Ayvalık, Balıkesir

Ayvalık (Antik Yunanca: Κυδωνίαι, Yunanca: Αϊβαλί veya Κυδωνίες) Türkiye Cumhuriyeti'nin Marmara Bölgesi'ne bağlı Balıkesir ili'nin Ege Bölgesi'nde kalan bir ilçesi Ege Denizi kıyısındaki ilçe Türkiye'nin önemli turizm merkezlerinden biridir Etimoloji Ayvalık, Antik Çağ'da bir tür yabani ayva anlamına gelen Kidonia olarak anılıyordu Bölgeye ilk yerleşenlerinin Midilli'nin Kydona köyünden ya da Girit'in Kydonies bölgesinden gelmiş olabilecekleri düşünülmektedirİsim konusunda bazı görüşler de Ayvalık'ın Aioliki'nin(Eolya'nın) bozulmuş şekli olduğudurAyvalık anlamına gelen Kydonie ismi ise, MÖ 330'dan beri süregelmektedir

Tarih


Eski çağlarda Ayvalık

Antikçağ'da, Ayvalık Adaları'na Hekatonisa ismi veriliyordu Bu isim, adaların en büyüğü Nesos (Moshonisi, Cunda veya Alibey Adası) aynı isimle söylenen Nesos ya da Nasos antik kentinin baş tanrısı olan Hekatos olarak da anılan Apollon'dan gelmeteydi Apollon Adaları'nda Nesos dışında Chalkis,Pordoselene ve Kydonia antik yerleşmeleri vardı Antik kaynaklar Chalkis, Pordoselene ve Nasos'tan oldukça söz etmelerine karşılık, Kydonia hakkında yazan sadece yazları akan ünlü bir sıcak su kaynağına sahip olduğunu bildiren Plinius olmuşturBu dört antik kentten Chalkis ve Pordoselene yok olmuşlar, ancak Kydonia ve Nesos, sırasıyla Ayvalık ve Cunda (Alibey) olarak günümüze ulaşmışlardır

Bugün eski Kydonia olduğu düşünülen alanda, ciddi bir arkeolojik çalışma olmamasına karşılık halen antik devre ait bol miktarda çanak çömlek parçalarına rastlanmaktadır Bu parçalar üstünden yapılan ön çalışmalar, Helenistik (MÖ 330-30) ve Roma (MÖ 30-MS 395) çağlarına ait yerleşim yerleri bulunduğunu işaret etmektedirBizans verilerine dayanılarak Roma döneminde en parlak çağını yaşadığı düşünülen şehrin, Bizans döneminde önemini yavaşça kaybettiği, yerleşimin Ayvalık'ta yer alan İlkkurşun Tepesi eteklerine kaydığı düşünülmektedir Kentin daha sonraki çağlardaki gelişimi bu bölge merkezli olmuştur

İlkçağda Misya, Hititler, Frigler, Lidya, ortaçağda Roma İmparatorluğu ve Doğu Roma İmparatorluğu, 14 yüzyıl'dan itibaren de Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine girmiştir 19 ve 20 yüzyılın başlarında en parlak dönemini geçiren kentte yaşayan Rum ahalinin, 1821 yılında Yunan ayaklanmasına katılması sonucu ilçenin büyük bir kısmı boşaltılmış, daha sonra dönmelerine izin verilmekle beraber kent eski canlılığına kavuşamamıştır Bugün eski dönemlerden fazlaca kalıntıya rastlanmamasına rağmen, yer yer Helenistik ve Roma devrine ait çanak ve çömlek parçacıkları görülmektedir Ayvalık'ta birçok tarihi yapının yanısıra ve Rumlardan kalma ev ve kiliseler halen bulunmaktadır Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Bugünkü Ayvalık'ın kurulması 1430-1440 yıllarına rastlar Ayvalık o zamanlar limana hakim bir tepe üzerinde kurulu idi Doğu Roma İmparatorluğu'nu sıkıştıran Osmanlı İmparatorluğu, Alibey Adası'nda bir deniz üssü kurmuştur Daha sonraları şehre Rumlar yerleşmeye başlamış ve kısa sürede Türk nüfusu aşmışlardır Osmanlı İmparatorluğu kaynaklarında Ayvalık adına ilk kez 1772 yılında yayınlanan bir fermanla rastlanır Bu fermanın, 1770'de Çeşme önlerinde Rus donanmasıyla yapılan bir savaştan dönerken Ayvalık'a uğrayan, daha sonra sadrazam olan Cezayirli Hasan Paşa tarafından çıkarttırıldığı düşünülmektedir[6] Bölge, 1789'dan itibaren gayrimüslimlerin yaşadığı bir özerk bölge olmuşturBu özerklik 1821'deki Yunan ayaklanmasına dek sürmüş, bu ayaklanma sonucunda Ayvalık boşaltılarak 1840'da Karesi Sancağı'na bağlı biir ilçe yapılmıştır Daha sonra Rumların dönmesine izin verilmesine rağmen, ilçe eski canlılığına kavuşamamıştırOsmanlı İmparatorluğu yönetiminin Anadolu'da incelemeler yapmak için gönderdiği Vital Guinet tarafından yayımlanan 1891 tarihli istatistiğe göre 21,666 olan kent nüfusunun 21,486'sı Rum, 180'i Türk'tür

1900-1914 tarihli bir Fransız yıllığında Ayvalık'ın o zamanki sosyoekonomik yapısı hakkında şu bilgiler verilmektedir; "30000 nüfusludur Postasını Avusturya-Macaristan İmparatorluğu işletmektedir Zeytinyağı, balmumu, yerli ipek, şarap, sabun dışsatımı yapılır ve şeker, kahve, yün, pamuklu kumaş, ham deri ithal eder Fransa, Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalyan Krallığı'nın kentte konsoloslukları bulunur Bankalar; Osmanlı Bankası, Atina Bankası, Viyana Kredi Bankası'dır Aynı zamanda bir akademi, iki oteli bulunan ilçede içinde eczanesi de olan bir genel hastane ve cüzzam hastanesi faaliyet göstermektedir" I Dünya Savaşı sonrası

İlçe I Dünya Savaşı sonrası İzmir'in İşgali ile birlikte 29 Mayıs 1919'da Yunan egemenliğine girmiştir İşgal sonrası Anadolu'da ilk kurşun 172 Alay Komutanı Yarbay Ali Çetinkaya tarafından atılmıştır Bu işgal 15 Eylül 1922'ye kadar sürmüştür 24 Temmuz 1923'de imzalanan Lozan Antlaşması'nda belirtilen Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi gereğince, Girit, Makedonya ve Midilli Türkleri ilçeye yerleştirilmiştir İklim İlçede Akdeniz iklimi hüküm sürer Ege Bölgesi'nde yer alması nedeniyle kışları ılık ve yağışlı, yazları sıcak ve kuraktır Devamlı hafif rüzgarlı günler mevcuttur Yaz sıcaklığı ortalama 24-34°C'dir Kışlar ise ılıktır Özellikle yazları tüm çevre kavurucu sıcaklıkta iken Ayvalık'ta batıdan esen ve genellikle öğleleri başlayan imbat ilçeyi serinletir Bazı yazlar da "meltem" rüzgarları eserKazdağı yönünden gelen esinti haftalarca sürdüğü de olur

Coğrafya Ayvalık Türkiye'nin Balıkesir ili'nin Ege Bölgesi'nde kalan bir ilçesi olup Midilli adası'nın tam karşısında kurulmuştur Çam ormanları ve Zeytin bakımından zengin olan ilçe Ege Denizi kıyısında olup Ayvalık Adaları adı verilen takımadalara sahiptir Ayvalık'ın kuzeydoğuda Gömeç, güneyde İzmir ili'ne bağlı Dikili ve Bergama, batısında ise Ege Denizi bulunur Ayvalık'ın karşısında ise Yunanistan Cumhuriyeti'nin, Kuzey Ege Adaları coğrafi bölgesinin Midilli iline bağlı olan ve hem Midilli ilinin hem de Kuzey Ege Adaları coğrafi bölgesinin yönetim merkezi olan Midilli şehri çıplak gözle görülebilecek yakınlıktadır Ayvalık ilçesinde dağlar denize dik uzandığından kıyılar girintili çıkıntılıdır Bu kıyılar boyunca burunlar ve koylar meydana gelmiştir İlçenin Ege Denizi'ne olan kıyıları 34 km'dir

Adalar Ayvalık ilçesine bağlı irili ufaklı 22 kadar ada vardır Bu adaların en büyüğü Alibey Adası ya da diğer ismi ile Cunda Adası olup bu ada 1964 yılında bir köprü ile Lale Adası'na oradan da ilçe merkezine bağlanmıştırBu köprülerden biri aynı zamanda Türkiye'nin ilk boğaz köprüsü olma özelliği taşırAlibey Adası dışındaki tüm Ayvalık Adaları 1995 yılında milli park ilan edilmiş ve yerleşim yasaklanmıştırAdalar içinde tarihi ve turistik öneme sahip olan bir diğer ada Tımarhane Adası'dır Bu adaya Türkler eski zamanlarda Taşlı Manastır' olarak da adlandırmışlardır Bu ada özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde Ayvalık'ta yaşayan Rumların içkiyi fazla kaçırması üzerine sert esen rüzgarı ile akıllarını başlarına toplamaları için gönderildikleri bir mekan olduğundan bu ismi almıştır

Nüfus

Bölgede ilk nüfus sayımı 1891'de Vital Guinet yönetiminde yapılmış, 21,666 olan kent nüfusunun 21,486'sının Rum, 180'inin Türk olduğu belirtilmiştir İlçe nüfusu 1975 sayımına göre 33,000 kişidir Belediye nüfusu 1980 yılı sayımında 19371, 1985'de 21381, 1990'da 25687, 1997'de ise 29342 kişi olarak belirlenmiştir Bu rakamlara göre yıllık ortalama nüfus artış hızı %25 dolaylarındadır

İlçe nüfusu 2000 sayımlarına göre 58,738 kişidir Bu nüfusun yaklaşık olarak 31,986'sı ilçe merkezinde yaşar[14] Yazları gelen turistlerle nüfus oldukça artar

Ekonomi

Tarım ve Sanayi

İlçe ekonomisi büyük ölçüde zeytin ve turizme bağlıdır Ayvalık'ta zeytinden başka pamuk, çam fıstığı ve mandalina gibi tarım ürünleri de yetiştirilir Ayrıca bölgede, Bağyüzü Köyü'nde yetiştirilen Kozak üzümü tanınmış bir üründür Son yıllarda turfanda sebecilik ve Kozak çam balı üretimi de yapılmaktadırArazinin %70'i zeytinlik olan Ayvalık'ta zeytinden sabun ve zeytinyağı üreten sanayi kuruluşları bulunmaktadır Balıkçılık ve balık restoranları da önemli bir gelir kaynağıdır Turizm


Turizm alanında büyük bir potansiyele sahip olan ilçede başta Şeytan Sofrası olmak üzere çeşitli doğal güzellikler olmakla birlikte, özellikle eski Rum evleri ve yapılarına dayanan kültür turizmi de gelişmiştir Özellikle Sarımsaklı Plajları ve Alibey Adası'nda ise deniz turizmi gelişmiştir

İlçe son yıllarda Ege Adaları'ndan çok sayıda günübirlik misafir ağırlamaktadır Bu ziyaretlerin amacı genellikle alışveriştir Bu durumun ciddi ekonomik girdisinin oluşmaya başlaması ardından ilçe dükkanlarının vitrinleri Yunanca yazılar ile dolmuştur Ayvalık'ın merkezinde her perşembe günü büyük bir pazar kurulur Özellikle Yunanistan'ın Midilli ilinden olmak üzere, on binlerce Yunan turist günü birlik ziyarette bulunur Yunan turistlerin ziyarette bulunduğu en önemli yerler ise Ayvalık pazarıdır

Kültür

Ayvalık doğal güzellikler bakımından zengin bir ilçe olmakla birlikte mutfağı ile de ünlüdür İlçeye özgü en önemli yiyecek sosis, sucuk, kaşar, turşu, mayonez, ketçap gibi malzemelerle hazırlanan Ayvalık tostu'dur Diğer önemli bir yiyecek tüm Balıkesir ilinde yaygın olarak yapılan ve Höşmerim olarak da bilinen Hoşmerim tatlısıdır Papalina olarak bilinen bir balık türünün (çaça balığı), genellikle meze olarak tüketilen ızgarası ve zeytinyağında unla yapılan kızartması da Ayvalık'ın önemli yemekleri arasında sayılır Deniz kıyısında olması nedeniyle deniz ürünlerinden yapılan mezeler ve zeytinyağlı yemekler Ayvalık mutfağının temelini oluşturur

Ayrıca Ayvalık'ta her yıl yaz sonuna doğru geleneksel olarak deve güreşleri de düzenlenmektedir

Yerli halkının çoğu adalardan ve Giritten gelen Adalı muhacirleri ile Balkanlardan özellikle 1912 yılından sonra gelen Boşnak ve Arnavutlardır

Kültürel ve Doğal Zenginlikler

Sarımsaklı Plajları: Ayvalık'ın Küçükköy beldesinde bulunan Ege Denizi kıyısındaki plajlardır Yaklaşık 7 km boyunca uzanır
Alibey Adası: Ayvalık Adaları grubuna dahil olan ve yerleşime açık olan tek adadır 1995 yılında inşa edilen bir köprü sayesinde bu adaya karayolu ile geçmek mümkündür
Ayvalık Adaları: En büyüğü Alibey Adası olan takımada Bu adalar milli park ilan edilmiştir ve Alibey Adası dışında yerleşime açık değildir
Şeytan Sofrası: Ayvalık'a hakim büyük kayalık tepelerin üzerinde bulunan, bakıldığında tüm Ayvalık Adaları ve Midilli Adası'nın manzarası gözüken, üzerinde Şeytan'ın ayak izi bulunduğuna inanılan eski bir lav birikintisi

Cami ve Kiliseler
Saatli Camii (Agios Yannis Kilisesi): İlçe merkezinde yer alan İsmet Paşa mahallesi'nde yer alır Kilise olarak inşa edimiş, 1928'den sonra camiye dönüştürülmüştür[27] Camiye çevrilmesinin ardından içindeki ikonalar boyayla kapatılmıştır 1944 yılındaki depremde çankulesinin üstü yıkılmıştır

Taksiyarhis Kilisesi: 1873 yılında inşa edilen bir kiliseİçerisinde bulunan çan, II Dünya Savaşı yıllarında yerinden çıkarılarak halka haber vermesi için kullanılmıştır Daha sonraları bu çanın dünyanın en büyük çanı olduğu ortaya çıkmıştır

Hamidiye Camii: Sakarya mahallesinde yer alan bu cami, Ayvalık'ın tarihsel değeri olan cami olarak yapılmış tek özgün yapıttır Sultan II Abdülhamit tarafından 19 yüzyılın ikinci yarısında yaptırılmıştır Yorgala Oteli'ni yaptıran kişinin zamanın yönetimine armağan etmek zorunda kaldığına ilişkin iddialar da vardırKırmızı taştan, kare planla inşa edilmiştir, kubbesi tuğladandır

Ulaşım

İlçe karayolu ile İzmir'e 155, Bursa'ya 277, Çanakkale'ye 167, Ankara'ya 657, Bergama'ya 45, Truva'ya 154, Behramkale'ye 155, Efes'e 239, Alibey Adası'na 8 kilometre mesafededir

Yunanistan'dan gelen turistler ilçeye feribot ve deniz otobüsü ile yaklaşık iki saatte ulaşır Yurtiçinden Ayvalığa ulaşım ise genellikle karayolu ile sağlanır Hemen hemen tüm büyükşehirlerden direk seferler mevcuttur Taşradan gelecek olanlar ise Balıkesir veya İzmir üzerinden otobüs seferleri ile ilçeye ulaşabilir Hava yolunu tercih edenler uçakla Balıkesir ya da İzmir'e gelip ilçeye karayou ile ulaşırlar Ayvalık'a ayrıca Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İzmir Mavi Treni ile Balıkesir'e kadar gelip daha sonra TCDD'nin ayarladığı aktarma otobüsleri ile gidilebilir Spor

İlçenin en önemli spor kulübü Ayvalık Belediyesi tarafından da desteklenen Ayvalıkgücü Belediye Spor Kulübü'dür Kulüp futbol, basketbol ve atletizm branşlarında hizmet vermektedir Ayrıca ilçe civarı balıkadamlar tarafından oldukça tercih edilen bir dalış bölgesidir Mercan rifleri açısından çok renkli zengin dip yapısı bulunan deniziyle, sualtı fotoğrafçıları tarafından tercih edilmektedir Belediye

İlçe belediye teşkilatı 1963 yılında kurulmuştur Halen görev yapan Ayvalık belediye başkanı ise Cumhuriyet Halk Partisi'nden Hasan Bülent Türközen'dir

Kaynakça:
^ Yerelnet Ayvalık sayfası
^ Balıkesirgentr Ayvalık sayfası
^ Yerelnet
^ Yerelnet Balıkesir belediyeleri sayfası
^ Cumhuriyet Ansiklopedisi, Cilt 1, sayfa 556
^ Ayvalık Kaymakamlığı Tarih sayfası
^ Plinius'un İS 79'da Vezüv Yanardağı'nın patlaması sırasında öldüğü kaydedilmiştir
^ Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı resmi sitesi
^ Hayat Ansiklopedisi 1 cilt sayfa 511
^ Ayvalık Kaymakamlığı Ayvalık başlığı
^ Ayvalikorg "Eski tarihte Ayvalık" sayfası
^ Ayvalık Kaymakamlığı
^ Ayvalıkrehbericom Tarihçe sayfası
^ Resim:Balıkesir districtspng ve Resim:İzmir districtspng resimlerine göre
^ Ayvalık Kaymakamlığı Coğrafya sayfası
^ Balıkesirgentr Ayvalık Adaları sayfası
^ Cundadacom Türkiye’nin İlk Boğaz Köprüsü Cunda'da! yazısı
^ Radyofmcom Ayvalık Adaları - Tabiat Parkı yazısı
^ Kenthabercom Ayvalık Genel Bilgi
^ Ayvalık Kaynakamlığı
^ 6 Şubat 2008 tarihli Vikipedi Ayvalık tostu maddesi
^ 6 Şubat 2008 tarihli Vikipedi Hoşmerim maddesi
^ Cundadacom Papalina yazısı
^ Gazeteedremitcom Ayvalık’ta Ki Deve Güreşlerine Turistlerden Yoğun İlgi haberi
^ 6 Şubat 2008 tarihli Vikipedi Alibey Adası maddesi
^ Ayvalık Kaymakamlığı Cami ve Kiliseler sayfası
^ Tatildeyimcom Saatli Camii sayfası
^ Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı resmi sitesi
^ Tatildeyimcom Taksiyarhis Kilisesi sayfası
^ Cundaevicom "Cunda'da Bir Tatil" sayfası
^ Kenthabercom Balıkesir Cami ve Mescitleri sayfası
^ Tatildeyimcom Hamidiye Camii sayfası
^ Ayvalıkgücü Belediye Spor sitesi
^ Pusuladagcilikcom

Emeğine sağlık Sevgili Kaplan teşekkürler paylaşım için