine Franz Miklosich tarafından yapılan çalışmadır Ardından Gustav Meyer Arnavutçanın etimoloji sözlüğünde Türkçe kelimeleri göstermiştir Eseriningirişinde, G Meyer şunları açıklamaktadır: “Benim busözlüğümde 5140 madde başı bulunmaktadır Bunlardan1420 tanesi eski Romence mirası (Miklosisch’e göre bu sayı: 930), 540 tanesi İslavca (Miklosich’e göre bu sayı: 319), 1180 tanesi Türkçe, 840 tanesi Yunanca, 400 tanesi eski indogermen dillerindendir ve 730 tanesinin kaynağı belli değildir Gyula Németh, “Arnavutçadaki Türkçe İzleri” adlı doyurucu yazısını 1961 yılında yayımlar DilaverBerberi, Arnavutçadaki Türkçe sözleri fonetik ve morfolojik açıdan değerlendirdiği doktora çalışmasını 1964'te tamamlar “Arnavutçanın karşılaştırmalaryapacak kadar bol metni bulunmadığı için bu konuda ancak eş zamanlı bir çalışma yapabildiğini” belirten D Berberi , bu çalışmasında Arnavutçadaki Türkçesözleri ses ve biçim açısından incelemiştir Bu çalışmadan on yıl kadar sonra, Norbert Boretzky, Arnavutçadaki Türkçe etkisini iki cilt halinde yayımlar Birinci ciltte Arnavutçadaki Türkçesözlerin ses değişmeleri ile Arnavutçada kullanılan Türkçe ek ve yapılar incelenir İkinci cilt sözlüktürBu sözlükte, varyantlarıyla birlikte 4078 madde yer alır Ayrıca Arnavutçanın çeşitli ağızlarındakullanılan Türkçe sözler ise, yine varyantlarıyla birlikte, 585’tir 1998 yılında Vladimir E Orel tarafından yayımlanan“Arnavutça Etimolojik Sözlük”’te, yalnızca 53 söz Türkçe kaynaklı gösterilmiştir G Meyer, J Norbert,M Fasmer ve E Hamp’ın bu konuda çalıştıklarını veeserler verdikleri belirten V E Orel, “düzinelercesözün kendi eserinde yeni etimolojik açıklamalara kavuştuğunu” vurgulayarak, kendi sözlüğünün “Arnavutçanın prehistoryasına belirli bir bakış açısıyla bakmağa dayandığını” ifade etmektedir Yazılıbelgeleri iki yüzyıldan eski olmayan bir dilin “proto”su peşinde koştuğunu, asıl amacının Proto-Arnavutçayı kurmak olduğunu bildiren ve elinde tek belge olmaksızın, Arnavutların m ö 3 yüzyıldaterkettikleri Karadeniz’in kuzeyinde, Dacialıların ülkesinde ve Karpatlar’da dolaşıp duran V E Orel,pek çok Türkçe sözü de İslav kaynaklı göstermekte, Arnavutçadaki birçok İtalyanca, Grekçe, Romence, Makedonca ve Sırp-Hırvatça sözü de sözlüğüne almadığını açıkça söylemektedir Sonuçta dış dünyadadeğil, yazarın zihninde oluşan ve kendisinin de dediği gibi “kurgusal” bir sözlük ortaya çıkmış ve yazarın pek sık kullandığı “Indo-European” sözü çerçevesinde amacına hizmet etmeğe başlamıştır “Kurgu”ları bir kıyıya bırakıp “olgu”lara ve gerçeklere tekrar dönersek, eski bir bölünmeyi temsil eden Ermeni, Arnavut ve Gürcü dillerini Hint-Avrupa dil grubuna dahil etmekte bugün büyük güçlükler yaşanmaktadır Bunun başlıca sebebi ise, Türkçenin budillere etkisinin, sadece sözlük temelinde kalmayıp, tıpkı güney İslavcası, Bulgarca, Makedonca, Romence ve Yunancada olduğu gibi, gramer ve söz dizimi düzlemine de sıçramış olmasıdır Nitekim Arnavutçadaki Türkçe kaynaklı ek ve yapılar, birçok yazıya konu olmuştur 1972 yılında, HasanKaleşi, bu konuda monografik bir çalışma yapmış ve 1975 yılında da yukarıda ifade ettiğimiz gibi Norbert Boretzky, “Arnavutçadaki Türkçe Etkisi” adlı çalışmasının birinci cildini bu konuya ayırmıştır Buçalışmalarda da görüldüğü gibi, Türkçe çokluk eki ile sıfat ekleri (-li; -siz), kavram eki (-lik), meslek eki (-çi), eşitlik eki (-çe), küçültme eki (-çik), bu ekleri taşıyan birçok Türkçe sözün Arnavutçaya girmesi, Arnavutçanın dil ve düşünce düyasında bir gramer kategorisi oluşturmuş ve bu ekler, Arnavutça kelimelere de getirilmiştir |
|
|
|
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi |
|
|
10-24-2012
|
#15 |
|
Prof. Dr. Sinsi
|
Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi17 Türkçe-Yunanca İlişkileriOğuz Türkleri Anadolu'ya gelmeden çok önce, belki Oğuzların bir kısmının da katıldığı başka Türk kavimleri, Karadeniz'in kuzey sahillerinde ve Balkanlar'da idiler ve buralarda çeşitli devletler kurmuşlardı Periskop, Theofanis, Menandros gibiBizans ve İbni Rüste, Gardizî gibi Arap tarihçileri, bu bölgede, Hun, Saragur, Ugor, Onogur, Avar, Bulgar, Peçenek, Hazar, vs gibi çeşitli Türk kavimlerindenbahsederler Bu kavimlerin dilleri ile o devirlerinGrekçe ve Lâtincesi arasında olup bitenler konusunda hiçbir çalışma yapılmamıştır Bu ilişkiler konusundayapılan tek şey, Bizans kaynaklarındaki bu kavimlerle ilgili tarih verilerinin ve bunlara bağlı olarak geçen özel adların derli toplu bir yayınından ibarettir; bu kavimlerin dilleri ile Grekçe ve Lâtince arasındaki alıntılar söz konusu bile edilmemiştir Türkçenin Yunanca ile ilişkisi, eski devirler ve Bizans üzerinden gerçekleşmiş sınırlı ilişki bir kıyıya bırakılırsa, 11 yüzyıldan 1920’lere kadarsürmüştür 17 1Türkçedeki Yunanca UnsurlarTürkçedeki Yunanca unsurları araştıran çalışmalar, K Miklosich’in eserinden bir kaç yıl sonra başlamıştır Gustav Meyer ve K Krumbacher’in eserleri aynı yıliçinde, 1893’te yayımlanır Bu çalışmaları, APapadopoulos’un 1932 yılında yayımlanan Türkçedeki Yunanca sözleri incelediği eseri izlemiştir Yunancadaki Türkçe unsurlar konusu kadar ilgi çekmemiş görünen Türkçedeki Yunanca unsurlar konusu, daha sonra, bilhassa A Tietze tarafından etraflıcaçalışılmıştır Tietze bu çalışmasında 347 sözüincelemiştir 1960 yılında Yunancadaki Türkçe unsurlar üzerine çalışan Konstantinos Kukkidis ise 900 Yunanca sözün Türkçeye alındığını kaydeder Bütün bu çalışmalardan sonra, Christos Tzitzilis, 1987 yılında yayımladığı eserinde, Türk yazı diline veya ağızlarına Yunancadan geçmiş 597 sözü incelemiştir 17 2Yunancadaki Türkçe UnsurlarYunancadaki Türkçe unsurlardan ise ilk defa söz eden ve bu sözleri listeleyen ilk kişi F Miklosich’tirDaha sonra G Meyer ve L Rouzevalle de bu konudaçalışmışlardır Kıbrıs Türk aydınlarından Hüseyin Şafi Alpay, Kıbrıs Rumcasındaki Türkçe sözlerin İngilizce anlamlarından oluşan kitapçığını 1937’e Larnaka’da yayımladı ve 1940 yılında bizlere daha hacimli ve daha ayrıntılı bir kitap vadetmesine rağmen, bu işini Kıbrıs’ın kargaşa ortamında bitiremedi Bu çalışmada 402 Türkçe söz yeralmaktadır Bu çalışmalardan sonra, KonstantinosKukkidis, 1960 yılında Atina’da çalışmalarını yayımlar Bu çalışmaların sonuçları, sonraki yıllarda ses veanlamca inceleme altına alınır ve 1974 yılında Pavlos Georgidas tarafından Münih Devlet Üniversitesinde hazırlanan ve gecikmeli olarak daha sonra yayımlanan doktora tezi, Yunancadaki Türkçe unsurları ses bakımından inceler Yunancadaki Türkçe unsurlarınsayısı, K Kukkidis’e göre 3000 ve P Georgidas’a göreise 1968’dir 1988 yılında ise İ TPambukis, Çağdaş Yunan DilininTürkçe söz varlığını incelediği eserini Atina’da yayımladı 1994’te Konstantinos Giagkoullis, KıbrısRum diyalektinin etimolojik sözlüğünü Lefkoşa’nın Rum kesiminde yayımlar Bu sözlükte, 1520 Türkçe söz yeralmaktadır Son olarak 1998 yılında AnkaraÜniversitesinde, Evangelia Ahladi tarafından hazırlanan yüksek lisans çalışmasında Yunancadaki Türkçe unsurlar ile Türkçedeki Yunanca unsurlar, gösterdikleri ses ve anlam değişiklikleri içinde ele alınmıştır Türkçenin bu dillerden başka Fransızca, Almanca ve İngilizce ile ilişkileri olmuştur; ancak bu konularda yapılmış çalışmalar yetersizdir Bu konuda tutarlı vegerçekçi bir çalışma yapabilmek için, Türkçenin öteki komşularına oranla daha yeni devirlerde doğmuş olan bu genç dillerin Türkçe ile ilişkilerinin araştırılması kadar, eski Latin, Grek ve Germen dilleriyle ilişkilerinin de incelenmesi gerekmektedir Türkçeninbu genç komşuları ile ilişkileri konusunda az sayıda birkaç çalışma söz konusudur Süleyman Yıldız’ındoktora çalışmasına göre Almancada 166 Türkçe söz vardır İngilizcede ise Gatenby’e göre 247 , İrekBikkinin’e göre 800 civarında Türkçe söz yer almaktadır ************** Sevgili dostum, bu yolda yıllardan beri yaptığımız çalışmaların sonucu olarak, komşu dillere Türkçeden giden gramerlik etkilerin değerlendirildiği bir giriş ile 10 000 civarında sözden oluşan bir sözlüğüntamamlanmak üzere olduğunun müjdesi vermek istedim sana Türkçenin bu muhteşem mirasına baktıkça, adınıTürkçe koyduğumuz dil ve düşünce ülkemizi sevmememiz, böyle bir ülkede yaşamanın verdiği gurur ve güç ile, Türkçe konuşmaktan, Türkçe düşünmekten, Türkçede biriktirmekten kim vazgeçebilir? |
|
|
|
Üye olmanıza kesinlikle gerek yok !
Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.
Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.
IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.
Konuya yorum yazmak için sadece buraya tıklayınız.
Bu sitede 1 günde 10.000 kişiye sesinizi duyurma fırsatınız var.
IP adresleri kayıt altında tutulmaktadır. Aşağılama, hakaret, küfür vb. kötü içerikli mesaj yazan şahıslar IP adreslerinden tespit edilerek haklarında suç duyurusunda bulunulabilir.
«
Önceki Konu
|
Sonraki Konu
»
|
|
ForumSinsi.com hakkında yapılacak tüm şikayetlerde ilgili adresimizle iletişime geçilmesi halinde kanunlar ve yönetmelikler çerçevesinde en geç 1 (Bir) Hafta içerisinde gereken işlemler yapılacaktır. İletişime geçmek için buraya tıklayınız.