Osmanlıca Sözlük (H Harfi)-Osmanlıca Sözlük (H Harfi) İle İlgili Kelimeler...

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HARB (C: Hırbân) Toy kuşunun erkeği * Yarmak * "Delmek" mânasına mastar
HARBA' Kulağı delik koyun
HARBAK Yarmak * Kat'etmek, kesmek * İfsad etmek, bozmak * Deva, ilâç
HAR-BAN f Eşekçi
HARBAT f Ahmak, bön, ebleh * İri yapılı kaz * Kalıp ve kıyafeti yerinde olduğu halde ahmak olan kimse
HARBCU Kavga çıkarmaya istekli olan, savaş arzu eden
HARBE Tar: Kısa mızrak tarzında bir nevi silâhın adıdır Eskiden "Köylü" adı verilen yangın habercisinin taşıdığı ucu demirli değneğe de harbe denilirdi Eski tüfekleri doldurmağa mahsus demirden yapılmış âlete de "tüfek harbisi" adı verilirdi (OTDS)
HARBELE f Kuyulardan su çekmeğe mahsus dolap Bostan dolabı
HARBEN Savaşarak, harbederek, döğüşerek Muharebe etmek suretiyle
HAR-BENDE f Seyis Eşek ve katır gibi yük hayvanlarına bakan kimse * Tar: Saray katırcıları
HARBES Bir ot cinsi
HARBESİSA "Şey" mânasına kullanılan bir isimdir
HARBEŞ Fesâd vermek, ifsad etmek, bozmak
HARB-GÂH f Harp meydanı, savaş alanı, muharebe yeri
HARB-GİR f Harp yapan Harpçi
HARBÎ Dâr-ül harbde bulunan ve müslim olmayan kimse Arada anlaşma yapılmamış düşman * Harbe mensub ve müteallik * Tüfek temizliği için kullanılan demir çubuk
HARBİYE Harb işlerine ait Harb okulunun adı Harbiye mektebi
HARBİYE NAZIRI Askerlik işleriyle alâkalı dairenin başında bulunan memura verilen ünvandır Kuva-yı Milliyenin Anadolu'da kurduğu hükümette "Milli Müdafaa Vekili" adını taşıyan bu ünvan, Osmanlı Hükümetine 1908 Temmuz inkılâbı arifesinde kurulan Said Paşa kabinesiyle girmiştir Ondan evvel "Serasker" adını taşıyordu Harbiye Nazırı'nın başında bulunduğu daireye "Harbiye Nezareti" denilirdi (OTDS)
HARBÜŞ Yırtıcı bir kuş * Alaca yılan
HARBÜZ(E) f Karpuz, kavun
HARBÜZE-İ RUBAH Ebucehil karpuzu
HARBÜZE-FÜRUŞ f Karpuz kavun satan adam
HARBÜZE-ZAR Karpuz kavun bostanı
HARC Gider, sarfiyat, bir iş için kullanılan madde * Vergi * Çıkmak * Yeni çıkan bulut * Yemâme vilayetinde bir yer * Ecir * Buğday (Dinimizde lüzumsuz harcamak, israf haramdır Zillet ve fakirliğe sebeptir)
HARC-I ÂLEM Herkese elverişli, her keseye münasib
HARC-I RAH Yol harcı, yol parası Yol masrafı, yol için verilen para
HARCA' Ayakları beline varana kadar beyaz olan koyun
HARCE (C: Hurc-Haracât) Deve sürüsü * Sık bitmiş ağaç
HARCEF Soğuk rüzgâr
HARDAL Çok küçük tohumları olan ve yaprakları yenen bir nebat ismi Döğülerek macun haline getirilir ve sofrada iştah açmak için kullanılır
HARDALE Hardal tanesi * Nesneyi ufak edip kesmek
HARDAN Kızgın, hiddetli, gadaplı * Kast ve men'edici, engel olan
HARE f Kaya, sert taş * Bir cins dalgalı kumaş
HARE f Yiyecek
HAREC Darlık, zorluk, sıkıntı * Dar yer, sık ağaçlı yer * Günâh
HARED Hışım etmek * Menetmek, engel olmak
HAREKÂT (Hareket C) Hareketler
HAREKÂT-I HARBİYE Harp harekâtı
HAREKÂT-I MÜŞTEREKE Müşterek hareketler, beraber davranışlar
HAREKE Arapça harflerin u, e, i şeklinde okunacağını gösteren işaretler (Zamme "ötre" fetha "üstün" kesre "esre" (gibi) * Hareket lafzının Arapça terkibde aldığı şekil
HAREKET Kımıldanma Davranış Yola çıkmak Bir cismin sabit bir noktaya göre yerinin veya durumunun değişmesi Sarsıntı
HAREKET-İ ARZ Zelzele, deprem, yer sarsıntısı
HAREKET-İ DÂHİL Tar: Kanuni Sultan Süleyman zamanında Süleymaniye medreselerinin binasından sonra onikiye çıkarılan tarik-i tedris (okutma yolu) silsilesinin dördüncü mertebesindeki müderrislerine verilen bir ünvandır
HAREKET-İ MER'İYYE Gerçekte olmadığı halde, var imiş gibi görünen hareket
HAREKET-İ MİHVERİYE Mihver, eksen etrafındaki muntazam hareket(Şems, hareket-i mihveriyesi ile silkinse, meyveleri düşmez, silkinmezse yemişleri olan seyyarat düşüp dağılacaktır M)
HAREKET-İ MÜSTAKİME Fiz: Doğru bir çizgi üzerinde olan hareket
HAREM Herkesin girmesine müsaade edilmeyen yer Kadınlara mahsus oda (Misafirlere ve erkeklerin girmesine müsaade edilen yere de"selâmlık" denir)(Tesettür kadınlar için fıtrîdir ve fıtratları iktiza ediyor Çünkü, kadınlar hilkaten zaife ve nâzik olduklarından kendilerini ve hayatından ziyade sevdiği yavrularını himaye edecek bir erkeğin himaye ve yardımına muhtaç bulunduğundan; kendini sevdirmek ve nefret ettirmemek ve istiskale mâruz kalmamak için fıtrî bir meyli var L)
HAREM-İ ŞERİF Kâfir ve müşriklerin girmesi yasak olan ve canlı mahlukun öldürülmesi men'edilen Mukaddes Kâbe ve civârı
HAREMEYN İki mukaddes harem Müşrik ve kâfirlere yasak olan mukaddes Mekke-i Mükerreme ve Medine-i Münevvere
HAREMEYN-İ ŞERİFEYN Mekke'deki Kâbe ile Medine'deki Ravza-i Mutahhara
HAREM-SERAY Sarayların kadınlara mahsus olan kısımları Buna "Harem-i Hümayun" da denilir * Câmi içi
HARES (Haris C) Bekçiler, muhafızlar
HARES Dilsizlik, ebkemiyyet
HAREŞE Sinek
HAR'ET Terslemek
HAREZ (C: Ehrâz) Çocukların oynadıkları ceviz
HAREZE (C: Harez-Harezât) Boncuk
HARF Ağızdan çıkan her bir sese âit verilen işaret Alfabeyi meydana getiren şekilli çizgilerden herbiri * Müstakil bir mânâya değil de başka harflerle birleşerek, başka muayyen ve müstakil çok mânaların ifadesi için kullanılan şekil Başkasının mânalarını gösteren işaret * Vecih, üslub * Her şeyin ucu, kenarı, sivri ve keskin kıyısı
HARF-İ ÂB-DÂR Güzel ve mânidar söz
HARF-İ ASLÎ Gr: Arabça bir kelimenin kökünü teşkil eden harften olan (Ekserisi üç harften ibaret olur)
HARF-İ ATIF Gr: İki kelime veya cümleyi birbirine bağlayan harf Vav ve fe gibi Arabçada on şekilde harf-i atıf şunlardır: Bunlar bir kelimeyi veya cümleyi diğer bir kelime veya cümle üzerine atıf ve rabtederler Bu harflerden evvelkine: ma'tufun aleyh, sonrakine ise, ma'tuf denir (Bak: Atf)
HARF-İ CERR Gr: Kelimenin sonunu esre ile (i diye) okutan harf Bunlar arabçada şu şekil altında toplanmıştır (Vav-ı kasem), (Ta-yı kasem)
HARF-İ İLLET Gr: Elif, vav, ya harfleri
HARF-İ MASDARÎ Fiil mânasında olan bir kelimeyi, masdar mânâsına çeviren harf
HARF-İ MEDD Kendinden evvel gelen harflerin uzun sesli okunmasına vesile olan "elif, vav, yâ" harfleri
HARF-İ MEZİD Arabçada masdar olan kelimeye harf ilâvesi ile başka masdar yapılır Bu ilâve edilen harflere "Harf-i mezid" denir Meselâ: kelimesinde harf-i aslî üçtür (mükâtebe) dendiği zaman, "Müfâale masdarı şekline göre, mim ve elif harfleri, harf-i meziddendir" denir
HARF-İ NÂSIB Muzari fiilinin sonunu üstün (e, a diye) okutan harf (Bak: Huruf-i nâsibe)
HARF-İ NİDÂ' Ya, ey, â gibi harflerle çağırılanın ismine eklenen harf Ünlem
HARF-İ TÂRİF Arabçada, elif lâm harflerinin ismin başına gelmesi hali (Bak: Lâm-ı ta'rif)
HARF-İ ZÂİD Gr: Kelimenin bazı tasrifinde düşen harf Fazla, zâid harf Te'kid için yazılan harf Sonradan ilâve olan harf
HARF Yemiş toplama
HARF-AŞİNA Harfleri birbirinden ayırdedebilen * Mc: Sözden anlayan
HARF BE HARF Aynen, aslı gibi, olduğu gibi
HARFECE Güzel gıda
HARF-ENDAZ Söz atan; dokunaklı, haysiyete ilişen söz söyleyen
HARF-GİR f Her işte ayıp ve noksan arayan
HARFÎ Harfe âit * Sahibi tanıtmak için olan * Başkasının mânası için yazılan (Bak: Mâna-yı harfî)
HARFİYE Kendi başına müstakilen bir mânası ve te'siri olmadığı halde, kendi cinsinden bir topluluğun içinde olduğu zaman ancak bir vazife gören şeylere denir

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HARFİYEN (HARFİYYEN) Harfi harfine Hiçbir değişiklik yapmadan
HARGÂH f Otağ Büyük çadır
HARGAR(E) f Hakaret eden, hakaret edici
HARGELE f Eşek sürüsü * Terbiyesiz, görgüsüz ve azılı kimseler
HARGUŞ Tavşan
HARHAR f Devamlı arzu, sürekli istek * Gönül üzüntüsü, iç sıkıntısı * Devamlı kaşıntı
HARHARA Uykuda horlamak * Kedinin mırıldayışı * İki dere arasındaki düzlük
HARHİŞE f Kavga, gürültü, patırtı
HARIK Muhalefet eden, aykırı olan, karşı gelen * Yırtıcı, yırtan
HÂRIK-I ÂDE Âdeti yırtan, âdetin dışarısında, hârikulâde
HARIK Yakan, yakıcı Yanan, tutuşmuş Ateş, od
HARIS Hırslı olan, haris
HARISA İnsanın başında veya yüzünde kan çıkmaksızın yalnız deri yırtılmış olarak peyda olan yara
HARÎ Müstehak, lâyık
HARÎ f Hakirlik, horluk
HARÎ' Kimseden çekinmeyen, fâcire kadın * Çok gülen, gülegen
HARİB Yıkan, harab eden * Haydut
HARİB Kaçan, firar eden
HARÎB Yağma olunmuş, soyulmuş, talan edilmiş
HARÎBE (C: Harâib) Bir kimsenin geçineceği şey
HARÎC Dar, ensiz * Kuşatılmış
HÂRİC Bir şeyin veya mahallin veya memleketin dışında kalan * Ecnebi
HÂRİC-İ VATAN Vatanın harici
HARİC Günahkâr, günah işlemiş Allahın emrini dinlememiş olan
HARİCEN Dışardan, dıştan Hariçten
HARİCE TEMESSÜL Zihnî olan kelâmın hâricî âlemdeki kanunlara uygun şekilde tanzim edilişi
HARİCÎ Dışarıya âit olan İçeriye âit olmayan Dış ile alâkalı Ecnebiye âit * Zorba ve âsi olan * Seyyid olmadığı halde seyyidlik iddia eden * Vaktiyle Hazret-i Ali Kerremallâhü veche'ye âsi olan fırka-i dâlle ashabından herbiri (Bak: Havaric Vak'ası)
HARİCİYYE Hariçle alâkalı Dış işleri * Ameliyatla tedavi edilebilen hastalıklar * Haricilik (Bak: Havâric vak'ası)
HARİD Satın alma
HARİD Öfkeli, hidetli, kızgın
HARÎD Tek, ayrı
HARİDAR Satın alıcı, satın alan
HARİD(E) (C: Harâid) Kız, evlenmemiş kız * Delinmemiş inci
HARİDE Satın alınmış
HARİF (Hırfet den) Meslekdaş, san'at arkadaşı Teklifsiz dost * Herif, âdi insan
HARİF Güz mevsimi, sonbahar * Meyve toplama zamanı
HARİF Yemiş toplayan
HARİFANE f Esnafça Herkes kendi masrafını, hissesine düşeni vermek suretiyle, ortaklıkla yapılan
HARİFE (C: Harâif) Ev için sonbahar hazırlığı
HARİFÎ Sonbaharla alâkalı
HARİK Omuz küreklerinin arası
HARÎK Yangın, ateş
HARÎK-I KEBİR Büyük yangın * Büyük Cihan Harbi
HARÎK Erkekliği olmayan adam
HARİK Zeyrek akıllı kimse
HÂRİKA İmkânların üstünde olan şey, hayret uyandıran, hayranlık vren Büyük ve görülmedik eser Görülmedik derecede kıymetli
HÂRİKA Ateş, nâr, od
HÂRİKA-İ SEVDÂ Aşk ateşi
HARÎKA Acı, sızı * Bulâmaç Yulaf lâpası
HÂRİKA-PİŞE f Hârikalı Hârika işler yapan
HÂRİKAT (Hârika C) Şaşılacak şeyler, hârikalar İnsanda hayret uyandıran şeyler
HÂRİKAVÎ Harika cinsinden, harika gibi
HÂRİKULÂDE Fevkalâde, âdetin hâricinde bulunan şey, eser Görülmedik derecede Son derece kıymet ve ehemmiyeti hâiz olan şey
HARÎK-ZEDE (C: Harikzedegân) f Yangından zarar görmüş kişi Evi ve eşyaları yanmış kimse
HÂRİM Fakir
HARÎM Herkesin giremiyeceği, dokunmıyacağı şey Haram dairesi * Şerik * Bir kişinin olup, başkasının duhul ve taarruzundan masun yer * Hacıların Mekke-i Mükerreme'de giydikleri libas
HARÎM-İ HÂSS Büyük bir kimsenin kendi dairesi
HARÎM-İ İSMET Namus ocağı, mukaddes ocak Kudsi âile yuvası
HARÎM Saygısız, çekinmez Kayıtsız kimse
HARÎME Bir kimsenin, istediği gibi kulanabilecek hakka sahib olduğu malı
HARİR İpek İpekten yapılmış * Harâretli Sıcak
HARÎR Su akarken çağlamak * Yel eserken fışıldamak * Horuldamak
HARİRÎ İpek eşya * İpek tüccarı * Bir nevi kâğıt
HARİRÎ (Kasım bin Ali) (Mi: 1054-1122) Irak'ta doğdu İnhitat (çöküş) devrinin ediblerindendir "Makamat" adlı eseriyle şöhret bulmuştur Bediüzzaman-ı Hemedanî'nin Makamları misal alınarak yazılmış elli makameyi (nutukları) ihtiva eder
HARİRİYE Un ve süt ile yapılan bulamaç
HARİS Süngü demiri * Soğuk olan şey
HÂRİS Eken, ekici Çiftçi
HÂRİS-İ GAYUR Çalışkan ve gayretli çiftçi
HÂRİS Muhafız Bekçi * Gözcü Himaye eden Bekleyen
HÂRİS-İ VATAN Vatanın koruyucusu, vatanın bekçisi
HARİS Son derece hırslı olan
HARÎS Bir şeye fazlası ile düşkün Hırslı
HARÎS-İ CÂH Mevki, makam ve rütbe düşkünü
HARÎS-İ ŞÖHRET şöhret ve nam düşkünü
HARÎSA (HÂRİSA) Yağmuruyla yer yüzünü süpürüp gideren bulut * Kan çıkmayan azıcık baş yarığı
HARÎSANE f Hırslıcasına Çok haris olarak Hırslılara mahsus bir tavırla
HARÎSET (C: Harâyis) Zayıf deve
HARİSTAN f Çalılık, dikenlik
HARÎSUN ALEYKÜM Tevbe Suresi'nin bir âyetinde geçen bu ifade, birinci derecede Peygamberimiz (ASM) hakkında olup ümmetini ve bütün insanları doğru yola irşadda yılmadan, büyük bir sebat ve azim ve gayretle devam etmesine işaret edilerek böylece tavsif edilmiştir
HARİŞ f Kaşınma, kaşıma
HARÎŞ Bir cins yılan
HARİTA yun Yeryüzünün veya bir parçasının belli bir ölçüye göre küçültülerek muvafık bir yere çizilen taslağı * Dağarcık, kulplu kese
HARİYE Yavuz bir yılan
HARÎZ Tâkatsiz kimse, güçsüz ve kuvvetsiz insan
HARÎZ Mahfuz, hıfzolunmuş, saklanılmış
HARİZME Azgın hayvanların ağzına ve ayının dudağının üstüne geçirilen demir halka
HARK Yakmak Yanmak Yangın
HARK-I KEBİR Büyük yangın * Cihan Harbi (daha ziyade ihrak olarak kullanılır)
HARK Yarma Yırtma * Su akacak yarık yer
HARKA' Kulağı delik koyun * Çeşitli yönlerden esen rüzgâr
HARKAFA (C: Harâkıf) Kalça kemiği Uyluk kemiğinin baş tarafı
HARKAHE Koyuncuların kara evi
HARKEKET (C: Harâkîk) Uyluk başı
HARKÜRRE f Eşek yavrusu, sıpa
HARK VE İLTİYAM Yarmak ve yapıştırmak Yırtılmak ve iyileşmek
HARM Muhkem etmek, sağlamlaştırmak * Davara yük vurmak * İşinde çabuk çabuk olmak * Udul etmek * Kat'etmek
HARMED Kokusu ve rengi değişen * Kara balçık
HARMEL Üzerlik otu
HAR-MENİŞ f Eşek huylu, eşek tabiatlı
HARMEŞ İfsad etmek, bozmak
HARNUB Keçiboynuzu adı verilen bir cins yemiş
HARP (Bak: Harb)
HAR-PÜŞT f Diken sırtlı * Mc: Kirpi
HARPÜŞTE f Balıksırtı şeklinde olan, harpuşta
HARR Hararet, sıcaklık Sıcak
HARR-I ŞEDİD Şiddetli hararet, fazla sıcaklık
HARR Yarmak
HARR(E) Hararetli Kızgın Çok sıcak Yakıcı
HARRA (Hurur) Yüksekten aşağı düşmek
HARRAKA Eskiden düşman gemilerini veya düşman şehirlerini ateşlemek için, yakıcı âletlerle donatılmış olan harp gemisi
HARRAN Susuz
HARRARE Gürleyerek, çağlayarak akan su
HARRAS (Harâset den) Çiftçi, ekinci Toprağı işleyip ekin eken
HARRAS Yalancı
HARRAS Küp yapan
HARRAT Doğramacı, çıkrıkçı Tornacı
HARRAZ Terzi

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HARRE (C: Hurer) Değirmenin buğday konulan deliği
HARRE (C: Hırâr-Hırârât-Harrun) Kara taşlı yer
HARRUB "Keçiboynuzu" adı verilen bir yemiş cinsi
HARS Yarmak, yırtmak
HARS Koruma Muhafaza etmek Hırz mânasınadır
HARS (C: Hırâs) Küp
HARS Tahmin etmek * Yalan söylemek * Acıkmak
HARS Tarla sürmek * Maarif * Mal toplamak, kazanmak * Teftiş ve tedbir eylemek
HARS-I IRKÎ Milli maarif, ırkî hars
HARSA' Dilsiz kadın * Gürlemeyen bulut * Belâ (Müz: Ahrâs)
HARSEK Küçük cisim
HARSİNÎ Tunç
HARŞ Avlamak * Kaşımak
HARŞ Kesbetmek, almak * Tırmalamak
HARŞA Bir cins ot
HARŞEF (C: Harâşif) Kalkan balığı * Balık pulu * Enginar bitkisi
HARŞUF Enginar bitkisi
HART El ile ağacın yaprağını sağmak * Ağaç kabuğu soymak, yaprak toplamak * Nikâh
HART Katı katı ovmak * Davarın yulaf yerken çıkardığı ses
HARTAVÎ Tar: Sipahilerin yeniçeri keçesine mümasil olarak giydikleri toparlak keçe külâh
HARTUC f Topa merminin ardından sürülen barut kesesi
HARUF Küçük kuzu, hamel * Tâze et
HARUN Musa Peygamber'in (AS) yardımcısı ve büyük kardeşi * Bağdad Abbasî Halifelerinden Harun-ür Reşid
HARUN İlerleyeceği yerde duran veya geri giden hayvan
HARUNÎ Hayvanın ilerlemeyip durması veya gerilemesi Hayvanın huysuzluğu
HARUR Sıcaklık Güneşin kızgınlığı * Gece esen sıcak rüzgâr
HARUR Yüksekten düşmek * Akla gelmedik cihetten hücum etmek
HARUS Sütü az olan kadın * Evlenip hâmile olan kız
HARUT Mukaddes kimse * İpini sahibi elinden çekip kaçan davar
HARUT VE MARUT Kur'an-ı Kerim'de ismi geçen iki meleğin ismidir
HARVA Büyük kumlu tepe * Yüce, yüksek * Bir dağın adı
HAR-VAR f Eşek yükü
HARY Noksan etmek, noksanlaştırmak, eksiltmek
HARZ Dikmek
HAR-ZAR f Çalılık, dikenlik
HARZE Yaban şalgamı
HARZEM (HAREZM) Türkistan'da Aral gölünün güneyindeki delta ve çevresindeki ülke
HAS' Reddetme * Uzak olmak Uzaklaştırmak
HASA' Saman parçası * Hurma kabı
HASA Toprak saçmak
HASA Sığır terslemek
HASA' Bulamaç aşı * Kavun
HASA Saymak * Taş atıp vurmak
HASA' Suya kanmak ve kandırmak * Dolmak * Doymak * Ufak taş
HASAB Odun
HASEBE Hurması çok olan hurma ağacı
HASAD Ekin biçmek Ekin biçme mevsimi
HASADET Hasedcilik, kıskançlık Çekememezlik
HASAFE (C: Hasif) Hurma yaprağından örülen kap * Hurma yaprağı
HASAFET Rey sağlamlığı Hükümde kuvvet ve olgunluk
HAS AHUR Tar: Hükümdarın hayvanlarına mahsus ahır
HASAİL (Haslet C) Hasletler (Bak: Haslet)
HASÂİS Bir şeye, birine has olan keyfiyetler
HASÂİS-İ İNSÂNİYYE İnsanlık hassaları
HASAİS (Hasîse C) Kötü huylar, fena tabiatlar
HASAK Büyük bir kuşun adı (Çin'de, Babil'de ve Türk vilâyetlerinde olur)
HASAL Yüreğin ağrıması
HASAL Ağacın, zeminde yanlara sarkmış uçları * Bir işte ortaya konulan ödül
HAS'AM Yemen diyarında bir kabilenin adı
HASAN Nâmahremden korunur üzere olmak, korunmak
HASAN Güzel (Bak: Hasen)
HZ HASAN Hz Ali'nin (RA) oğludur Hz Peygamber'in (ASM) sevgili torunudur Cennet'le tebşir olunmuştur Hz Peygamber (ASM) kendisi için cennet gençlerinin seyyidi buyurmuştur (Hi: 3-49)(Hazret-i Hasan ve Hüseyin'in Emevilere karşı mücadeleleri ise, din ile milliyet muharebesi idi Yâni, Emeviler, Devlet-i İslâmiyeyi, Arab milliyeti üzerine istinad ettirip râbıta-i İslâmiyeti, râbıta-i milliyetten geri bıraktıklarından, iki cihetle zarar verdiler:Birisi: Milel-i sâireyi rencide ederek tevhiş ettiler Diğeri : Unsuriyet ve milliyet esasları, adâleti ve hakkı tâkip etmediğinden zulmeder Adalet üzerine gitmez Çünki: Unsuriyet-perver bir hâkim, milletdaşını tercih eder, adalet edemez ferman-ı kat'isiyle: Râbıta-i diniye yerine râbıta-i milliye ikame edilmez; edilse, adalet edilmez; hakkaniyet giderİşte Hazret-i Hüseyin, râbıta-i diniyeyi esas tutup muhik olarak onlara karşı mücadele etmiş, tâ makam-ı şehadeti ihraz etmiş M)
HASAN İyilik Güzel muamelede bulunmak
HASANET Bir yerin çok sağlam ve korunulacak tarzda olması * Kadının kendisini haramdan koruması
HASAN-I BASRİ (Hi: 21-110) En ileri Tâbiînden olup hadis ve fıkıhta büyük âlimlerdendir Basra'da medfundur Mezheb sahibi bir müçtehiddir Sahabe-i Kiram'dan 130 zat ile görüşmüş, Buharî, Müslim, Ebu Davud, Tirmizî, Neseî, İbn-i Mace kendisinden hadis nakletmişlerdir
HASAR (C: Hasâret) Ziyan, zarar
HASAR Soğuk, berd
HASARAT (Hasâret C) Ziyan ve zararlar Hasaretler
HASAR-DİDE f Zarara uğramış, hasar görmüş
HASARET Hasar Alış-verişte zarar, ziyan Yoldan sapmak Sapıtmak Dalâlete düşmek
HASARET Cıvık ve sulu şeyin koyulaşıp katılaşması * Dahâmet peyda etme, irileşme
HASAS Başta saçın az olması
HASASA (C: Hasâs) Fakirlik * Hali yaramaz olmak * Küçük delik * İki kişinin arasındaki açıklık
HASASE(T) Tamahkârlık Cimrilik Alçaklık Hasislik

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HASASET İhtiyaç Yoksulluk Züğürtlük * Rahne * Kalbur ve elek gibi şeylerdeki küçük delik, gedik
HASÂT Küçük taş parçası Çakıl * Tıb: Sidik yolunda taş peyda olmak
HASÂT-I BEVLİYYE Tıb: Sidik yollarında ve böbreklerde meydana gelen taş
HASÂT-I MESANE Tıb: Sidik kesesinde meydana gelen taş
HASB (Haseb) Birisinin sülâlesi cihetinden iftihar yolu ile saydığı iyilik Mal, din, millet Kerem, fiil ve amelde yüksek şeref, iyi iş, sâlih amel Şeref, asalet, şan, kadr ve haysiyet * Dolayı, cihetiyle, gereğince
HASB-EL BEŞERİYYE İnsanlık hali olarak, insanlık dolayısıyla
HASB-EL KADER (Bak: HASBEL KADER)
HASB-EL LÜZUM İcabettiği için
HASB (C: Havâsıb) Taş atmak * Ufak taşları savuran rüzgâr
HASBA Hafif tahkir yerinde kullanılan bir tabirdir Halk dilinde "haspa" şeklinde kullanılır
HASBA' (C: Hasubâ) Ufak taş
HASBE Kızamık hastalığı Tane tane gövdede çıkan bir hastalıktır (Hasta kişiye "mahsub" derler)
HASBE Re'y Tedbir (Aslı: Ecir ve sevab mânasına gelen "hisbe" dir)
HASBEL HAMİYYE (Hasb-el hamiyye) Hamiyet icabı, hamiyet için
HASBEL İCAB (Hasb-el icâb) Durum icabı olarak, hâl ve durum iktiza ettiği için, durum dolayısıyla
HASBEL İKTİZA (Hasb-el iktizâ) İktiza ettiği için, gerektiğinden dolayı
HASBEL KADER (Hasb-el kader) Kader cihetiyle
HASBEL MEVSİM (Hasb-el mevsim) Mevsime göre
HASBETEN LİLLAH Allah rızası için Allah yoluna Karşılık istemeksizin
HASBÎ Karşılıksız Allah rızası için (Hakiki mürşid âlim, koyun olur; kuş olmaz Hasbî verir ilmini Koyun verir kuzusuna hazmolmuş musaffâ sütünü Kuş veriyor ferhine lüâb-âlud kayyını S)
HASB-İ HAL Halleşme Görüşüp konuşma
HASBİYE âyetinin kısaca ismidir
HASBÜNA Bize yeter Bize kâfidir (meâlinde)
HASDA' Yaprağı çok olan ağaç
HASEB (Bak: Hasb)
HASED Başkasının iyi hallerini veya zenginliğini istemeyip, kendisinin o hallere veya zenginliğe kavuşmasını istemek Çekememezlik Kıskançlık Kıskanmak(Hasedin çaresi: Hâsid adam, hased ettiği şeylerin âkıbetini düşünsün Tâ anlasın ki, rakibinde olan dünyevi hüsün ve kuvvet ve mertebe ve servet; fânidir, muvakkattır Faidesi az; zahmeti çoktur Eğer, uhrevi meziyetler ise; zâten onlarda hased olamaz Eğer onlarda dahi hased yapsa, ya kendisi riyakârdır; âhiret malını dünyada mahvetmek ister Veyahut mahsudu riyakâr zanneder, haksızlık eder zulmederHem ona gelen musibetlerden memnun ve ni'metlerden mahzun olup kader ve rahmet-i İlâhiyeye onun hakkında ettiği iyiliklerden küsüyor Adeta kaderi tenkid ve rahmete itiraz ediyor Kaderi tenkid eden başını örse vurur kırar Rahmete itiraz eden rahmetten mahrum kalır M)
HASEDE (Hâsid C) Kıskananlar, hased edenler, çekememezlik edenler
HASEK Kin, adavet, hased * Savaş âletlerinden, üç köşeli diken şeklinde bir silâh
HASEKE (C: Husek) Kin tutmak, adavet etmek * Demir dikeni denilen üç köşeli diken * Demirden yapılan üç köşeli "bıtırak" denilen harp âletleri
HASEKİ Tar: Vaktiyle sarayda görevli bazı subaylara verilen isim
HASELE Tıb: Karnın göbek ile kasık arasındaki kısmı
HASEM Burnun yassı ve geniş olması
HASEN Güzel Hüsünlü Güzellik * Güzel olmak
HASEN-ÜL HULK Huyu ve tabiatı güzel
HASEN-ÜS SAVT Güzel sesli
HASENAT Güzellikler İyi ameller İyilikler (Hasenât da ya kalb ile olur veya kalb ve beden ile olur; veyahut mal ile olur A'mâl-i kalbinin şemsi imândır A'mal-i bedeniyenin fihristesi namazdır A'mâl-i mâliyenin kutbu zekâttır İİ)
HASENE İyilik Güzellik Hayırlı amel Allah rızasına çok uygun iş * Eski altun paralardan biri
HASER Gözün tam görmemesi, göz nurunun zayıf olması
HASF Ay tutulması * Işığı sönmek
HASFOLMAK Parlaklığı gitmek
HASF Ayakkabı dikmek * Birbirine yapıştırmak * Tasmalı nâlin * Ağacın yaprağının dökülmesi
HASHAS Zâhir olma, açık ve âşikâr olma, görünme
HASHAS Koparılmış olmak
HASHAS Cömert kimse
HASHAS Toprak * Ufak taş
HASHAS Seri, çabuk, hızlı
HASHASA Açık ve âşikâr olma * Bir şeyi diğer bir şey içinde "iyice birleşmesi için" karıştırıp sallama
HASHASE Anlaşılmayan ses * Hınzır avazı
HASHASE Ateş üzerinde eti pişirip kebap yapmak * Bir şeyi döndürmek
HASHASE Kandırmak * Koparmak * Çok fazla deprenmek
HASIB Tipi Ortalığı toza toprağa boğan şiddetli rüzgâr
HASID Ekin biçen
HASIF Zayıf
HASIK Süngü demiri
HÂSIL Peyda olan Husule gelen Çıkan, meydana gelen
HÂSIL-I BİLMASDAR Hakiki müessirden hâsıl olan fiildir Kendi sebeb ve şartlarından meydana gelen şey Meselâ: Bir şeye vurmak, masdardır; o vurmaktan hâsıl olan ses çıkmak, hâsıl-ı bilmasdır'dır Tüfek atarak bir adamı öldürmekte tüfek atmak fiili, masdar: adamın ölmesi ve tüfeğin sesi çıkması da hâsıl-ı bilmasdar'dır
HÂSIL-I CEM' Mat: Toplam Bir kaç sayının birlikte toplanmasından meydana gelen yekûn
HÂSIL-I DARB Mat: Çarpım Çarpmak işinin neticesi 5 sayısı 2 sayısıyla çarpılırsa, çıkan 10 sayısı, hâsıl-ı darbdır
HÂSILAT Gelirler Kazançlar Elde edilenler Kâr Mahsul Îrad
HÂSILAT-I SÂFİYE Sâfi kazanç Net kâr Bütün masraflar çıktıktan sonra kazanç olarak geri kalan hâsılat
HÂSILAT-I SENEVİYYE Senelik kazançlar, yıllık gelirler
HÂSILI KELÂM (Hâsıl-ı kelâm) Sözün kısacası, sözün kısası
HASIM (Bak: Hasm)
HASIN(E) (C: Hâsınât) İffetli, namuslu ve şerefli kadın
HASIR (Hasr dan) Muhâsara eden, etrafını çeviren, hasreden
HASIRALTI ETMEK Ist: Unutmak, saklamak, gizlemek, terviç etmemek manasında kulanılan bir tâbirdir Hasır, eskiden halı ve kilim yerinde kullanıldığı ve onun altında kalan şeyler unutulup gittiği için bu tâbir meydana gelmiştir
HASÎ (Has' den) Herkes tarafından kovulan Sürülüp tardedilen
HASÎ Kuru
HASİB Hesab eden, hesab edici

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HASÎB Cömert kimse Hayır sahibi ve eli açık adam * Bolluk yer, ucuzluk
HASÎB Muhterem, itibarlı, değerli ve soyu temiz kimse şahsi meziyet sâhibi insan * Muhâsebeci
HÂSİD Hased eden, kıskanan
HÂSİDANE f Kıskanarak, kıskançlıkla Hased edercesine
HASÎD (C: Hasâyıd) Tarlada kalan ekin
HÂSİF (Husuf dan) Sararmış Rengi, parlaklığı kalmamış Husufa uğramış
HASÎF (C: Husef) Suyu hiç kesilmeyen su kuyusu * Yağmuru çok olan bulut
HASÎF Ak ile kara, alaca renkli urgan * İki çeşit renkten meydana gelen
HASÎF Aklı başında, kâmil ve olgun adam
HASÎFANE Aklı başında ve olgun olan bir adama yakışacak suretde
HASÎFE Gizlenen kin, hased ve düşmanlık
HASÎL(E) Sığır buzağısı
HASÎL Ot
HASÎLE İyeği arasında olan et
HASÎLE (C: Hasâyil) Bakiyye, artan, geri kalan
HASÎM Hasım olan, husumet eden, düşmanlık eden
HÂSİM Kat'eden, hasmeden, kesip atan
HASÎN Sağlam Metin Mustahkem * Sağlam muhafaza eden
HASÎN Küçük balta
HASÎR Bir şey söyler veya okurken dili tutulan kimse Kekeme insan * Hasır
HÂSİR Hasarete uğrayan Zarara, ziyana uğrayan
HASÎR Feri gitmiş, donuklaşmış göz * Hasret çeken Meramına nail olamayan * Yorulmuş * Açılmış * Zayıf
HASÎR Hüsranda olan Sapıtan, dalâlete giden Azgın * Eli boş Müdafaasız Çaresiz
HÂSİREN Ziyana uğrayarak, zarar gördüğü halde
HÂSİRÎN (Hâsir C) Zarar görmüş olanlar, ziyana uğramış kimseler
HÂSİRUN Zarar ve ziyana uğrayanlar Eli boş kalanlar
HASİS Çabuk Çok aceleci * Ayartılan, tergib ve teşvik edilen
HASİS Gizli ses Ateş gürültüsü * Fitil
HASİS(E) (Hisset den) Kötü huy, fena tabiat * Ufak, değersiz * Tamahkâr, cimri
HASİSA Bir şeye mahsus hal Kendine mahsus olup başkasında bulunmayan keyfiyet, karakter
HASİYY Hayası çıkarılmış, hadım edilmiş, burulmuş (insan veya hayvan)
HASİYYET (Hassiyet) Hususi fayda, kuvvet ve menfaat, tesir, keyfiyet
HASL Fena huylu olma Kötü haslet sahibi olma
HASL Zayıflık
HAS LAFIZLAR Bir mânaya mahsus olan lafızdır Hasan, Mehmed, insan, erkek lafızları gibi
HASLE Göbekle kasık arası
HASLE (C: Husul) Hurma koruğu
HASLET Huy Ahlâk Yaradılıştan olan tabiat
HASLET-İ CEMİLE Güzel ve iyi huy
HASLET-İ HAMİDE Medih ve senâ edilmeğe, övülmeğe lâyık olan güzel ahlâk ve haslet
HASLET-İ HAMRÂ Hamiyet, gayret veya mahcubiyetten gelen ve yüz kızarması suretinde görünen güzel haslet
HASM Kesip atma, kesme, kat'etme * Kat'i olarak bir mes'eleyi hâlledip neticeye varma
HASM-I DA'VÂ Dâvânın halledilmesi
HASM (Hasım) Muhâlif Karşı taraf Düşman(Eğer hasmını mağlub etmek istersen, fenalığına karşı iyilikle mukabele et Çünkü, eğer fenalıkla mukabele edersen, husumet tezayüd eder, zâhiren mağlub bile olsa, kalben kin bağlar, adaveti idame eder Eğer iyilikle mukabele etsen nedâmet eder, sana dost olur M)
HASM-I BÎAMAN Amansız düşman Merhamet bilmeyen düşman
HASM-I CA'LÎ Huk: Hakikatta hasım olmadığı halde, hasım imiş gibi hâkim önünde husumeti kabul eden kimse
HASM-I EKBER En büyük düşman olan şeytan
HASM-I ELEDD İnatçı düşman, muannid hasım
HASM-I MÜTEVARÎ Huk: Mahkemeye gelmekten ve vekil göndermekten çekinen kimse
HASM Atâ etmek, hediye vermek * Ovmak
HASMANE f Düşmancasına Düşman gibi Hasma mahsus halde
HASME Kırmızı meşe
HASMEN Bir mes'eleyi kesin bir karar ile halledip bitirmek suretiyle
HASMÎ Düşmanlık, husumet, adavet
HASNÂ Çok fazlasıyla kendini haramdan saklayan kadın Çok iffetli, çok nâmuslu kadın
HASNÂ-YI HÜSNÂ Hem güzel ve hem de namuslu olan kadın
HASNA Güzel kadın Hüsün ve cemal sâhibesi
HASPUŞ f Hilekâr, hileci, iki yüzlü, mürai
HASPUŞÎ Hile, riyâ
HASR Bir şeyin içine alma Yalnız bir şeye mahsus kılma * Bir çember içine almak Askerle etrafını kuşatmak * Sıkıştırma Kısaltma * Okurken tutulup kalmak * Vakfetmek * Zaman ayırmak
HASR-I FİKİR Bir şeye bütün fikrini vermek ve başka şeyle meşgul olmamak tarzı ve düsturu ile o şeyde veya meslekte mütehassıs ve muvaffak olmaya çalışmak Bütün fikri çalışmayı bir şey üzerinde toplamak
HASR-I İŞTİGAL Bütün çalışmaları bir şeye hasretme
HASR-I NAZAR Sadece bir şeye bakıp dikkat etmek * Yalnız bir mevzu veya meslek üzerinde çalışıp onda mütehassıs ve muvaffak olmaya çalışmak
HASR-I ÖRFÎ Herkesçe bilinen belli bir şey Böyle meşhur bir şeye mahsus olmak
HASR Noksan olmak * Sermayesini zayi edip ziyân etmek
HASR Göz kapağında sivilce çıkmak
HASR Keşfetmek * Yorulmak
HASR Böğür * Bel
HASREME Üst dudağın alt dudak üzerine taşması
HASRET Özleyiş İç çekme Bir şeyi çok isteyip, arzulayıp ona kavuşamamaktan gelen üzüntü (Bak: Husr)
HASRET-FİKEN f Hasret düşüren, hasret döken
HASRET-KEŞ f Özlemiş, özleyen, hasret çeken
HASRET-KEŞANE f Hasret çekene yakışır surette Özleyenler gibi
HASRETMEK Kısaltmak Sadece bir şeye mahsus kılmak Bir şey için vakfetmek
HASRET-NAME Edb: Ayrılık münasebetiyle yazılan mektub Hasreti belirten yazı, hasret mektubu
HASRET-ZEDE (C: Hasret-zedegân) f Hasrete düşmüş, hasrete uğramış
HASS Tergib Teşvik Bir kimseyi bir şey için iknâ etmek
HASS Duyan Hisseden Duyucu * Duygu
HASS Alçak, bayağı, âdi * Marul
HÂSS (C: Havass) Hususi Hâlis Kıymetli ve ileri gelen mühim yakınların topluluğu * Bir şeyde bulunup başkasında bulunmayan Umumi olmayıp mahsus olan * Tam ayar olan, yabancı maddelerle karışık olmayan ve içinde bozuk bulunmayan Tek, münferid * Saf * Tar: Osmanlı İmparatorluğunun ilk zamanlarında, devletin büyüklerine ayrılan yıllık geliri yüzbin akçadan fazla olan arazi
HÂSS-ÜL HÂSS En güzel, en has
HÂSS Ü ÂMM Herkes, bütün herkes
HASS Azlık, kıllet
HASS Zannetmek * Silkmek * Davarı kaşağılamak * Közün üstünde birşey pişirmek * Katletmek, öldürmek
HASSA (C: Havass) İnsanın kendisine tahsis ettiği şey Bir şeyde bulunup başkasında bulunmayan şey Bir şeye mahsus kuvvet Te'sir Menfaat * Adet ve alâmet Ekâbir, kavmin ileri geleni
HASSA-İ FARİKA Ayırıcı özellik Vasf-ı fârık Bir şeyi diğerinden ayıran hususiyet
HASSA Saç ve sakalı döken bir hastalık
HASSA' Hayırsız kadın
HASSA Fil gözü
HASSAD Orakçı, ekin biçen
HASSAS Duygulu, içli * Alıngan Çok ve çabuk hisseden Hissi galib olan kimse
HASSASANE f Hassas ve duygulu olana yakışacak şekil ve surette
HASSAS BÖLGELER t Sivil savunmada düşmanın hedef tutacağı bölgeler Her hassas bölgenin ehemmiyeti aynı değildir Hava savunması bakımından eldeki imkanlar ve hassas bölgeler arasında öncelik tesbitine ihtiyaç vardır Hassas bölgeler, sırasıyla:1) Atomik vurucu üslerin bulunduğu bölgeler2) Yüzeyden yüzeye füze üsleri3) Darbe karargahları4) Özel cephane depoları5) Uçaksavar birlikleri6) Radar mevzileri'dir
HASSASE Hissedici kuvve Hisseden, duyan
HASSASİYET Hassaslık Duygulu olmak İhtimamlılık Dikkatlilik
HÂSSE Duygu uzvu Bir şeye mahsus kuvvet Hâl (Bak: Kuvve)
HÂSSE-İ LEMS Elle dokunma kuvveti Dokunma duyusu

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HÂSSE-İ RÜ'YET Görme kuvveti
HÂSSE-İ SEM' İşitme kuvveti, duyma duygusu
HÂSSE-İ ŞEMM Koklama duygusu
HASSETEN Hususi olarak, özellikle Yalnız, ayrıca
HASSİYET (Bak: Hâsiyyet)
HASTE f Uzanmış * Ayağa kalkmış
HASTE f İstenilen, matlub, taleb edilmiş, istenilmiş
HASTE (C: Hastegân) f Rahatsız, hasta
HASTE-GÂN (Haste C) f Hastalar, rahatsızlar, marizlar
HASTE-GÎ f Rahatsızlık, hastalık, maraz, illet
HÂST-GÂR f İsteyen, talep eden, isteyici
HÂST-GÂRÎ f Tâliplik, isteyicilik
HASUB Kirişini atan yay
HASUD Çok hased eden
HASUDANE f Kıskançlıkla, hasetçilikle, hasud olan kimseye benzer surette
HASUDÎ Kıskançlık, çekememezlik, hasetçilik
HASUN Serçe gibi küçük ve alaca renkli bir kuş
HASUR Mânevi mücahededen dolayı kadınlara yaklaşmaya rağbet etmeyen * Sır saklayan Keder ve üzüntüden gönlü daralan, tasadan içi sıkılan * Çok bahil kimse (Halkla yer ve içer, birşey vermez) * Oğlu ve kızı olmayan * Avrete cimâ edemeyen * İhlili dar olan deve
HASUS Katı, şedid, şiddetli
HASV Men etmek, engel olmak
HASV Toprak saçmak * Az birşey vermek
HASVA' Toprak parçası
HASVE (C: Husvât) Yudum yudum, azar azar içme
HAŞ f Süprüntü, kırıntı, döküntü * Kızgınlık, hiddet
HAŞ Kalb
HÂŞÂ Aslâ Kat'iyyen Öyle değil Allah korusun(mânasına söylenir)
HAŞÂ' (C: Ehşâ) Nefes tutukluğu * Nefesin tutulması * Nâhiye * Kalb
HAŞÂ-İ BATIN Bağırsaklar
HAŞAFET Kin ve düşmanlık, haset ve adavet
HAŞAHİŞ (Haşhâş C) Haşhaşlar
HAŞAİŞ (Haşiş C) Kuru otlar
HAŞAK f Süprüntü, çöp Yonga
HAŞAN Kokmuş tuluk
HAŞARI Yaramaz, rahat durmaz, hırçın
HAŞAS Arz haşereleri
HAŞB Hayırsızlık * Haşinlik
HAŞBA' Kuru, yâbis
HAŞEB Kereste imâlinde kullanılan kalın ve kuru ağaç
HAŞEBE (C: Haşebât) Odun, ağaç Yonga
HAŞEBİYET Odunluk, odun niteliği
HAŞEB-PARE f Tahta parçası Yonga
HAŞED İnsan topluluğu, cemaat
HAŞEF Hurmanın yaramazı * Eski elbise diken * Devenin sütünün çok olması
HAŞEFE (C: Haşef-Haşefât) Sünnet mevziine varana kadar olan zeker başı * Yaşlanmış kuru kadın * Kuru hamur * Yumuşak taş
HAŞEFE Hiss * Harekete ve yürüyüş sesine derler
HAŞEL Bayağılaşma, rezil olma Bayağılık, rezillik, âdilik * Her nesnenin kötüsü
HAŞEM Taraftarlar ve hizmetçiler Düşmanlarına karşı koruyanlar Aile
HAŞEM Burun içinde olan bir illettir ve kokuyu değiştirir * Genzin tıkanıp burnun koku almaması* Etin kokması
HAŞEME (C: Haşem) Kol Kollukçu Hizmetkâr
HAŞEM-NİŞİN f Göçebe
HAŞENE (Haşin C) Sert, katı ve kalb kırıcı olanlar
HAŞERAT (Haşere C) Küçük zararlı böcek, akrep ve yılan gibi hayvanlar * Mc: Zararlı ve kıymetsiz kimseler
HAŞERE Yabani arı, böcek, akrep ve yılan gibi zararlı mahluk
HAŞHAŞ Kapsüllerinden uyuşturucu bir madde olan afyon; tohumlarından da yağı çıkarılan bir bitki * Hazırlıklı * Silâhlı ve zırhlı topluluk
HAŞHAŞA Silah sesi, yüksek ses * Silâh * Kuru ot * Yeni kaftan
HAŞIR Toplayan, cem'eden, haşreden
HAŞİ Kuru, yâbis
HAŞİ' Huşu içinde olan, alçak gönüllülük eden * Kusurlarını düşünerek, ürpererek Cenâb-ı Hakka niyâz edip yalvaran
HÂŞİAN Tevazu ve mahviyetle Alçakgönüllülük göstererek
HÂŞİANE f Hâşi' olarak
HAŞİB Yoğun, kalın * Tam düzelmemiş olan kılıç * Süslü, zinetli
HAŞİBE Tabiat, mizaç, huy
HAŞİF Eskimiş ve yıpranmış elbise
HAŞİF Keskin kılıç * Damdan aşağı asılmış olan karpuz
HAŞİFE Adâvet, düşmanlık, kin
HAŞİÎN Huşu' içinde olanlar
HAŞİM Haşmetli, gösterişli, muhteşem
HAŞİM Kuru ekmek kırıntısı doğruyan Ezen, yaran, kıran, parçalayan
HAŞİME Kemiği kırılmış olan baş yarığı
HAŞİMÎ Peygamberimiz Hz Muhammed'in (ASM) kabilesinden, O'nun sülâlesinden gelen * Bir tarikat şubesinde olan
HAŞİN Kırıcı, kalb kırıcı Sert, katı
HAŞİN Korkak, korkan
HAŞİN Kokmuş tuluk
HÂŞİR Haşreden, toplayan Cem'eden * Hz Peygamber'in (ASM) bir ismi Haşir meydanında bütün insanlar mübarek izlerinde haşr olup toplanacaklarından Delâil-i Hayrat'ta bu isimle mezkurdur (Bak: Haşr)
HAŞİŞ Esrar adı verilen "Hint keneviri"nin yaprağı * Kuru ot
HAŞİŞE Ot
HAŞİV (Bak: Haşv)
HAŞİYE Sahife kenarına veya altına yazılan izah Bir kitabın izah ve şerhini yapan yazı Kenar, pervaz
HAŞİYY Kuru, yâbis
HAŞİYYE (C: Haşâyâ) İçi dolmuş döşek * Nihalî adı verilen sofra altı
HAŞL Herşeyin âdisi, bayağısı
HAŞM İncitmek * Gadaplandırmak, hiddetlendirmek
HAŞMET (Hışmet) Kendisine tabi olanlardan dolayı, "haşem" den olan, büyüklük ve heybet Tantana-i azamet Hürmetten gelen çekinme * Hiddet, kızgınlık * Alçak gönüllülük
HAŞMETLİ (Haşmetlü) Tar: Haşmet sâhibi mânâsına gelir ve ecnebi hükümdarlarına verilen bir ünvandır
HAŞMETMEAB Haşmetli, haşmet sahibi mânâlarına gelir ve eskiden padişahlara karşı hürmet bildirmek için kullanılırdı
HAŞNA' Saliha kadın
HAŞR (Haşir) Toplanmak, bir yere birikmek * Toplama, cem'etmek * Kıyametten sonra bütün insanların bir yere toplanmaları Allahın, ölüleri diriltip mahşere çıkarması Kıyamet * Bir tohumun içinden büyük ağaçlar çıktığı gibi, her bir insanın acb-üz zeneb denilen bir nevi çekirdeğinden diriltilerek bütün insanların Haşir Meydanında toplanmaları (Bak: Acb-üz Zeneb)(Surenin başında, küffar, Haşri inkâr ettiklerinden Kur'ân onları Haşrin kabulüne mecbur etmek için şöylece bast-ı mukaddemât eder; der: "Ayâ, üstünüzdeki semâya bakmıyor musunuz ki: Biz ne keyfiyyette, ne kadar muntazam, muhteşem bir surette bina etmişiz Hem görmüyor musunuz ki; nasıl yıldızlarla, Ay ve Güneş ile tezyin etmişiz, hiç bir kusur ve noksaniyet bırakmamışız Hem görmüyor musunuz ki; zemini size ne keyfiyyette sermişiz, ne kadar hikmetle tefriş etmişiz O yerde dağları tesbit etmişiz, denizin istilâsından muhafaza etmişiz Hem görmüyor musunuz o yerde ne kadar güzel, rengâ-renk her bir cinsten çift hadrevâtı, nebâtâtı halkettik Yerin her tarafını o güzellerle güzelleştirdik Hem görmüyor musunuz, ne keyfiyyette sema cânibinden bereketli bir suyu gönderiyoruz O su ile bağ ve bostanları, hububatı, yüksek leziz meyveli hurma gibi ağaçları halkedip ibâdıma rızkı onunla gönderiyorum, yetiştiriyorum Hem görmüyor musunuz, o su ile, ölmüş memleketi ihya ediyorum Binler dünyevî haşirleri icad ediyorum Nasıl bu nebâtatı, kudretimle bu ölmüş memleketten çıkarıyorum; sizin haşirdeki hurucunuz da böyledir Kıyamette arz ölüp, siz sağ olarak çıkacaksınız" İşte şu âyetin isbat-ı haşirde gösterdiği cezalet-i beyaniye-ki, binden birisine ancak işaret edebildik - nerede, insanların bir dâva için serdettikleri kelimat nerede? S) (Bak: Hudus)
HAŞR-İ A'ZAM Kıyamet koptuktan sonraki en büyük haşir, içtimâ

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HAŞR-İ CİSMANÎ Cisimle, cesedle dirilme Bedenlerin ve vücudların haşri (Sual: Kusurlu, noksaniyetli, mütegayyir, kararsız, elemli cismaniyetin ebediyetle ve cennetle ne alâkası var? Madem, ruhun âli lezaizi vardır; ona kâfidir Lezaiz-i cismaniyye için bir haşr-ı cismanî neden icabediyor?Elcevab: Çünki: Nasıl, toprak; suya, havaya, ziyaya nisbeten kesafetli, karanlıklıdır fakat, masnuat-ı İlâhiyyenin bütün envaına menşe' ve medar olduğundan bütün anâsır-ı sairenin mânen fevkine çıktığı gibi hem kesafetli olan nefs-i insaniyye: sırr-ı câmiiyyet itibariyle, tezekki etmek şartiyle bütün letâif-i insaniyyenin fevkine çıktığı gibi öyle de, cismaniyyet en câmi', en muhit, en zengin bir âyine-i tecelliyat-ı Esmâ-i İlâhiyyedir Bütün hazâin-i rahmetin müddeharatını tartacak ve mizana çekecek âletler, cismaniyettedir Meselâ: Dildeki kuvve-i zâika, rızk zevkinde envâ-i mat'umat adedince mizanlara menşe' olmasaydı; herbirini ayrı ayrı hissedip tanımazdı, tadıp tartamazdı Hem, ekser Esmâ-i İlâhiyyenin tecelliyatını hissedip bilmek, zevkedip tanımak cihazatı, yine cismaniyettedir Hem, gayet mütenevvi ve nihayet derecede ayrı ayrı lezzetleri hissedecek istidatlar, yine cismaniyettedir Madem şu kainatın Sânii, şu kâinatta bütün hazâin-i rahmetini tanıttırmak ve bütün tecelliyat-ı esmâsını bildirmek ve bütün enva-ı ihsânatını tattırmak istediğini; kâinatın gidişatından ve insanın câmiiyyetinden, Onbirinci Söz'de isbat edildiği gibi kat'i anlaşılıyor Elbette şu seyl-i kâinatın bir havz-ı ekberi ve bu kâinat tezgâhının işlediği mahsulâtın bir meşher-ı a'zamı ve şu mezraa-i dünyanın bir mahzen-i ebedisi olan dar-ı saadet, şu kâinata bir derece benziyecektir Hem cismanî, hem ruhanî bütün esasatını muhafaza edecektir Ve O Sâni-i Hakîm ve o Âdil-i Rahim; elbette cismanî âletlerin vezaifine ücret olarak ve hidematına mükâfat olarak ve ibadat-ı mahsusalarına sevab olarak, onlara lâyık lezaizi verecektir Yoksa hikmet ve adalet ve rahmetine zıt bir hâlet olur ki, hiç bir cihetle Onun cemal-i rahmetine ve kemal-i adaletine uygun değildir; kabil-i tevfik olamaz S)
HAŞR-İ EMVÂT Ölenlerin dirilerek bir araya toplanmaları
HAŞR SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 59 suresi olup Medine-i Münevvere'de nâzil olmuştur
HAŞRECE Ölüm anında can çekişmekte olan bir kimsenin çıkardığı hırıltı
HAŞREM Kireç taşı * Alçak dağ * Arı
HAŞRÎ Haşre âit Öldükten sonraki dirilişe ve toplanmaya dair
HAŞR U NEŞR Toplanıp dağılmak, yayılmak
HAŞŞ Kat'etmek, kesmek * Toplamak, cem'etmek * Davara ot vermek * Ateş yakmak
HAŞŞ Girmek, dühul etmek
HAŞŞAB Ağaçtan anlayan * Ağaç satan
HAŞŞAK Bir nehir ismi
HAŞŞAŞ Esrar, eroin gibi uyuşturucu maddeler kullanan Esrarcı, esrar içen
HAŞUR Her malın değerini bilip aldanmayan tâcir
HAŞUŞ Abdesthane, helâ, tuvalet
HAŞV (Haşiv) (C: Ahşâ) Tıb: Vücudun içindeki uzuvlardan her birisi * Minder, yastık gibi şeylerin içini dolduran pamuk, kuru ot * Kırılması ihtimali olan eşyanın arasına konan yumuşak, ot gibi şey * Edb: İbarede lüzumsuz söz bulunması, aynı mânada iki kelimeyi yanyana söylemek: Ahd ü peymân, vakt ü zaman, ferid ü yektâ gibi
HAŞV-İ KABİH Edb: Söze çirkinlik veren kelime fazlalığı
HAŞV-İ MELİH Söz arasında ikinci bir kelime veya cümle ile ikinci derecede bir mâna ifade etmek
HAŞV-İ MÜFSİD Edb: İbarede yalnız kalabalık etmekle kalmayıp mânâyı da anlaşılmaz hale getiren söz
HAŞV Hurmanın kötüsü
HAŞVÎ Mânâsız sözler söyleyen, saçma sapan konuşan * Haşve benziyen
HAŞVİYYAT Söz arasında, lüzumsuz, fazladan olan sözler
HAŞYET Korku ve dehşet
HAŞYETEN Ürkerek, korku ile
HAŞYETEN LİLLAH Allah için korku
HAŞYETULLAH Allah korkusu
HAT f Çaylak kuşu
HATA Yanlışlık Yanılma * Suç Günah
HATA-YI ADLÎ f Adalet dairesine âit hata, yanlışlık
HATA Yarış atlarının sekizincisi
HATA' Saçak bükmek
HATA Kuzey Çin
HATAB (Hatb) Odun * Kinaye olarak "Dedikodu, nemime" ye de odun denilir
HATABAHŞ f Kabahatleri affeden, kusurları bağışlayan
HATAEN Hatâ olarak, yanlışlıkla
HATA ENDER HATA Kusur içinde kusur Hatâ içinde hata
HATAİ Tezhib ıstılahlarındandır Resim gibi tabiatı taklid ederek yapılmayıp, san'atkârlar arasında kabul edilen çeşitli gül şekli gibi irili ufaklı yapılan şekiller * Türkistan'da Hatay şehrinde imal edilen bir cins dayanıklı kâğıt
HATAİR (Hatire C) Mühim işler, ehemmiyetli ve önemli ameller
HATAİYYAT Yanlışlıklar, yanlışlar
HATAKÂR f Yanlışlık yapan, hatâ eden, yanılan
HATAL Boş ve yaramaz söz
HATA-PUŞ f Kabahatleri örtbas eden, suçları örten, hataları göstermeyen
HATAR Tehlike Uçurum, Emniyetsizlik Korku
HATAR Bir şeyin etrafını çevreleyen çember nev'inden şeyler * Çadırın eteklerine bağlanan parça
HATARAT Tehlikeler Akla gelen fikirler
HATARE Hürmetli ve izzetli olmak
HAT'ARE Bir hâl üzerine karar etmeyip devamlı değişmek
HATARGÂH f Tehlikeli yer, tehlikeli saha, tehlike yeri
HATARİŞ Deprenmek

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HATARKÂR f Hatarlı, korkulu
HATARNÂK f Korkunç, korkulu, tehlikeli
HATA SAVAB CETVELİ Basılmış bir kitabın mürettib yanlışlarını göstermek için sonuna ilâve edilen cetvel (Hatâ: Yanlış; savab: Doğru demektir)
HATAT Sütün kaymağı * Tıb: Cilt iltihabından meydana gelen kabukların soyularak iyi olanları
HATAT Bağırma, çağırma, feryâd etme
HATATİF (Huttâf C) Kırlangıçlar
HATAVAT (Hatvât - Hatuvât - Hutuvât olarak da yazılır) (Hatve C) Adımlar, hatveler (Bak: Hutuvât)
HATAYA (Hatâ C) Hatâlar Yanılmalar
HATAYİ (Bak: Hatâi)
HATB (C: Hatub) Mühim iş * İstemek * Konuşmak * Nidâ
HATB Odun toplamak
HATBA' Arkasında siyah çizgiler olan dişi eşek (Müz: Ahtab)
HATD Durdurmak İkâmet
HATEB (C: Ahtâb) Odun * Koğuculuk
HATEL Kahretmek * Ahdini bozmak * Aldatmak
HÂTEM Mühür Üzerinde yazı olan ve mühür yerine kullanılan yüzük * Son En son(Sath-ı arzda altı ay zarfında beşerin haşrini temsil eden o sayısız haşir ve neşirlerde görünen rububiyetin o tasarruf-u aziminde pek yüksek, büyük ve ince nakışlı bir hâtemi vardır Mahlukatın icadında görünen şu intizamlar, suhuletler, sür'atler, imtiyazlar hep o hâtemin parıltısından meydana geliyorlar Evet her bahar mevsiminde pek hakimane, basirane, kerimane faaliyetler başlar ve hârikulâde san'atlar yapılır MN)
HÂTEM-ÜL ENBİYA Peygamberlerin en sonuncusu Hz Muhammed (ASM)
HÂTEM-ÜL HÂTEM Hz Muhammed'in (ASM) Tevrat'taki ismi
HÂTEM-İ MAHSUS Hususi mühür Bir kimseye âit damga, mühür
HÂTEM-ÜR RÜSÜL Peygamberlerin sonuncusu, son resul, Hazret-i Muhammed (ASM)
HÂTEM-İ SADARET Padişahın sadrazamlarda bulunan mührü Buna "hâtem-i vekâlet", "hâtem-i şerif" veya "mühr-i hümayun" da denilirdi İlk zamanlar yüzük şeklinde idi ve parmağa takılırdı Sonraları zincire bağlı olarak sadrazamlar, boyunlarına asarlardı Bundan ayrılmak, vazifeden azledilmek demek olduğu için; mühürü hamamda bile boyunlarında taşıyan sadrazamlar vardı (OTDS)
HATEM Çok cömert ve eli açık adam
HATEM Kırılmış olan şey* Hayvanın çok yaşamaktan dolayı zayıf olması
HATEMANE f Hâtem'e yakışacak şekil ve surette Cömertçesine
HATEMAT (Hatme C) Hatim etmeler Sona erdirmeler
HATEME "Allah, sona erdirsin" meâlinde bir dua
HATEMİ Mühür kazıyan, mühür yapan Mühürle alâkalı
HATEM-İ TAÎ (Ebu Adi bin Abdullah bin Said) Arab kabile reislerinin büyüklerinden ve şairlerinden olup, cömertliği ile meşhurdur Adı, cömertlik ve keremde darb-ı mesel halini almıştır Bazı şiirleri toplanarak bir divan yapılmış ve Londra'da bastırılmıştır Hz Peygamber'in (ASM) zamanına yetişmiş ise, de, bi'setten evvel vefat etmiştir
HATEMKÂRÎ Bir sathın "yüzeyin" üzerine süs şekilleri oyarak meydana getirilen boşlukları, o satha benzeyen başka bir madde veya mâdenle doldurmak suretiyle yapılan tezyinât
HATEN (C: Ahtân) Kadın tarafından olan kimseler (Baba, kardeş ve emmi gibi) * Araplar, damat mânasına kullanırlar
HATENAT (Hatene C) Kaynanalar
HATENE (C: Hatenât) Kaynana
HAT'ET Vurmak, darb * Düşürmek * Cima etmek
HATF Ölüm Ölmek Vefat etmek
HATF Kapmak * Şimşek gibi göz kamaştırmak * Sür'atli olmak
HATIB (Hatab dan) Oduncu, odun toplayan * İyiyi kötüyü ayırd edemeyen kimse
HATIB-I LEYL Geceleyin odun toplayan kimse * Mc: Mânâsız ve saçmasapan sözler konuşan adam
HATIF Süratli kapıp götürücü * Göz kamaştırıcı şimşek
HATIL Taş duvarı takviye etmek için her bir-iki metrede çekilen tuğla veya kereste tabakası
HATIM Kırıcı, ufalayıcı
HATIM (C: Havâtim) Yüzük
HATIR Zihin Fikir Gönül Kalb Hal Tedbir Vesvese
HATIR-I NÂ-ŞÂD Tasalı ve kederli gönül
HATIR-I NEFSANÎ Tas: Dünya ve nefis muhabbetinin cismanî kuvvete galebesi
HATIR-I RAHMANÎ Tasavvuf ehlinin kalbinde, Allah'ın cemal-i vahdetinin tecellisiyle tam bir sükûnet olması Buna muhabbetullah da denir
HATIR-I ŞEYTANÎ Tas: Nefsin zevklerine muhabbet yüzünden, ma'siyet ve günahlara düşmek
HATIRA Hatıra gelen Hatırda kalan şey * Bir kimseyi veya bir hâdiseyi hatırlatması için yazılan veya saklanan veya birisine verilen şey
HATIR-AŞÜFTE f Gönlü perişan olan
HATIRAT (Hâtıra C) Hâtıralar Hatırda kalan şeyler * Edb: Bir adamın yaşadığı zamana, bulunduğu işlere, görüştüğü kimselere dair düşüncelerini ve duygularını hâvi olmak üzere yazdığı eser( Acaba Hâlık-ı Semavat ve Arz'dan başka hangi sebeb var ki; en ince ve en gizli hâtırat-ı kalbimizi bilecek ve bizim için istikbali, âhiretin icadıyla ışıklandıracak ve dünyanın yüzbin boğucu emvacından kurtaracak, hâşâ; Zat-ı Vacib-ül Vücud'dan başka hiçbir şey, hiçbir cihette Onun izni ve iradesi olmadan imdat edemez ve halaskâr olamaz L)
HATIRAT-I KALB Kalbe gelen hatıralar ve mânâlar
HATIR-AZAR f Hatır kıran
HATIR-AZÜRDE f Hatırı kırılmış
HATIR-NEVAZ f Gönüle okşayan, hatırnaz
HATIR-NİŞAN f Hatırda kalan, akılda duran
HATIR-GÜŞA f Gönle ferahlık veren İç açan
HATIR-MANDE f Gücenmiş, kalbi incinmiş, hatırı kırılmış
HATIR-NİŞİN f Akılda kalan, hatırda kalan
HATIR-SAZ Hatır yapan, gönül alan
HATIR-ŞİKEN f Gönül inciten, kalb kıran, hatır kıran
HATIR-ŞİNAS f Gönül alıcı, hatır alıcı
HATIR-ZAD f Akla gelen, hatıra doğan
HATÎ Şaşırtan, yanıltan, hatâya düşüren
HATÎ Fakir kavutu
HATÎ' Yaramaz kimse
HATÎA Ok atan kimselerin, baş parmaklarına geçirdikleri deri
HATİB Hitâbeden Söz söyleyen Cemaate, topluluğa karşı güzel söz söyleyen kimse * Câmi'de müslümanlara dini nasihatlar ve güzel sözlerle hitâbeden vazifeli zat
HATÎB Mânalı ve fâideli, güzel söz söyleyen Güzel, düzgün konuşan
HATÎB Odunu çok olan kimse
HATİBANE f Hatibcesine Güzel ve akıcı söz söyleyenlere yakışırcasına Nutuk atarcasına
HATÎBE Ormanlık, ağaçlık yer * Odunluk
HATÎCE (Hadîce) Vakitsiz ve erken doğan kız çocuğu * Fetva metinlerinde kadını temsil eden umumi isimlerden birisi (Ötekiler: Hind, Fâtıma ve Zeyneb'dir)
HATÎCE-İ KÜBRA Peygamberimizin (ASM) ilk zevcesi ve mü'minlerin annesi Yirmidört sene bütün varlığıyla ve mülküyle Peygamber Efendimize hizmet etmiş ve Ona ilk olarak iman etmiştir (Radıyallahu Anha)
HATÎE Hatâ Günah Kabahat Suç
HATİF Gayıptan haber veren cinnî * Sesi işitilen ve kendisi görülmeyen, seslenici Ses verici, çağırıcı
HATÎFE Unu süt ile yoğurup pişirerek yapılan yemek
HATİL Yorgun * Devamlı yağan yağmur
HATİM Hitâma erdiren Bitiren * Mühür basan
HATÎM Kâbe-i Muazzama'nın şimal tarafındaki taş Duvar gibi olan sur
HATİM Kadı, hâkim * Sağlamlaştıran
HATİME Son Nihayet Son söz
HATİME-KEŞ f Son veren, hâtime çeken, bitiren, sona erdiren
HATİN Sünnet eden
HATİR Muhâtaralı, tehlikeli, korkulacak durum Büyük ve şerefli kimse
HATÎT Hasis kimse
HATİTA Bir malın değerinden indirilen tenzilât, iskonto
HATİTA (C: Hatâyit) İki tarafındaki yerlere yağdığı hâlde kendisine yağmur yağmayan yer
HATK (HATKÂN) Yürürken adımların birbirine yakın olması * Yönelmek, teveccüh etmek
HATLA' Kulakları sarkık olan kadın (Müz: Ahtal)

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HATM Kırmak, ufalamak
HATM Hâlis, saf * Sağlamlaştırma, muhkemleştirme * Hüküm ve kazâ icabettirme
HATM Hitâma erdirmek, bitirmek Kur'an-ı Kerim'i veya herhangi bir şeyi sonuna kadar okuyup bitirmek * Mühürleme Mühürlenme
HATM İnsan veya hayvan burnu * Kuş gagası
HATME Baştan aşağı (bütün Kur'ân-ı Kerimi) okuyup bitirmek * Bir arada muayyen bir şeyi okuyup bitirmek
HATME-İ ENFÂS Nefesleri tükenmek Ölmek
HATME-İ HÂCEGÂN f Nakşi tarikatı mensublarının fikri ve nazarı mâsivadan tecerrüd ederek, topluca muayyen dua ve zikirlerini sonuna kadar okumaları
HATME-İ MAHSUSA Hususi hatme Kur'andan veya hadisten alınan muayyen duaları okuyup bitirmek
HATN (HITN) Beraberlik, misil, denk olma, eşitlik
HATN Damat * Sünnet etme
HATNE Kaynana
HATR Devenin kuyruğunu kâh yukarı kaldırıp ve kâh aşağı vurması
HATR Ahdini bozmak, sözünde durmamak
HATR Atâ etmek, hediye vermek * Sağlamlaştırmak
HATRA Nehirlerde işleyen vapurların iskandil direği
HATRE Bir kere emmek
HATREBE (Hatribe) Dar gelirli olmak * Maaş sıkıntısı * Gevezelik etmek
HATREME Sütlü bulamaç
HATREŞE Çekirgenin bir şeyi yerken çıkardığı ses
HATRİB Daima beyhude ve mânasız konuşan
HATT Sınır Çizgi Hudud * Yazı El yazısı * Nâme Mektup * Gençlerde yeni çıkan bıyık veya sakal * Çizgi gibi uzanan belirsiz hafif yol * Deniz yalısı * Gemilerin hareketteki istikameti * Parmağın onikide biri olan bir ölçü * Ferman, buyruk Padişah emri * Geo: Sadece uzunluğu olan
HATT-I BÂLÂ f Tepelerin en yüksek noktalarından geçtiği itibar edilen çizgi Zirvelerden geçen hat
HATT-I BUTLAN İptal etmek gayesiyle bir kaydın veya künyenin üzerine çekilen çizgi
HATT-I DEST f El yazısı
HATT-I FÂSIL Ayırıcı çizgi, fasledici çizgi
HATT-I HAREKET Davranış Davranma tarzı Hareket tarzı
HATT-I HÜMAYUN f Padişanın el yazısı Padişahın emri
HATT-I İCTİMA-İ MİYÂH Suların toplandığı hat Dere, çay, nehir
HATT-I İSTİVÂ f Dünyanın kuzey ve güney kutuplarına aynı uzaklıkta olduğu ve dünyayı iki müsavi parçaya böldüğü farzedilen dâire çizgisi * Ekvator * Mevlevi semahânesinde, şeyhin oturduğu post ile meydan kapısı ortasında farzolunan çizgi
HATT-I MEVHUM Hayalî çizgi
HATT-I MİSMARÎ Çivi yazısı
HATT-I MUVÂSALA f Erişme ve vâsıl olma yolu Birbirine kavuşup buluşma ve birleşme yeri Birbirine münasebet kurabilme yolu
HATT-I MÜDÂFAA Savunma hattı, müdafaa hattı
HATT-I MÜNHANÎ f Eğri çizgi Eğilen hat
HATT-I MÜNKESİR Geo: Kırık çizgi
HATT-I MÜSTAKİM f Doğru çizgi * Doğru yol Doğruluk üzere olan şey
HATT-I NISF-ÜN NEHAR Meridyen Ekvatora dik olarak geçtiği farzedilen dairelerin her biri
HATT-I ŞAKUL Çekül doğrultusu Yer çekimi istikametinde, dünyanın merkezine doğru
HATT-I ŞEHRİYARÎ Tar: Padişahın yazısı manâsına gelen bir kelimedir Eskiden padişahlar "hatt-ı hümayun" "hatt-ı şerif" adı verilen emirleri kendi el yazılarıyla yazdıkları gibi, başkalarına yazdırdıklarının başına da imzalarını koyarlardı İşte bu türlü vesikalardaki padişahların el yazılarına "hatt-ı şehriyarî" denilirdi
HATT-I UFKÎ f Düz hat Ufki hat
HATT-I VÂSIT Geo: Kenarortay Üçgenin köşelerinin her birini karşı kenarın orta noktasına birleştiren doğru parçaları
HATT-I ZERENDUD Altunla yazılmış celi yazılar
HATT Bir şeyi yukarıdan aşağıya indirmek * Ucuzlatmak * Cilâ vurmak * Bırakmak
HATT Yolmak * Çekmek
HATTA Harf-i atıftır, gaye bildirir Ve (fazla olarak, kadar, bile, dahi, hem de) mânalarına gelir
HATTAB Oduncu Odun satan
HATTAF Kırlangıç kuşu * Kapıp kaçıran, kapıp aşıran
HATTAN Sünnetçi
HATTAR (Hatur) Gaddar * Hud'akâr Hilekâr
HATTAR Süngü vuran
HATTAT Çok güzel yazı yazan san'atkâr
HATT-AVER Sakalları yeni çıkmaya başlayan genç
HATTİYYE (C: Hatyât) Canı, kıymeti yüce olmak * Küçük ok
HATT-ŞİNAS f Yazı uzmanı, yazıdan anlayan
HATUN (C: Havâtın) Kadın Hanım * Tar: Yüksek şahsiyetli kadınlara veya hakan eşlerine verilen ünvan
HÂTUN-U KIYAMET Hz Peygamberimizin (ASM) kızı Hz Fatıma'ya mecaz yoluyla söylenen bir tabirdir
HATUT Yeri tırnağıyla kazıyıp çizgiler çizen vahşi sığır
HATUT Tez yürüyüşlü yedek atı
HATV Adım adım yürümek, adım atmak
HATV Saçak bükmek
HATV Rengin değişmesi* Engel olmak, menetmek * İplik bükmek
HATVE (Hutve) Adım Bir adım atışta iki ayak arasındaki mesafe Bir adım atmak
HATVE-İ TEKARRÜB Yaklaşma adımı
HATVE-ENDAZ f Adım atan
HATVE-ENDAZÎ f Adım atıcılık
HATVE-ŞÜMAR f Adım sayan * Çekinerek ve ihtiyatla yürüyen
HAV Çuha ve buna benzer kumaşların ters yüzlerinde bulunan tüy * Şeftâli gibi bazı meyvelerin üzerlerinde bulunan ince tüy
HAVA (Hevâ) Hava Dünyayı çeviren atmosfer Cevv Yer ile gök arası * Hafif yel * Bir binanın üzerine kat çıkma hakkı * Bir yerin hâli ve sıhhat bakımından durumu * Müzikte ezgili ses, sadâ
HAVA-İ NESİMÎ Sabahki hava Temiz hava
HAVA' Hâli olmak, boş olmak * Düşmek, sâkıt olmak
HAVABAT (Bak: Havbâvât)
HAVACİB Hicablar, perdeler, örtüler
HAVADİS (Hâdise C) Yeni hâdiseler, yeni sözler * Alâka ile karşılanan haberler
HAVAFİ Kuş kanadında ebâhir yeleklerinden sonra olan dört kısacık yelekler
HAVAFİR (Hâfir C) Kazanlar, yeri kazıcılar * Hayvan, dâbbe tırnakları
HAVAGAZI t Isı veya ışık temin etmek maksadıyla yakılarak kullanılan bir gaz
HAVAÎ (C: Havâiyât) Havaya âit ve müteallik Hava ile alâkalı * Heves ve nefis hesabına olan, boşuna veya çirkin Günahlı iş Nefsâni hâl ve hareketler
HAVAİC (Havâyic) İhtiyaçlar Hâcetler Gerekli ve lüzumlu şeyler
HAVAİC-İ ASLİYE Fık: Mesken ile, eve lüzumlu eşyadan ve kışlık, yazlık elbise ile lüzumlu silâhtan, âletten, kitaptan ve binek (hayvan) ile hizmetçi ve bir aylık - sahih görülen diğer bir kavle göre; bir senelik - nafakaya mahsus erzaktan ibârettir
HAVAİC-İ ZARURİYYE Zaruri ihtiyaçlar Giderilmesi lüzumlu olan ihtiyaçlar
HAVAİYYAT Havâi şeyler ve sözler
HAVAK (HAVKA') Geniş yer, vâsi
HAVAKÎN (Hâkan C) Hükümdarlar, hakanlar, padişahlar, başbuğlar
HAVALE Bir işi veya bir şeyi başka birine bırakma Ismarlama * Görmeyi önleyen duvar gibi perde * Tıb: Küçük çocuklarda veya gebe kadınlarda bazan meydana gelen, baygınlık veren bir hastalık * Postadan gelen emanet kâğıdı
HAVALE-İ MUACCELE Huk: Havale konusunun, behemehal ödenmesi lâzım geldiği şekilde yapılan havale
HAVALE-İ MÜBHEME Huk: Havale konusunun, ta'cil veya te'cili beyan olunmadan yapılan havale
HAVALE-İ MÜECCELE Huk: Havale edilen şeyin vadesi geldiğinde ödenmesi şeklinde yapılan havale
HAVALENAME f Posta gibi vasıtalarla para göndermek üzere yazılan havale mektubu

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HAVALETEN Havale suretiyle, havale olarak
HAVALİ Çevre, civar, etraf, yöre
HAVAMİS-İ SÜLEYMANİYE Tar: Süleymaniye Medresesini teşkil eden medreselerden beşinin müderrisine verilen ünvan İlk zamanlarda havamis namı altında beş medrese ve beş aded de müderris bulunurken daha sonraları müderrislerin sayıları arttırılmış ve bundan dolayı "havamis" kelimesi de "hamise"ye kalbolunmuştur Havamis medreseleri sonraları "Hâmise-i Süleymaniye" ismini almıştır
HAVAN İçinde çeşitli şeylerin dövülüp ufalandığı ağaç, mâden veya taştan yapılmış çukurca kap * Tütün kesmekte kullanılan makine * Başkalarına destek olacak gücü bulunmadığı halde, yardakçılık eden kimse * Elektrikî bir boşalmanın ısı değerini gösteren âlet * İçine çukur delikler oyulmuş büyük ağaç kütüğü (XlX yydan önce bu deliklerin içinde, kara barutun bileşimine giren maddeler tokmak vasıtasıyla dövülerek ufalanırdı) * Ask: Namlusu çapına oranla kısa olan ve aşırma atış yapmak için kullanılan top cinsinden bir ateşli silâh
HAVAN Arslan, esed
HAVANIK (Hânkah C) Tekkeler
HAVANİT (Hânut C) Dükkânlar * Meyhaneler, işrethâneler
HAVARE f Yiyecek, azık
HAVARIK (Hârika C) Acib ve garip olan hâdise İnsanda hayret ve hayranlık uyandıran şeyler * Okun nişanı delerek öbür tarafından çıkıp gitmesi
HAVARIK-I ÂDE Fevkalâde olaylar, hârika hâdiseler
HAVARİ Yardımcı * Hz İsa'nın (AS) yardımcı ve sahabeleri olan 12 zâttan her biri
HAVARİC (Hâric ve Hârice C) Asiler, zorbalar, isyankârlar * Hâricîler Hâriçte kalanlar (Bak: Hâricî)
HAVARİYYUN Hz İsa'nın (AS) yardımcı ve sahabeleri olan 12 kişinin hepsine birden verilen isim Bunlar: İsa'nın (AS) Petrus adını verdiği Yunus'un oğlu Simun, kardeşi Andreas, Yakub, Zebedi'nin oğlu Yuhanna, Filipus ve Bartholomaeus, Matta ve Tomas, Alte'nin oğlu Küçük Yakub, Gayur Simdeu, Yakub'un oğlu Yahuda, hain Yahuda İskariyot'tur
HAVAS (C: Ahvâs) Çukur ve kısık gözlü olmak
HAVASIB (Hâsıb C) Şiddetli rüzgârlar, fırtınalar
HAVASIN (Hâsına C) Namuslu kadınlar
HAVÂSS (Hâss - Hâssa C) Hâslar Hâssalar Keyfiyetler Hususlar * Dindarlık ve doğruluğu ile, ilmiyle âmil olup mâneviyat mertebelerinde yükselmekle makbul ve muteber olan zatlar * Zenginler sınıfı * Kur'anî ve manevî sırlara ve hususlara vâkıf bulunan, ilim, ibadet, tâat ve takva yolunda yükselerek mümtaz olan Evliyâullah Herkesin hürmet ettiği büyük zevât * Manevî te'sir için okunan duâlar
HAVÂSS-I HÜMAYUN Tar: Osmanlı İmparatorluğunun fütuhat devirlerinde (yükselme devri) fethedilen araziden devlet hazinesine ayrılan kısım Her yer zaptedildikçe, arazi: timar, zeamet ve has namıyla üç sınıfa ayrılırdı Meselâ 250 köyden müteşekkil bir sancağın 100-150 köyü ikişer üçer köy olarak 40-50 tımara ayrılır, harpte başarı gösteren askerlere dağıtılırdı Kalanı zeamet ve has itibar edilerek bundan vezirlere, sancak beylerine, beylerbeyilere ve sâir devlet büyüklerine hisse ifraz edildikten sonra geri kalan kısım, "Hass-ı Hümâyun" namıyle devlete bırakılırdı (OTDS)
HAVÂSS-I REFİA Tar: Eyüp Kadılığı eskiden Çatalca'ya kadar uzanır ve Çatalca'da kadının bir vekili bulunurdu İkinci meşrutiyete kadar bütün mahkeme işleri, kadının tayin ettiği bir naib tarafından idare edilirdi Meşrutiyet devrinde diğer kadılara yapıldığı gibi, Eyüp Kadılığına da maaş bağlandı Şer'î ve nizamî mahkemeler birleştirilince havâss-ı refia ortadan kaldırıldı
HAVÂSS U AVÂM İleri gelen kimseler ve halk
HAVASS (Hasse C) Hasseler Duygular
HAVASS-I (HAMSE-İ) BÂTINA Kalbe bağlı beş duyğu: Hiss-i müşterek (hayâl kuvveti), müdrike (akıl), vehim (vâhime), hâfıza, mutasarrıfa (meydana getirici hayal kuvveti)
HAVASS-I (HAMSE-İ) ZÂHİRE Zâhirî beş duygu: Tatmak, görmek, işitmek, koklamak, dokunup duymak
HAVAŞİ (Hâşiye C) Bir yazının kenarına eklenen not veya açıklamalar Hâşiyeler, derkenarlar * Maiyet adamları
HAVAT Tavşancıl kanadının fısıltısı * Ses, sadâ
HAVATIF Göz kamaştırıcı şeyler (Bak: Hâtıf)
HAVATIR Hâtıralar Fikirler Düşünceler
HAVATIR-I RABBANİYE Rabbanî telkinler İlâhî ilhamlar
HAVATIR-I ŞEYTANİYE Şeytanî vesvese ve düşünceler
HAVATÎM (Hatime C) Sonlar, nihayetler
HAVATİM (Hâtem C) Mühürler, hâtemler
HAVÂTİM-İ RESMİYYE Resmî mühürler
HAVATİN (Hâtun C) Şerefli kadınlar, hâtunlar
HAVAYİC (Bak: Havâic)
HAVAZ Kalbde olan gam ve tasa
HAVAZE (C: Havâzât) Ziyafet
HAVB (Hub - Havbet) Günah, ma'siyet * Fakirlik * Meşakkat * Maraz, ağrı, dert * Ana, baba
HAVB Fakir ve muhtaç olmak
HAVBA' Zât, nefs
HAVBAVAT Nefsler Zâtlar
HAVBET (Havb) Açlık, hâcet, meskenet * Çayırı, otlağı olmayan kır yer
HAVC (Havcâ') Hâcet, ihtiyaç
HAVCEB (C: Havâcib) Kırmızı gül
HAVCELE Ağzı büyük, kendisi küçük şişe
HAVCEME (C: Havâcim) Kırmızı gül
HAVD Güzel ahlâk * Güzel ve yumuşak vücutlu câriye
HAV'EB Basra yakınında bir mevkinin adı * Çeşme * Geniş dere * Pek büyük kova
HAVEBE Zayıf adam
HAVEL Eğrilik * Şaşılık Bir şeyin yerinden ayrılması
HAVEL Mülk * Haşmet
HAVELÂN Dönme, dolaşma * Değişme
HAVELAN-ÜL HAVL Senenin geçmesi Senenin değişmesi
HAVEME Büyük, ulu, yüce
HAVENE (Hâin C) Hâinler, hıyânet edenler
HAVER f Doğu, şark
HAVER Zayıf olmak * Yumuşak, çukur yer * Denize suyun akıp döküldüğü yer
HAVER Gözün beyazının çok beyaz ve karasının da çok kara olması
HAVERAN f Doğu ile batı Şark ile garp
HAVERNAK Irak'ta bulunan Numân-ı Ekber denen biri tarafından binâ edilmiş olan bir köşk
HAVERVER Şey mânasına gelir bir isim
HAVF Korku, korkutmak
HAVF-I ÂR Utanma korkusu
HAVF-I BÂRİ Allah korkusu
HAVF Kavim, kabile
HAVFEN Çekinerek, korkarak, havf ederek, korku ile
HAVFEZAN Tarhun otu
HAVFNAK f Korkulu, korkutan, korkunç
HAVF VE RECA Korku ve ümid (Hem yaşama ümidi, hem de ölüm korkusu Yahut, affedilmesi ümidi veya cehenneme gitmek korkusu) (Bak: Celâl)
HAVIT Deve semeri Devenin hörgücüne takılan küçük semer
HAVİ İçine alan, ihtiva eden, kaplayan Câmi' * Biriktirici * Kuşatan
HAVÎ Çekirge
HAVİL (C: Huvel) Hizmetkâr
HAVİYE Şenliksiz olan yer Harabe Issız, boş yer * Sâkıt Göçük, çökük
HAVİYE (Sukut mânasından) Cehennem'in 7 tabakası En korkunç yer
HAVİYYE Çocuk doğuran kadına loğusa yemeği yedirmek * Namaz kılan kimsenin, secde halinde iken, karnını uyluğundan yukarı tutması
HAVİYYE (C: Havâyâ) Yağlı bağırsak * Bağırsak * Deve palanı
HAVK "Halka" denilen yuvarlak
HAVK Bâdruç otu * Bez dokumak
HAVK Ev süpürmek * İhâta etmek, kaplamak
HAVKALE (C: Havâkıl) İhtiyar, zayıf, kuvvetsiz ve çelimsiz adam * Hızlı yürüme
HAVL Güç Kuvvet * Muhit, etraf * Yıl, sene * Tahavvül, inkılâb * Geçmek * Bir hâlden bir hâle dönmek * Rücu etmek * Sıçramak * Hile
HAVL-İ HAVELÂN Zekâtın lüzumu için; bir mal üzerinden, bir sene geçmiş olması
HAVLA' Gözü şaşı olan kadın (Müz: Ahvel)
HAVLE (HAVÂL) Çok fazla döndürmek veya dönmek
HAVLEKA "La havle velâ kuvvete illâ billah" demek

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HAVLÎ Bir yıllık
HAVM Deve sürüsü * Devretmek
HAVMANE (C: Havâmin) Çok sağlam yer
HAVME Tasarruf dâiresi
HAVN Hıyanet etmek, hâinlik yapmak
HAVR Rücu etmek, dönmek * Eksiltmek, noksan etmek
HAVRA Yahudi mâbedi, sinagog * Mc: Pek gürültülü yer
HAVRA (Ahver'in müennesidir) Çok beyaz veya çok beyaz gözlü Ahu gözlü kadın
HAVRAN Şam diyarından bir yerin adı * Balıkesir'in bir ilçesi
HAVREM Ayak ovup kir gidermekte kullanılan, kırmızı renkli delikli taş
HAVREME Burun ucu
HAVS Geceleyin istemek
HAVS Ayrılmak * "Haysü" mânâsına zarf-ı mekân için lügattır
HAVSA Bağır * Bağırın yanındakiler
HAVSA' Bir gözü beyaz, bir gözü siyah olan koyun
HAVSA' Karnı sarkık olan kadın (Müz: Ahves)
HAVSAL Havuzun kenarında suyun durulduğu yer
HAVSALA Zihnin bir şeyi kavrama derecesi Anlayış Akıl * Tıb: Kuş kursağı Karın boşluğu Cevf * Mide
HAVSALA-SUZ f Takati kaldıran, tahammülü mahveden
HAVSERE Araptan bir kabile
HAVŞEB Köstek yeri
HAVTA' Tavşan yavrusu * Bir nevi sinek * Delil
HAVTEK(Î) (C: Havâtik) Kısa boylu
HAVTEL Büluğa eren oğlan * Bağırtlak yavrusu
HAVV (HUVV) Bal, asel
HAVVA Hz Adem'in (AS) muhterem zevcesi, eşi * Rengi esmere mâil kadın * Yalancı, kezzab
HAVVAS Hurma yaprağı satan kişi * Hurma yaprağından zenbil yapıp satan kişi
HAVVAT Bahadır, çeri, kahraman, öncü
HAVYA Madenlerle yapılan kaynak işlerinde, lehimin eritilmesinde kullanılan âlet Lehimi eritebilmesi için sıcak olarak kullanılması gereken bu havyaların çoğu elektrikle ısıtılır
HAVYAR Balık yumurtası Mersin balığı yumurtasından yapılan siyah, mugaddi ve leziz bir madde
HAVYE Tıb: Yaranın etrafındaki kabarık etler
HAVZ Suya girme * Sakınılacak işe girişmek * Başlamak
HAVZ Seri sevk, yeynilik, sür'atli oluş, hızlılık
HAVZ Cem' etmek Bir şey ilâve etmek
HAVZ (C: Hıyâz) Hususi suretle yapılan su havuzu
HAVZ-I HAYAL Hayal havuzu
HAVZ-I KEBİR Fık: Büyüklüğü 45 - 50 metre kare genişliğinde olan akmayan, durgun su bulunan havuzdur Genişliği bu ölçüden küçük olursa ona havz-ı sagir denilir
HAVZ-I KEVSER Kevser havuzu (Bak: Kevser)
HAVZA Coğ: Açık ve düz deniz kıyısı Kenar * Memleket * Taraf * Sınır için: Bir şeyin çevresi içinde olan
HAVZA Bir hükümetin idaresi altında bulunan bütün ülkeler
HAVZAA Kumluktan alınmış bir miktar kum
HAVZAN Sarı çiçekli, güzel kokulu bir çiçek Nilüfer çiçeği * Tarhun otu
HAVZE Nâhiye * Cemaat, topluluk
HAVZERÎ Birbirinden ayrılmayı istemek
HAY f Eyvah! Vay!
HAYA Hicab, utanma, edeb, ar, namus Allah korkusu ile günahtan kaçınmak
HAYA Yağmur * Ucuzluk
HAYADAR f Utangaç, çekingen, mahcub
HAYADİD (Haydud C) Haydutlar, eşkiyalar
HAYA-HUY f Çığlık, vâveyla * Çalıp eğlenmeden çıkan gürültü, ses
HAYAL (C: Hayâlât) Zihnen tasarlanan şey Hakikatı bilinmeyip akılla tasarlanan veya gölgeli görünen şey * Asıl olmayan ve akıldan geçen fikir
HAYAL-İ BEŞER İnsan hayali
HAYAL-İ FENER Sihirbaz feneri denilen ve resimli camları olan ve bu resimleri duvara aksettiren fenere benzer bir âlet * Mc: Son derece vücutça zayıf olan kimseler için kullanılır
HAYAL-İ HÂİL Korku ve dehşet veren hayal
HAYAL-İ SEFİD f Beyaz hayal
HAY'AL Yakasız gömlek
HAYALÂT (Hayal C) Hayaller, hülyalar
HAYALÂT-I ÂLİYYE Yüksek ve âli hayaller
HAYALEN Hayal olarak Zihinde tasarlayıp canlandırarak
HAYALET Göze görünen hayal, karaltı
HAYALÎ Hayale âit Hayale mensub ve müteallik * Hayal, yahut halk dili ile "Karagöz" oynatanlar
HAYALİYYUN (Hayalî C) Romantik şâirler, hayalî yazarlar
HAYALİYYUN MEZHEBİ Aslı olmayan ve hayalde tasavvur edilen şeyleri, gerçek olduğunu vehm edenlerin mesleği
HAYAL-PEREST f Hayalî şeylerle çok uğraşan Çok hayal kuran Dalgın Olmayacak şeylerle avunan
HAYAL-PERESTLİK Kelâmda hakikatı rencide edecek şekilde lüzumsuz hayallere yer vermek
HAYAL-PERVER f Hayale düşkün
HAY'AME Yaramaz huylu, kötü mizaçlı
HAYAT Dirilik Canlılık Yaşama Sağlık * Fık: Allah (CC) kendi Zât-ı Ehadiyyetine mahsus bir hayat sıfatı ile muttasıftır Bu, Hak Teâlâ'nın ilmi ile, irade ve kudret ile ittisafına hâs bir sıfattır (Bak: Meratib-i hayat) (Hayat, şu kâinatın en ehemmiyetli gayesi hem en büyük neticesi hem en parlak nuru hem en lâtif mâyesi hem gayet süzülmüş bir hülâsası hem en mükemmel meyvesi hem en güzel zineti hem sırr-ı vahdeti hem rabıta-i ittihadı hem en yüksek kemali hem en güzel cemali hem kemalatın menşei hem san'at ve mahiyetçe en hârika bir ziruhu, hem en küçük bir mahluku bir kâinat hükmüne getiren mu'cizekâr bir hakikatı, hem güya kâinatın küçük bir zihayatta yerleşmesine vesile oluyor gibi; koca kâinatın bir nevi fihristesini o zihayatta göstermekle beraber, o zihayatı ekser mevcudatla münâsebettar ve küçük bir kâinat hükmüne getiren en harika bir mu'cize-i kudrettirHem hayatın hakikatı altı erkân-ı imaniyeye bakıp, mânen ve remzen isbat eder Yâni, hem Vâcib-ül Vücud'un vücub-u vücudunu ve hayat-ı sermediyesini hem dar-ı âhireti hem hayat-ı bâkiyesini hem vücud-u melâike hem sâir erkân-ı imaniyyeye pek kuvvetli bakıp iktiza eden bir hakikat-ı nuraniyyedir Hem hayat, bütün kâinattan süzülmüş en sâfi bir hülâsası olduğu gibi, kâinattaki en mühim bir maksad-ı İlahî ve hilkat-ı âlemin en mühim neticesi olan şükür ve ibadet ve hamd ve muhabbeti netice veren bir sırr-ı azamdırEvet bu hayatın gayesi ve neticesi hayat-ı ebediyye olduğu gibi, bir meyvesi de hayatı veren Zât-ı Hayy ve Muhyi'ye karşı şükür ve ibadet ve hamd ve muhabbettir ki; bu şükür ve muhabbet ve ibadet ve hamd ise hayatın meyvesi olduğu gibi kâinatın gayesidir Ve bundan anla ki; bu hayatın gayesini "rahatça yaşamak ve gafletli lezzetlenmek ve heveskârâne nimetlenmektir" diyenler, gayet çirkin bir cehaletle, münkirâne, belki de kâfirâne, bu pek çok kıymettar olan hayat nimetini ve şuur hediyesi ve akıl ihsanını istihfaf ve tahkir edip, dehşetli bir küfran-ı nimet ederler L)(Ziya ile mevcudat görünür, hayat ile mevcudatın varlığı bilinir Her birisi birer keşşaftır M)(Ey nefis! Eğer şu dünya hayatına müştaksan, mevtten kaçarsan; kat'iyyen bil ki: Hayat zannettiğin hâlât, yalnız bulunduğun dakikadır O dakikadan evvel, bütün zamanın ve o zaman içindeki eşya-yı dünyeviye, o dakikada meyyittir, ölmüştür O dakikadan sonra, bütün zamanın ve onun mazrufu o dakikada ademdir, hiçtir Demek güvendiğin hayat-ı maddiye, yalnız bir dakikadır Hattâ bir kısım ehl-i tedkik "Bir âşiredir, belki ân-ı seyyaledir" demişler İşte şu sırdandır ki; bazı ehl-i velâyet, dünyanın dünya cihetiyle ademine hükmetmişler Madem böyledir; hayat-ı maddiye-i nefsiyeyi bırak Kalb ve ruh ve sırrın derece-i hayatlarına çık, bak; ne kadar geniş bir daire-i hayatları var Senin için meyyit olan mâzi, müstakbel, onlar için hayydır, hayatdar ve mevcuttur S)(Vücudun kemali hayat iledir Belki vücudun hakiki vücudu hayat iledir Hayat vücudun nurudur S)(Hayatı veren O'dur Ve hayatı rızık ile idame eden de odur M)
HAYAT-I ALİL Hasta ömür, hastalıklı hayat
HAYAT-I ASKERİYYE Askerlik hayatı
HAYAT-I HUSUSİYYE Hususi hayat, özel hayat Şahsa ait hayat
HAYAT-I İNSANÎ İnsana ait hayat
HAYAT-I TAKDİRİYYE Huk: Ana rahminde bulunan çocuğun hayatı
HAYAT Kasaba ve köy evlerinde üstü kapalı, bir, iki veya üç tarafı açık sofa * Avlu
HAYAT-BAHŞ f Hayat bağışlayan, hayat veren, zindelik veren
HAYAT-ENGİZ f Yaşamaya zorlayan, yaşatan
HAYAT-FEZA (EFZA) f Hayat artırıcı, hayat bahşedici (Bak: Fezâ)
HAYATÎ Hayata ve yaşamağa ait Hayatla alâkalı Hayat için mecburi olan * Mc: Çok önemli bir şeyin bağlı bulunduğu başka bir şey Temel
HAYATİYET Canlılık Hayat işaretinin, alâmetinin görünür olması
HAYATİYYUN Biyoloji âlimleri
HAYAVİYE Hayatla alâkalı âza (Hayeviye diye de okunur)
HAYBER Arap Yarımadasında Hicaz bölgesinin doğu sınırında ve Medine-i Münevvere'nin 170 km kuzeyinde bir kasabadır Evleri, yüksek bir kayanın üzerinde kurulmuş olan bir kalenin etrafında bulunur Hicretin yedinci senesinde vuku bulan Hayber Gazası ile meşhur olmuştur Aynı sene içinde Hz Resulullah Efendimiz, Hudeybiyeden döndükten sonra binikiyüz piyâde ve ikiyüz süvari ile Hayberin fethine gitmiştirHayberin eski ahalisi yahudi olup, fetihten sonra haraca bağlanarak vatanlarında bırakılmışlar ise de, Hz Ömer (RA) Peygamberimizin son hastalıklarında "Arap Yarımadasında iki din birleşemez" dediğini işittiğinden, daha sonra halifeliği zamanında bu hadise istinaden bütün yahudileri çıkarıp Şam'a naklettirmiştir
HAYBET Mahrumiyyet İsteğine erememek Me'yus ve mahrum olmak
HAYBET-ZEDE f Sıkıntıya uğrayan, kedere düşen, kederli olan
HAYD (C: Hayud-Ahyâd) Uzanmış büyük dağ burnu
HAYDA' Sıcak günlerde uzaktan görenin su sandığı serap
HAYDAR Yiğit, cesur, kahraman * Hz Ali'nin (RA) bir nâmı, * Arslan, gazanfer
HAYDAR-I KERRÂR Hz Ali * Kahramanca döne döne düşmana saldıran
HAYDARANE f Hz Ali gibi Kahramanca, yiğitçe, cesurca
HAYDARÎ Kahramanlık, cesurluk, yiğitlik Arslanlık * Eskiden bazı esnaf ve köylülerin giydikleri kolsuz aba, hırka
HAYDARİYYE Hırkanın altına giyilen kısa ve kolsuz elbise
HAYDE Meyletmek, yönelmek, eğilmek * Hakdan ve doğru yoldan ayrılmak
HAYDEB Ulu ve yüce yol
HAYDO (Kürdçede ism-i tasgirdir) Haydar demektir (Ali'ye Alo denmesi gibi)
HAYDUD (Haydut) Yol kesici Dağ hırsızı Eşkiya
HAYE f Yumurta * Haya, husye
HAYED Gölgesinden ürken eşek
HAYENDE f Ağızda çiğneyen
HAYESAN Doğru yoldan dönmek, udul etmek * Nefret etmek
HAYEVAN (Bak: Hayvan)
HAYEVÎ Canlı (Bak: Hayaviye)
HAYF (Hayfâ) Emansızlık Haksızlık Zulüm Cevr (Vah vah, yazık, eyvah, yazıklar olsun meâlinde söylenir)
HAYF Gözün birisi birine muhalif olmak
HAYFANE (C: Hayfân) Alacalı çekirge * Ayakları uzun olan at
HAYFES Kısa adam
HAYHAY t Baş üstüne, seve seve yaparım, öyle ya!, şüphesiz, elbette (gibi mânâlara gelir)
HAYIFLANMAK Acınmak, üzülmek Esef etmek
HAYIR Hayrette kalan, mütehayyir Şaşıran * Birikmiş su
HAYIRSEVER İyilik ve yardım etmesini seven
HAYİA Şiddetli ses
HAYİC Âşık, hayran * Mest olmuş deve
HAYİDE f Çiğnenmiş * Ağızdan ağıza dolaşmış, bayat söz
HAYİDE-GÛ f Değersiz sözler söyleyen kimse * Değersiz şiirler yazan kimse
HAYİH Lâzım olduğu halde mevcud olmayan nesne
HAYİL Kısır olan hayvan * Engel, mâni * Hicâb
HAYİM Suyu, tahmin ettiği yerlerde arayıp bulamamak * Susuz, atşân
HAYİR Mütehayyir kimse * Toplanmış su
HAYİŞ Sık bitmiş olan hurma ağaçları
HAYİZE Aybaşısı olan kadın (Bak: Hayz)
HAYK Kaplamak
HAYK Sallanmak * Dokumak * Tesir etmek, etkilemek
HAYKAN Büyük ve kalın olan * Kısa boylu bir kimsenin yürümesi * Omuzunu oynatmak
HAYKATAN Türraç kuşunun erkeği
HAYL At At sürüsü * Atlı sürüsü * Zümre, güruh * Düşünmek, hıfzetmek
HAYL-İ ADÜV Düşman sürüsü, düşman güruhu
HAYL Kuvvet Havl
HAYLA' Cin taifesinden bir nesne * Sırtlan * Korku
HAYLE Keçi sürüsü
HAYLE Zannetmek, sanmak
HAYLİ f Oldukça Epeyce Çok Bir takım Kesir Bol
HAYLULET Kibir * Taazzum Gurur * Su-i zan * Korkmak Tevehhüm etmek
HAYLULET Yolu kapamak * Araya girme İki şey arasına girip hicab olmak
HAYLULET-İ ARZ Ay tutulması Dünyanın güneşle ay arasına girerek güneş ışığına perde olması
HAYM Yaramazlık yapmak
HAYMANA Başıboş hayvanları haylayıp salıverdikleri çayırlık yer * Ankara'nın bir kazası
HAYME Çadır

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HAYME-İ KEBUD Mavi çadır * Mc: Sema, gök
HAYME-GÂH (Haymegeh) f Çadır kurulan yer
HAYME-NİŞİN Çadırda oturan Göçebe
HAYMÎ Çadır biçiminde olan
HAYMUME Korkaklık, cübün
HAYN Helâk olmak
HAYNUNET Yakın olmak, yaklaşmak
HAYR Meşru iş Faydalı, nurlu ve sevablı amel Halkın rağbet ettiği akıl, ilim İbadet, adalet, ihsan, mal gibi nimet (Bak: Hayrat)
HAYR-UL BERİYYE Halkın hayırlısı Hz Muhammed (ASM)
HAYR-UL BEŞER İnsanların en hayırlısı olan Hz Muhammed (ASM)
HAYR-UL ENAM (Bak: Hayr-ül Vera)
HAYR-UL FÂSİLÎN Âdil olanların, hâkimlerin en hayırlısı
HAYR-UL HALEF Hayırlı evlâd Babasını hayırla andıracak evlâd
HAYR-İ MUKAYYED Bir kimseye hayırlı olduğu halde, diğer bir kimseye göre zararlı ve şer olan şey
HAYR-UL UMUR İşlerin en hayırlısı
HAYR-UL VERA (Hayr-ül Enam) Halkın hayırlısı Mahlukatın en hayırlısı olan Hz Muhammed (ASM)
HAYR Sakınmak * Büyük avlu
HAYRAN Takdirkârlığından dolayı şaşa kalmış Çok takdir etmiş Çok beğenmiş
HAYRAT (Hayr C) Sevap için Allah rızâsı yolunda yapılan iyilikler HasenelerHayır iki çeşittir Birincisi: Mutlak hayırdır; her halde, herkes için rağbet edilir ve sevilir, herkes için iyidir İkincisi: Mukayyed olan hayırdır; birisinin yanında hayır olan, başkası için şer olabilir İsraf ve sefâhette kullanılan çok mal gibiİlmî, imanî, dinî, manevî ve maddî çok hayır ve menfaat verenlere de ehl-i hayır denir
HAYRE (C: Hayrât) İyilik, kerem * Her nesnenin iyisi
HAYR-ENDİŞ f İyilik düşünen, hayırlı iş düşünen
HAYRET Hiçbir cihete teveccüh edemeyip kalmak Şaşkınlık Ne yapacağını bilememek
HAYRET-İ SIRFE Tam bir şaşkınlık
HAYRET-BAHŞ f Hayret veren, şaşırtan
HAYRET-BAHŞÂ f Hayret veren, şaşkınlık veren, hayrete düşüren
HAYRET-ENGİZ f Hayret veren Hayret içinde bırakan
HAYRET-FEZÂ f Hayret veren, hayreti artıran
HAYRET-NÜMÂ f Hayret gösteren, hayret veren
HAYRET-ZEDE f Hayrete düşmüş ve şaşırmış olan
HAYR-HAH f Hayır sâhibi Herkesin manevî ve maddî iyiliğini isteyen Allah rızası için ilm-i Kur'an ve imanla, manen ve maddeten hayırlı hizmetler etmeyi ve hayırlı işler işlemeyi seven
HAYR-HAHÎ f İyilikseverlik, hayırhahlık
HAYRİ (Hayriye) Hayra âit Hayırla alâkadar
HAYRİYET Hayırlılık Hayırlı olmak
HAYS Saygı, hürmet, itibar * Alâka, ilgi Cihet, itibar
HAYS Darlık * Udûl etmek, doğru yoldan çıkmak
HAYS Hayvan leşinin kokması * Bir kimseyi aldatmak * Sözde durmamak, ahid bozmak * Fâsid olmak
HAYS Az, kalil
HAYS Karıştırmak, halt
HAYSAL Patlıcan
HAYSE Hurmayı yağla ve keşle karıştırmak
HAYSE-BEYSE İleri gidip geri gelmek, bir halde durmak * Karışıklık * Şiddet ve darlık
HAYSEFUCE Gemi dümeni
HAYSİYET İtibar Şeref Değer Kıymet Derece Câh Mesned Mertebe
HAYSİYET-ŞİKEN f Haysiyet kıran
HAYSÜ İtibariyle, bakımından * Hangi yerde? Hangi?
HAYSÜ LÂYEŞ'UR Hissedilmeksizin Bilinmedik, duyulmadık cihetten
HAYŞ Nefret etmek
HAYŞE (C: Huyuş) Yaramaz keten ipliğinden dokunmuş bez
HAYŞUM Geniz (burun) kovuğu Nunlu sesler, gunne buradan çıkar (Tecvidde bahsedilmiştir)
HAYŞUMÎ Genizden gelen
HAYT İp Kalın ip * İplik Bağ * İki şeyi birbirine bağlayan * Dikiş dikmek * Tanyeri ağarması
HAYT-UL EBYAZ Fecir zuhurunda ufukta ip şeklinde görülen beyazlık
HAYT-UL ESVED Güneş battıktan sonra ufakta görülen siyahlık
HAYT-I NURANÎ Nurlu bağlantı Nurâni râbıta
HAYTA Serseri, serkeş kimse * Ask: Osmanlılarda görevli bir sınıf askere verilen ad Hayta birlikleri, üstün savaş kabiliyeti olan askerlerden kurulur, lüzumunda düşman topraklarına akın yapmak için de kullanılırdı Sonraları düzenleri bozulduğunda eşkiyalığa başladılar; bundan dolayı "hayta" kelimesi haydut ve haylaz anlamında kullanıldı
HAYTA şefkat
HAYTA' Deve kuşlarının uzun boyunlu olanı
HAYTA Kazık
HAYTEL Kedi
HAYTEUR Bir vaziyette durmayan * Arslan * Kurt * Belâ * Cin tâifesinden bir nesne * Bir su böceği
HAYTÎ Tel şeklinde olan
HAYU f Salya, tükrük
HAYUNET Vakit yaklaşma
HAYVAN Canlı şey, insanla beraber her canlı * İnsan olmayan idraksiz canlı yaratık * Yük kaldıran, araba çeken ve binilen hayvan, beygir, katır vs * Mc: Akılsız ve idraksız insan, ahmak (Aslı "Hayevan"dır)
HAYVAN-I BERRÎ Karada yaşayan hayvan
HAYVAN-I NÂTIK Konuşan hayvan (İnsan)
HAYVANAT (Hayvan C) Hayvanlar
HAYVANAT-I BAHRİYYE Deniz hayvanları, denizde yaşayan hayvanlar
HAYVANAT-I BERRİYYE Kara hayvanları, karada yaşıyan hayvanlar
HAYVANAT-I EHLİYYE İnsanlara alışık olan hayvanlar, evcil hayvanlar
HAYVANAT-I VAHŞİYYE Vahşi hayvanlar, yabani hayvanlar
HAYVANÎ Hayvana, diriye âit ve ona müteallik
HAYVANİYYET Hayvanlık, canlılık, zihayat olmak Akıl ve idrakten mahrumiyet
HAYY Diri, canlı, sağ * Bir şeyi cem' ve ihraz eylemek
HAYY-ÜL KAYYUM Varlığı, diriliği her an için olup, gökleri, yerleri her an için tutan, daimî her şeye her hususta iktidarı yeten Allah (CC) (Bak: İsm-i A'zam)
HAYY-I MEYYİT Ölü halinde canlı * Mc: Hiçbir işe yaramayan, hakiki vazifelerini yapmayan insan
HAYYÂKALLAH Allah seni yaşatsın Allah ömrünü uzun etsin, meâlinde ve dua makamında söylenen bir tâbirdir
HAYYAL (Hayl den) At terbiyecisi, at yetiştiren
HAYYAL Dalavereci, hileci, hilekâr
HAYYALE Fikir sahipleri
HAYYAM Çadırcı
HAYYAT Terzi Dikiş diken sanatkâr
HAYYAT-I MÂHİR Usta terzi Terzi ustası
HAYYAT (Hayye C) Yılanlar
HAYYATÎN (Hayyat C) Terziler, dikiciler
HAYYE Gel Haydi
HAYYE (C: Hayyât) Yılan
HAYYE-ALEL-FELAH Felaha gelin Toplanın hayır ve ni'metlere, ebedi selâmete Allah huzuruna gel Refah ve itmi'nana mucib olacak namaza yetiş (Bak: Felah)
HAYYEHELE Acele et (mânasınadır)
HAYYEN Diri olarak Diri, canlı olarak canlı olduğu halde
HAYYEN MEYYİTEN Ölü ve diri olarak
HAYYİR (C: Ahyâr) Çok hayırlı * Her zaman iyilik yapan kimse Hayırsever, iyiliksever
HAYYİZ Yer * Cihet, yön * Mekân Vüs'at (Cismin kapladığı hacim)
HAYYUT Erkek yılan
HAYZ (C: Hiyaz) Kadınlara mahsus aybaşı Kadının âdet hâli Böyle bir kadına hayize denir (Kadını döl yatağı denen rahminden, bir hastalık veya çocuk doğurma sebebi olmaksızın, muayyen müddetlerde kan gelmesine o kadının "aybaşısı" denir Buna ve kan geldiği müddete de hayız müddeti denir İslâmiyetçe, bu halde bulunan bir kadın, namaz kılamaz, oruç tutamaz ve cinsî münasebette bulunamaz, haramdır)
HAYZA Tıb: Kolera denilen hastalık
HAYZERAN Halk dilinde hezâren denilen bir cins sıcak iklim kamışı ki, sandalye vs yapımında kullanılır
HAYZERANE Gemi durak yeri, iskele, liman
HAYZERÎ (HAYZELÎ) Dura dura yürümek
HAYZEYUN Yaşlı, acûz, ihtiyar
HAYZUM (C: Hayazim) Göğüs tahtası
HAZ' Muhalefet etmek * Taksim etmek, bölmek, paylaştırmak
HAZA Bu Şu O * Gr: İşaret zamiri
HAZA' Asmacık denilen otun tohumu (Sara hastalarına iyi gelir)
HAZA' Kesme, yarma, ameliyat
HAZAB Odun * Yakacak nesne
HAZABÎ (Hizbâ C) Arızalı topraklar, engebeli yerler
HAZAD Yaş ağaçtan kesilmiş budak ve diken
HAZAFİR (Hizfâr - Hazfur C) Cânibler * Bir kavmin meşhurları, ileri gelenleri, şereflileri * Hepsi Tümü Mecmu'u
HAZAİN (Hazine C) Hazineler
HAZAİN-İ MEDFUNE Gömülü hazineler
HAZAİR (Hazire C) Duvar veya çitle çevrilmiş ağıl * Etrafı duvarla çevrili olan mezarlıklar
HAZAKAT İhtisas Meharet peyda etmek Üstad olmak Bir san'atta, hususan tıbda gereği gibi öğrenip mâhir ve mütehassısı olmak
HAZAL Selem ağacının kökünden çıkan bir nesne ki, suda ıslatıp yerler
HAZALAN (Bak: Hizlân)
HAZAM Sür'atle yürümek, hızla yürümek
HAZAMA' Kulağı enine yarılmış keçi
HAZAMİ Güzel kokulu bir ot
HAZAN Güz Sonbahar * Solgun
HAZANDİDE f Güz mevsimini görmüş, yaprakları sararmış solmuş
HAZANE Mc: Gönül, kalb, yürek
HAZANGÂH f Hazan yeri * Dünya Göçecek âlem
HAZANÎ f Sonbahar ile alâkalı, güz mevsimine ait
HAZANİSTAN f Sonbahar görmüş, sararıp solmuş yer
HAZANLİKA f Soluk yüzlü, sararmış, solmuş Hazân yüzlü
HAZANNÜMA f Sonbahar görünüşlü * Mc: Hüzün ve keder verici
HAZANRESİDE f Sonbahara erişmiş, solup sararmış
HAZAR Bir şeyi bir kimseye vermeyip men ve hacr etmek
HAZAR Tahta ve kereste kesmeğe mahsus su ile işler büyük bıçkı
HAZAR Sulh zamanı Barış zamanı * Bir kimsenin huzuru, yakını * Mukim olmak Yolcu olmamak
HAZAR VE SEFER Barış ve muharebe zamanı * Evde mukim olma ve yolculuk

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HAZARET (Bak: Hadâret)
HAZARÎ Köyde ve kasabalarda yaşayanların yaşayış şekli ve tarzlarına ait Şehirli * Sulh ve asâyiş, sükun ve istirahat zamanlarına mensub ve müteallik Barış ve güvenle alâkalı
HAZAZ Yosun
HAZAZE Tıb: Bulaşıcı, müzmin bir cilt hastalığı olup sonradan bağırsaklara geçerse öldürücü olur
HAZB Hayvanın memesi şişip emziğinin deliklerinin dar olması * Ucuz olmak
HAZB Boyamak
HAZB Yetişmek
HAZBAZ Sinek * Bir ot adı
HAZD Ağaçtan diken koparmak * Ağacın kabuğunu soymak * Çok hızlı ve şiddetle yemek yemek
HAZEF Çamurdan yapılmış olup ateşte pişirilen şeyler Çanak, çömlek
HAZEF Eski yazıda hepsi noktasız harflerden müteşekkil olarak yazılan şiirler ve nesirler Hüner göstermek için bu şekilde yüz beyitlik kasideler yazan şairler vardı
HAZEFE (C: Huzef) Hicaz vilayetinde olan siyah renkli bir cins küçük koyun
HAZEFÎ Çanak çömlek ile alâkalı
HAZEFİYYE Çanak çömlek gibi topraktan yapılan şeyler ve bunları yapma san'atı
HAZEF-PARE f Çanak çömlek parçası, kırığı
HAZEF-RÎZE f Çanak çömlek parçası
HAZEL Gayret * Men etmek, engel olmak
HAZEL Göz kapaklarında olan kabarcıklar
HAZELAN Kızgın kimsenin yürümesi
HAZELAT (Hazele C) Alçaklar, âdiler, kalleşler
HAZELE (Hâzil C) Alçaklar, kalleşler, yüzsüzler
HAZEM Göğüs kemiği * Davarın karnının ve böğrünün dolu olması
HAZEM Dizme, sıralama * Edb: İlk beytin ortasına birden dörde kadar harf ilâve etme
HAZEME Kısa boylu kadın
HAZEME (C: Huzem) Kabuğundan ip ve urgan yapılan bir ağaç cinsi
HAZEN (Hüzn) Keder Tasa Gam
HAZEN f Baldız
HAZEN (C: Hızân) Etin kokması * Toplamak, cem'edip yığmak * Gizlemek, saklamak
HAZER Çekinme Zarar verebilecek şeyden kaçınma Korunma
HAZER Vahşi hayvanların yediği et
HAZER Gözün dar ve küçük olması * Kabile * Cemaat
HAZERAT (Hazret C) (Bak: Hazret)
HAZEVAN Eti birbiri üstüne yığılıp cem'olmuş olan etli nesne
HAZEVVER Kısa boylu kimse
HAZF Aradan çıkarma, çıkarılma Yok etme, silme, ortadan kaldırma, giderme, düşürme * Selâm ve tahiyyatı uzatmayıp kısa kesmek * Mahvetmek * Vurmak * Atmak
HAZF Parmağıyla taş atma
HAZHAZ Seri, sür'atli, hızlı
HAZHAZ Kavi, sağlam
HAZHAZ Sütü çoğaltır nesne * Bir nevi katran
HAZHAZA Sallama, el ile harekete getirme
HÂZI' (Huzu dan) Alçak gönüllü, mütevâzi olan
HÂZIÂNE Mütevâzi olarak, alçak gönüllülükle
HÂZIK Mehâretli, işinin ehli, mütehassıs (Bak: Hazâkat)
HÂZIK-I MÜTEDEYYİN Dindar ve iyi mütehassıs (Dindar ve iyi mütehassıs doktor için söylenir)
HAZIK Süngü demiri
HAZIK (C: Havâzik) Mesti dar olan * Cânip, taraf
HAZIKANE Mâhirâne, mâhir ve usta olan bir kimseye yakışacak şekil ve surette
HAZIKIYYET Mâhirlik, ehillik, ustalık, hâzıklık
HAZIM Hazmettirici, sindirici
HAZIM Kesici, kesen
HÂZIM İhtiyatlı, akıllı, işinde gözü açık olan
HÂZIMÂNE İhtiyatlı davranan adama yakışır şekilde
HAZIMLI Mc: Tahammüllü, müsamahalı, tolerans sahibi
HAZINA Emzirici, emziren Dadı
HAZIR Huzurda olan, göz önünde olan Amade ve müheyya olan Gaib olmayan * Müstaid olan
HAZIR Hazer eden Korkup çekinen
HAZIRA şehirli, medeni * Bir yerde mukim olmuş, bir yere yerleşmiş
HAZIRBAHŞ f Hazırlanmış, hazır olmuş * Hazır ol! emri
HAZIR Bİ-L-MECLİS Mecliste hazır olan adam
HAZIRCEVAP Her söze derhal ve düşünmeden münasib cevap veren kimse
HAZİRÎN (Hâzır C) Meydanda, gözönünde olanlar, huzurda bulunanlar
HAZIRLÖP Kabuğu içinde suda pişip katılaşmış yumurta * Mc: Emek sarfetmeden elde edilen kazanç
HAZIRÛN Meydanda olanlar, gözönünde olanlar Mevcut ve hazır olanlar
HAZIR U NAZIR Her yerde hazır olup, bilen ve gören, yardım eden veya herkese lâyık cezasını veren Allah (CC)
HAZÎ Kâhin, keşiş, papaz
HAZÎ Sarkıklık
HAZÎ Ateş yakmak
HAZÎK Kesilmiş olan
HAZİL Yüzsüz, alçak, âdi, dönek, kalleş
HAZİLE Kenarlarında kirpik bulunmayan kırmızımsı gözkapağı
HAZİM Basiretli, tedbirli* Göğüs Göğüs ortası
HAZÎM Sarhoş İçki içip akli müvazenesini kaybetmiş olan
HAZİM Sür'atle kesen * Çok çabuk yeyip bitiren * Düşmanı hezimete uğratan
HAZÎM Keskin kılıç
HAZİMANE f Tedbirli ve basiretli hareket eden
HAZÎN Hüzünlü Keder meydana getiren Acı uyandıran
HAZİN (Hızane den) Hazine nâzırı Bekçi
HAZİNE Define * Kıymetli şeyleri saklayacak sağlam yer
HAZİNE-İ ÂMİRE Tar: Para işlerini yönetmek üzere kurulmuş olan müesseselerden birinin adı Osmanlı Devleti'nin kuruluş devrelerinde para işleri "Beytülmal" denilen ve "Defterdar" adı verilen bir memurun idaresinde iken, sonraları teşkil olunan yeni idarelere göre çeşitli adlar verilmiştir Hazine-i âmire, devlet kasası yerinde de kullanılırdı
HAZİNE-İ DEVLET Devlet hazinesi Maliye idaresi
HAZİNE-İ EMİRİYE Maliye dairesi
HAZİNE-İ EVRAK Evrak hazinesi Arşiv
HAZİNE-İ HÂSSA Osmanlı İmparatorluğu zamanında devlet bütçesinden padişaha maaş sağlayan ve saraya ait gelirlerin toplandığı malî bir müessese
HAZİNE-İ HÜMAYUN Hazine-i Hümayun'da bulunan savaş eşyasından bir kısmının manevî değeri büyüktü Diğer kısmının ise maddî değeri fazla idi (Savaşlarda ele geçirilen kıymetli ganimet, padişahlardan kalmış olan değerli eşyalar gibi) (OTDS)
HAZİNE-İ MİLLET Millet hazinesi * Maliye idaresi
HAZİNE-İ TECEDDÜD Yenilik hazinesi Çok yeniliklere sebeb olan
HAZİNEDAR f Malı muhafazaya me'mur olan
HAZİNEDARÎ f Hazinedarlık
HAZİNE KETHUDASI Tar: Yavuz Sultan Selim Han zamanında kurulan hazine kethudâlığı, saraya girip çıkan demirbaş eşyanın korunup saklanmasıyla mes'ul idi Bu müessesenin başında bulunan memura da hazine kethudâsı denilirdi
HAZİNE-MÂNDE f Şahıs üzerinden kaydı silinerek devlet hazinesine kalan mal veya para
HAZÎR Su sesi, su şırıltısı
HAZİR Korkan, korkak,
HAZİR Takdir eden * Ekşimiş süt
HAZÎRE Etrafında duvar veya çit bulunan ağıl, bahçe * Mezarlık
HAZÎRET-ÜL KUDS Cennet bahçesi Peygamber ve evliyanın ruhlarının toplandığı yer
HAZÎRE Az cemaat * Asker bölüğü * Yara içinde toplanan kan ve irin
HAZÎRE Eti ufak ufak doğrayıp, çok su ile çömlek içinde pişirip erimeye yakın olduğu anda üzerine un koyup karıştırarak yapılan yemek (İçinde et olmayınca "aside" derler)
HAZİYY Mertebeli, değerli kişi * Yarış atlarının sekizincisi
HAZÎZ Bahtiyar Mes'ud Saâdetli Nasibi olan
HAZİZ (Bak: Hadıyd)
HAZK Hapsetme * Darlık * Men'etme
HAZK Nişan vurmak * Kuşun terslemesi
HAZK Bağlamak
HAZKA Mahâret, ustalık, mâhirlik
HAZL Badruç adı verilen ot
HAZL Kat'etmek, kesmek
HAZL Terk etmek * Rezil, rüsvay etmek
HAZM Midedeki yenen şeyleri eritmek, sindirmek Vücuda yarayacak hale getirmek * Birisine ansızın hücum etmek * Ansızın bir şey üzerine inmek * Birisinin hakkını, malını gasb ile alıp zulmeylemek * Münasebetsiz bir hale, güce gidecek bir vaziyete düşenin kendi nefsini zaptedip tahammül etmesi ve sabreylemesi* Taze olmak * Kırmak(İslâm hükemasının Eflâtun'u ve hekimlerin şeyhi ve feylesofların üstadı, dâhi-i meşhur Ebu Ali İbn-i Sina, yalnız Tıp noktasında, âyetini şöyle tefsir etmiş Demiş: Yâni "İlm-i Tıbbı iki satırla topluyorum Sözün güzelliği kısalığındadır Yediğin vakit az ye Yedikten sonra dört beş saat kadar daha yeme Şifa, hazımdadır Yâni, kolayca hazmedeceğin miktarı ye Nefse ve mideye en ağır ve yorucu hal, taam taam üstüne yemektir" L)
HAZM-I NEFS f Tahammül etmek Nefsini kırmak Meydana gelen kendi ile alâkalı gördüğü bir kusuru kendi üzerine almak Sabreylemek Sindirmek
HAZM Cem'etmek, toplamak * Zaptetmek * Kast etmek * Bağlamak * Yumuşak yüksek yer * Sağlam re'y Doğru ve kat'i karar * Basiretle hareket etmek
HAZM Kat etmek, kesmek * Yab yab yürümek * Hızlandırmak

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HAZN Sağlam yer * Kabile ismi * Arap beldeleri
HAZNE Hazine * Depo
HAZR Bir şeyi takdir ve tahmin etmek, nazar ile tahmin etmek * Çehresini ekşitip çirkin olmak
HAZRA' Küçük ve dar gözlü kadın (Müz: Ahzer)
HAZREC Sert rüzgâr * Güney rüzgârı
HAZREKA Darlık
HAZRET (Huzur dan) Ön Kurb Pişgâh * Hürmet maksadı ile büyüklere verilen ünvan; "Hazret-i Kur'an, Hazret-i Peygamber, Hazret-i Üstad, Paşa Hazretleri" gibi
HAZRET-İ RİSALET Peygamberimiz Hz Muhammed'in (ASM) bir ismi
HAZREVAT (Hadravat, Hadrâ) Yeşillik * Gökyüzü, felek Asuman
HAZUF Sür'atle yürüdüğünden ayağı altından taşlar atılan eşek
HAZUL Kimsesiz Yardımsız olarak her şeyden mahrum sürünmek
HAZUME Sığır, bakar
HAZUN Yaramaz huylu kimse
HAZUR (Hazer den) Çok dikkatli, çok çekingen
HAZV Sarkık olmak
HAZV Kat'etmek, kesmek * Takdir etmek
HAZVA' Sarkık kulaklı eşek
HAZVE (C: Hazavât-Hızâ) Küçük ok
HAZY Kat'etmek, kesmek
HAZY Birbiri üzerine yığılıp toplanmak
HAZZ Sevinç duyma Hoşlanma Zevklenme Saadet Tali' Nasib Nimet ve süruru mucib şey
HAZZ Kesme Kısaltma * Kazmak * Yırtmak * Silmek
HAZZ Hafif gövdeli * Bir cins ot
HAZZ (C: Huzuz) Deniz koyunu (denizde olur) * "Vurmak" mânâsına masdar * Duvar üstüne direk koymak
HAZZ Kandırmak
HAZZ Yün
HAZZA' Nâlin yapıcı, nalcı
HAZZAF Çanak çömlek yapan veya satan
HAZZAL Ehline ve ailesine sarfedecek birşey bulamayan fakir
HAZZETMEK Hoşlanmak, zevk ve lezzet almak
HEB (Vehb den) Bağışla, lutfet (mânasına emir, duâ)
HEBA İnce toz * Boş Beyhude Nâfile Faydasız İsraf Ziyan * Aklı az olan
HEBAEN MENSURA Boşuna olarak Faydasız yere dağılmış
HEBAL Avcı, sayyad
HEBB Uykudan uyanmak * Gâib olmak
HEBBAR Çok fazla kılı olan sırtlan veya maymun
HEBBE Vak'a * Zamandan bir asır
HEBBİHÎ Sallana sallana yürüyen kişi
HEBBUR Ufak inci
HEBC Vurmak * Ağırlık
HEBEC Devenin memesinde olan verem
HEBENKA Ayak parmaklarını dikip ökçesi üzerine oturmak
HEBENNEKA Ahmaklığı darb-ı mesel olmuş bir kimsedir * Mc: Zeki ve becerikli olmadığı halde kendini öyle sanan
HEBETA Çukur yer
HEBH Sallanmak
HEBHAB Serap
HEBHEBE Dâvet
HEBHEBÎ Çoban * Hizmete koşan yiğit
HEBÎB Rüzgâr, yel
HEBİD Hanzal otu tohumu
HEBİHA Yürürken sallanan kadın
HEBİR Çukur yer
HEBİT Zayıf, ince deve
HEBİT Korkak kimse
HEBL Ölüm, mevt * Taaccüb makamında kullanılır
HEB-LENÂ Bize lutfet Bize ihsan et, bağışla
HEBR (C: Hübur) Çukur yer * Kesmek * İki dağ arasında olan düz yer * Etli, semiz olmak
HEBRA Şişman kadın
HEBRAKÎ Demirci * Yabani öküz
HEBRE (C: Heberât) Et parçası
HEBREME Obur Yemeğe düşkün * Geveze
HEBS Şâdlık, sürür, neşe, neşat * Döşemek
HEBS Hareket
HEBŞ Cem'etmek, toplamak * Kazanmak, kesbetmek
HEBT (Hübut) İniş Aşağı inme * Aşağı indirme Bir yere inip konmak * Nüzul, illet, maraz * Zayıflama * Bir memlekete birisini dâhil ettirmek * Eksiltmek * Kötü bir hale uğratmak
HEBT Birbiri ardınca vurmak
HEBUL Yavrusu kalmayan deve
HEBUT İniş yer
HEBV Ateşin sönmesi
HEBVE Toz * Tozlu yol
HEBY (HEBYE) Küçük câriye
HEBZ Sür'at yapmak, hız yapmak
HECA (Hece) Dilin ve ağzın bir hareketi ile çıkan bir veya birkaç harf Harflerin sesi Harflerin seslendirilmesi * Elif-bâ sırasına göre dizili harfler Bir sözü harfleri ile söylemek * Şekil Kıyâfet * Yemek * Sükut etmek, susmak
HECACE (C: Hecâcât) Kurbağa
HECAGÛ f Nazım veya nesir yoluyla birinin aleyhinde bulunan Birini zemmeden, bir kimseyi hicveden
HECCAV Çok hicveden Hiciv söyleyen (Bak: Hicv)
HECE (Hecâ) Bir defada söylenebilen, bir veya birkaç harfden meydana gelen sözcük * Harfleri birer birer söyleyerek okuma
HECEF Yaşlı devekuşu * Ağır ve boş kimse
HECEMAT Hamleler, taarruzlar, hücumlar
HECENNA' Uzun ve şişman gövdeli kimse * Başı dazlak, yaşlı kimse * Başı dazlak olan devekuşu
HECES Gönüle düşen hatıralar
HECE VEZNİ Türklerin eskiden kullandıkları nazım âhengi ölçüsüdür ki, buna "parmak hesabı" da denir Parmak hesabı, Türk edebiyatının başlangıcından XI yy a, yani Türklerin aruz veznini öğrenmelerine kadar Türk nazmının yegâne âhengi idi Aruz vezni kabul edilmekle beraber, hece vezni terkedilmeyerek yine halk edebiyatında kullanılagelmiştir Hece vezninin 3 den 16 ya kadar muhtelif heceli ölçüleri vardır En çok kullanılanları 7, 8, 11 ve 14 lü hecelerdir
HECHECE Çağırmak
HECİ' Yer yarığı * Derin dere
HECİL İki dağ arasındaki çukurca kısım Vâdi
HECİME Tulukta biriktirilip ekşitildikten sonra içilen ve köremez denilen süt * Yoğurt
HECİN Pek hızlı yürüyen bir cins deve * Arap atı ile diğer cins attan doğmuş melez at
HECİR Yaz mevsiminde öğle vaktindeki sıcaklık * Otun kuruması * Büyük havuz
HECL İki dağ arasındaki çukur ve düz yer * Atmak
HECM Hamle etmek Saldırmak * Büyük kadeh
HECME şiddet, sertlik
HECMET-ÜŞ-ŞİTÂ Kışın şiddeti Soğuğun sertliği
HECMEC Koç
HECR Ayrılık, firak * Tıb: Sayıklamak Hezeyan (Bak: Hicr) * Çok sıcak günlerde öğle vakti
HECR-İ CEMİL Kalben ve fikren onlardan uzak durup fiillerinde onlara uymamakla beraber, kötülüklerine karşılık vermeğe kalkışmayıp müsamaha, idare ve güzel ahlâk ile hüsn-i muhalefet etmek (ET)
HECS Gönüle düşen hâtıralar
HECV (Hicv) Medh ü senânın zıddı Kötüleme Birisi hakkında kötülemek için söylenen söz veya manzume (Bak: Heccâv)
HEDA Sakin olmak
HEDAD Yemen'de bir kabile
HEDAHÎD (Hüdhüd C) Hüdhüdler, çavuş kuşları, ibibikler
HEDAYA (Hediye C) Hediyeler Lütuf ve ihsanlar Bağışlar
HEDB Meyve toplamak * Davar sağmak
HEDBE Ufak tesbih böceği
HEDCAN Yavaş yürüyüş
HEDD Binayı gürültüyle yıkıp göçürmek Çok ihtiyarlayıp düşkün hâle gelmek * Zayıf ve korkak
HEDDAM Çok keskin kılıç
HEDDE Duvarın yıkılmasından çıkan gürültü
HEDEB Ensiz, uzun ve ince yaprak * Servi yaprağı
HEDEF Nişan noktası * Emel Varılmak istenen gaye * Yüksek, bülend * İri vücudlu adam * Bir işe yaramayan, tembel ve uykucu olan (LR)
HEDEF-İ ÂMÂL Gaye-i hayâl Ulaşmak istenilen hedef
HEDEL Devenin dudağının sarkık olması * Bir şeyi aşağı indirmek
HEDEM Binadan yıkılan taş ve kerpiç
HEDER Boşa gitme Yok yere faydasız giden * Ölüme giden
HEDHED Suâl etmek, sormak * Ötmek * Çocuk sallamak
HEDHEDE Bağırma, ötme * Devenin bağırması, kuşun ötmesi
HEDÎ (C: Hevâdî) Mürşid * Boyun
HEDÎL Erkek güvercin Güvercin sesi
HEDÎR Güvercin kuşlarının ötmesi * Aygırın kişnemesi
HEDİYE Parasız verilen, bağışlanan şey Armağan
HEDİYE-İ DENDÂN Diş kirası
HEDİYETEN Armağan olarak, hediye olarak
HEDİYY (Hediye C) Atiyyeler, hediyeler
HEDK Kırmak
HEDLAK Dudakları sarkık olan
HEDM Yıkmak, harab etmek Parçalamak, mahvetmek * Birisine vurup belini kırmak (Râgibâ, düşmanın aldanma tevazularınaSeyl, divârın ayağın öperek hedmeyler)(Râgıp Paşa)
HEDM (HİDM) (C: Ehdâm) Eski elbiseler
HEDMELE (C: Hedmelât) Ağacı çok olan kumlu yer
HEDN Vakar, ciddiyet
HEDNE Sükun, sessizlik, durgunluk

RE: Osmanlıca Sözlük (H Harfi) HEDR Galeyan etmek * Ot büyümek * Güvercin ötmek
HEDS Sürmek * Reddetmek * Haykırıp bağırmak
HEDUC Eserken gümleyen rüzgâr
HEDY Cenab-ı Hakk'ın rızası için veya ihramda iken yapılması yasak olan herhangi bir fiili işlemekten dolayı kusurunu affettirmek ricasiyle, keffaret olarak Harem-i Şerif'e götürülen veya kendisi veya parası gönderilen kurban
HEFAF Hafif berrak nesne
HEFAFE Parlamak
HEFEVAT (Hefve C) Yanlışlıklar, yanılmalar * Ayak kayması Sürçmeler, kaymalar
HEFFAT Ahmak
HEFHAF Yeynicek, hafif mizaçlı kimse
HEFHEFE İnce belli olmak
HEFÎF Sür'atli seyir
HEFT Hafiflik sebebiyle uçup dağılmak * Hafif mizaçlı olup, her dile geleni söylemek * Vurmak
HEFT f Yedi sayısı
HEFTÂD f Yetmiş 70
HEFT-AHTER f Yedi gezegen Yedi seyyâre
HEFTAN Zırhın altına giyilen pamuklu elbise * Üstten giyilen kürk biçiminde süslü elbise Kaftan (Eskiden ekseriyetle taltif için, büyük kimseler tarafından liyâkat sahiplerine giydirilir veya üstlerine atılırdı)
HEFT-ASMAN Yedi kat gök
HEFT-DANE Aşure adı verilen bir cins tatlıyı yapmakta kullanılan yedi çeşit tahıl
HEFT-DERYA Yedi deniz Pasifik okyanusu, Atlas okyanusu, Karadeniz, Akdeniz, Taberiye, Aral ve Hazer
HEFTE Yedi günlük müddet olan hafta
HEFT-ELVAN Yedi renk * Türlü yemeği
HEFT-ENDAM Vücudumuzda yedi organ
HEFT-GÂNE f Yedi türlü olan Yedi tane
HEFT-HUN f Cehennemin yedi tabakası
HEFT-KALEM Yedi çeşit yazı Tâlik, sülüs, tevki, muhfak, reyhanî, rik'a ve nesih
HEFT-KÂR f Yedi türlü iplikle dokunmuş kumaş
HEFT-MERD f Yedi büyükler (Kutub, gavs, ebdâl, ahyâr, evtâd, nücebâ, nukabâ)
HEFT-RENG f Yedi renk
HEFTÜM f Yedinci
HEFV Açlık
HEFVAN Yanılma, yanlışlık * Süratle gitme, hızla gitme * Ayak kayıp sürçme
HEFVE (C: Hefevât) Sürçme, ayak kayması * Mc: Hata, yanılma Zelle
HEGEMONYA yun Kuvvetle ve kıymetli vasıflarla olan üstünlük * Bir devletin başka bir devlet üzerindeki siyasi üstünlüğü ve baskısı
HEHCA' Kerim, cömert kimse
HE'HE' Deveyi yulafa çağırmak * Gülegen adam
HE'HEE Deveyi yulafına çağırıp hey hey demek
HEJDEH f Onsekiz sayısı
HEK'A Menazil-i Kamer'den bir yıldız * Atın göğsü üstündeki dâire
HEKHEKA Az birşey verme * şiddetli seyir
HEKİM (Bak: Hakîm)
HEKİR Taaccüp eden, şaşıran
HEKK şiddetli yağmur * Kılıçla vurmak
HEKM Halka şerle taarruz etmek
HEKR Taaccüp etmek, şaşırmak
HEKTAR Fr Yüz ar değerinde ölçü birimi
HEKTOMETRE Fr Yüz metrelik uzunluk ölçü birimi
HEKUR Uzun, tavil
HEL Arapçada soru cümlesinin başına gelen bir harf olup; em bel kad edatları yerinde ve ceza mânasına emri ve bazan isbat, bazan da nehiy için kullanılır
HEL' (HİL') Oğlak (Müe: Hel'a)
HELA' Korku * Feryad * Hırs
HELAHİL (Hülhül C) Tesiri pek kuvvetli ve öldürücü zehir Panzehiri olmayan ağu
HELAHİL-RİZ f Öldürücü zehir saçan
HELAK Yıkılma, bitme, mahvolma * Harislik ve pek düşkünlük * Azab Korku, havf * Fakr
HELAKET Yıkılma mahvolma Felâket
HELAL Allah'ın müsaade ettiği şey Haram olmayan Dinî bakımdan kullanılmasında, yenilip içilmesinde, dinlenmesi veya bakılmasında yahut dokunulmasında nehiy olmayan * İhramdan çıkan hacı
HELALÎ Bürüncük ve pamuk karışımından yapılan bir cins yeli bez * Yaldızlı bakırdan vaya tahtadan mahfazası olan eski sistem saat * Helâl ile alâkalı olan
HELALLI Zevce, karı, menkuha Nikâhlı kadın
HELAL-ZADE Helâl doğmuş, meşru ve nikâhlı ana-babadan dünyaya gelmiş çocuk * İyi adam, fenalık yapmaktan çekinen Sâlih, afif, nâmuskâr
HELC İtimat etmeyecek söz söylemek
HE'LE (HÂLE) (C: Hâlât) Ay ağılı, dâire-i kamer
HELECAN (Bak: Halecan)
HELEK İki dağın arası
HELEKE Helâk * Düşen
HELEL Örümcek ağı * Korku * Yağmur evveli
HELESAYA ÇIKMAK Eskiden ramazanlarda iftardan sonra para toplamak için çocuklar tarafından teşkil edilen çalgılı heyetlere katılanlar tarafından nakarat makamında söylenen bir tabirdir Dilenciliğin kibarcalarından sayılır
HELEZON Saat zenbereği gibi gittikçe daralan daire şekli Sümüklü böcek kabuğu şeklinde olan
HELEZONÎ Helezon şeklinde olan Sümüklü böcek kabuğu şeklinde olan, gittikçe darlaşır daire biçiminde olan
HELHEL Seyrek, ince, dakik şey * Öldürücü zehir
HELHELE Okuyucunun tesirli nağmeyi tekrar etmesi * Unu seyrek elekten elemek * Teenni ile encamını beklemek * Bir şeye pek yaklaşıp çatmak
HELÎCE Saçaklı seccade
HELİKOPTER Fr Pervanesi tepesinde bulunan ve olduğu yerde durabilen, dikine kalkış ve iniş yapabilen bir uçak
HELÎLE Tıb: Tohumları tıbda müshil olarak kullanılan bir bitki
HELÎME Buğday ve pirinç gibi bazı hububatın kaynamasıyla hâsıl olan koyu ve yapışkanlı su
HELKAM Yaşlı kadın, acuze
HELKES Alçak adam
HELLAB (HELLÂBE) Yağmurlu soğuk rüzgâr
HELLE (C: Hilâl) Azıcık sesi yükseltmek
HELLÜM Beri gel (mânasına gelir)
HEL MİN MEZİD Daha yok mu? Daha olmayacak mı? mânâlarında kullanılır
HELS Cemaat, topluluk
HELS Çok hayır * Gizlemek, saklamak
HELSAS Cemaat, topluluk
HELTAT Cemaat, topluluk
HELTÎ Bir ot cinsi
HELU' Sabrı az, hırsı çok olan Sabırsız olup her halini halka şikâyet eden insan
HELUK Helâk olucu, helâk olan * Fâcire kadın Kötü hayata alışmış kadın
HELÜMM "Tez getir" mânasına gelir
HELÜMME CERRA (Helümme cerren) "Var kıyas eyle Çek beri getir" gibi kinâye için söylenen bir tabirdir
HELVA' Hızlı yürüyüşlü davar
HELVA-GER f Helvacı
HELVA-HANE f İçinde helva pişirilen genişçe ve derinliği az tencere * Tar: Saray için her türlü tatlı yiyeceklerin yapılmasına yarayan saray mutfağının bir bölümü
HELVA SOHBETLERİ Eskiden kış mevsiminin başlıca eğlencelerinden biriydi Bu eğlenceler, her sınıf halk arasında rağbetteydi Devlet erkânı, vükelâ, zengin konak sahibleri ve orta halli halk kendi imkânları ölçüsünde helva sohbetleri düzenler, eş ve ahbabına ziyafetler verirdi Vükelânın düzenlediği sohbetler tantanalı ve hayli masraflı olurdu Bu sohbetlere zamanın şairleri, edebiyatçıları, nükte ve sohbetleriyle meşhur olmuş kişiler, sazende ve hanendeler davet edilirdi Kışın en soğuk kırk günü olan erbain'i sağ ve sağlıklı olarak geçirenler kurbanlar keser ve helva sohbetleri bundan sonra düzenlenirdi Sohbetin en renkli eğlencesi keten helvası yapımıydı (OTDS)
HELVAYÎ Helva satan Helvacı
HELYOSTAT Yansıyan güneş ışınlarını, belli bir doğrultuya yöneltmeğe ve bu doğrultuda tutmaya yarayan bir ayna ile bir ayar sisteminden meydana gelen tertibat
HELYOTERAPİ Fr Güneşle tedavi
HEM (HEMM) Gaile, müşkül iş * Tasa, gam, keder, hüzün
HEM f Birlikte, beraber olmak mânasını ifade eder
HEM-AHENG f Uygun, münasib, denk
HEMAHİM (Hemheme C) Üzüntüler, kederler, dertler, tasalar
HEMAL f şerik, ortak, eş, benzer, nazir
HEMALUŞ Kara balçık
HEMAN f Derhâl, hemen, acele olarak, çarçabuk, o anda
HEMAN (HUMÂN) İnce zayıf süngü * Huysuz ve kötü insan
HEMANA f Sanki, güya * Aynen, tıpkı, tamamen
HEM-AN-DEM f Hemen, derakab, derhal, o anda, çarçabuk
HEMANEND f Benzer, gibi
HEM-AN-GÂH f Hemen, o anda
HEM-ARAMİŞ f Birlikte dinlenen, beraber istirahat eden
HEMARE Her zaman, her an, dâima
HEM-ASIL f Aynı asıldan
HEM-ASIR Aynı asırda olan Bir asırda beraber olanlar
HEM-AŞİYAN f Bir yerde beraber bulunan, bir yuvada birlikte olan
HEM-AVER f Efendileri aynı olan köleler * Arkadaş, refik
HEM-AVERD f Savaşan iki kişiden herbiri
HEM-AVİZ f Harpte karşılaşan iki kişiden biri
HEM-AYAR f Eşit, denk, müsavi
HEMAZÎ Sür'at, hız
HEM-BAR f Aynı yükü yüklenmiş olan, aynı yükü taşıyan
HEM-BER f Beraber olan, birlikte oturan
HEM-BU f Kokusu bir, aynı kokuda * Mc: Âdet ve tarzları aynı
HEM-CA(Y) f Aynı yerde oturan Hemşehri
HEM-CENAH f Denk, eşit, müsâvi
HEM-CENB f Akran
HEM-CİNS Aynı cinsten olan
HEM-CİVAR Aynı yerde oturan, komşu
HEM-ÇÜ f Onun gibi
HEM-ÇÜNAN f Böylece
HEM-DAMAN f Bacanak
HEMDE Ölümle haşir arası
HEM-DEM f Canciğer arkadaş
HEM-DERD f Dert yoldaşı, dert arkadaşı Aynı dert ve kedere düçar olanların beheri
HEM-DEST (C: Hemdestân) f Birlikte çalışan, müttefik, arkadaş * Ortak, şerik
HEM-DESTÎ f Berâberlik, birlik * Ortaklık, şeriklik
HEM-DEST-İ VİFAK Bir fikir ve mes'elede anlaşarak elele vermek, hep birden aynı sözü söylemek
HEM-DİH f Köyleri aynı olan Aynı köyden olan
HEM-DİL f Fikirleri, düşünceleri aynı olanların her biri Bir maksad ve istekte bulunanları beheri
HEM-DUŞ f Omuz omuza gelen, eşit olan, müsavi olan
HEME f Cümle Hep Bütün
HEMEC Kıymetsiz, değersiz * Şaşkın * Övez (denen at sineği)
HEMECE Zayıf koyun
HEME EZ OST Herşey ondandır
HEMEGAN f Cümlesi, tamamı, bütünü, hepsi
HEMEL Çobanı olmayan deve
HEME OST Hepsi odur
HEMERCEL Yorga at
HEMEYAN Akmak, seyelân etmek
HEMEZAT (Hemeze C) Kuruntular, vesveseler, şüpheler, tereddütler
HEMEZE Vesvese Şeytanın desisesi Kuruntu
HEM-FİKR f Aynı düşüncede ve aynı fikirde olan Kafadar
HEM-FİRAŞ f Zevce Karı
HEMGER f Çulha dokuyucu
HEM-GİNAN f Bütün insanlar, bütün nev'-i beşer