Veda Hutbesi

--------------------------------------------------------------------------------

Veda Hutbesi Hz Peygamber (SAV)'ın 114 bini bulan hacıya hitaben irad ettiği hutbe'dir Hz Peygamber (SAV) bu son hutbesinde, bundan sonra bir daha haccedemeyeceğini bildirip vefatının yaklaştığını ima ettiği, sonraki gelen günler de O'nun (SAV) bu sözlerini doğruladığı için bu hacca Veda Haccı, bu hac esnasında irad ettiği hutbeye de Veda Hutbe'si adı verildi Veda Hutbesi her ne kadar tek bir hutbe imiş gibi kabul edilmekteyse de, gerçekte bu hutbe, Arafat'ta, Mina'da ve bir gün sonra yine Mina'da olmak üzere arefe günü ile bayramın 1 ve 2 günlerinde parça parça irad edilmiştir Değişik yer ve zamanda irad buyurulduğu için de hutbe, birçok kişi tarafından birbirinden farklı şekillerde rivayet edilmiş; kişinin ya da gurubun duyduğunu başkaları işitmediğinden, hutbenin tamamının bir araya toplanmasında bu farklı rivayetlerden yararlanılmış ve daha sonraki yıllarda bu üç aynı yer ve zamanda buyurulan hutbe tek bir hutbe olarak bir araya getirilmiştir Hz Peygamber (SAV)'ın bu son haccından bir yıl önce nazil olan Tevbe suresinde 9/28; "Ey iman edenler! Müşrikler ancak bir pisliktir Onun için bu yıllarından sonra Mescid-i Haram'a yaklaşmasınlar" yoksulluktan korkarsanız, (biliniz ki) Allah dilerse sizi kendi lütfundan zengin edecektir Şüphesiz Allah iyi bilendir, hikmet sahibidir" müşriklerin pis olduğu ve bu yıldan sonra Mescid-i Haram'a yaklaşmamaları emredildiği için, Veda Haccı'nda Mekke'de sadece müslümanlar vardı, hutbeyi de yalnızca müslümanlar dinlemişti (Müşriklerin bu hutbeye yalan katmaları da önlenmiş oldu) Zaten Mekke'nin fethinden sonra müşriklerin sayısı parmakla sayılacak kadar azalmıştı Hz Peygamber (SAV) Mekke'den kendisiyle birlikte yola çıkan 100 bin civarındaki ashabıyla Mekke'ye haccetmek için geldiklerinde bir yıl önceki ikaz sebebiyle Mekke'de müşrik kalmamıştı, çoğunluk müslüman olurken Mekke'yi terkedenler de vardı Hz Peygamber (SAV) haccın bütün erkanını bizzat kendisi yaparak Müslümanlara öğretmiş, İslam'ın Hac konusundaki emirleri de böylece tamamlanmıştı İslam'ın tamamlandığını bildiren bazı ayetler de bu Veda Haccı'nda nazil oldu Cahiliye döneminde dışarıdan gelen hacılar Arafat'ta vakfeye dururken, Kureyş eşrafı diğer insanlardan üstün olduklarını belli edercesine Arafat yerine Müzdelife'de vakfeye dururlardı Hz Peygamber (SAV) cahiliye döneminin bu sınıf üstünlüğüne dayalı adetini ortadan kaldırdı ve bütün hacılar gibi Arafat'ta vakfeye durdu Hz Peygamber (SAV)'a orada bu dinin tamamlandığı şu ayet-i Kerimeyle müjdelendi : "Ey Mü'minler, şu küfreden müşrikler bugün dininizi söndürmekten ümitlerini kesmişlerdir Artık bundan böyle onlardan korkmayınız; ancak benden korkunuz Bugün sizin dininizi kemale erdirdim, üzerinizdeki nimetimi tamamladım ve size din olarak müslümanlığı beğenip seçtim ve ondan razı oldum" (Maide 3) Dinin kemale erdirilmesine bütün müslümanlar sevinirken yalnızca Hz Ebu Bekir ile Hz Ömer, bunun Hz Peygamber (SAV)'ın vefatının yaklaştığına delalet ettiğini anlamışlar ve gözlerinden yaşlar akmıştı Gerçekten de bundan sonra Hz Peygamber (SAV) 82 gün yaşamış ve vefat etmiştir Arafat'ta yüzbinin üzerindeki hacıya hitaben Hz Peygamber (SAV) sesinin bütün hacılar tarafından işitilmesi için belli mesafelerde gür sesli sahabilerden bazılarını görevlendirdi Hz Peygamber (SAV)'in sözlerini tekrar eden bu sahabiler hutbenin bütün hacılar tarafından duyulmasını sağlıyorlardı Devesi Kusva'nın sırtında olduğu halde Hz Peygamber (SAV) şu hutbeyi irad etti: --------------------------------------------------------------------------------Ey insanlar! Sözümü iyi dinleyiniz Bilmiyorum, belki bu seneden sonra sizinle burada ebedi olarak bir daha buluşamayacağım Ey insanlar; bu günleriniz nasıl mukaddes bir gün ise, bu aylarınız nasıl mukaddes bir ay ise, bu şehriniz nasıl mukaddes bir şehir ise; canlarınız, mallarınız, ırzlarınız da öyle mukaddestir, her türlü saldırıdan emindirAshabım! Yarın Rabbinize kavuşacaksınız ve bugünkü her hal ve hareketinizden sorulacaksınız Sakın benden sonra eski dalaletlere dönüp birbirinizin boynunu vurmayınız Bu vasiyetimi burada bulunanlar bulunmayanlara bildirsin Olabilir ki bildirilen kimse, burada bulunup da işitenlerden daha iyi anlayarak muhafaza etmiş olur Ey ashabım! Kimin yanında bir emanet varsa onu sahibine vesin Faizin her çeşidi kaldırılmıştır, ayağımın altındadır Lakin borcunuzun aslını vermek gerekir Ne zulmediniz ve ne de zulme uğrayınız Allah'ın emriyle faizcilik artık yasaktır Cahiliyetten kalma bu çirkin adet'in her türlüsü ayağımın altındadır İlk kaldırdığım faiz de Abdulmuttalip oğlu (amcam)Abbas'ın faizidir Ashabım! Cahiliyet döneminde güdülen kan davaları da tamamen ortadan kaldırılmıştır İlk kaldırdığım kan davası da Abdulmuttalib'in torunu (yeğenim) Rebia'nın kan davasıdır Ey insanlar! Bugün şeytan şu topraklarınızda yeniden nüfuz ve saltanat gücünü kaybetmiştir Fakat bu kaldırdığım şeyler haricinde küçük gördüğünüz işlerde de ona uyarsanız bu da onu memnun edecektir Dininizi korumak için bunlardan sakınınızEy insanlar! Kadınların haklarına riayet etmenizi ve bu hususta Allah'tan korkmanızı tavsiye ederim Siz kadınları Allah'ın emaneti olarak aldınız Ve onların namuslarını ve ismetlerini Allah adına söz vererek helal edindiniz Sizin kadınlar üzerindeki hakkınız; aile şerefinizi korumalar ve evlerinizi sizin hoşlanmadığınız hiç kimseye açmamaları, çiğnetmemeleridir Eğer onlar razı olmadığınız herhangi bir kimseyi evinize alrlarsa onları hafif bir şekilde dövebilir, azarlayabilirsiniz Kadınların da sizin üzerinizdeki hakları; örfe göre her türlü giyim ve yiyeceklerini temin etmenizdir Ey mü'minler! Size bir emanet bırakıyorum ki siz ona sımsıkı sarıldıkça yolunuzu hiçbir zaman şaşırmazsınız O emanet Allah'ın kitabı Kur'andırEy mü'minler! Sözümü iyi dinleyiniz ve muhafaza ediniz Müslüman müslümanın kardeşidir ve bütün Müslümanlar kardeştir Din kardeşinize ait olan herhangi bir hakka tecavüz, başkasına helal değildir Ancak gönül hoşluğuyla verilen başka Ashabım! Nefsinize de zulmetmeyiniz Nefsinizin de üzerinizde hakkı vardır Ey insanlar! Cenab-ı Hak her hak sahibine hakkını vermiştir Varis için vasiyete gerek yoktur Çocuk kimin döşeğinde doğmuşsa ona aittir Zinakar için mahrumiyet cezası vardır Babasından başkasına nesep iddia eden soysuz yahut efendisinden başkasına uymaya kalkan nankör, Allah'ın gazabına, meleklerin lanetine ve bütün Müslümanların düşmanlığına uğrasın Cenab-ı Hak bu insanların ne tevbelerini ne de şehadetlerini kabul ederResulullah (SAV) sözlerinin burasında dinleyenlere sordu: Ey insanlar! -Yarın beni sizden soracaklar Ne dersiniz? Ashab-ı Kiram cevap verdi: -Allah'ın risaletini tebliğ ettin; görevini yerine getirdin, bize vasiyet ve nasihatte bulundun diye şehadet ederiz Resulullah (SAV) şehadet parmağını göğe kaldırarak üç kez: -Ya Rab şahid ol! Ya Rab şahid ol! Ya Rab şahid ol! (buyurarak Arafat'taki hutbesini bitirdi) Resulullah (SAV) güneş batıncaya kadar vakfede durdu Tam buradan inmeye karar vereceği bir anda yukarıda zikredilen Maide suresinin 3Ayeti nazil oldu Daha sonra devesine binen Resulullah (SAV) yavaş adımlarla Arafat'tan inerek Müzdelife'ye geldi Burada bir ezan ve iki kamet ile akşam ve yatsı namazlarını birleştirerek kıldı Ve istirahate çekildi Sabah olunca cemaatle birlikte sabah namazını kıldı ve ortalık iyice ağardıktan sonra Müzdelife'den Cemretü'l Akabe mevkiine geldi Şeytan taşlamadan sonra Mina'ya geçen Resulullah (SAV) burada da Veda Hutbesinin diğer bölümünü irad etti Allah'a ham ü senadan sonra devamla : Ey insanlar! Sizi Allah'ın kitabına bağlayan peygamberinizin (sav) sözlerini iyi dinleyiniz, ona itaat ediniz Hac ibadetinizin bütün hareketlerini benden gördüğünüz gibi ifa ediniz Öyle sanıyorum ki, ben bu seneden sonra bir daha haccedemem Resulullah (SAV) bundan sonra halka sorulu cevaplı sürdürdüğü hutbesini : Ey insanlar!Ayların yerini değiştirerek geri bırakmak inkarda aşırı gitmektir Kafirler böyle yapmakla doğru yoldan saptılar Allah'ın haram haram kıldığı ayların sayısını uygun yapmak için, bir yıl haram ayını helal, diğer yıl onu haram sayarlar Böylece Allah'ın haram kıldığını helal kabul ederler Zaman Allah'ın gökleri ve yeri yarattığı gibi aynı duruma döndü Allah'ın katında aylar on ikidir Bunların dördü mukaddes (haram) aylardır ki üçü arka arkaya gelen Zilkade, Zilhicce ve Muharrem, dördüncüsü de Cemaziyelahir ile Şaban'ın arasındaki Recep'tir Ey mü'minler! Bu ay hangi aydır? -Allah ve Resulü daha iyi bilir -Zilhicce ayı değil midir?-Evet, Zilhicce'dir Bu içinde bulunduğumuz belde hangi beldedir? -Allah ve Resulü daha iyi bilir -Mekke şehri değilmidir?-Evet Mekke'dir-Bugün hangi gündür?-Allah ve Resulü daha iyi bilir -Yevmünahr'dır (kurban kesme günü) değilmidir? -Evet yevmünahr'dır Bu diyalogdan sonra Resulullah (SAV) sahabelere dönerek Şu halde iyi bilinizki; bu şehrinizde, bu beldenizde, bu gününüzün mukaddes(haram) olduğu gibi birbirinize kanlarınızı dökmek, mallarınızı haksız yere almak, namuslarınızı kirletmek de haramdır, her türlü saldırıdan masumdur Muhakkak ki siz Rabbinize kavuşacaksınız, o zaman bütün bu işlerden sorulacaksınız Ey insanlar! Aklınızı başınıza alında benden sonra birbirinizin boynunu vuracak şekilde dalalete, vahşete düşerek cahiliye devrine dönmeyin Ey insanlar! Bu nasihatlerime kulak verip bunları burada hazır bulunanlarınız bulunmayanlara tebliğ etsin Olabilir ki, kendisine tebliğ edilen kimse burada bulunup işiten bir kısım kimseden daha iyi anlayıp bellemiş olurArdından Resulullah (SAV) iki kez: -Tebliğ ettim mi? buyurdu Sahabiler: -Evet ettin, deyince Resulullah (SAV) ; Şahit ol Ya Rab! Şahit ol Ya Rab! Şahit ol Ya Rab! dedi ve tekrar hatırlattı: Burada bulunanlar bulunmayanlara tebliğ etsin -------------------------------------------------------------------------------- Resulullah (SAV) Mina'daki bu hutbesinden sonra kurban kesim yerine gelerek önceden hazırlanan develeri kurban etti Bir kısmını da Hz Ali (KV) kestikten sonra her deveden birer parça et alınarak pişirilip yenildi Daha sonra traş olan Resulullah (SAV) ihramdan çıktı ve Kabe'yi tavaf etti Öğle namazını da orada kıldıktan sonra Zemzem suyunun yanına gitti ve kendisine sunulan bir bardak suyu içtikten sonra tekrar Mina'ya döndü Resulullah (SAV) Mina'da geçirdiği teşrik günlerinde şeytan taşlama görevini yerine getirmiş, bu arada çevresinde bulunan insanlara hutbeler irad buyurmuştu "Allah'ın yardımı ve fetih geldiği ve insanların dalga dalga Allah'ın dinine girdiklerini gördüğün zaman Rabbini överek tesbih et O'ndan mağfiret dile, çünkü O tevbeleri çok kabul edendir" (en-Nasr, 110/1-3) mealindeki Nasr suresinin nazil olduğunu duyan müslümanlara, hem yeni nazil olan bu sureyi okumuş hem de kendilerine nasihat ettiği hutbelerinden birini irad buyurmuştur Bu hutbesinde de yine müslümanların mal, can, namus emniyetinden bahseden Resulullah (SAV) insan haklarının temelini oluşturan bu üç hakkı tekrar tekrar ümmetine hatırlatmıştı Değişik yer ve zamanlarda irad edilen bu hutbeler, tek bir şekilde bütünleştirilmiştir (2) Hutbedeki önemli ve anlaşılması zor cümlelerden biri: "Vah size! Benden sonra dönüp birbirinizin boyunlarını vuran kafirler olmayın" Dedi (3) Bu rivayet, Resulullah (SAV)'ın Veda Haccı sırasında yaptığı konuşmalardan birini aksettirmektedir Ahir zamanda çıkıp dini tahrib edecek ve insanlığa büyük zarar verecek olan şahıslardan biri hakkında, Resulullah (SAV), Veda Haccı gibi büyük bir kalabalığın bir araya geldiği fırsatta bilgi vermektedir Hadisin sonunda ifade edilen "Benden sonra dönüp birbirinizin boyunlarını vuran kafirler olmayın" cümlesinden, Nevevi'nin kaydına göre, yedi farklı hüküm çıkartılmıştır Müslümanın kanını haksız yere helal addeden müslüman, kafir olur Bundan maksad nimet ve İslam'ın hakkına karşı nankörlüktür Kadr u kiymet bilmemektir Bu hal (mü'minin mü'mini öldürmesi) küfre yakın bir ameldir ve küfre götürür Bu kafirlerinkine benzer bir fiildir Çünkü normalde mü'mini kafirden başkası öldüremez Bundan murad küfrün hakikatidir, yani manası şöyledir: Sakın küfre dönmeyin, müslüman olmaya devam edin! Bu manayı Hattabi ve başkaları hikaye etmişlerdir: Buradaki 'kafirler'den maksat, silah kuşananlardır Araplar,"tekefferer reculü bi silahihi" derler Yani silahını kuşandı "Kuşandı" kelimesini tekeffür etti diyerek, küfr kökünden bir kelime kullanarak ifade ederler El-Ezheri, Tehzibü'l-Lüga adlı kitabında silah kuşanan, silah taşıyan manasına kafir kelimesini kullanmıştır Hattabi de şu manayı anlamıştır: "Birbirinizi tekfir etmeyin (kafirlikle suçlamayın), sonra birbirinizi öldürmeyi helal addedersiniz" Nevevi bu açıklamalardan sonra sözünü şöyle noktalar: "Bunlardan en muvafık olanı dördüncü maddede söylenendir Kadı Iyaz (rahimehumullah) da bunu tercih etmiştir" Veda Hutbesi birçok yönden ehemmiyet taşır: Herşeyden önce Hz Peygamber (SAV)'ın hayatının sonlarında irad edilmiştir Malum olduğu üzere Veda Haccı Hicret'in 10yılında cereyan etmiştir Hz Peygamber (SAV) ömrünün son aylarını yaşamaktadır ve birkaç ay sonra vefat edecektir "Bugün sizin dininizi kemale erdirdim, üzerinizdeki nimetimi tamamladım ve size din olarak müslümanlığı beğenip seçtim ve ondan razı oldum" (Maide,3) mealindeki ayet de bu hac sırasında nazil olmuştur (4) Hutbe muhteva olarak çok ehemmiyetlidir Zira ciddi meselelere temas etmekte, o güne kadar ele alınmamış olan bir çok cahili tatbikata son verilmektedir Kan davasının, faizin kesinlikle kaldırılması, karı-koca arasındaki hukukun tavzihi (açığa kavuşturulması), nesi takvimi'nil ilgası, hac kaidelerinin tesbiti vs hepsine bu hutbede yer verilir Günümüz müelliflerinden bazıları Veda Hutbesi'ni İslam'ın "insan hakları" veya "kadın hakları" beyannamesi olarak değerlendirir Gerçekten de insanların "mal, can, ırz" dokunulmazlığının te'yidi (kayıt altına almak, garanti etmek) tarihte ilk defa cereyan eden bir hadisedir 20Asırda Birleşmiş Milletlerce benimsenen insan hakları beyannamesi şüphesiz çok daha fazla teferruata yer veriyor Ancak, onlar hep kağıt üzerinde kalmıştır ve öyle kalmaya devam edecektir Burada ise alemlere rahmet olarak gönderilen Hz Peygabmer (SAV) 'ın tebliği olarak vicdanlara, ruhlara, akıl ve fikirlere nakşolma söz konusudur Burada bir parantez açalım: Bu gün ülkemizde yaşıyan müslümanlarda bu bağlılığın olmadığını düşünelim İnsanlar, Allah'tan korkmuyor, ahiret duygusu yok, ülke kanunları da bazen yetersiz kalıyor, bu insanlar haksızlıklara, kötülüklere karşı mücadelere kendi içlerindeki şeytana uyarak çare bulmaya kalkmaları halinde ülke kan gölüne döner İşte insanları Allah, Peygamber sevgi ve bağlılığı ile ahiretteki hesaba çekilme şuuru tüm kötülüklerden alıkoyuyor Ülkemizde son 15 yıldan beri içlerinde Allah korkusu, Peygamber sevgisi ve ahiret duygusu olmayan PKK mensublarına karşı verilen mücadele bunun en açık misalidir İnsanlık, müslümanların en güçlü ve gösterişli olduğu devirlerde bile, dili, dini, rengi ne olursa olsun İslam topraklarında kanından, malından, ırzından emin olmuş hürriyet içinde yaşamıştır Avrupalıların hakimiyet kurdukları yerlerde öldürüle öldürüle nesli tüketilen, terör ve yasaklarla dili, dini unutturulan kavimlerin, yeryüzünden tamamen silinen medeniyetlerin sayısı çoktur (5) İnsan hakları anlayışı tarih boyunca tedrici (yavaş yavaş) gelişmiş olmakla birlikte en mütekamil şekliyle İslam'la gerçekleşmiştir Hz Peygamber (SAV)'ın Veda Hutbesi ilk insan hakları beyannamesi olarak önemlidir İslami devletler tarafından gittikçe olgunlaştırılıp geliştirilen insan haklarının batı için, gelişmesi 18 Ve 19 Yüzyıllarda(13 asır sonra) olmuştur (6) Hutbenin Toplum Hayatına Getirdiği Prensipler: İncelendiği zaman Veda Hutbesinde Resulullah (SAV)'ın başlıca şu noktalara temas ettiği görülür; Her işte daima Allah'a hamd-ü sena etmek gerekir Nefis, insanı her zaman şerre yöneltmek ister Bu sebepler nefislerin şerrinden Allah'a sığınmak gerekir Can, mal ve ırz kutsaldır Yaşama hakkı tabii bir haktır Irz, şeref, haysiyet, hürriyet ve mülkiyet saldırıdan korunmuş haklardır Cahiliye gelenekleri kaldırılmıştır İnsanlar alışageldikleri şeyleri körü körüne yapmaktan vazgeçmelidir Faiz haramdır Kan davası gütmek haramdır Emanetler yerlerine verilmelidir Emanete hıyanet edilmemelidir Küçük büyük, önemli-önemsiz her işte şeytana uymaktan sakınmalıdır Kadınların ve erkeklerin karşılıklı hak, vazife ve sorumlulukları vardır Hem kadın hem de erkekler zinadan şiddetle kaçacaklardır Köle ve hizmetçilere iyi davranılacaktır Bütün müslümanlar kardeştir Her türlü sınıf farkları ve ayrıcalıklar kaldırılmıştır Üstünlük fazilet iledir Zulümden sakınmak gerekir, halkın malı haksız yere yenemez, birine ait bir şey sahibinin izni olmadıkça başkası için helal olmaz Müslümanlar birbirleriyle savaşmaktan sakınacaklardır Allah'ın kitabına ve Resulullah (SAV)'ın sünnetine uyanlar asla sapıklığa düşmezler İslam sadeliğinden ayrılmamak, aşırılıklara sapmamak gerekir Hak Teala'ya ibadet olunacak; beş vakit namaz kılınacak, oruç ayında oruç tutulacak, Resulullah (SAV)'ın tavsiyelerine uyulacaktır Bunları hakkıyla yerine getirenlerin mükafatı cennettir(7) Resulullah (SAV) 'ın kadınlarla ilgili sözlerindeki bazı noktaları açıklamamız gerekecektir: Hadiste belirtildiği üzere karıya, kocanın "iyi muamele" de bulunması esastır Kocanın onun üzerinde bazı hakları vardır Ancak onun da kocası üzerinde bazı hakları vardır Her ikisi de diğerinden bu haklardan fazlasını zorla isteyemez Erkeğin kadınına karşı borçları nafakadır: Yiyecek, giyecek ve mesken temini Dinimiz bunların asgari miktarını tayin ederken devrin şartlarını, örfü, kadının geldiği ailenin iktisadi seviyesini gözönüne almıştır Fıkıh kitaplarındaki teferruata girmeden İslam alimlerinin icma ettikleri anaprensipleri kaydedelim: Nikah akdi, istihdam(kadını hizmetlenme) akdi sahih değildir Bu sebeple yemek yapmak, evi süpürmek, çamaşır yıkamak gibi dahili; dükkanda, tarlada çalışmak, hayvanları tımar etmek gibi harici işleri yapmakla mükellef değildir Kadın, bu çeşit hizmetlerin görülmesi için, masrafı kocası tarafından karşılanmak üzere en az bir hizmetçi tutmak hakk'ına sahiptir Koca hanımının yemeğini pişmiş ve hazırlanmış olarak getirmek zorundadır Kadın bir kısım ev işlerini yapıyorsa bunu hukuki bir mecburiyet olarak değil, bir iyilik, hoş bir adet, örf olarak yapar Bu çeşit işleri yapmak istemese kocası zorlayamaz Bu davranışı sebebiyle kadın günahkar da olmaz Ona terettüb eden vecibe "Kocasından izin almadan evden ayrılmaması, kocasının istemediklerini eve almaması, çağırdığı takdirde yatağa gelmesidir" Kadının dövülmesi meselesine gelince, dinimiz bazı sıkı kayıtlarla buna yer vermiştir Yukarıda belirttiğimiz hadisten ayrı olarak Kur'an-ı Kerim'de de yer verilen bir husustur Kur'an-ı Kerim'de yer verilmiş olması mevzuya ayrı bir ehemmiyet kazandırmaktadır Bizce, ayet-i Kerime'nin bu meseleye temas etmiş olması kadınları himayeye matuf bir durumdur Zira, başta günümüzün en ileri memleketlerinde bile hala cari olmak üzere, her devirde, her millette kadınlar dövülmüştür Kıyamete kadar da bu realite devam edeceğe benziyor Sanki insani münasebetlerin kadın-erkek bölümünün tabii bir neticesidir İnsanlar zaruri olan münasebetlerinde her zaman orta yolu koruyamazlar, ifrat-tefrit, rıza-gazap, sevgi-öfke iç içedir Bunların sonucu olarak münakaşalar, ağız kavgaları, yumruklaşmalar hatta cinayetler vukua gelir Bunlar "olmamalıdır" diye bir şart koşulma olamaz İslam bu meselede realiteyi kabul ederek alışkanlık edinenleri makul hudutta tutmaya, frenlemeye çalışır Esasen her meselede orta yolu göstermek İslam'ın ana ruhunu teşkil eder Bu kısa açıklamalardan sonra asıl mevzumuza gelelim: Kur'an-ı Kerimde, mealen şu ayet mevcuttur: "Serkeşlik etmelerinden etmelerinden endişelendiğiniz kadınlara gelince, evvela kendilerine nasihat edin, sonra yataklarında onları yalnız bırakın, yine dinlemezse dövün" (Nisa 34) Dikkat edilirse ayet kadının dövülmesini bir çok şarta bağlamaktadır; 1- Meşru sebep: Kur'an da bu sebep "nüşuz" kelimesiyle ifade edilir Türkçe meallerde umumiyetle hep "serkeşlik" olarak tercüme edilmiştir Kelime Arapça'da yükseklik, tümseklik, sivrilik gibi manalara gelir Selef alimleri kadınla ilgili olarak Kur'an da gelen bu tavırdan "kocasına isyanı, koku sürünmemesi, kocasını nefsinden men etmesi, kocasına daha önceki davranışını değiştirmesi, kocasına sevgisizlik izhar etmesi, kocasının tayin ettiği evde oturmayıp başka bir yerde oturması" gibi durumları anlatılmıştır Yani kocasına karşı olan vecibelerini yerine getirmemesi diye hülasa edebiliriz Vecibe olmayan işlerdeki itaatsizliklerinden dolayı dövmeye hakkı yoktur Ev işlerini yapmaması gibi Veda Hutbesi'nde, kadını dövmeyi meşru kılan suç, "nüşuz" kelimesiyle değil, "fahiş" kelimesiyle ifade edilmiştir Biz, "çirkinlik" olarak tercüme ettik Bunu, dilimizde aynı kökten fuhuş kelimesiyle tercümeyi uygun bulmadık Çünkü fuhuş, zina manasına gelir Halbuki burada zinanın kastedilmiş olması mümkün değildir Çünkü zinanın cezası recm denilen hadd-i zina'dır Bunun dayakla geçiştirilmesi mümkün değildir Öyle ise bu hutbede adı geçen fahiş kelimesini fuhuşla açıklamak ve böylece Kur'an da geçen "nüşuz" kelimesinin vuzuha kavuşturulduğunu söylemek uygun olmaz 2-Cezanın usul ve miktarı : Kadın meşru bir sebeple dövülebilirse de bu, en son başvurulacak yoldur İlk önce serkeşliği sebebiyle nasihat edip, tatlılıkla ondan vazgeçirme yolu aranacak Bu tesirli olmazsa yatağı ayrılacak Bu iş, arkasını dönmek ve konuşmamak suretiyle gerçekleştirilir Ayrı bir yatakta yatırılırda denilmiştir Bu ceza da müessir olmazsa dayak meşru hale gelmektedir İslam burada da yenilik getirerek dayağın derecesini belirtmiş "çok acı verici olmaması"'nı emretmiştir Şu halde, İslam, her devirde mevcudiyetini fiilen dünyanın her köşesinde muhafaza etmiş beşeri bir realiteyi ciddi kayıtlara bağlayarak kadınlar lehine ıslah etmiş, asgari seviyeye , en az zararlı hale getirmiştir Elmalılı Hamdi Efendi, dayakla ilgili yukarıda izah edilen ayet-i kerimenin açıklamasını yaparken bir dip not düşüyor Buraya aynen kaydını uygun buluyoruz: "Burada kadın dövülür mü diye bir soru varid olabilir Evet dövülmez, fakat bu ifadede kadın demek naşize (serkeş), asiye (isyankar) karı demek olmadığı da unutulmamak lazım gelir Sırasına göre insanca olmak üzere birkaç tokat, hissi isyan ile sukuta (alçaklığa, adileşmeye) doğru giden hırçın bir kadına kadınlık şeref ü terbiyesini bahşetmek için güzel bir ders olabilir şair Ziya Paşa merhum: Nush ile uslanmayanı etmeli tekdir, Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötekdirdemiştir Zamanımızda Kur'an'ın iş bu 'onları dövün' emrini sui tefsir ederek dillerine dolamak isteyen Avrupalılar görüyoruz Fakat ne garip bir tesadüftür ki, biz bu ayetin tefsiriyle meşgul olduğumuz bir sırada bir Fransız mahkemesinin, kocası tarafından dövülmüş olan bir Fransız karısına ikame ettiği davaya karşı 'hırçınlık edip kocasını tehevvüne (aşağılanma, hakir görme) getiren bir kadının yediği dayaktan dolayı talak (boşanma) davası ikamesine hakkı olmadığına' hükmettiğini gazeteler ilan ediyordu" (C2 s 1351) (8) Hadisin son kısmı ehemmiyet verilmeyen bir kısım günahlarla ilgili: "Bugün şeytan şu topraklarınızda yeniden nüfuz ve saltanat gücünü kaybetmiştir Fakat bu kaldırdığım şeyler haricinde küçük gördüğünüz işlerde de ona uyarsanız bu da onu memnun edecektir Dininizi korumak için bunlardan sakınınız" buyuruluyor Şarihler, Mekke ve civarında, artık puta tapma şeklinde kimsenin küfre dönmeyeceğini anlamışlardır Bedevilerde görülen irtidat (dinden dönme) hadiselerinin de bu hükmü ortadan kaldırmayacağı, zira Hz Peygamber (SAV)'in vefatından sonra görülen bu hadiseler, mahiyetçe eski putlara dönüş olmamıştır Ancak hadis "katl, yağma gibi bazı büyük günahlarla, bir kısım küçük günahları (puta tapmak değil) diye mühimsemeyip, işlemeye devam edeceksiniz, şeytana uymada bu da yeterli olacaktır" Şeklinde uyarıda bulunmakta, günah küçük bile olsa kaçınmak gerektiğini irşad etmektedir Nitekim İslam uleması küçük günahlarda ısrar etmeyi büyük günah saymış, hatta bazıları-büyük küçük ayırımı yapmadan- her bir günahta küfre giden bir yol olduğunu belirtmiştir Ehemmiyet verilmeyen günahların nasıl küfre götüren bir günah gibi büyüyebileceğini açıklama sadedinde Bediüzzaman Said Nursi hazretleri (rahimehullah)'nın şu açıklaması ikna edicidir: "Evet günah kalbe işleyip, siyahlandıra siyahlandıra, ta nur-u imanı çıkarıncaya kadar katılaştırıyor Her bir günah içinde küfre gidecek bir yol var O günah istiğfar ile çabuk imha edilmezse, kurt değil belki küçük bir manevi yılan olarak kalbi ısırıyor Mesela : Utandıracak bir günahı gizli işleyen bir adam, başkasının ıttılaından (haberi olmasından) çok hicap ettiği (utandığı) zaman, melaike ve ruhaniyatın vücudu ona çok ağır geliyor Küçük bir emare ile onları inkar etmek arzu ediyor Hem mesela: cehennem azabını intaç eden (netice veren) büyük bir günahı işleyen bir adam, bütün ruhuyla cehennemin ademini (yokluğunu) arzu ettiğinden, küçük bir emare ve şüphe, cehennemin inkarına cesaret veriyor Hem mesela: Farz namazını kılmayan ve vazife-i ubudiyetini (kulluk vazifelerini) yerine getirmeyen bir adamın küçük bir amirinden küçük bir vazifesizlik yüzünden aldığı tekdirden müteessir olan adam, Sultan-ı Ezel ve Ebed'in mükerrer emirlerine karşı farzında yaptığı bir tembellik, büyük bir sıkıntı veriyor ve o sıkıntıdan kurtulmayı arzu ediyor ve manen diyor ki: "keşki o vazife-i ubudiyeti bulunmasa idi Ve bu arzudan bir manevi adavet-i ilahiyeyi (Allah'a karşı düşmanlık) işmam eden (hissettiren) bir inkar arzusu uyanır Bir şüphe vücud-u İlahiyeye (Allah'ın varlığını) dair kalbe gelse, kat'i bir delil gibi ona yapışmaya meyleder Büyük bir helaket kapısı ona açılır O bedbaht bilmiyor ki: İnkar vasıtasıyla gayet cüz'i bir sıkıntı vazife-i ubudiyetten gelmeye mukabil, inkarda milyonlar ile o sıkıntıdan daha müthiş manevi sıkıntılara kendini hedef eder Sineğin ısırmasından kaçıp, yılanın ısırmasını kabul eder" Veda Hutbesinde geçen "Zaman döne döne Allah'ın arz ve semavatı yarattığı gündeki düzenini buldu" İfadesi açıklamaya muhtaçtır Resulullah (SAV) ömrünün son senesinde mühim bir ıslahda (düzeltme) bulunmuştur: Takvim reformu O güne kadar, Resulullah (SAV) cahiliye devrinden intikal eden müşriklerin takvim sistemine uymuştu Bu sistem, kameri ayları esas almakta ise de, haram ayları ticaret mevsimlerine düşürmek için nesi denen bir tehir sebebiyle ayların yeri, sırası karmakarışık olmuştu Şarihlerin yaptığı açıklamaya göre ayların karışmasına sebep olan başka bil amil de bazı yıllarda haram ayın birini helal addederek, onun yerine bir başka ayı haram etme durumuydu Araplar Hz İbrahim ve oğlu Hz İsmail (aleyhisselam)'den beri, senenin bazı bazı aylarıyla ilgili hürmete (haramlık'a) riayet ederlerdi Buna göre, senenin 4 ayı haram idi Bu ayların üç tanesi peşpeşe gelen : Zilkade, Zilhicce, Muharrem ayları, dördüncüsü de Recep idi Haram aylarda bir kısım yasaklara sıkı sıkıya riayet ediyorlardı; birbirlerine çapulculuk, baskın, har, yol kesme, adam öldürme ve hatta intikam alma gibi yasak fiilleri işlemiyorlardı Bu yasağa riayet etmeyen çıkacak olursa, bu herkesçe büyük bir suç ve kınanmayı icab ettiren bir ayıp telakki (kabul) edilirdi Bu aylara o kadar hürmet edilirdi ki, intikam bile alınmazdı Sözgelimi babasının katiline rastlayan bir kimse ona dokunmaz, rahatsız etmezdi Bu aylarda daha ziyade ibadetle meşgul olunurdu Ne varki; üç ayın peşpeşe gelmesi bazı sıkıntılar getiriyordu İktisadi düzenleri büyük ölçüde çapul ve yağmaya dayanan kabilelere üç ay gelirsiz kalmak zor gelmeye başlamıştı Bu mahzuru (çekinilecek şey) gidermek üzere "nesi" denen tehir'e başvurdular Yani haram aylardan birinde harbe (veya yasak olan herhangi bir fiile) mecbur kalacak olurlarsa, o ayın hürmetini bir başka aya tehir (nesi) ederlerdi Mesela Muharrem ayında harp yapınca, o yıl sefer'i haram sayarlardı Müteakip sene bu hürmet başka bir aya te'hir edilirdi Bu tatbikat zamanla 12 ayda 4 nisbetini de daha aşağı indirmek ce haccı dört mevsimden işlerine gelen bir mevsimde tutmak için altı ayda birer haftadan yirmidört ayda bir ay tezyid (artırma) ve tevsi (genişletmek) etmişler Kameri takvimden vazgeçmekle birlikte şemsi takvime göre amel etmekten doğan bir kısım tezatların giderilmesi için başka müdahaleler yapılmış, yıllar yılı takip edilen bu tatbikat sonunda aylar karışmıştır Bu durum, görüldüğü üzere, zamanla ilgili olarak Cenab-ı Hakk (Celle celalühu)'nın takdir buyurduğu haram ve helallerin karışmasına sebep olmuştur Sözgelimi hac farizası, onun yapılması gereken ayda değil, yapılmaması gereken bir ayda oluyor Bu sebeple Ayet-i Kerime, nesi yani ayların yerini telkin (zihinde yerleştirmek) işlemini, "Küfürde artış" olarak tavsif (sıfatlandırmak) etmiştir: "Gökleri ve yeri yarattığı günde Allah'ın yazısına göre Allah katında ayların sayısı on iki olup, bunlardan dördü haram aylarıdır İşte bu doğru hesaptır O aylar içinde (Allah'ın koyduğu yasağı çiğneyerek) kendinize zulmetmeyin ve müşrikler nasıl sizinle topyekün savaşıyorlarsa siz de onlara karşı topyekün savaşın ve bilin ki Allah (kötülükten) sakınanlarla beraberdir (Haram ayları) ertelemek, sadece kâfirlikte ileri gitmektir Çünkü onunla, kâfir olanlar saptırılır Allah'ın haram kıldığının sayısını bozmak ve O'nun haram kıldığını helâl kılmak için (haram ayını) bir yıl helâl sayarlar, biryıl da haram sayarlar (Böylece) onların kötü işleri kendilerine güzel gösterilmiştir Allah kâfirler topluluğunu hidayete erdirmez" (Tevbe, 36-37) Yukarıda zikredilen hadis, Veda Haccı'nın, yılların devri sonunda, Arapların Zilhicce'yi haram kıldıkları seneye tesadüf ettiğini ifade etmektedir Bu tevafuk (muvafık bulma, rastlantı) yaradılış sırasında Allah'ın aylarla ilgili olarak koyduğu hükme uygun düşmüş, bundan böyle nsi'ye yer verilmeden asl'a uygun olarak devam edilmesi Resulullah (SAV) tarafından teşri (açıkça bildirmek) edilmiştir Veda Hutbesin'de pek çok faideler ifade edilmektedir Bu faidelerden birkaçını da zikredelim: İlmin tebliğ edilmesine (bildirilmesine, anlatılmasına,yayılmasına) teşvik var İnsan ilme tam ehil olmazdan önce öğrenmeye başlaması caizdir İlmi tebliğ için öğrendiğini anlaması şart değildir İlmi ikinci elden alanlar, yani arkadan gelenler, birinci elden alanlardan daha anlayışlı olabilir, müteahhir olanlar (sonradan gelenler) arasında az da olsa mütekaddim (evvelki, önceki) olanları geçecek çıkabilir Aslında duran hayvana binmek caiz değilse de, ihtiyaç halinde caiz olabilir Öyle ise bu hususta hadislerde gelen yasaklama, zaruret olmaksızın hayvan durdurup inmeden sohbet etmekle ilgilidir Halka hitap ederken yüksek bir yerde durmak hem duyurmayı kolaylaştırır, hem de halkın hatibi görmelerine imkan sağlar Söylenen sözün mühim noktalarını tekrar etmek, dinleyicinin daha iyi anlamasını ve zihinde yerleşmesini sağlar Ashab (radıyallahu anhüm ecmain) Resulullah (SAV)'a karşı edeb ve nezaketleri sebebiyle, sorulara: "Allah ve Resulü daha iyi bilir" Diye cevap verirlerdi Tebliğde mühim bir metot olan muhatabı hazırlama: Resulullah (SAV)'ın içinde bulunulan gün, ay ve hutbenin verildiği yele ilgili olarak soru sorması, Kurtubi'nin açıklamasına göre yapılacak tebliğin müessiriyetini (tesirini) artırmak için baş vurulan metoddur Şöyle der: Resulullah (SAV)'ın bu üç şeyden sorması, sonra her sualin arkasından sükut buyurması (onlara bir bilgi sunmak için değil) onların fehim ve anlayışlarını (yapacağı asıl tebliği) hazırlamak, muhatablarını bütün varlıklarıyla kendisine yöneltmek ve vereceği haberin azamet ve ehemmiyetini duyurmak içindi Nitekim zihinleri başka meşguliyetlerden arındırılmış, dikkatleri kendisine çekilmiş olan cemaate bu psikolojik hazırlama safhasından) sonra haykırdı: "Bilesiniz ki; mallarınız, ırzlarınız birbirinize haramdır, şu günün, şu ayın, şu beldenin haram olduğu gibibu söylediklerimi burada olanlar olmayanlara duyursun" (9)

Eline yüreğine sağlık Sağol Yer almasıı gereken bir konuydu

kanki emeğine sağlık