Kimya Sözlüğü

A

Adlandırma Element ve bileşiklerin kimyasal formül veya sembollerle, bazı sistematik yöntemlere göre adlarının yazılmasıAktiflik Reaksiyona girme kabiliyeti, elementlerin bileşik yapabilme eğilimleri
Aktinitler Aktinyum (57Ac) elementinden sonra gelen ve 4f orbitallerinin dolmasıyla oluşan 14 elementin oluşturduğu seri
Alfa parçacığı İki proton ve iki nötrondan oluşan +2 yüklü helyum çekirdeği
Alkali metal 1A grubundaki hidrojen dışındaki metaller
Allotrop Fiziksel özellikleri ve kristallerinin uzayda dizilişleri birbirinden farklı olan aynı cins atomlar birbirinin allotropudur
Amalgam Civanın diğer metaller ile oluşturduğu alaşımlar
Ametal Metalik karakter göstermeyen periyodik tablonun sağ tarafındaki elementler Atomları az sayıda elektron alarak anyon oluşturan elementler
Amfoter oksit Hem asitlerle hem bazlarla tepkime verebilen oksitler
Anlamlı sayılarDoğru bir şekilde yapılmış ölçümü ifade eden sayılar
Anyon Negatif (–) yüklü iyon
Asit Suda çözündüğünde ortama hidrojen iyonları (H+) ya da hidronyum iyonları (H3O+) verebilen maddelerdir
Asit oksit Suda çözündüğünde ortama asit çözeltisi veren ya da baz veya bazik oksitlerle reaksiyona girerek tuz oluşturan ametal oksitidir
Aşırı doymuş çözelti Belirli sıcaklıktaki doymuş halinden geçici olarak daha fazla çözünen içeren çözelti
Atmosfer basıncı Atmosferdeki havanın ağırlığından dolayı uyguladığı açık hava basıncı
1-Atmosfer basıncı 76 cm (760 mm) yüksekliğindeki civa sutunun uyguladığı basınç
Atom Bir elementin tüm kimyasal özelliklerini gösteren en küçük parçasıdır
Atom–gram Bir mol atomun kütlesidir
Atom kütlesi Bir atomun atomik kütle birimi cinsinden kütlesidir
Atom numarası (Z) Bir atomun çekirdeğindeki proton sayısıoır Yada nötr bir atomda çekirdeğin etrafındaki toplam elektronların sayısına eşittir
Atomik kütle birimi (akb) Bir karbon (126C) atomunun kütlesinin tam olarak 1/12 sine eşittir
Aufbau yöntemi Elektronlar atomik orbitallere enerjileri en düşük olacak şekilde sırasıyla yerleşirler (Önce 1s, sonra 2s ve sonra 2p nin dolmaları gibi)
Avogadro kanunu Aynı sıcaklık ve basınçta bulunan tüm gazların eşit sayıda molekülleri, eşit hacimdedir
Avogadro sayısı (NA) 126C elementinin 12 gramındaki kesin atom sayısıdır (6,021023 tane mol–1' e eşittir)
Ayırtedici özellik Maddeleri ayırt etmek için kullanılan özellik
Ayırma Karışımı oluşturan maddeleri fiziksel yöntemlerle ayrıştırma
Ayrımsal damıtma Farklı sıvılardan oluşan bir karışımdaki sıvıları kaynama noktaları farkından yararlanarak ayırma metodudur
Ayrımsal kristallendirme Bir karışımı oluşturan bileşenleri çözünürlük farklarından yararlanarak birbirinden ayırma metodudur
Azeotrop Sabit bir kaynama noktası bulunan ve sıvı ile buhar hallerindeki bileşimi aynı olan çözelti
B


Bağıl atom kütlesi Standart kabül edilen bir elementin kütlesine göre kıyaslanarak bulunan atom kütlesi Bağlanma enerjisi Bir atomun çekirdeğindeki proton ve nötron gibi atom altı taneciklerini bir arada tutan enerjidir
Barometre Açık hava basıncını ölçmek için kullanılan düzenek
Basınç Birim yüzeye uygulanan kuvvet
Baz Suda çözünürken çözeltiye hidroksit (OH–) iyonları veren madde
Bazik oksit Suda çözündüğünde bazik çözelti oluşturan ya da asit ve asit oksitlerle reaksiyona girerek tuz oluşturan metal oksitidir
Belirleyici madde Kimyasal reaksiyonda artan madde karşısında tamamen tükenen madde
Beta parçacığı Radyoaktif bir elementin çekirdeğindeki bir nötronun bir protona dönüşmesi ile açığa çıkan elektron
Bileşik İki ya da daha fazla cins elementin belirli oranlarda birleşmesinden oluşan saf madde
Bileşik oksitAynı katyonun farklı iki değerlik aldığı oksitlerinin biraraya gelmiş hali Örneğin; Fe3O4, (FeOFe2O3)
Bilimsel YöntemBilimin gelişmesini sağlayan gözlem, deney ve kanunların ve kuramların formüle edilmesi etkinliklerinin bütünü
Birinci iyonlaşma enerjisi Gaz halindeki bir atomdan en gevşek tutulan elektronun uzaklaştırılması için gereken minimum enerjidir
Bombardıman Bir atom çekirdeğine herhangi bir nükleer taneciğin gönderilmesi
Boyle kanunu Sabit sıcaklıktaki bir miktar gazın hacmi ile basıncı ters orantılıdır
Bozunma serisi Radyoaktif bir izotopun basamak basamak çeşitli ışımalar yaparak bozunması ve sonunda kararlı bir izotopa dönüşmesi
Buharlaşma Ortalama kinetik enerjisi fazla olan moleküllerin, sıvı fazdan gaz fazına geçmeleri
Bunzen beki Tasarımı alman bilim adamı Robert Bunzen tarafından yapılan ısıtma aygıtı
C
Celsius sıcaklık cetveli Buzun erime noktasını 0°C ve suyun kaynama noktasını 100°C olarak kabul eden sıcaklık cetveli Charles kanunu Sabit basınç altında bir miktar gazın, hacmi ile mutlak sıcaklığı doğru orantılıdır

Coulomb kuvvetleri Aynı yüklü tanecikler arasında itme kuvveti veya zıt yüklü tanecikler arasında çekme kuvveti Coulomb kuvvetleri olarak adlandırılır Çekirdek Atomun merkezinde proton, nötron gibi benzer atom altı parçacıklar içeren, oldukça küçük ve yoğun, pozitif (+) yüklü bölge
Çekirdek eşitliğiRadyoaktif bir reaksiyondaki değişiklikleri gösteren denklem
Çekirdek reaksiyonu Bir atomun çekirdeğinde meydana gelen değişmeler, Radyoaktif veya nükleer reaksiyonlar olarak da bilinir
Çizgi spektrumu Gaz veya gaz halindeki bir maddeden gelen ışıklar bir prizmadan geçirilirse elde edilen görünür renkler arasında boşluklar vardır Bu tür devamlı olmayan spektrumlara çizgi spektrumu denir
Çökelme Bir çözeltide iki tuzun etkileşimi veya sıcaklık değişiminin çözünürlüğe etkisi sonucu çözünmeyen katı bir bileşiğin oluşması
Çökelme reaksiyonuSonucunda çökelti oluşan reaksiyonlardır
Çözeltiİki veya daha fazla maddeden oluşmuş homojen karışım
Çözücü Bir çözeltinin en fazla miktardaki bileşeni veya çözeltiye fiziksel halini veren bileşendir
Çözünen Bir çözeltinin miktar olarak az bulunan bileşenleri
Çözünürlük Belirli bir sıcaklıkta sabit hacimdeki bir çözücüde doymuş bir çözelti elde etmek için çözünen maddenin miktarı

D
Dalga Bir ortamda enerji taşıyan eğilim Dalga boyu Birbirini takip eden iki dalga tepesi yada çukuru arasındaki uzaklık
Dalton atom modeli Atom maddenin en küçük yapıtaşı olup daha küçük parçalara bölünemez içi dolu bir küredir
Dalton kanunu Birbirleriyle reaksiyon vermeyen gazların oluşturduğu karışımın basıncı, karışımda bulunan gazların kısmi basınçları toplamına eşittir
Damıtma Bir sıvıyı buharlaştırıp, oluşan buharını yoğunlaştırarak ayrıştırma işlemi
d–bloku Periyodik tablonun d–orbitallerinin dolmakta olduğu elementleri içeren bölümü
Değerlik elektronları En büyük baş kuvant um sayısına sahip elektron tabakasında bulunan elektronlar
Denkleştirilmiş denklem Aynı tip atomların, denklemin her iki tarafında da aynı sayıda bulunduğu eşitlik
Devamlı spektrum Beyaz ışık bütün renkleri içerdiğinden bir prizmadan geçirilirse elde edilen renkler sürekli olur, yani birinin bitmek üzere olduğu anda öbürü başlar Renkler sınır bölgelerde iç içe girmiş devamlı bantlar halindedir Bu tür spektrumlara devamlı spektrumlar denir
Derişik çözelti Göreceli olarak çok miktarda çözücü içeren çözelti
Derişim Bir maddenin belirli miktardaki bir çözücü veya bir çözeltinin içindeki göreceli miktarı
Dializ Bir çözelti içerisindeki küçük iyon veya moleküllerin yarı geçirgen bir zardan geçmesi ve büyük iyon veya moleküllerin geçmemesi işlemi
Difüzyon Bir gazın havada veya başka bir gaz içinde yayılması
Doğal radyoaktiflik Atom numarası 83’ten büyük olan elementlerin kendiliğinden çeşitli ışımalar yaparak yeni elementlere dönüşmesi
Donma Sıvı haldeki bir maddenin katı hale geçmesi
Doymamış çözelti Belirli bir sıcaklıkta doymuş halden daha az çözücü içeren çözelti
Doymuş çözelti Belirli bir sıcaklıkta çözebileceği maksimum çözüneni içeren çözelti
Dublet Atomların bileşik oluştururken elektron alarak ya da vererek en dış enerji seviyelerindeki toplam elektron sayısının helyum gibi 2 olması hâlidir
E
Efüzyon Gaz moleküllerinin küçük bir delik aracılığıyla bir kaptan, daha düşük basınçlı ortama yayılması Ekzotermik reaksiyonlar Dışarıya ısı vererek gerçekleşen reaksiyonlardır
Elektrolit Sulu çözeltisi elektrik akımını ileten madde
Elektrolit çözelti Elektrik akımını ileten çözelti
Elektrolit olmayan çözelti Elektrik akımını iletmeyen çözelti
Elektroliz Bir maddenin sıvılaştırılmış halinde ya da elektrolit çözeltisinde, elektrik akımı yardımı ile kendi bileşinlerine ayrıştırılması
Elektron Çekirdeğin etrafındaki ihtimali orbitallerde hareket ettiğine inanılan 1/1840 akb’lik bir kütleye sahip negatif (–) yüklü parçacıktır
Elektron dağılımı Elementlerin atomlarında bulunan elektronların, atomik orbitallerine düzenli bir şekilde yerleşimi
Elektronegatiflik Bir molekül içerisindeki atomun elektronları kendine doğru göreceli çekme kabiliyeti
Elektromanyetik spektrum Elementler katı yada gaz halinde iken dışarıdan yeterli miktarda alırlarak, belli dalga boyırında ışıma yapmaları
Elektron ilgisiNötr bir atoma (gaz fazında) bir elektron eklenmesiyle meydana gelen ısı değişimi Bir atomun elektron alma eğiliminin ölçüsü
Elektron yakalamaÇekirdeğe en yakın bir enerji seviyesinden bir elektronun çekirdek tarafından yakalanmasıyla oluşan radyoaktif bozunma şekli
Element Kimyasal metodlarla daha basit parçacıklara ayrılamayan, aynı cins atomlardan meydana gelen en basit yapıdaki madde
Endotermik reaksiyon Dışarıdan ısı alarak gerçekleşen reaksiyonlardır
Enerji seviyesi Çekirdek etrafında aynı enerjideki elektronların bulunduğu yörüngelerdir
Erime noktası Katı hâldeki maddenin sıvı hâle geçtiği sıcaklık noktası
F
f – bloku Periyodik tabloda f orbitallerinin dolmakta olduğu elementlerin oluşturduğu küme Fahrenheit sıcaklık cetveli Buzun 32°F da eridiğini ve suyun 212 °F da kaynadığını kabul eden sıcaklık cetveli
Frekans Belirli bir noktada birim zamanda (saniyede) geçen dalga sayısıdır
Fiziksel değişme Maddenin fiziksel halinde meydana gelen değişmedir
Fiziksel özellik Erime noktası, kaynama noktası, renk, özkütle gibi maddenin iç yapısıyla ilgili olmayan özelliklerdir
Fizyon (Bölünme) reaksiyonu Ağır bir çekirdeğin daha küçük çekirdeklere dönüşmesi Bu sırada bir kaç nötron ile çok büyük miktarda enerji açığa çıkar
Flüoresans Bir maddenin kısa dalga boylu radyasyon ile uyarılması sonucu ışık yayması Uyarıcı ortamdan uzaklaştırıldığında ışık yayma işlemi durur
FormülBileşikteki elementlerin sembollerini ve bu bileşiğin bir molekülündeki atomların kaçar tane olduğunu gösteren sayıları içeren basit ifadedir
Formül–gram Bir mol iyonik bağlı bileşiğin kütlesidir
Fosforesans Bir maddenin uyarılması sonucu ortamdan uyarıcı kaldırılsa da bir süre daha ışıma yapması
Fotoelektrik olayBir metal üzerine düşürülen ışığın, metal yüzeyinden elektron koparması olayına denir
Foton Işık taneciğ Işık ışınının enerjisi bu fotonlar içinde yoğunlaşmıştır
Füzyon (Birleşme) reaksiyonu Küçük atom çekirdeklerinin birleşerek daha büyük çekirdekler oluşturmasıdır

G

Gama ışıması Çeşitli radyoaktif ışımalar sonucu yüksek enerjili halde kalan bir çekirdeğin yaydığı ve nüfus etme gücü yüksek olan elektromanyetik ışıma Gay – Lussac kanunu Sabit hacimli bir miktar gazın basıncı ile mutlak sıcaklığı doğru orantılıdır
Gaz kanunları Özel şartlar altındaki gazların davranışlarını inceleyen kanunlar
Gaz sabiti (Rydberg sabiti) İdeal gaz denkleminde ve bazı diğer denklemlerde karşılaşılan sabit
Geçiş elementleriPeriyodik sistemin orta kısmında bulunan ve bileşiklerinde, birden fazla değerlik alabilen d orbitallerinin dolmasıyla oluşan B grubu elementleridir
Gerçek GazDavranışı ideal gaz davranışından farklı olan gaz
Görünür spektrumDalga boyu yaklaşık 390 nm ile 760 nm arasında bulunan ve elektromanyetik ışımanın bütün görünen dalgalarını içeren spektrumu
Graham kanunu Sabit sıcaklıkta bir gazın difüzyon veya efüzyon hızı, o gazın öz kütlesinin karekökü ile ters orantılıdır
Grup Periyodik sistemdeki benzer kimyasal özelliğe sahip elementlerden oluşan dikey sütunlar
Gay – Lussac kanunu Sabit hacimli bir miktar gazın basıncı ile mutlak sıcaklığı doğru orantılıdır
H
Hacim Maddenin uzayda kapladığı boşluk Halojenler Tuz yapıcı anlamına gelen ve periyodik tabloda, atomlarının son yörüngelerinde yedi elektron bulunduran elementlerin oluşturduğu 7A grubu
Heterojen karışım Her noktasında aynı özellik göstermeyen karışımlardır
Hızlandırıcı Elektron, proton ve alfa parçacığı gibi yüklü parçacıklara çok yüksek kinetik enerji kazandıran alet
Hidrat Kristal yapısında belirli miktarlarda su molekülü içeren bileşiklerdir
Homojen karışım Her noktasında aynı özellikleri gösteren karışımlardır
Hund kuralı Eş enerjili orbitallere (2px, 2py, 2pz gibi) elektronların paralel spinli maksimum sayıda eşleşmemiş elektron sağlayacak şekilde yerleştirilmesi
I
Işık hızıBütün elektromanyetik dalgaların boşluk kabul edilen, maddeden arınmış ve havası boşaltılmış ortamda 3·108 cm/s lik bir hızla ile ilerleyişi Işın tedavisiRadyoaktif ışımanın tedavi amacıyla kullanımı, radyoterapi
İç geçiş elementleri Periyodik sistemin alt kısmında yer alan ve f orbitallerinin dolmasıyla oluşan elementler Aktinitler ve lantanitler
İ
İdeal gazlar Bütün basınç değerlerinde Boyle kanununa uyan gazları tanımlar Gerçek gazlar yüksek sıcaklık ve düşük basınçta ideal davranışa yaklaşır
İndirgen Kimyasal reaksiyonlarda kendisi yükseltgenerek karşısındakini indirgeyen madde
İndirgenmeElementlerin elektron olarak bir değerlikten daha düşük değerliklere geçmesi
İyon elektriksel yük taşıyan atom ya da atom grupları İyonlaşma Gaz halindeki bir atomun en uzak yörüngesindeki en zayıf tutulan elektronunun koparılması işlemine denir
İyonik bağ Bir metal ile ametal arasında elektron alış–verişi sonucunda oluşan bağ türü
İyonik bileşik Atomları arasında iyonik bağ içeren bileşikler
İyonlaşma enerjisi Gaz halindeki nötr bir atomun bir elektronun uzaklaştırılması için gerekli minumum enerji
İzoelektronik Değerlik elektron sayıları aynı olan atom veya iyon türleri
İzoton Nötron sayıları aynı proton sayıları farklı olan atomlar
İzotop Proton sayıları aynı nötron sayıları farklı ya da bir başka değişle atom numarası aynı, kütle numarası farklı olan atomlar
J
Javel suyuNaOH çözeltisinden CI2 gazı geçirilerek elde edilen ve hipoklorit CIO– iyonları içeren çamaşır suyu olarak kullanılan ağartıcı madde

K
Kaba formül Bir bileşikteki elementlerin sadece cinsini ve oranını belirten en basit formül Kademeli reaksiyon Birden fazla reaksiyon basamağına sahip reaksiyonlar serisi
Kalkojen Filiz yapan 6A grubu elementleri
Kararlı bileşik Kolaylıkla bozunup, ayrışmayan bileşik
Karışım İki ya da daha fazla maddenin gelişigüzel oranlarda, kimyasal özelliklerini yitirmeden oluşturdukları madde
Katı Belirli kütle, hacim ve şekli olan içine girdiği kabın şeklini almayan madde hali
Katlı oranlar kanunu İki element aralarında birden fazla bileşik oluşturuyorsa, birinin sabit tutulan miktarına karşılık diğerinin değişken miktarları arasında küçük ve tamsayılarla ifade edilen bir oran vardır
Katot ışın tüpüUçlarında metal elektrot bulunan ve içerisine düşük basınçta gaz konulup elektronlara elektriksel gerilim uygulanmasıyla gaz örneğinin ışık yaymasını sağlayan tüp
Katyon Pozitif (+) yüklü iyon
KaynamaBir sıvının buhar basıncının, ortam basıncına eşit olması
Kaynama noktası Bir sıvının buhar basıncının, açık hava basıncına eşit olduğu andaki sıcaklık değeri
Kelvin sıcaklık cetveliMutlak sıcaklıktır Moleküllerinin ortalama kinetik enerjilerine göre kullanılan sıcaklık cetveli
Kısmî basınç Bir gazın, içinde bulunduğu karışımın toplam basıncı içerisinde sahip olduğu basınç Bir gazın karışım içersinde tek başına uyguladığı basınç
Kızıl ötesi ışınlar Dalga boyu 10–6 m ile 10–4 m arasında olan zayıf enerjili dalgalar
Kimya Maddelerin özellikleri ile maddeler arası etkileşimleri inceleyen bilim dalı
Kimyasal denklem Kimyasal reaksiyon oluşumunu sembollerle gösteren denklem
Kimyasal formül Bileşiğin bileşimini kimyasal sembol ve rakamlar kullanarak gösterme şekli
Kimyasal özellik Maddenin iç yapısıyla ilgili özellikler
Kimyasal reaksiyon Bir ya da daha fazla maddelerin bir veya birden fazla farklı maddelere dönüştüren bir çeşit değişimlerdir Kısaca yeni oluşumlara sebebiyet verecek şekilde atomların başka dizilişlerini sağlayan işlemler
Kinetik teori Gaz ve sıvı moleküllerinin davranışlarını kuramsal olarak açıklayan teori
Konsantrasyon Çözeltide çözünmüş olan göreceli madde miktarıdır Düşük konsantrasyonlu çözeltilere seyreltik, yüksek konsantrasyonlu çözeltilere derişik çözelti denir
Kontrol çubuğu Nükleer bir reaktörün kalbine yerleştirilen, zincirleme fizyon reaksiyonunu kontrol altına almaya yarayan çubuk Genellikle bor, kadmiyum veya zirkonyum gibi elementlerden yapılır ve ortamdaki nötronları soğurmak için kullanılır
Kovalent bağ İki elektronun iki atom tarafından paylaşılması ile oluşan bağ
Kovalent bileşikler Atomları arasında kovalent bağ içeren bileşikler
Kritik kütle Bir nükleer fizyon reaksiyonun kendiliğinden zincirleme olarak devam edebilmesi için gerekli olan nükleer yakıt kütlesi
Kromatografi Çözücü ve ayırt edici ortam kullanarak çözünen madde karışımını bileşenlerine ayırma metodu
Küresel simetriBir element atomunun değerlik orbitallerinin tam ya da yarı dolu olma hali,
Kütle Değişmeyen madde miktarı
Kütlenin korunumu kanunu Bir kimyasal reaksiyonda, reaksiyona giren maddelerin kütleleri toplamı, reaksiyon sonucu elde edilen ürünlerin kütleleri toplamına eşittir

L
Lewis yapısı Değerlik elektronlarının noktalarla gösterilmesi ile yazılan formüller LigandKompleks iyonlarda merkez atomu saran komşu gruplardan her biri
LantanitlerLantanyum (89La) elementinden sonra gelen ve 5f orbitallerinin dolmasıyla oluşan 14 element

M
Madde Uzayda yer kaplayan kütlesi olan herşey Makroskobik Çıplak gözle incelenebilenManometre Kapalı kaptaki gazların basıncını ölçmek için kullanılan düzenek
Metal Kimyasal reaksiyonlarda pozitif değerlik alan ve kendine has bir kakım özellikleri olan element
MikrodalgalarDalga boyu 10–8 ile 10–1m arasında bulunan düşük frekanslı dalgalar
Mikroskobik Mikroskop olmadan, çıplak gözle ölçülemeyen çok küçük yapılar
Mineral Belli bir formülü olan doğada saf halde bulunan metal bileşiği
Mol 6,02·1023 adet tanecik, atom veya molekül
Mol kesri Bir gazın mol sayısının, gazın içinde bulunduğu karışımın toplam mol sayısına oranı
Molal donma noktası azalması sabitiBir molal parçaçık içeren çözücünün donma noktasındaki azalma miktarı
Molal kaynama noktası yükselmesi sabiti Bir molal parçaçık içeren çözücünün kaynama noktasındaki artma miktarı
Molalite Bir kilogram çözücü içerisinde çözünmüş maddenin mol sayısı
Molarite Bir litrede çözeltide çözünmüş olan maddenin mol sayısı
Molar hacim 1 mol maddenin kapladığı hacim
Molar kütle 1 mol atom veya molekülün gram cinsinden ağırlığı
Molekül Bileşiği oluşturan en küçük yapı
Molekül formülü Molekülü oluşturan atomların sayısını tam olarak gösteren formül
Molekül–gram Bir mol kovalent bağlı bileşiğin kütlesi
Molekül kütlesi Bir moleküldeki atomların akb cinsinden toplam kütlesi
Mor ötesi ışınlar Dalga boyu 10–8 m ile 10–10 m arasında olan yüksek enerjili dalgalar

N
Net iyon denklemiKimyasal reaksiyonda sadece rol alan iyonların gösterildiği bir kimyasal denklem Normal kaynama noktası Deniz seviyesindeki bir sıvının buhar basıncının, açık hava basıncına (760 mmHg) eşit olduğu andaki sıcaklık değeri
Normalite Bir litre çözeltide çözünmüş maddenin eşdeğer-gram sayısı
NŞA Sıcaklığın 0°C ve basıncın 1 atm olan durum
Nötr oksit Ametallerin oksijence fakir olan oksitleridir
NötronAtomun çekirdeğinde bulunan ve kütlesi yaklaşık 1 akb olan yüksüz tanecik
Nötürleşme reaksiyonu Asitlerle, bazlar arasında oluşan reaksiyonlar
Nükleer enerji Radyoaktif reaksiyonlar sonucu açığa çıkan enerji, atom enerjsi
Nükleer reaktör İçerisinde nükleer fizyon reaksiyonunun kontrollü bir şekilde gerçekleştirildiği sistem
Nükleer yakıt Nükleer reaktörde enerji üretmek için kullanılan bölünebilen izotopları içeren madde
Nükleon Proton ve nötron gibi atom çekirdeğini oluşturan temel parçacıklar

O
Oksi asitYapısında oksijen bulunduran asitler Oksidasyon sayısıBileşikteki bir atomun değerliği, bir elementin yükü
Oksit Oksijenin soygazlar ve flor haricindeki elementlerle yaptığı bileşikler
Ortalama serbest yol Bir gaz molekülünün ortalama olarak iki çarpışma arasında aldığı yol
OktetBir atomun en dış enerji seviyesindeki elektron sayısının 8 olması hali
Orbital Çekirdeğin etrafında dönen elektronların bulunma ihtimali en yüksek olduğu bölgeleri ve elektronların hareketini belirleyen matematiksel dalga denklemi
Ozmos Bir çözücünün yarı geçirgen bir zardan daha derişik bir çözeltiye geçmesi

P
p–bloku Periyodik tabloda p–orbitallerinin dolmakta olduğu elementler grubu Pauli prensibi Bir atomda dört quantum sayılarda birbirinin tamamen aynı olan iki elektron bulunamaz
Periyot Periyodik sistemdeki yatay sıralarPeriyodik tablo Kimyasal ve fiziksel özellikleri göz önünde tutularak elementlerin atom numaralarına göre sıralanışını gösteren çizelge
Peroksit O2–2 iyonu içeren oksit bileşikleridir
Plazma Gaz fazındaki atomların çok yüksek sıcaklıklarda iyonlaşarak çekirdek ve elektronlarına ayrışması sonucu oluşan akışkan madde
Proton Atomun çekirdeğinde bulunan kütlesi 1 akb lik +1 yüklü atom altı parçacıkları
Pozitron parçacığı Radyoaktif bir elementin çekirdeğindeki bir protonun bir nötrona dönüşmesi ile açığa çıkan pozitif yüklü elektron

R
Radyasyon Enerjinin elektromanyetik dalgalar ya da parçacıklar halinde yayılması RadyoaktiflikÇekirdeğinin kararsızlığından dolayı bir atomun kendiliğinden, sürekli olarak çeşitli ışımalar yaparak enerji yayması
Radyoaktif izleyici Biyolojik ve kimyasal süreçlerin izlenmesinde kullanılan radyoaktif özelliğe sahip izotoplar
Radyoaktif olayAtomun çekirdeğinde meydana gelen herhangi bir değişiklik
Radyoaktif serpinti Bir nükleer patlama sonucu atmosfere yayılan radyoaktif atıkların rüzgar ya da yağmurla tekrar yeryüzüne inmesi
Radyografi X ya da gama ışıması yardımı ile film ya da duyarlı plaka üzerinde görüntü elde etme yöntemi
Radyoizotop Bir elementin radyoaktif özellik gösteren izotopları
Raoult Kanunu Çözeltinin uçucu olan bir bileşieninin buhar basıncı, bu bileşenin mol kesri ile saf sıvısının buhar basıncı çarpımına eşittir
Rutherford atom modeli Atomun çekirdeğinde proton bulunup, çekirdeğin etrafında tıpkı güneş sistemindeki gezegenler gibi dönen elektronlar mevcuttur

S
s–blokuPeriyodik tablonun sol tarafında metal atomların oluşturduğu blok Sabit Bir fiziksel niceliğe ait değişmez değer Örneğin : Işık hızı ve Avogadro sayısı birer sabittir
Sabit oranlar kanunu Herhangi bir bileşiği oluşturan maddelerin kütleleri arasında daima sabit bir oran vardır
Sert su Sabun ile köpük oluşturmayan su Eğer su içerisinde sertliğe sebep olan HCO3– iyonu ve buna bağlı katyonlar var ise bu tür sulara geçici sertliğe sahip sular denir Eğer sertliğe HCO3– den başka (SO4–2 gibi) iyonlar sebep oluyorsa böyle sulara kalıcı sertliğe sahip sular denir

Seyreltik çözelti Göreceli olarak az miktarda çözünen içeren çözelti
Seyreltme Bir çözeltinin konsantrasyonunun, çözeltiye çözücü eklemek sureti ile azalması
Sıcaklık Termal ilişki içindeki maddeler arasında meydana gelen ısı akışını tanımlayan fiziksel özellik
Sıvı Maddenin hali Kütlesi ve hacmi belli olan fakat belirli bir şekli olamayan maddedir Bu yüzden içine konulduğu kabın şeklini alır
Sıvı basıncı Sıvı tarafından birim yüzeye uygulanan basınç
Sıvı – buhar basıncı Buhar fazına geçen, sıvı moleküllerinin uyguladığı basınçSıvı – buhar dengesi Bir sıvıdaki moleküllerin sıvı fazdan, gaz fazına geçme (buharlaşma) hızları ile gaz fazından, sıvı fazına geçme hızlarının (yoğunlaşma) eşit olması hâli
Standart sıcaklık ve basınç 273,15 K veya 0°C ve 101,33 kPa veya 1 atm (760 mmHg)
Stokiyometri Kimyasal reaksiyonlardaki giren maddelerle, ürünler arasındaki kütle ilişkileri
Soğutma etkisi Buharlaşma olan ortamda, ortalama kinetik enerjileri fazla olan moleküllerin sıvıdan, gaz fazına geçmelerinden dolayı ortamın kinetik enejisinin azalması yani ortamın soğuması
Soygaz Kimyasal reaksiyonlara karşı ilgisiz elementler Periyodik tablodaki 8A grubu elementleriİnert veya asal gaz olarakta bilinirler Sulu çözelti Çözücüsünün su olduğu çözelti

T
Temel hâl Bir atomun bütün elektronlarının en düşük enerjili haline sahip olduğu durumdaki elektron dağılımı TermokimyaKimyasal reaksiyonlardaki ısı değişimini inceleyen kimya bilimi
Thomson atom modeli Atom bir küre şeklinde olup, içerisinde protonlar ve elektronlar rast gele yerlere,tıpkı kekin içerisindeki üzüm gibi dağılmış halde bulunurlar
Toprak alkali metallerPeriyodik tablonun 2A grubunda bulunan metaller
Transuranyum elementleri Atom numarası 92 den (Uranyum elementinin atom numarasından ) büyük olan elementler
Tuz Asitlerle, bazların reaksiyonu sonucu oluşan ürün

U
Uçucu sıvıMoleküller arasında çekim kuvveti ve kaynama noktası düşük , buna karşılık buhar basıncı yüksek olan sıvı Uçucu olmayan sıvı Moleküller arasında çekim kuvveti ve kaynama noktası yüksek, buna karşılık buhar basıncı düşük olan sıvı
Uyarılmış hâl Temel haldeki bir elektronun, dışarıdan enerji verilerek daha kararsız olan bir dış yörüngeye çıkarılması hâli

Ü
ÜrünKimyasal reaksiyon sonucu oluşan maddeler

Y
Yanma Isı ve ışık yayan reaksiyondur Genelde organik maddelerin havadaki oksijenle reaksiyona girerek karbondioksit ve su oluşturduğu reaksiyonlara yanma reaksiyonu denir Yapay radyoaktiflik Radyoaktif olmayan bir çekirdeğin yüksek enerjiye sahip çeşitli tanecikler ile bobardımanı sonucu kararsız hale getirilmesi
Yoğunlaşma Ortalama kinetik enerjileri düşük olan gaz fazındaki moleküllerin sıvı fazına geçmeleri
Yük Nötr bir yapı olan atomdan, elektron uzaklaştırarak ya da elektron ilave ederek oluşturulan elektrik miktarı
Yükseltgen Kimyasal reaksiyonlarda elektron alarak (indirgenerek) karşısındakini yükseltgeyen madde
Yükseltgenme Elementlerin elektron vererek bir değerlikten daha yüksek değerliklere geçmesi
Yükseltgenme basamağıBir elementin elektron alarak veya elektron vererek aldığı değerlik, elektriksel yük
Yükseltgenme reaksiyonu Elementlerin, oksijenle yaptığı reaksiyon
Yüzey gerilimi Moleküller arası çekim kuvvetinden dolayı sıvının yüzeyinde oluşan kuvvet
Yüzde kütle Bir elementin, 100 gram bileşiğindeki kütlesi
Yüzde Verimi Bir kimyasal tepkimeden elde edilen ürünün, aynı tepkimeden kuramsal olarak elde edilebilecek ürün miktarına bölünerek bulunan ve yüzde ile ifade edilen miktarı

Z
Zincirleme reaksiyonNükleer fizyon reaksiyonundan 235U gibi bölünebilen çekirdeklerin nötron kaparak yeni çekirdeklere bölünmesi ve daha fazla sayıda nötron oluşturması Oluşan bu yeni nötronlar sayesinde reaksiyon büyüyerek

ilerler