Devre Kesme Elemanları

Görevi ve Yapısı
Orta ve yüksek gerilim sistemlerinde devreyüksüz iken açma kapama işlemi
yapabilen ve açık konumda gözle görülebilen birayırma aralığı oluşturan şalt cihazlarıdır
Uygulamada seksiyoner olarak da bilinir Sonzamanlarda bu ifade kullanılmayarak sadece ayırıcı denilmektedir
Tesis bölümlerini birbirinden ayırıp bakım vekontrol işlerinin güvenli bir şekilde
yapılmasını sağlar Ayrıca birden fazla ana barabulunan sistemlerin açma ve kapama
manevralarına hazırlanmasında ve birbirine bağlanmalarındakullanılır
Ayırıcılar ile devreden akım geçerken yani devreyüklü iken açma kapama işlemi
yapılmaz Eğer yapılırsa ayırıcı ve ayırıcıyı açıpkapatan kişi zarar görür
Ayırıcı Üretim Standartları
Ayırıcılar, topraklayıcılar ve kısa devretopraklayıcıları 1 kV’un üzerindeki salt
cihazlarını kaps----- alan TSE 565, VDE 670Bölüm 2 ve IEC 129'a uygun olarak imaledilmelidir Anma kısa devre darbe ve termik akımlarıTSE 565 ve DIN 43635’te
standartlaştırılmış değerlerde olmalıdır
Topraklayıcılar, devrelerinde kullanılan ayırıcılarınkısa devre darbe ve termik akımı
değerlerinde olmalıdır Kısa devre topraklayıcılarınınkısa devre üzerine kapama kapasiteleri IEC 129 bölüm 64'e göre testlerden geçmelidir
Ayırıcıların anma akımları TSE 565 ve DİN 40003te standartlaştırılmış değerlerde,
bara bağlantıları DIN 46206’ya göre dizaynedilmelidir
TS 565 / IEC 129
Alternatif akım ayırıcıları ve topraklama
ayırıcıları
IEC 694
Yüksek gerilim şalt ve kumanda tesis
standartları için ortak hükümler
TS 2042/IEC 273
Anma gerilimi 1000 volt'tan yüksek iç ve
dış tesisatta kullanılan mesnet
izolatörlerinin özellikleri
TS 556/IEC 168
Bina içinde ve bina dışında nominal
gerilimi 1000 V'un üstündeki sistemlerde
kullanılan seramik veya cam malzemeden
yapılmış mesnet izolatörleri için deney metotları
TS 4237/IEC 660
Nominal gerilimi 1000 V'tan 300 kV'a
kadar sistemlerde kullanılan organik
malzemeden yapılmış dahili mesnet
izolatörlerinin deneyleri
Ayırıcı ve izolatörlerin üretimstandartları
Yapısı ve Bölümleri
Genel olarak bir ayırıcı; şase, mesnetizolatörleri, sabit kontaklar, hareketli kontaklar,
mekanik düzen, kilit tertibatı ve yaylardan oluşur
Ayırıcı bölümleri
Şase
İzolatörler ve açma kapama mekanizmasının monteedildiği köşebent veya profilden
yapılan aksamdır Ayırıcı şasileri genellikledaldırma galvanizli veya elektrostatik toz boyalı olarak imal edilir
Mesnet İzolatörleri
Gerilim altında bulunan bölümden ve topraktanyalıtılmış olup, sabit ve hareketli
kontakları tutturmak için kullanılanizolatörlerdir Bunlar 6 adet olup harici tip ayırıcılar
porselenden (20- 25 mm/ kV kaçak mesafeli) yapılırDahili tip ayırıcılar ise porselen, reçine veya epoksi reçineden imal edilir
Sabit Kontaklar
Her faz için 1 tane olmak üzere 3 adettir Açmakapama sırasında hareket etmeyen
kontaklardır Bu kontaklar anma akımlarına ve kısadevre akımlarına uygun kesitte
elektrolitik bakırdan imal edilir
Hareketli Kontaklar
Bu kontaklar da 3 adettir Açma kapama sırasındahareket mekanizması ile hareket
eder Kapama işleminde sabit kontaklarla birleşirlerve devreyi kapatırlar Hem hareketli hem de sabit kontaklar elektrolitik bakırdan,genellikle gümüş kaplamalı olarak yapılır
Mekanik Düzen
Ayırıcının çeşidine göre değişen bu düzenekhareketli kontakların açma kapama için
hareketini sağlar
Bunun için kullanılan tahrik milleri 30 mm çaplı galvaniz çelikmalzemeden imal
edilmekte ve pirinç döküm yataklarda hareketetmektedir Dönme hareketinin daha kolay olması için bazı modellerde pirinç yataklargresörlükle donatılmıştır
Kilit Tertibatı
Bıçaklı ayırıcılarda hat ayırıcısı ile toprak bıçağıarasında bulunan ve her ikisinin aynı anda açılıp kapanmasını engelleyen elektrikliveya mekanik düzeneklerdir Her ayırıcıda yoktur, sadece hat ayırıcılarında bulunur

Yaylar
Elektrolitik bobinden yapılmış olan bu yaylaraçma kapama işleminin hızlı
yapılmasını sağlar Bu yaylar yük ayırıcılarındave özel tip ayırıcılarda kullanılır
Ayırıcı Kontaklarında İyi Temasın Önemi
Ayırıcılar gerilim altında, fakat akım çekilmediğizaman kullanılabilirler Kapalı
durumda iken kısa devre akımlarının elektriki vemekaniki etkilerine dayanacak şekilde tasarlanmıştır Şayet kontaklar iyi temasetmiyorsa bu etkilere karşı dayanıksız olurlar
Temassızlık ısınma ve ark şeklinde kendisinigösterir Bu durum ayırıcının kısa sürede deforme olmasına sebep olur

Ayırıcı Çeşitleri ve Özellikleri
Monte Edildikleri Yerlere Göre Ayırıcılar
Monte edildikleri yerlere göre ayırıcılar;dahili ve harici tip olmak üzere iki çeşittir
Dahili Tip Ayırıcılar
Dahili tip ayırıcılar bina içerisinde kullanılacaklarıyerlere göre duvar veya sac
hücreler üzerine monte edilir Ayrıca, mekanikkumanda kolu hücre dışında yapılır
Hücrelerde enerjili kısımlar tel kafesle emniyetaltına alınır Yeni yapılan tesislerde bu
ayırıcılar açıkta kullanılmamaktadır, bu ayırıcılarmodüler hücre sistemlerinin içinde
kullanılmaktadır
Harici Tip Ayırıcılar
Harici ayırıcılar açık hava şartlarında çalışacağıgöz önüne alınarak imal edilir
Kumanda mekanizması, ayakta duran bir insanınrahatça açıp kapayacağı şekilde monte edilir
Harici tip ayırıcılar
Yapı Özelliğine Göre Ayırıcılar
Yapı özelliğine göre ayırıcılar; bıçaklı, dönerizolatörlü ve yük ayırıcıları olmak üzere
üç çeşittir

Bıçaklı Ayırıcılar
En çok kullanılan ayırıcı çeşididir Genellikle,orta (35 kV) gerilimde kullanılır
Hareketli kontakları bıçak şekline benzediğindenbu isimle anılır Bina içine veya dışına monte edilebilir Açma kapama işlemi yapılırkenemniyetli mesafede durmak gerekir
Bıçaklı ayırıcılar; dahili tip, harici tip,toprak ayırıcısı ve sigortalı olmak üzere dört
çeşitte üretilirler
Dahili Tip BıçaklıAyırıcılar: Bu tip ayırıcılar binaiçerisinde hücrelere
yerleştirilir Kumanda kolu emniyetli mesafedehücre dışına çıkartılır Dahili
ayırıcılar 10, 15, 30, 45 KV geriliminde ve 400,630, 1250 ve 1600 amper
akımlarda kullanılır Yapıları basit ve standartbileşenlerden oluşur Şasi,
mesnet izolatörleri, hareketli ve sabitkontakları ve kollu hareket mekanizmaları
vardır Ayırıcı bıçakları profillendirilmişbakırdan mamuldür Standart olarak
nikel kaplama olup arzu edilirse gümüşkaplamadır( 1250 ve 1600 A
ayırıcılarının bıçak ve sabit kontakları gümüşkaplıdır) Ayırıcılar ilave olarak
arzu edilirse alttan veya üstten topraklamaşalteri ve Durum-Yardımcı-Şalteri ile
techizatlandırılır
Aşağıdaki tablo kısa devre dayanıklılığı değerlerinigöstermektedir (DIN 43635)
Anma Gerilim Ur kV 12 24 36
Anma Akımı Ir A 630 1250 1600 630 1250 1600 630 1250 1600
Anma Darbe Akımı
Ip
kA 50 75 100 50 75 50 30 75 80
Anma Kısa Süre
Akımı Ik
kA 20 30 40 20 30 20 16 30 30
İletken-Toprak
kV 75 125 170
İletkenİletken
kV 75 125 170
Anma Yıldırım Darbe DayanımGerilimi Aralık
kV 85 145 195
İletken-Toprak
kV 28 50 70
İletkenİletken
kV 28 50 70
AnmaDayanımGerilimi-
50
Frekanslı Aralık kV 32 60 80
Dahili ayırıcıların kısa devredayanıklılık değerleri
Dahili tip bıçaklı ayırıcı
Alttan topraklı dahili tip ayırıcılarda aditipteki gibi aynı gerilim ve akımlarda
kullanılır Tek farkları alttan çıkış uçlarıtopraklanmıştır Ayırıcı açıldığında toprak bıçağıkapatılarak enerjisiz hattın topraklanması sağlanmıştır
Alttan topraklama ünitesi
Harici Tip Bıçaklı Ayırıcılar: Harici tip bıçaklı ayırıcılarbina dışında açıkta
kullanılır (Direk üzerinde veya açık hava şaltsahalarında vb) Bu
özelliklerinden dolayı kullanılan malzemelerhava şartları dikkate alınarak ısı,
nem ve rüzgâra dayanıklı olarak üretilirKumanda kolunun emniyetli mesafede
ve ayakta duran bir kişinin açıp kapamasına imkânverecek özellikte olması
gerekir
Harici tip ayırıcı (topraklamalı)
Hava hatlarının bağlı olduğu ayırıcılarda, hattınenerjisi kesildikten sonra, hatta
bulunan elektrik yükünü (kapasitif) toprağavermek için bıçaklı ayırıcıya bir de topraklama ayırıcısı ilâve edilir ve ikisi arasına birkilit tertibatı konur Böylece esas ayırıcı açılmadan topraklama ayırıcısı kapanmaz
Toprak Ayırıcısı: Bu ayırıcılar enerji nakil hatlarının giriş veyaçıkışına
kurulur Dahili ve harici tipte olabilirler Bununiçin hattın enerjisi kesildiğinde
hat üzerinde kalan elektriği toprağa boşaltmasıiçin toprak bıçağı kapatılır Bu
şekilde hatta emniyetli çalışma için ortam hazırlanmışolur
Topraklayıcılar ve kısa devre topraklayıcılarıenerjisiz bırakılan tesis bölümlerinin
topraklanmasında ve kısa devre yapılmasındakullanılırlar Topraklayıcılar, kısa devre darbe akımları 12kV'da 125 kA'e, 17,5- 24 ve 36 kV'da80 kA'e kadar olan ayırıcılara doğrudan doğruya monte edilebilirler Kısa devretopraklayıcıları 12 kV'da 125 kA'e, 17,5- 24 ve 36kV'da 125 kA'e kadar kısa devre darbe akımlarındaimal edilirler
Topraklama ayırıcısı
Sigortalı Ayırıcılar: Bağlı olduğu devrelerdeki arızaları şebekeyeintikal
ettirmeyen aşırı akımlarda kontaklarına seri bağlısigortasını attırmasıyla
devreyi açan ayırıcı çeşididir Atık sigortalaratel sarılmaz, yeni orijinal sigorta
ile değiştirilmelidir Harici ve dahili tiplerivardır
Sigortalı ayırıcılar aşağıdaki yerlerde kullanılırlar Köy sapmalarında Küçük güçlü müşterisapmalarında Direk tipi trafoların girişlerinde(400 KVA’e kadar) Trafo istasyonlarındakiservis trafolarının girişlerinde Gerilim ve ölçü trafolarınıngirişlerinde OG modüler hücrelerdekullanılırlar

Sigorta ünitesi
Sigortalı ayırıcılar
Döner İzolatörlü Ayırıcılar
Hareketli kontaklara bağlı izolatörlere kendiekseni etrafında istenen açılarda
dönebilen ayırıcılardır Dahili ve haricitipleri vardır En çok harici tipleri kullanılır Yüksek ve çok yüksek gerilim trafo merkezlerinde kullanılır60- 154- 200- 380 ve 800 kV gerilimlerde kullanılan döner izolatör ayırıcılariki tipte yapılır Tek döner izolatörlü ve çift döner izolatörlü ayırıcılardır
Tek Döner İzolatörlüAyırıcılar: Bu tip ayırıcılarınizolatörlerinden
birisi kendi ekseni etrafında dönebilecek şekildeyapılmıştır Döner
izolatörün üzerinde çıkıntılı bir kontakbulunur Döner izolatörün kendi
ekseni etrafında 90’lik açı ile döndürülereksabit izolatördeki girintili
kontaklara kenetlenir ve ayırıcı da kapatılmışolur
Tek döner izolatörlü ayırıcılar ikiye ayrılır; Döner izolatörü ortada ayırıcılar Döner izolatörü kenarda ayırıcılar Mafsalsız düşey kapanan ayırıcı Pantoğraf ayırıcı Hareketli kontakları düşeypantoğraf ayırıcı Hareketli kontakları yataypantoğraf ayırıcı
Tek döner izolatörlü (dönerizolatörü ortada) ayırıcılar
Ortadan açmalı ayırıcılar
Ortadan açmalı ayırıcılar Ortadan açmalı ayırıcılar
Pantoğraf ayırıcılar
Çift Döner İzolatörlü Ayırıcılar: Çift döner izolatörlü ayırıcılarda
ayırıcının iki izolatörü kendi ekseni etrafında90 döndürülerek kapatma
işlemi yapılır Daha çok kışın sert geçtiğiyerlerde kontaklar üzerine
biriken kar ve buzları kırarak bağlanmasını sağlarBu sebeple kışı sert
geçen yerlerde tercih edilir
Çift döner izolatörlü ayırıcı
Yük Ayırıcıları
Kontakların pozisyonu gözle görülebilen normalyüklü devreleri açıp kapayan bazı
tiplerinde kısa devre kesme özelliği olmayan birayırıcı çeşididir Kesicilerden tasarruf etmek amacıyla kullanılır Tek bara sistemlerinde tekgüç ayırıcısının bulunduğu yerlerde devresine seri bağlı bir yüksek gerilim sigortası bulunur
Yük ayırıcıları OG şalt tesislerinde ayırıcılarve kesiciler arasındaki büyük boşluğu
doldurmak gayesiyle geliştirilen cihazlardırYük altında açma ve kapama yapabilmelerine karşılık (tipine bağlı olarak, anma açma gücü 6-25 MVA), basit ve ekonomik olduklarından geniş bir kullanım sahasına sahiptirler Yük ayırıcılarınınkullanılabileceği bir yerde yanlış bir seçimle kesici kullanmak, lüzumsuz olarak 3-5 kat fazla masraf gerektirirYay ile çabuk açılma ve çabuk kapatılmalıdırAçma ve kapama hızı operatörün hareketinden bağımsız ve toplam açma zamanıtakriben 0,1 saniyedir Kapamada önce ana bıçak kontaklar, daha sonra yardımcı çabuk açmakontakları devreye girer Açmada ise önce ana bıçak kontaklar ve hemen sonra da çok kısasüre yükü üzerine alan çabuk açma kontak çubukları devreden çıkar Çabuk açma kontakçubuklarının ucuna yüksek ısıya dayanıklı özel sert metal parça ilave edilmiştir
Açma sırasında, bu metal uç ile sabit kontakarasında meydana gelen ark, ark
söndürme hücrelerinde söndürülür Ark söndürmesüresi takriben 20- 45 milisaniyedir
Küçük akım değerlerinde söndürme cidar soğutmahadisesi ile olur Daha büyük akım
sahasında ise söndürme, basınç hücresinde doğanve genişleme hücresine itilen söndürmegazı akımında olur Her şekilde çeşitli söndürmeprensiplerinin mantıklı bir kombinasyonuhakimdir Ark hücreleri kuru sistemdir Herhangi birsöndürme akışkanı veya tazyikli hava
kullanılmadığı için tozunu almaktan başka birbakım gerekmez Kumanda genellikle eldedir
Ancak istenirse elektromotor kumandalı olabilirSon yıllarda SF6 gazlı ayırıcılar da
kullanılmaktadır
Dahili tip yük ayırıcısı
Üç kutuplu topraklamalı çabukkapama ve açmalı yük ayırıcısı

Yük ayırıcıları
Yük ayırıcıları üç tipte yapılırlar; Tek salt yayı vardır Saltkilitli değildir, yani otomatik açma yapamaz Sadece
operatörün isteği ile açma veya kapamayapabilir Otomatik açmanın
istenmediği, yük altındaki açma kapamalarda, yükmanevralarında, ring
şebekelerde, yukarıdaki büyük bir emniyet ve rahatlıklakullanılır Bu gibi
tesislerde kısa devre veya arıza korumalarıgenellikle salt tesisindeki ana
kesiciler vasıtasıyla yapılır Ancak tesisinözelliği nedeniyle yük ayırıcılarının
olduğu yerde de kısa devrelere karşı korumaistenirse, şalterin alt veya üstüne
sigorta ilave edilir Çabuk - Kapamalı ve Çabuk - Açmalı (Otomatikaçmalı) yük ayırıcısı; biri
kapama, diğeri açma olmak üzere iki salt yayı vardır Saltkilitlidir, yani
otomatik açtırma yapmak mümkündür Kapama yalnızca operatörün
isteği ile mümkündür Açma operatörün isteği ile olabileceği gibi,bir
röle veya sigorta ihbarı ile otomatik de olabilir Bir açma bobinilavesi
mümkündür Alttan sigortalı ilaveliyük ayırıcısı; sigortalar mekanik açtırmalı pimli
tiplerdir Sigorta attığında fırlayan pim takriben 80- 100Newtonluk bir
çarpma kuvvetine sahiptir Böylece bir arıza halinde herhangi bir
sigortasının atması neticesinde pim şalterin açtırma mekanizmasınıtahrik
ederek şalterin otomatik açmasını sağlar Açma hadisesi sigortanın
atmasından sonra olacağı için, açma anında şalterin üzerinde yalnızca
normal yükü bulunacaktır Bu tip yük ayırıcıları, bir arıza halinde
sigortalarının herhangi birisinin atmasınıtakiben otomatik olarak devreyi açarak
tesisin tek veya iki faz üzerinde kalmasını önler Şalterebir açtırma mağneti
ilave edilerek, transformatördeki termometreveya Bucholz rölesinden
gelebilecek bir ihbar ile de otomatik açtırmayapmak mümkündür Montaj şekli genellikle dikeydir Ancakistenirse yatay ayakta veya tavana da monte
edilebilir Ancak ayarların buna göre yapılabilmesiiçin sipariş esnasında montaj şekli
bildirilmelidir Yatay montajda kesme gücünün%20 azalacağı düşünülmelidir
Görevlerine Göre Ayırıcılar
Görevlerine göre ayırıcılar; hat ayırıcısı, baraayırıcısı, toprak ayırıcısı, by-pass
ayırıcısı, transfer ayırıcısı, bara bölümleyiciayırıcılar olmak üzere çeşitlere ayrılırlar
Tek bara sistemindeki ayırıcılar
Hat Ayırıcısı
Enerji nakil hatlarının giriş veya çıkışlarındaberaber kullanıldığı kesici ile hat arasına
bağlanır Beraber kullanıldığı kesici açık ikenaçma ve kapama yapabilen ayırıcılardır
Bara Arayıcısı
Enerji nakil hatlarının baralara girişinde ve çıkışındakesici ve bara arasına bağlanır
Beraber kullanıldığı kesici açık iken açmakapama yapabilen ayırıcıdır
Toprak Ayırıcısı
Enerjisi kesilmiş devre veya hatların üzerindekalan artık birikmiş enerjiyi toprağa
akıtmaya yarayan ayırıcılardır Birlikte kullanıldığıkesici ve ayırıcı açıldıktan sonra
kapatılabilir Hatta enerji var iken kapatılamazDevrede enerji var iken kapatılmasını
önlemek için değişik şekillerde çalışan kilittertibatları vardır Bu kilitleme mekanizmaları sayesinde birlikte kullanıldığı kesici ve ayırıcıkapalı iken toprak ayırıcısının kapanması engellenir Hat ve trafo direklerinde kullanılanayırıcılar açıldığında enerji olmayan çıkış tarafı topraklanmaktadır OG modüler hücresistemlerinde bulunan ayırıcılarda kilitleme mekanizmaları sayesinde, topraklama ayırıcısı diğerayırıcılar açık iken kapatılamaz
By-pass Ayırıcısı
Tek bara sisteminde devreden enerji çekiliriken, beraber kullanıldığı kesici kapalı iken,açıp kapatılabilen ve kesiciye paralel olarak bağlananayırıcılardır Kesicinin bakıma alındığı veya arıza yaptığı durumlarda baraya enerjivermeye yarar Kesici arızalandığında ve bakıma alındığında kesici gibi kullanılarak devreyeenerji veren bir yük ayırıcısıdır
Transfer Ayırıcısı
Çift bara sisteminde, ana bara ile yedek barayı(transfer bara) birbirine bağlayan
ayıcılardır Ait olduğu kesici kapalı iken açılıpkapatılan ayırıcıdır Fiderin kesici ve
ayırıcıları, arıza yaptığı veya bakıma alındığızamanlarda, enerjinin sürekliliğini sağlamak için transfer bara üzerinden fiderin (çıkışbesleme) beslenmesini sağlar
Bara Bölümleyici Ayırıcılar
Aynı gerilimli baraların birleştirilmesinde veyaayrılmasında kullanılan ayrıcılardır
Çift bara sisteminde ayırıcılar
Kumanda Şekillerine Göre Ayırıcılar
Kumanda şekillerine göre ayırıcılar; ellekumandalı, mekanik kumandalı, elektrik
motoru ile kumandalı ve basınçlı hava ilekumandalı olarak çeşitlere ayrılır
Elle Kumandalı Ayırıcılar
Emniyet mesafesi fazla olan bazı ayırıcılardaaçma kapama işlemi yapılırken mekanik hareketi sağlayan kol uzaktan bir ıstaka (fibermalzemeden yapılmış, ucu kancalı uzun sopa şeklinde bir alet) ile hareket ettirilir
Elle kumandalı (ıstankalı) ayırıcı
Mekanik Kumandalı Ayırıcılar
Açma kapama işlemi için hareketi sağlayan,düzenin çalışması 30 mmçapında ve 3m
boyunda galvanizli çelik malzeme yardımıyla elleyapılan ayırıcılardır Bazılarında bu
mekanik düzenek dişlilerle hareketin iletildiğibir sistemdir

Mekanik kumandalı ayırıcılar
Elektrik Motoru ile Kumandalı Ayırıcılar
Ayırıcının açma kapama işlemini yapan mekanizmanınhareketi bir elektrik motoruyla
sağlanır Elektrik motoru bir yönde çalıştırıldığındaayırıcı kapanır Diğer yönde ayırıcı açılır Motorlu kumandalı sistemlerde motorunhareketi özel bir dişli sistemi vasıtasıyla çıkış miline iletilir Motor ve dişli sistemi, yardımcıkontak takımı ile birlikte dış tesirlere karşı korunmuş ve ısıtıcılı bir kutu içine yerleştirilmiştirKullanılan motorlar DC veya AC motor olabilir Enerji kesilmelerinde elle kumandaedilebilir
Ayırıcı kumanda motorları
Ayırıcı kurma mekanizması
Motorlu ayırıcılar
Basınçlı Hava ile Kumandalı Ayırıcılar
Ayırıcının açma kapama işlemini yapan mekanikdüzenek (pnomatik) bir sistemle
hareket ettirilir Bu sistemin düz çalışmasıylaayırıcı kapanır Ters çalışmasıyla ayırıcı açılır
Ayırıcı Etiket Değerleri
Bir ayırıcının etiketinde genelde bulunmasıgereken bilgiler şunlardır;
Tip: İmalatçının standartlarına göre belli harf veyarakamlardan oluşur Ayrıca
ayırıcının cinsini ve yapısını belirler
Nominal gerilim (Un) : Ayırıcının devamlı çalışabileceğimaksimum gerilim
değeridir
Nominal akım (In): Ayırıcının kontakları üzerinden sürekli olarak
geçirebileceğimiz, akım değeridir
Kısa devre akımı (Ik): Ayırıcının belli zaman aralıklarıiçin verilen maksimum
kısa devre akımın değerleridir
Dinamik kuvvetler akımı: Ayırıcının dinamikkuvvetlere maruz kalabileceği
değerdir
Maksimum işletmegerilimi: Ayırıcının kısa bir süreiçin çalışabileceği
maksimum gerilim değeridir
Firma ismi, üretimseri no, imalat yılı
Dahili ve harici tip ayırıcıların özelliklerinibelirlemek için bazı değerlerin bilinmesi
gerekir Bunlar anma gerilimi, anma akımı, anmakısa devre akımı, kullanma yeri ve tipidir
Ayırıcıların isimleri, özelliklerini belirtenharfler ve rakamlar ile anılır Bu isimlerde bulunan harfler ve rakamlar şunlardır (Tablo 13)
AYIRICI ÖZELLİK HARF AYIRICI ÖZELLİK RAKAM
T- TRİFAZE 4- NOMİNAL AKIMI 400 A A- AYIRICI 6- NOMİNAL AKIMI 630 A H- HARİCİ 12- NOMİNAL AKIMI 1250 A D- DAHİLİ 10- ANMA GERİLİMİ 10 kV S- SİGORTALI 15- ANMA GERİLİMİ 17,5 kV T- TOPRAKLI 30- ANMA GERİLİMİ 30 kV 45- ANMA GERİLİMİ 52 kV
Ayırıcı özellikleri (harf verakamlar)
ÖRNEK: TADS 12/ 20 isimli ayırıcının özellikleri nelerdir T- Trifaze, A- Ayırıcı, D- Dahili, S- Sigortalı12- 1250 A,20- 20 kV
ÖRNEK: TADST 4/ 30 isimli bir ayırıcının özellikleri nelerdir T- Trifaze, D- Dahili, S- Sigortalı, T- Topraklı,4- 400 A,30- 30 kV
Ayırıcı Açma Kapama İşlem Sırası
Ayırıcılar ile, devreden akım geçerken, yanidevrede yük var iken açma kapama işlemi yapılmaz Eğer yapılırsa ayırıcı ve ayırıcıyı açıpkapatan kişi zarar görür Bu sebeple açma kapama işlemi yapılırken ilk önce ayırıcı açılıpkapatılmaz Kesici veya ayırıcılar ile yapılan işlemler manevra olarak tanımlanır
Açma kapama işlemi yapılırken şu işlem sırasıtakip edilir; İlk önce kesici açılır Daha sonra kesicinin girişve çıkışındaki ayırıcılar açılır Kapatılırken bu işlemintersi olarak ilk önce ayırıcılar kapatılır Daha sonra kesici kapatılarakdevreye enerji verilir Kesici yoksa alıcılarınyükü devreden çıkarılır, sonra ayırıcı açılır
Ayrıca, ayırıcı açma kapama işleminde şuhususlara dikkat edilmelidir; Kesicinin açık veya kapalıpozisyonu, güvenli bir konum göstergesi ile
tanımlanabilmelidir Kesici mekanizmasıüzerindeki açık ya da kapalı konum bilgisinin, yardımcı
devre ile beslenen ışıklı (açık veya kapalı)konum bilgisi ile eşleştiği kontrol
edilmelidir Ancak, kesicinin her üçküvetinin içindeki hareketli kontakların, itici
mekanizma ile tahrik edildiği ve konumbilgisinin en azından bir faz için
doğru olmayabileceği unutulmamalıdır Hava yalıtımlı metal mahfazalıYG hücrelerinde de kullanılan bazı tip
ayırıcılar dahil, klasik yöntemle tesis edilen(eski tesislerde) kullanılan
ayırıcılar, açıldıklarında enerji devresiniminimum mesafede güvenli bir
biçimde ayırdığı kontrol edilmelidir
Ayırıcının güvenli ayırmamesafesinin tesis edilen mekanik kumanda düzeni
ile ilgili olacağı unutulmamalı, kumanda kolununaçık konuma gelmiş ve
ayırıcı bıçaklarının güvenli mesafede uzaklaşmışolduğu gözle kontrol
edilmelidir Hava yalıtımlı metalmahfazalı YG hücrelerinde de kullanılan bazı tip
ayırıcılar dahil, klasik yöntemle tesis edilenve kullanılan ayırıcılar,
açıldıklarında enerji devresini minimum mesafedegüvenli bir biçimde
ayırdığı kontrol edilmelidir
Ayırıcının güvenli ayırmamesafesinin tesis edilen mekanik kumanda düzeni,
ayırıcı iticilerinin sağlam ve normal çalışabilmeleriile olanaklı olacağı
unutulmamalı; kumanda kolunun açık konuma gelmişve ayırıcı bıçaklarının
tamamının güvenli mesafede uzaklaşmış olduğugözle kontrol edilmelidir MMMH’ de (Metal mahfazalımodüler hücre) bulunan ayırıcı konumlarının
gözle izlenmesi mümkün olmadığından, sağlamlığıkontrol edilen kapasitif
led gösterge ile enerjinin üç fazda da olmadığıkontrol edilmelidir
Tesise enerji verebilecekher kaynaktan gelen irtibatı gözle görünür şekilde
ayırmak Kesici ve ayırıcıları açıkkonumda kilitlemek suretiyle, tesisin yeniden
enerjilenmesi riskine yol açabilecek sonuçlarınortadan kaldırılması hedefine
yönelik olarak alınacak önlemler ardışık olarakyapılmalıdır Enerji girişi bölümündekiayırıcı topraklı ise topraklama bıçaklarının toprak
çenelerine iyice sabitlendiğinin görülmesi

SF6 GAZLI KESİCİLER
Son yıllarda büyük kullanımalanı bulmuş olan yeni bir tip kesicidirHacimlerinin küçük olması nedeni ile kapalı mekânlardadakullanılmaktadır Kesicinin çalışma prensibi sabit basınçtaki (4-6 bar) SF6(Sülfürhekzaflorür) hareketli kontaktakipistonvasıtası ile sıkıştırılarak ark üzerine üflenmesi ve arkınkoparılmasıdır SF6gazının yalıtım özelliğinden dolayıkontaklar arası açılma mesafesi çokküçüktür
Bu tip kesiciler hidrolikkumandalıolup kesme odasında SF-6 gazı bulumaktadır Yağbasıncı elekriklipompadan sağlanır Birinci basamakta pompa yağı D takındanemer ikinci basamaktadalgalanmayı önleyen CAP tankından geçirerekakümülatörleri(B10-B1-B2)doldurur Yağ kutuplardaki akümülatörlerde azotgazı altındadepolanır Motopompun devreye giriş ve çıkışı hidrolikmanostatıyla ayarlanırGeri döndürmez valfi yüksek basınçlı yağın, düşükbasınçlı yağa kısmına dönüşünüengeller
a) Sf6GazlıKesicilerin Üstünlükleri Şunlardır:
a1) Di elektrik dayanım gerilimi, aynı basınçtakihavayagöre üç kat değerdedir Üç barlık basınçta, transformatör yağının dielektrikdayanım gerilimi geçmektedir,
a2) Kayıp faktörü (tg) ye göre çok küçüktür,
a3) Isı iletim katsayısının yüksek olması, alçakiyonizasyonnedeni ile, ısıyı çok çabuk çevreye dağıtır, ve arkın çabuksoğumasını sağlar,
a4) Devre kesilirken oluşabilecek tekrartutuşmaları ve bunedenle de aşırı gerilimleri önler,
a5) SF6 gazı, metallerle kimyasal tepkimeye girmez,
a6) SF6 gazı, renksiz kokusuz, ve zehirsizdirhavaya görebeş kat daha ağırdır,
a7) Yüksek ark ısısı sonucunda kimyasal olarakayrışan gaz,kısa zamanda tekrar eski haline döndüğü için, uzun süre ilaveedilmedenkullanılabilir
a8) Tüm kısımların onarın ve bakımı mümkündür vemasrafıazdır,
a9) Sahada yalıtım testi için özel cihaz gerektirmez,
a10) Boyutu küçüktür,
a11) Akım koparmada sorun yaratmaz,
a12) Mekanik dayanıklılığı 10 000 açma kapamayaizin verir,
a13) Anma akımı sayısı genelde 10 000 civarındadır,
a14) Tekrar kapama yaptırılması mümkündür,
a15) Kapasitif ve endüktif akımların kesilmesindedahauygundur,
a16) Yanıcı ve patlayıcı ortamda kullanılması sorunyaratmaz,
a17) Kesme zamanı 3-5 periyottur,
a18) Fiyatı çok pahalı değildir,
a19) Dünyada kullanılan eğilimi artmaktadır
b) Buna karşılık:
b1) Gaz kaçağı rizikosu vardır, bir miktara izinverilir,iyi izlenmesi gerekir,
b2) Çevreye artık gaz yayılır

ayrıcı arızaları

1-ayrıcının iyi kapanmaması sonucu arkta kalması:
bu arktan dolayı kontaklar oksitlenebilir kontak direnci azalır ve arktan dolayı abonelerde elektrikte titreme meydana gelir arızayı gidermek için ayrıcı açılıp enerji kesilerek arızanın giderilmesi için ayrıcı ayarlanır
2- Mesnet izolatörlerin kırık veya çatlar olması :
mesnet izolatörlerin kırık veya çatlak olması durumunda ENH (Enerji Nakil Hattı) tutmaz (elektrik toprağa akacağı için) arızayı gidermek için izolatörlerin yenisi ile değiştirilmesi gerekir
3-ayrıcı kollarında arıza olması:
ayrıcının açma ve kapama işlemini yapan kollarda arıza meydana gelmesi durumunda ayrıcı kapama durumunda tam kapanmaz ve arkta kalır arızayı gidermek için ayrıcı kolları ayarlanmalıdır
4-kontaklarda kötü temas:
kontaklarda kötü temas olması abonelerdeki elektriğin kalitesini düşürür ve ayrıcının ileride kontaklarının deforme olmasına yol açar arızatu gidermek için sabit ve hareketli kontakların ayarları yapılır

not: kontakların iyi kapanması için ayrıcının kontaklarına veya herhangi bir parçasına kesinlikle yağ sürülmez

VAKUMLUKESİCİLER
Havasıboşaltılmış vakum hücresinin içerisinde vakumaltında (10-9 mbar)bulunmasından dolayı hareketlikontağın sabitkontaklardan ayrılması ile kontaklar arasında bir metal buharıarkı oluşur Bumetal buharı ark sönünceyekadar devam eder Akım sıfır değerine ulaşınca arksöner Kondanse olan metal zerrecikleritekrar kontaklara döner ve böylecekontak malzemesinin aşınması önlenmiş olurAyırma aralığının vakumla çok iyiyalıtılmış olması sayesinde arktekrar tutuşmadan devrenin akımı kesilmiş olur
Mekanik açıdan dayanıklı kesicitipidir Elektriksel ömrü çok yüksektirKısa devrede 100 anma akımındaise20000 açma yapabilir Tahrik mekanizması yayı elle kurulabileceği gibimotoryardımıyla da kurulabilirYüksek performanslı az bakım gerektiren birkesici olduğu için son yıllarda ortagerilimde yaygın olarakkullanılmaktadır
Vakumlu kesicilerde kontakyapısı önemli olup arksırasında oluşan metal buharı yine kontak üstüne çöker,Bu da kontak ömrünüuzatır Kontak malzemesi az gz emici , yük sek elektirikidayanıma haizolamlıdır Kontak malzemesi olarak simtelleleşmiş krom-bakırkarışımı kullanılır
Vakuma dayanıklı tüpün imali hassas olup, 550 ‘yekadar ısıtılarak absorveedilmiş gazların çıkması sağlanır Tüp 10-9mlbar’ lık basıncadüşürülürse bu şekildeki basınç 20 seneyekadar idare eder Vakumlukesiciler endüsriyel şebekeler için uygun olup bakımımümkündür Çalışmasırasında X ışını yayma tehlikesi vardır
Kesicilerin çalıştırmatertiplerinin ve yardımcıteçhizatının malzeme yapımından ileri gelenbozuklukların belirlenmesiiçinkontrolleri yapılır
Kesicilerin bakımıyapılmadan önce enerjisinin kesilip yedeğe alınmasıgerekir Bakımlarıyapılmadan öncegözle dıştan kontrol edilir Daha sonrasökülerek bağlantıların sağlam olupolmadığı üç faza ait kontaklarınaynı anda açıldığı veya kapandığı kontrol edilir
Bozulan veya aşınmışolankontaklar yenisiyle değiştirilirHavalı ve gazlı kesicilerde
kaçak olup olmadığı kontroledilir Eksilen gaz var ise ilâve edilirKesicilerin ark söndürme ve kumanda sistemlerinin çalışır durumdaolmalarınınsağlanması için gerekli bakımları yapılmalıdır

vakumlu kesiciler’inÜstünlüklerişunlardır:
a1) Mekanizmaları basittir,
a2) Açma işlemi için ek teçhizat gerektirmez,
a3) Kesme hücresi dışındaki teçhizatın onarım vebakımıkolaydır,
a4) Boyutu küçüktür,
a5) Mekanik dayanıklılığı 30 000 açma – kapamayaizin verir,
a6) Anma akımında kesme sayısı 10 000 civarındadır,
a7) Özellikle kapasitif devrelerin kesilmesindedahauygundur,
a8) Tekrar kapama yaptırılması mümkündür,
a9) Açma işleminde artık gaz çıkarma sorunu yoktur,
a10) Kesme zamanı 3-5 periyottur,
a11) Yanıcı ve patlayıcı ortamda sorun yaratmaz,
a12) Dünyada kullanma eğilimi artmaktadır
b) Buna karşılık:
b1) Kesme hücresinin fiyatı daha pahalıdır,
b2) Sahada yalıtım düzeyi kontrolü için YG testcihazıgerekir,
b3) Kesme hücresinde sızdırmazlık rüzükosumevcuttur,
b4) Akım koparmada darbe sınırlayıcılaragereksinimduyulabilir,
b5) Fiyatı yüksektir,
b6) Vakum düzeyininbelirliperiyotlarla bakım gerekir

DEVRE KESİCİLER İÇİN TEMEL TANIMLAR:

Alçak gerilim devre kesicilerin performansı ile ilgili olarak IEC60947-1, IEC 60947-2 ve IEC 60947-3 standartlarında verilmiş bazı temeltanımlar aşağıda açıklanmıştırDevre kesicilerin seçiminde buözelliklerin mutlaka gözönünde bulundurulmaları gereklidir

Ue: Beyan Edilen İşletme Gerilimi - Bir devre kesiciye, ilgili testve kullanma şartlarına göre imalatçı tarafından bildirilen gerilimdeğeridir

Ui : Beyan Edilen Yalıtım Gerilimi - Bir devre kesicinin ilgilidielektrik testleri ve mesafelerine göre belirlenmiş yalıtımgerilimidir

Uimp : Beyan Edilen Darbe Dayanım Gerilimi - Bir devre kesicinin,öngörülen biçim ve polaritede bulunan darbe geriliminin, belirlenmiştest şartlarında dayanabileceği pik değeridir
Iu (In): Beyan Edilen Kesintisiz Çalışma Akımı - Kesintisizçalışma şartları altında, bir devre kesicinin taşıyabileceği, imalatçıtarafından bildirilen akım değeridir

Im : Beyan Edilen Kapama Kapasitesi - Belirlenen kapamaşartlarında, bir devre kesicinin taşıyabileceği, imalatçı tarafındanbildirilen akım değeridir

Ic : Beyan Edilen Kesme Kapasitesi - Belirlenen kesme şartlarında,bir kesicinin yeterli seviyede kesebileceği imalatçı tarafındanbildirilen akım değeridir

Icu : Beyan Edilen En Büyük Kısa Devre Kesme Kapasitesi - Ueişletme geriliminde, bir devre kesicinin iki defa kesebileceği en büyükkısa devre akım değeridir Kesme sıralaması: açma-süre-kapama/açmaşeklindedir Bu açma/kapama sıralama işleminden sonra devre kesicininbeyan akımını (Iu) taşıması gerekmez

Ics : Beyan Edilen Servis Kısa Devre Kesme Kapasitesi - Ue işletmegeriliminde ve tanımlanan güç faktörü için bir devre kesicinin üç defakesebileceği kısa devre akım değeridir Kesme sıralaması:açma-süre-kapama/açma-süre-kapama/açma şeklindedir Bu sıralama işlemisonunda devre kesici beyan akımını (Iu) taşıması gereklidir

Icw : Beyan Edilen Kısa-Süre Dayanma Akımı - Öngörülen kullanım vedavranış şartları altında, kapalı konumda bulunan bir kesicinin,belirlenen bir süre içinde taşıyabileceği akım değeridir Bu özellik,devrelerde seri konumda bulunan devre kesicilerin selektivitekoşullarını yaratmak üzere kullanılan gecikmeler için gereklidir

Icm : Beyan Edilen Kısa Devre Kapama Kapasitesi - Ue işletmegeriliminde, beyan edilen frekans ve belirlenmiş güç faktörü için (aadevrelerinde), devre kesicinin imalatçı tarafından bildirilen kısadevre kapama akım değeridir

Kullanma Sınıfları:

Kullanma sınıfları, IEC 60947-2 cetvel 4’ e göre devrede serikonumda bulunan devre kesiciler arasında seçicilik kuralınınuygulanması için gerekli gecikme zamanlarının ihtiyaç duyulmasıbakımından oluşturulmuştur
A sınıfı : Bu sınıftaki devre kesiciler seçicilik uygulanması için gerekli Icw değerine sahip değildirler
B sınıfı : Bu sınıftaki devre kesiciler seçicilik uygulanması için gerekli Icw değerine sahiptirler

IEC 60947-2 cetvel 3’ e göre, eğer bir kesicinin Icw değeri; In ≤ 2500 A için 12 In veya 5 kA (hangisi büyükse)
In > 2500 A için 30 kA’ dan büyük ise B sınıfı sayılmaktadır

kesiciler
Yüklü devreleri güvenli olarak açıp kapamaya yarayan sistem elemanlarıdır

Ke
E
M : Kesici
: Elektriki kilitleme
: Mekaniki kilitleme
a)
b)
c)
d) Yagli kesiciler
SF6 gazli kesiciler
Vakumlu
Havali kesiciler

YAĞLI KESİCİLERDE ARKIN SÖNDÜRÜLMESİ
Kesiciye gelen açma kumandası ile birlikte, sabit kontaktan ayrılan hareketli kontak arasında bir ark meydana gelir Ark yolu üzerinde bulunan ark hücrelerine girer, ark’ın ısı etkisinden dolayı yağda bir miktar yanma olur Yanmadan dolayı meydana gelen gaz, söndürme hücresi içerisinde basınç dengeleme odasına gider Bu anda kesicinin içinde meydana gelen basınç, yağı ark yağı söndürme hücresine iter ve arkı söndürür
SF 6 GAZININ ÖZELLİKLERİ
a) Renksiz, kokusuz ve zehirsiz bir gazdır
b) Dielektrik dayanma özelliği çok yüksektir
c) Yanmaz
d) SF 6 normal atmosferik koşullarda gaz halindedir 1bar basınç altında ve 200C de havadan 5 kat daha ağırdır

SF 6 GAZLI KESİCİLERDE ARK’IN SÖNMESİ
PUFER SİSTEMİ :
Kesiciye açma geldiğinde hareketli kontağın aşağı inmesi ile hareket eden piston sayesinde kontak altında sıkışan basınçlı SF 6 gazı arkın üzerine püskürtülmesi ile ark söner

FULARK SİSTEMİ :
Bu sistemde kesme hücrelerinde bulunan basınçlı SF6 gazı hareketli kontağın boşalttığı alanı doldurarak arkı boğması ile söndürülür

VAKUMLU KESİCİLERİN YAPISI
Vakum hücresi içerisinde biri sabit, diğeri dışarıdan hareket alan Karşılıklı disk şeklinde bakır krom alaşımlı iki kontak ve havası alınmış bir kap ile keramik silindirden oluşur Basınca dayanıklı fiber porselenden imal edilirler
VAKUMLU KESİCİLERDE ARK’IN SÖNDÜRÜLMESİ
Kesiciye açma kumandası geldiğinde, kontaklar birbirinden ayrılmaya başlar, iki kontak arasındaki akım sıfıra ulaşana kadar ark devam eder, akım sıfır noktasına gelince ark söner Vakum hücresi içerisinde biri sabit diğeri dışarıdan hareket alan karşılıklı disk şeklinde BAKIR-KROM alaşımı iki kontak ve havası tamamen alınmış bir kap ile KERAMİK silindirden oluşur

Bir ucu hareketli kontağın şaftına diğer ucu havası boşaltılmış kaba bağlı olan
metal körük vardır Bu metal körük; havası alınmış hücre ile dış havanın arasındaki sızdırmazlığı sağlar

Ayırıcı Bağlantıları
Ayırıcıların Bağlantılarında Kullanılan İletkenlerinÖzelliği
Ayırıcı bağlantılarında kullanılan iletken vebaralar kesinlikle ayırıcıdan sonra devam
eden hattın hesaplanan iletken ya da baradeğerlerinden küçük olmamalıdır
Bara veya kablo iletkenleri bağlanırken bağlantıkontakları asla çekme, itme veya
döndürme kuvvetine maruz bırakılmamalıdır Dairekesitli iletken kullanılıyorsa, şalterin bağlantı kontaklarına bağlarken mutlaka özelklemens kullanılır İletken bağlamadan önce klemensin altını şalterin bağlantı kontaklarınaiyice tesbit edilir Ark söndürme hücreleri (yük ayırıcılarında) asla gerdirilmemelidir,aksi halde çabuk açma kontak çubuklarının merkezi çarpması temin edilemez
Ayırıcıların bağlantı noktaları bakırdanyapılmıştır Havai hat tarafından gelen iletken
alüminyum olduğu için bu taraftaki bağlantıdaAL/CU (alüminyum/bakır) klemensler
kullanılır Klemensin alüminyum tarafına havaihat iletkeni, bakır tarafına ise ayırıcı bağlantı noktası sıkıca bağlanır
Ayırıcı Bağlantı Yöntem ve Teknikleri
Ayırıcı Bağlantı İşlem Sırası
Harici sistemlerde;
Havai hat tarafından geleniletkenlerin boyu ayırıcının sabit kontak tarafının
bağlantı noktalarına denk gelecek şekilde nefazla gergin ne de fazla gevşek
olacak şekilde kesilir Kesme işlemi yapılırkenbölgenin iklim koşulları göz
önüne alınmalıdır (Kar, rüzgar, yağmur)Ayırıcının sabit kontaktarafına havai hat tarafından gelen iletkenler AL/CU klemens vasıtasıyla bağlanılır
Ayırıcının hareketli kontaktarafında sigorta altlığı bulunmaktadır Bu altlığında
bağlantı noktaları bakır olduğundan sigortaaltlığı ve trafo arasında kullanılacak
iletken bakır olmalıdır Bu iletkenin de boyuayarlanıp kesildikten sonra klemenslerle yerlerine tutturulur
Topraklama bağlantı noktasıdaha önceden hazırlanmış topraklama şeridi ile irtibatlandırılır
Dahili sistemlerde;
Dahili sistemlerde ayırıcıbağlantıları baralar vasıtası ile yapılır Bu sebeple
yerlerine monte edilmiş ayırıcılarda barabükümleri titizlikle yapılır
Ana bara ile ayırıcınınbağlantı noktasının ölçüsü alınır Bu işlem her faz için
ayrı ayrı yapılır
Alınan ölçülere görekesilip bükülen baralar üzerine bağlantı delikleri açılır
Her fazın barası sıraylaana baraya bağlanılır
Kumanda sistemininbağlantısı yapılır

Ayırıcı Bağlantılarında Dikkat Edilecek Hususlar
Bara veya kablo iletkenleri bağlanırken bağlantıkontakları asla çekme, itme veya
döndürme kuvvetine maruz bırakılmamalıdırDairesel kesitli (Ø 8 vb) iletken kullanılıyorsa,
şalterin bağlantı kontaklarına bağlarken mutlakaözel klemens kullanınız İletken
bağlamadan önce klemensin altını şalterinbağlantı kontaklarına iyice tespit ediniz Ark söndürme hücreleri asla gerdirilmemelidir, aksihalde çabuk açma kontak çubuklarının merkezi çarpması temin edilemez Somunlarısıkarken daima çift anahtar kullanmalı, birisi ile somunu sıkarken diğeri ile cıvatayı tutmamakgerekir
Bağlantı yapılırken ayırıcının giriş veçıkışında enerji olmadığından emin olunmalıdır
Topraklama kesinlikle yapılmalıdır Bağlantıbittikten sonra kullandığımız tüm malzemenin sayılarak toplanması, bağlantı yapılan yerdeherhangi bir alet unutulmamasına dikkat edilmelidir
Emniyet mesafelerine dikkat edilmelidirEnerjili tesislerde, gerilim bulunan
salınımsız haldeki iletkenlerin birbirineyaklaşma mesafeleri aşağıda verilmiştir
50 - 3500 Volt İçin 30 cm
3500 - 10000 “ 60 cm
10000 - 50000 “ 90 cm
50000 - 100000 “ 150 cm
100000 - 250000 “ 300 cm
250000 - 450000 “ 450 cm
Yapılacak çalışmalarda hat salınımı bumesafelere ilave edilmelidir
DİKKAT !
Yukarıda verilen ölçüler; insanların gerilim altındakinoktalara yaklaşma mesafeleri değildir!
kaynak: meb

ayrıcıların montajı
Ayırıcıların Montaj Yerleri
Ayırıcılar şalt sahalarında, hat ve trafodireklerinde, OG modüler hücrelerde, trafo
merkezlerinde kumanda elemanı olarak montajyapılırlar
Ayırıcı Montaj Yöntem ve Teknikleri
Ayırıcıyı Montaj Yerine Getirirken Dikkat Edilecek Hususlar
Ayırıcılar montaj edilecekleri yere kadarambalajları bozulmadan getirilmelidir
Bununla birlikte;
Ayırıcı mesnetizolatörlerinin,
Sabit ve hareketlikontakların,
Açma kapama mekanizmasınınzarar görmemesine dikkat edilmelidir
Şalteri taşırken yalnızcaşasi kısmından tutunuz ve asla ark hücre tertibatından,
bıçak ve sabit kontaklardan ve izolatörlerdentutmayınız
Ayırıcı Montaj Araç Gereçleri
Ayırıcıların montajında trifor, lokma takımı,anahtar takımı, boru anahtarları, su
terazisi, demir testeresi, eğe takımı, eğme vebükme araçları, matkap vb araç gereçler kullanılmaktadır Ayırıcının direk üzerine, şaltsahasına veya başka bir yere montajına göre kullanılan araç gereçler değişmektedir
Ayırıcı Montaj İşlem Sırası
Ayırıcıların montaj yapıldıkları yere göre işlembasamakları değişiklik gösterir
Ayırıcıların direk üzerine (trafo direği veyabranşman direkleri) montajında genellikle direk dikilmeden, yerde monte edilir Fakat bazenayırıcıların değiştirilmesi gereken yerlerde veya direkleri dikilmiş tesislerde ayırıcının direğeçıkarılarak montajı yapılmak zorunda kalınabilir Şalt sahalarının montajında,ayırıcı boyutları büyük olduğu için çok dikkat edilmelidir Şalt sahalarında ayırıcılarınmontajı için betondan veya metalden uygun platform hazırlanmalıdır Ayırıcılar modüler hücresistemlerinde monte edilmiş şekilde üretilmektedir Ayırıcının direk üzerine montaj işlem sırasıaşağıda maddeler halinde incelenecektir
Ayırıcı yukarıdan atılanbir halat, trifor ya da vinç yardımıyla montaj edileceği
yere kadar kaldırılır Kaldırma işlemindeayırıcının zarar görmemesine dikkat
edilir
Montaj deliklerinin denkdüşmesi sağlanarak cıvataları takılır ve somunlar
hafifçe sıkılır Somunları sıkarken daima çiftanahtar kullanılmalı, anahtarın
birisi ile somunu sıkarken diğeri ile cıvatayıtutmanız gerekir
Su terazisiyle yereparalelliği sağlanarak lokma anahtarı, açık ya da yıldız
anahtar desteğiyle cıvata – somunlar iyicesıkıştırılır Paralellik mekanizmanın
rahat çalışması için son derece önemlidir Buyüzden azami dikkat
gösterilmelidir
Ayırıcı açma kapamamekanizması yerine monte edilir
Mafsal ayırıcı mekanizması,açma kapama mekanizmasının tam ortasına monte
edilir
Hareketi ileten metal boruayırıcının kontakları tam olarak kapatılarak mafsala
monte edilir Mafsalın diğer tarafı da başka birboru ile kol düzeneğine monte
edilir ve cıvataları iyice sıkılır
Mekanik kol düzeneğikullanılarak ayırıcının tam olarak açılıp kapanmasının
sağlandığı test edilir

Ayırıcıların Montaj ve İşletilmesinde Dikkat EdilecekHususlar
İrtibat cıvataları iyisıkılmış olmalıdır

Kontak yüzeyleri temizolmalıdır
Kontakları birbirinikarşılamalıdır( Aynı hizada olmalı )
İzolatörlerinde çatlak,kırık bulunmamalı ve sırrı bozulmamış olmalıdır
Ayırıcı kolları iyiçalışıyor olmalıdır
Topraklama bağlantıları iyiyapılmış olmalıdır
Ayırıcı monte edildiği yereiyi sabitlenmiş olmalıdır
Tespit cıvatalarısıkılırken şalter şasisi asla kastırılmamalı ve gerdirilmemelidir
Boya veya badana esnasındaveya şasinin nakli veya montajda bozulan
boyaların, boyalarının düzeltilmesi gerekiyorsaşalterin yatak, hareketli
parçalarına, yayları, galvaniz metal aksam,izolatör ve kontaklarına asla boya
gelmemelidir
Çabuk açma kontak çubukları asla ne yağ nevazelinle temas
etmemelidir Temiz ve kuru olmalıdır
Bütün yatak ve mafsalların rahat hareket edipetmediğini kontrol ediniz ve yatakları yağlayınız
İzolatörleri temizleyiniz
Ayırıcı kumanda kolu,erişibilecek yükseklikte olmalıdır
Kontak parçaları üzerindeki toz ve yağartıklarını kuru bir bezle iyice temizleyiniz
Çabuk açma kontak çubukları ark söndürmehücresindeki deliklere merkezi çarpıyorsa, düzeltiniz
İş güvenliği tedbirlerine uyulmalıdır
Ayırıcının Topraklanmasının Yapılması
Direk tipi topraklı ayırıcılarda topraklamatarafının çıkış uçlarının ayırıcı şasesine bir
bara yardımıyla bağlanması yeterli olacaktır Çünküdirek zaten topraklanmış olduğundan ayrıca hat çekmeye gerek yoktur Genellikletopraklama bağlantısı metal şeritle yapılır
dahili tip ayırıcılar da ise (30 Kasım 2000Tarihinde yayınlanan Elektrik Kuvvetli
Akım Tesisleri Yönetmeliği ile Metal MahfazalıModüler Hücrelerin ( MMMH )
kullanılması zorunlu hale gelmiştir) baralarvasıtasıyla topraklama barası ile irtibatlandırılır
Modüler hücrelerde ise montajlı halde geldiğiiçin sadece hücre bara bağlantısını yapmak yeterlidir