Bilgi Edinme Hakkı Kanunu ve Gerekçesi

24 Ekim 2003 tarihli Resmi Gazete'de (Sayı: 25269) yayımlanan yasa 24 Nisan 2004'de yürürlüğe girdi

Yasa "demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak" kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenliyor

Yasanın "Genel Gerekçesi"nde "Demokrasinin ve hukukun üstünlüğünün gereklerinden olan bilgi edinme hakkı bireylere daha yakın bir yönetimi halkın denetimine açıklığı şeffaflığı sağlama işlevlerinin yanı sıra halkın Devlete karşı duyduğu kamu güvenini daha yüksek düzeylere çıkarmada önemli bir rol oynamaktadır Kullanılan bu hak sayesinde hem halkın Devleti denetimi kolaylaşmakta hem de Devletin demokratik karakteri güçlenmektedir" deniliyor Gerekçe'de ayrıca "kamu kurum ve kuruluşlarında açıklık ve şeffaflık kavramı olumsuz olarak görülen gizlilik kavramının giderilmesi ile yönetilenlerin yönetenlerin işlem ve faaliyetlerini denetlemesinin sağlanması düşünceleri üzerine ortaya çıkmıştır Demokratik ülkelerde bilgi edinme özgürlüğü temel hak ve özgürlüklerin kullanılması bağlamında vazgeçilmez temel haklardan biri olarak kabul edilmektedir" ifadelerine yer veriliyor

BİLGİ EDİNME HAKKI KANUNU

Kanun No 4982
Kabul Tarihi : 9102003
Resmi Gazete: 24102003 - 25269

BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç Kapsam ve Tanımlar
Amaç


MADDE 1- Bu Kanunun amacı; demokratik ve şeffaf yönetimin gereği olan eşitlik tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir


Kapsam


MADDE 2- Bu Kanun; kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının faaliyetlerinde uygulanır
1111984 tarihli ve 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun hükümleri saklıdır


Tanımlar


MADDE 3- Bu Kanunda geçen;
a) Kurum ve kuruluş: Bu Kanunun 2 nci maddesinde geçen ve kapsama dahil olan bilgi edinme başvurusu yapılacak bütün makam ve mercileri


b) Başvuru sahibi: Bu Kanun kapsamında bilgi edinme hakkını kullanarak kurum ve kuruluşlara başvuran gerçek ve tüzel kişileri


c) Bilgi: Kurum ve kuruluşların sahip oldukları kayıtlarda yer alan bu Kanun kapsamındaki her türlü veriyi


d) Belge: Kurum ve kuruluşların sahip oldukları bu Kanun kapsamındaki yazılı basılı veya çoğaltılmış dosya evrak kitap dergi broşür etüt mektup program talimat kroki plân film fotoğraf teyp ve video kaseti harita elektronik ortamda kaydedilen her türlü bilgi haber ve veri taşıyıcılarını


e) Bilgi veya belgeye erişim: İstenen bilgi veya belgenin niteliğine göre kurum ve kuruluşlarca başvuru sahibine söz konusu bilgi veya belgenin bir kopyasının verilmesini kopya verilmesinin mümkün olmadığı hâllerde başvuru sahibinin bilgi veya belgenin aslını inceleyerek not almasına veya içeriğini görmesine veya işitmesine izin verilmesini


f) Kurul: Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulunu
İfade eder


İKİNCİ BÖLÜM
Bilgi Edinme Hakkı ve Bilgi Verme Yükümlülüğü
Bilgi edinme hakkı


MADDE 4- Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir
Türkiye'de ikamet eden yabancılar ile Türkiye'de faaliyette bulunan yabancı tüzel kişiler isteyecekleri bilgi kendileriyle veya faaliyet alanlarıyla ilgili olmak kaydıyla ve karşılıklılık ilkesi çerçevesinde bu Kanun hükümlerinden yararlanırlar
Türkiye'nin taraf olduğu uluslararası sözleşmelerden doğan hak ve yükümlülükleri saklıdır


Bilgi verme yükümlülüğü


MADDE 5- Kurum ve kuruluşlar bu Kanunda yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi başvuranların yararlanmasına sunmak ve bilgi edinme başvurularını etkin süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere gerekli idarî ve teknik tedbirleri almakla yükümlüdürler
Bu Kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren diğer kanunların bu Kanuna aykırı hükümleri uygulanmaz

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Bilgi Edinme Başvurusu Başvuru usulü


MADDE 6- Bilgi edinme başvurusu başvuru sahibinin adı ve soyadı imzası oturma yeri veya iş adresini başvuru sahibi tüzel kişi ise tüzel kişinin unvanı ve adresi ile yetkili kişinin imzasını ve yetki belgesini içeren dilekçe ile istenen bilgi veya belgenin bulunduğu kurum veya kuruluşa yapılır Bu başvuru kişinin kimliğinin ve imzasının veya yazının kimden neşet ettiğinin tespitine yarayacak başka bilgilerin yasal olarak belirlenebilir olması kaydıyla elektronik ortamda veya diğer iletişim araçlarıyla da yapılabilir
Dilekçede istenen bilgi veya belgeler açıkça belirtilir


İstenecek bilgi veya belgenin niteliği

MADDE 7- Bilgi edinme başvurusu başvurulan kurum ve kuruluşların ellerinde bulunan veya görevleri gereği bulunması gereken bilgi veya belgelere ilişkin olmalıdır
Kurum ve kuruluşlar ayrı veya özel bir çalışma araştırma inceleme ya da analiz neticesinde oluşturulabilecek türden bir bilgi veya belge için yapılacak başvurulara olumsuz cevap verebilirler
İstenen bilgi veya belge başvurulan kurum ve kuruluştan başka bir yerde bulunuyorsa başvuru dilekçesi bu kurum ve kuruluşa gönderilir ve durum ilgiliye yazılı olarak bildirilir


Yayımlanmış veya kamuya açıklanmış bilgi veya belgeler

MADDE 8- Kurum ve kuruluşlarca yayımlanmış veya yayın broşür ilân ve benzeri yollarla kamuya açıklanmış bilgi veya belgeler bilgi edinme başvurularına konu olamaz Ancak yayımlanmış veya kamuya açıklanmış bilgi veya belgelerin ne şekilde ne zaman ve nerede yayımlandığı veya açıklandığı başvurana bildirilir

Gizli bilgileri ayırarak bilgi veya belge verme
MADDE 9- İstenen bilgi veya belgelerde gizlilik dereceli veya açıklanması yasaklanan bilgiler ile açıklanabilir nitelikte olanlar birlikte bulunuyor ve bunlar birbirlerinden ayrılabiliyorsa söz konusu bilgi veya belge gizlilik dereceli veya açıklanması yasaklanan bilgiler çıkarıldıktan sonra başvuranın bilgisine sunulur Ayırma gerekçesi başvurana yazılı olarak bildirilir

Bilgi veya belgeye erişim


MADDE 10- Kurum ve kuruluşlar başvuru sahibine istenen belgenin onaylı bir kopyasını verirler
Bilgi veya belgenin niteliği gereği kopyasının verilmesinin mümkün olmadığı veya kopya çıkarılmasının aslına zarar vereceği hâllerde kurum ve kuruluşlar ilgilinin;


a) Yazılı veya basılı belgeler için söz konusu belgenin aslını incelemesi ve not alabilmesini


b) Ses kaydı şeklindeki bilgi veya belgelerde bunları dinleyebilmesini


c) Görüntü kaydı şeklindeki bilgi veya belgelerde bunları izleyebilmesini
Sağlarlar


Bilgi veya belgenin yukarıda belirtilenlerden farklı bir şekilde elde edilmesi mümkün ise belgeye zarar vermemek koşuluyla bu olanak sağlanır
Başvurunun yapıldığı kurum ve kuruluş erişimine olanak sağladığı bilgi veya belgeler için başvuru sahibinden erişimin gerektirdiği maliyet tutarı kadar bir ücreti bütçeye gelir kaydedilmek üzere tahsil edebilir

Bilgi veya belgeye erişim süreleri


MADDE 11- Kurum ve kuruluşlar başvuru üzerine istenen bilgi veya belgeye erişimi onbeş iş günü içinde sağlarlar Ancak istenen bilgi veya belgenin başvurulan kurum ve kuruluş içindeki başka bir birimden sağlanması; başvuru ile ilgili olarak bir başka kurum ve kuruluşun görüşünün alınmasının gerekmesi veya başvuru içeriğinin birden fazla kurum ve kuruluşu ilgilendirmesi durumlarında bilgi veya belgeye erişim otuz iş günü içinde sağlanır Bu durumda sürenin uzatılması ve bunun gerekçesi başvuru sahibine yazılı olarak ve onbeş iş günlük sürenin bitiminden önce bildirilir
10 uncu maddede belirtilen bilgi veya belgelere erişim için gereken maliyet tutarının idare tarafından başvuru sahibine bildirilmesiyle onbeş iş günlük süre kesilir Başvuru sahibi onbeş iş günü içinde ücreti ödemezse talebinden vazgeçmiş sayılır

Başvuruların cevaplandırılması


MADDE 12- Kurum ve kuruluşlar bilgi edinme başvurularıyla ilgili cevaplarını yazılı olarak veya elektronik ortamda başvuru sahibine bildirirler Başvurunun reddedilmesi hâlinde bu kararın gerekçesi ve buna karşı başvuru yolları belirtilir

İtiraz usulü


MADDE 13- Bilgi edinme istemi 16 ve 17 nci maddelerde öngörülen sebeplerle reddedilen başvuru sahibi yargı yoluna başvurmadan önce kararın tebliğinden itibaren onbeş gün içinde Kurula itiraz edebilir Kurul bu konudaki kararını otuz iş günü içinde verir Kurum ve kuruluşlar Kurulun istediği her türlü bilgi veya belgeyi onbeş iş günü içinde vermekle yükümlüdürler

Kurula itiraz başvuru sahibinin idarî yargıya başvurma süresini durdurur
Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu


MADDE 14- Bilgi edinme başvurusuyla ilgili yapılacak itirazlar üzerine 16 ve 17 nci maddelerde öngörülen sebeplere dayanılarak verilen kararları incelemek ve kurum ve kuruluşlar için bilgi edinme hakkının kullanılmasına ilişkin olarak kararlar vermek üzere; Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu oluşturulmuştur

Kurul; birer üyesi Yargıtay ve Danıştay genel kurullarının kendi kurumları içinden önerecekleri ikişer aday birer üyesi ceza hukuku idare hukuku ve anayasa hukuku alanlarında profesör veya doçent unvanına sahip kişiler bir üyesi Türkiye Barolar Birliğinin baro başkanı seçilme yeterliliğine sahip kişiler içinden göstereceği iki aday iki üyesi en az genel müdür düzeyinde görev yapmakta olanlar ve bir üyesi de Adalet Bakanının önerisi üzerine bu Bakanlıkta idarî görevlerde çalışan hâkimler arasından Bakanlar Kurulunca seçilecek dokuz üyeden oluşur
Kurul üyeliğine önerilen adayların muvafakatları aranır
Kurul Başkanı kurul üyelerince kendi aralarından seçilir
Kurul en az ayda bir defa veya ihtiyaç duyulduğu her zaman Başkanın çağrısı üzerine toplanır
Kurul üyelerinin görev süreleri dört yıldır Görev süresi sona erenler yeniden seçilebilirler Görev süresi dolmadan görevinden ayrılan üyenin yerine aynı usule göre seçilen üye yerine seçildiği üyenin görev süresini tamamlar Yeni seçilen Kurul göreve başlayıncaya kadar önceki Kurul görevine devam eder
Kurul üyelerine 1021954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla fiilen görev yaptıkları her gün için uhdesinde kamu görevi bulunanlara (1000) uhdesinde kamu görevi bulunmayanlara ise (2000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda huzur hakkı ödenir Bu ödemelerde damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmaz
Kurul belirleyeceği konularda komisyonlar ve çalışma grupları kurabilir; ayrıca gerekli gördüğü takdirde ilgili bakanlık ile diğer kurum ve kuruluşların ve sivil toplum örgütlerinin temsilcilerini bilgi almak üzere toplantılarına katılmaya davet edebilir
Kurulun sekretarya hizmetleri Başbakanlık tarafından yerine getirilir
Kurulun görev ve çalışmalarına ilişkin esas ve usuller Başbakanlıkça hazırlanarak yürürlüğe konulacak bir yönetmelikle düzenlenir

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Bilgi Edinme Hakkının Sınırları
Yargı denetimi dışında kalan işlemler


MADDE 15- Yargı denetimi dışında kalan idarî işlemlerden kişinin çalışma hayatını ve mesleki onurunu etkileyecek nitelikte olanlar bu Kanun kapsamına dahildir Bu şekilde sağlanan bilgi edinme hakkı işlemin yargı denetimine açılması sonucunu doğurmaz

Devlet sırrına ilişkin bilgi veya belgeler


MADDE 16- Açıklanması hâlinde Devletin emniyetine dış ilişkilerine millî savunmasına ve millî güvenliğine açıkça zarar verecek ve niteliği itibarıyla Devlet sırrı olan gizlilik dereceli bilgi veya belgeler bilgi edinme hakkı kapsamı dışındadır

Ülkenin ekonomik çıkarlarına ilişkin bilgi veya belgeler


MADDE 17- Açıklanması ya da zamanından önce açıklanması hâlinde ülkenin ekonomik çıkarlarına zarar verecek veya haksız rekabet ve kazanca sebep olacak bilgi veya belgeler bu Kanun kapsamı dışındadır

İstihbarata ilişkin bilgi veya belgeler


MADDE 18- Sivil ve askerî istihbarat birimlerinin görev ve faaliyetlerine ilişkin bilgi veya belgeler bu Kanun kapsamı dışındadır
Ancak bu bilgi ve belgeler kişilerin çalışma hayatını ve meslek onurunu etkileyecek nitelikte ise istihbarata ilişkin bilgi ve belgeler bilgi edinme hakkı kapsamı içindedir

İdarî soruşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler


MADDE 19- Kurum ve kuruluşların yetkili birimlerince yürütülen idarî soruşturmalarla ilgili olup açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde;
a) Kişilerin özel hayatına açıkça haksız müdahale sonucunu doğuracak
b) Kişilerin veya soruşturmayı yürüten görevlilerin hayatını ya da güvenliğini tehliaaae sokacak
c) Soruşturmanın güvenliğini tehliaaae düşürecek
d) Gizli kalması gereken bilgi kaynağının açığa çıkmasına neden olacak veya soruşturma ile ilgili benzeri bilgi ve bilgi kaynaklarının temin edilmesini güçleştirecek Bilgi veya belgeler bu Kanun kapsamı dışındadır

Adlî soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler


MADDE 20- Açıklanması veya zamanından önce açıklanması hâlinde;
a) Suç işlenmesine yol açacak
b) Suçların önlenmesi ve soruşturulması ya da suçluların kanunî yollarla yakalanıp kovuşturulmasını tehliaaae düşürecek
c) Yargılama görevinin gereğince yerine getirilmesini engelleyecek
d) Hakkında dava açılmış bir kişinin adil yargılanma hakkını ihlâl edecek
Nitelikteki bilgi veya belgeler bu Kanun kapsamı dışındadır
441929 tarihli ve 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu 1861927 tarihli ve 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu 611982 tarihli ve 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu ve diğer özel kanun hükümleri saklıdır

Özel hayatın gizliliği


MADDE 21- Kişinin izin verdiği hâller saklı kalmak üzere özel hayatın gizliliği kapsamında açıklanması hâlinde kişinin sağlık bilgileri ile özel ve aile hayatına şeref ve haysiyetine meslekî ve ekonomik değerlerine haksız müdahale oluşturacak bilgi veya belgeler bilgi edinme hakkı kapsamı dışındadır
Kamu yararının gerektirdiği hâllerde kişisel bilgi veya belgeler kurum ve kuruluşlar tarafından ilgili kişiye en az yedi gün önceden haber verilerek yazılı rızası alınmak koşuluyla açıklanabilir

Haberleşmenin gizliliği


MADDE 22- Haberleşmenin gizliliği esasını ihlâl edecek bilgi veya belgeler bu Kanun kapsamı dışındadır

Ticarî sır


MADDE 23- Kanunlarda ticarî sır olarak nitelenen bilgi veya belgeler ile kurum ve kuruluşlar tarafından gerçek veya tüzel kişilerden gizli kalması kaydıyla sağlanan ticarî ve malî bilgiler bu Kanun kapsamı dışındadır

Fikir ve sanat eserleri


MADDE 24- Fikir ve sanat eserlerine ilişkin olarak yapılacak bilgi edinme başvuruları hakkında ilgili kanun hükümleri uygulanır

Kurum içi düzenlemeler


MADDE 25- Kurum ve kuruluşların kamuoyunu ilgilendirmeyen ve sadece kendi personeli ile kurum içi uygulamalarına ilişkin düzenlemeler hakkındaki bilgi veya belgeler bilgi edinme hakkının kapsamı dışındadır Ancak söz konusu düzenlemeden etkilenen kurum çalışanlarının bilgi edinme hakları saklıdır

Kurum içi görüş bilgi notu ve tavsiyeler


MADDE 26- Kurum ve kuruluşların faaliyetlerini yürütmek üzere elde ettikleri görüş bilgi notu teklif ve tavsiye niteliğindeki bilgi veya belgeler kurum ve kuruluş tarafından aksi kararlaştırılmadıkça bilgi edinme hakkı kapsamındadır
Bilimsel kültürel istatistik teknik tıbbî malî hukukî ve benzeri uzmanlık alanlarında yasal olarak görüş verme yükümlülüğü bulunan kişi birim ya da kurumların görüşleri kurum ve kuruluşların alacakları kararlara esas teşkil etmesi kaydıyla bilgi edinme istemlerine açıktır

Tavsiye ve mütalaa talepleri


MADDE 27- Tavsiye ve mütalaa talepleri bu Kanun kapsamı dışındadır

Gizliliği kaldırılan bilgi veya belgeler


MADDE 28- Gizliliği kaldırılmış olan bilgi veya belgeler bu Kanunda belirtilen diğer istisnalar kapsamına girmiyor ise bilgi edinme başvurularına açık hâle gelir

BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Ceza hükümleri


MADDE 29- Bu Kanunun uygulanmasında ihmâli kusuru veya kastı bulunan memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri fiillerin genel hükümler çerçevesinde ceza kovuşturması gerektirmesi hususu saklı kalmak kaydıyla tâbi oldukları mevzuatta yer alan disiplin cezaları uygulanırBu Kanunla erişilen bilgi ve belgeler ticarî amaçla çoğaltılamaz ve kullanılamaz

Rapor düzenlenmesi


MADDE 30- Kurum ve kuruluşlar bir önceki yıla ait olmak üzere;


a) Kendilerine yapılan bilgi edinme başvurularının sayısını


b) Olumlu cevaplanarak bilgi veya belgelere erişim sağlanan başvuru sayısını


c) Reddedilen başvuru sayısı ve bunların dağılımını gösterir istatistik bilgileri


d) Gizli ya da sır niteliğindeki bilgiler çıkarılarak ya da bu nitelikteki bilgiler ayrılarak bilgi veya belgelere erişim sağlanan başvuru sayısını


e) Başvurunun reddedilmesi üzerine itiraz edilen başvuru sayısı ile bunların sonuçlarını Gösterir bir rapor hazırlayarak bu raporları her yıl Şubat ayının sonuna kadar Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna gönderirler Bağlı ilgili ve ilişkili kamu kurum ve kuruluşları raporlarını bağlı ilgili ya da ilişkili oldukları bakanlık vasıtasıyla iletirler Kurul hazırlayacağı genel raporu söz konusu kurum ve kuruluşların raporları ile birlikte her yıl Nisan ayının sonuna kadar Türkiye Büyük Millet Meclisine gönderir Bu raporlar takip eden iki ay içinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığınca kamuoyuna açıklanır

Yönetmelik


MADDE 31- Bu Kanunun uygulanması ile ilgili esas ve usullerin belirlenmesine ilişkin yönetmelik Kanunun yayımını takip eden altı ay içinde Başbakanlık tarafından hazırlanarak Bakanlar Kurulunca yürürlüğe konulur

Yürürlük


MADDE 32- Bu Kanun yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra yürürlüğe girer Yürütme MADDE 33- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür