Halkla İlişkiler Biriminlerinin Örgütsel Yapısı

ÖRGÜTSEL VE İŞLEVSEL AÇIDAN KAMU KURULUŞLARINDA
HALKLA İLİŞKİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ


I HALKLA İLİŞKİLER BİRİMLERİNİN ÖRGÜTSEL YAPISI
A Kamu Kuruluşlarında Bulunan Halkla İlişkiler Birimleri
Kamu kuruluşlarındaki halkla ilişkiler birimleri çok değişik isimler altında hizmet vermektedirler Halkla ilişkiler biriminin hangi isim altında görev yaptıklarına ilişkin TODAİE’de yapılan bir ankette45 şu birim isimleri tespit edilmiştir: “Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Basın ve Halkla İlişkiler Bürosu, Tanıtma Servisi, Halkla İlişkiler Şubesi, Psikolojik İstihbarat Başkanlığı, Eğitim ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Tanıtım ve Çalışma Grubu, Eğitim Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü, Basın Halkla İlişkiler ve Enformasyon Şube Müdürlüğü, İdari İşler Dairesi Başkanlığı, Organizasyon, Basın, Bayilik ve Halkla İlişkiler Şubesi, Dış İlişkiler Şube Müdürlüğü, Basın Yayın ve Tanıtma Yurtiçi ve Yurtdışı İlişkiler Şube Müdürlüğü, İdari İşler ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Eğitim, Basın ve Halkla İlişkiler Uzmanlığı”
DPT’de yapılan bir araştırmada ise, Bakanlıklarda (Dış İşleri ve Milli Savunma Bakanlığı Dışında) “Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği” adı altında bir örgütlenmeye gidilirken, diğer Merkez Kuruluşları, Kitler-Kamu Bankaları ve Üniversitelerde “Daire Başkanlığı”, “Koordinatörlük”, “Başkanlık”, “Müdürlük”, “Şube Müdürlüğü”, “Şeflik” gibi oldukça değişik adlar taşıyan birimler bulunmaktadır Valiliklerde “Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü”, “Basın ve Halkla İlişkiler Bürosu”, “İl Basın Bürosu”, Belediyelerde “Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü” isimleri yaygın olarak kullanılmaktadır46
B Halkla İlişkiler Birimlerinin Mevzuat İçindeki Yeri
Bakanlıklarda değişik isimler altında bulunan halkla ilişkiler birimleri, 1984 yılında çıkarılan 202 Sayılı KHK ile “Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği” adını almışlardır Ancak, Milli Savunma Bakanlığındaki “Basın, Halkla İlişkiler ve Protokol Şube Müdürlüğü” ile Dışişleri Bakanlığı bünyesinde kurulan “Enformasyon ve Tanıtma Dairesi Başkanlığı” bunun istisnasını oluşturmaktadır
Başbakanlık halkla ilişkiler birimi ise, 10 Ekim 1975 tarihinde “Basın ve Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı” adı altında göreve başlamış, sonradan 21 Nisan 1976 gün ve 386-1/05485 sayılı Makam Onayı ile yetki ve görevlerinde yapılan değişikliklerle “Halkla İlişkiler ve Enformasyon Dairesi Başkanlığı” adı altında görevini yürütmüştür Daha sonra 19 Ekim 1984 gün ve 3056 Sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun’un 28’inci maddesiyle Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı yardımcı birimler başlığı altında yeniden düzenlenmiştir
Başbakanlık Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığının en önemli çalışma konusu, çeşitli yollardan Başbakanlığa iletilen vatandaşların yazılı başvurularıdır Bu konularla ilgili çalışmalar her ay Daire Başkanına sunulmaktadır Ancak, Başbakanlığın 2 Aralık 1981 tarih ve 1981/85 sayılı genelgesi ile benzer bir rapor düzeninin tüm kamu örgütleri için getirilmesi öngörülmüştür
Diğer kamu kurum ve kuruluşlarında bulunan halkla ilişkiler birimleri ise tüzük, yönetmelik, makam onayı ve başka bir yönetsel işlem (Örneğin, yönetim kurulu kararı gibi) sonucunda kurulmuşlardır47
C Halkla İlişkiler Birimlerinin Örgüt İçindeki Yeri ve Statüsü
Bir kurumda halkla ilişkiler biriminin teşkilat şeması içinde nerede bulunduğu, hem bu birim ve hizmetlerine atfedilen önem, hem de halkla ilişkiler birimi ile kurumun diğer birimleri arasında işbirliği ve koordinasyon sağlanması bakımından önemlidir Bu açıdan, halkla ilişkiler birimlerinin kurumun örgüt yapısı içindeki önemi değerlendirildiğinde; Başbakanlık ve bazı kurumlarda yardımcı birim olarak örgütlenen halkla ilişkiler birimi; önemli görüldüğü için Cumhurbaşkanlığı, MGK Genel Sekreterliği, Dışişleri Bakanlığı ve MPM gibi kuruluşlarda Ana Hizmet Birimleri olarak kurulmuş; diğer Bakanlık ve kuruluş örgütlerinde ise, Danışma ve Denetim Birimleri olarak örgüt şemasında yer almışlardır(Bkz Tablo 1)


Tablo 1
Kamu Kurumlarındaki Halkla İlişkiler Birimlerinin
Örgüt Şemasındaki Türüne Göre Sınıflandırılması
KURUMUN ADI BİRİMİN ADI TÜRÜ
TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Şub Müd DDB
Cumhurbaşkanlığı Basın Yayın Başdanışmanlığı ve Basın Müş AHB
Başbakanlık Halkla İlişkiler Dairesi Başkanlığı YB
Mil Güv Kur Gen Sek Toplumla İlişkiler Başkanlığı AHB
Genel Kurmay Başk Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Adalet Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
İçişleri Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Maliye Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Milli Eğitim Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Bay ve İskan Bak Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Sağlık Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Ulaştırma Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Orman Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Çal ve Sos Güv Bak Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
San ve Tic Bak Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
En ve Tabii Kay Bak Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Kültür Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Türizm Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Çevre Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Milli Savunma Bak Basın ve Protokol Şube Müdürlüğü DDB
Dışişleri Bakanlığı Enformasyon ve Tanıtma Dairesi Başk AHB
Tarım ve Köy İşlBak Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği DDB
Emniyet Gen Müd Basın Protokol ve Halkla İlişkiler Şub Müd YB
DPT Yayın ve Temsil Dairesi Başkanlığı YB
Kamu Ort İd Başk Basın ve Halkla İlişkiler Şub Müd AHB
Gelirler Gen Müd Halkla İlişkiler Şube Müdürlüğü DDB
Telsizler Gen Müd Basın ve Hlakla İlişkiler Müşavirliği DDB
Küçük ve Orta ÖlçSan Gel ve Des İd Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müş DB
MPM Yayın ve Halkla İlişkiler Şube Böl Başk AHB
AHB : Ana Hizmet Birimi
DDB : Danışma ve Denetim Birimi
YB : Yardımcı Birim
DB : Danışma Birimi
Kaynak : TC Devlet Teşkilatı Rehberi, TODAİE Yay, Ankara 1993
Halkla İlişkiler birimlerinin örgüt içindeki önemi, bizzat yaptıkları işten başka hiyerarşideki yerlerine göre de değişmektedir Bir Müsteşara veya Genel Müdüre bağlı olan, onun denetim ve gözetimi altında bulunan bir halkla ilişkiler biriminin etkinliği diğerlerine nazaran çok daha fazla olmaktadırBu konuda; TODAİE tarafından 1990 yılında yapılan bir araştırmada, halkla ilişkiler birimlerinin örgüt içinde hangi makama bağlı olduğu tespit edilmeye çalışılmıştır Deneklerin çalıştıkları örgütler de gözönünde bulundurulduğunda 5 birimin Bakanlık Makamına, 13 birimin Müsteşarlığa, 25 birimin genel müdürlüğe, 12 birimin daire başkanlığına, 2 birimin belediye başkanlığına ve 1 biriminde yönetim kurulu başkanlığına bağlı olarak çalıştıkları ve örgütsel düzeyde -biçimsel bile olsa- kendilerini üst düzeyle ilgili gördükleri48 (49) sonucu elde edilmiştir (Bkz Tablo 2)

Tablo 2
Halkla İlişkiler Birimlerinin Bağlı Olduğu Makam
MAKAM ADI BİRİM SAYISI
Bakanlık 5
Müsteşarlık 13
Genel Müdürlük 25
Teftiş Kurulu Başkanlığı 1
Genel Sekreterlik 5
Daire Başkanlığı 12
Belediye Başkanlığı 2
Yönetim Kurulu Başkanlığı 1
Belediye Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı 1
Teşkilat Müdürlüğü 1
Şube Müdürlüğü 2
Diğer 7
TOPLAM 75
Kaynak : Amme İdaresi Dergisi, TODAİE, Cilt : 23, Sayı :4, Ankara 1990
1994 yılında DPT’de yapılan diğer bir araştırmada ise halkla ilişkiler birimlerinin teşkilat yapısı içindeki yerleri öğrenilmeye çalışılmış ve bu birimlerin % 50’sinin (83 birim) kurumdaki en üst yöneticiye (bakan, müsteşar, genel müdür vb), % 23’ünün (39 birim) enüst yöneticinin yardımcılarından birine, % 11’inin (19 birim) bir daire başkanına, %16’sının (26 birim) ise tabloda sayılanlar dışında bir makama bağlı olarak görev yaptığı, tespit edilmiştir (Bkz Tablo 3 )


Tablo 3
Halkla İlişkiler Birimlerinin Teşkilat Yapısı İçindeki Yerleri
KAMU KURULUŞUNUN
ADI En üst Yöneticiye Bağlı Üst Yönetici Yard Birine Bağlı Bir Daire Başkanına Bağlı Diğer TOPLAM
Sayı Yüzde % Sayı Yüzde % Sayı Yüzde % Sayı Yüzde % Sayı Yüzde %
BAKANLIKLAR 9 60 6 40 0 000 0 000 15 100
KİT’LER ve KAMU BANKALARI 3 12 7 28 10 40 5 20 25 100
DİĞER MERKEZ KURULUŞLARI 9 45 2 10 9 45 0 000 20 100
ÜNİVERSİTELER 10 50 3 15 0 000 7 35 20 100
VALİLİKLER 32 6667 13 2708 0 000 3 625 48 100
BELEDİYELER 20 5128 8 2051 0 000 11 2821 39 100
BAĞLI OLUNAN YÖNETİCİ GRUBUNUN TOPLAM KURULUŞA ORANI 83 4970 39 2325 19 1138 26 1557 167 100
Kaynak : Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması, DPT, 1994
Bu araştırmalar da göstermektedir ki, kamu kurum ve kuruluşlarındaki halkla ilişkiler hizmeti veren birimlerin örgüt çizelgesi içinde çoğunlukla ya en üst düzey yöneticiye ya da onun yardımcılarından birine bağlı olarak görev yaptığı söylenebilir
D Halkla İlişkiler Birimlerinin Personel Yapısı
Bir kurumda, halkla ilişkiler hizmetlerinin verimli ve etkin bir biçimde yürütülmesini sağlayan önemli unsurlardan birisi, belkide en önemlisi, yeterli sayı ve nitelikte insan gücüdür Halkla ilişkiler hizmetlerinin değerlendirilmesi yapılırken ve bu hizmeti geliştirmeye dönük çabalar ortaya konurken, mevcut personelin durumunu bilmekte yarar bulunmaktadır
1 Yüksek Öğrenim Görmüş Personel
Halkla ilişkiler birimine gereken canlılığı verecek, onu örgütün öteki birimleri arasında saygın bir düzeye yükseltecek ve kökleşmiş yönetsel işlevlerle ilişkisini kuracak olan yetişmiş personel ögesidir49 Bu personelin yüksekokul mezunu olması, özellikle de konu ile ilgili İletişim Fakültesi mezunları arasından seçilmesi (Basın-Yayın ve Gazetecilik ile Sinema-Tv bölümleri) hizmetin kalitesini ve etkinliğini artıran bir husus olmaktadır
1994 yılında DPT’de yapılan Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırmasında, kamu kuruluşlarındaki halkla ilişkiler birimlerinde görevli yüksek öğrenim görmüş personelden Basın-Yayın ve Gazetecilik Yüksek Okulu ile Sinema Tv bölümü mezunu olan personelin sayısına ilişkin aşağıdaki veriler bulunmuştur50 Buna göre;
109 birimde (% 65) hiç iletişim fakültesi mezunu personel bulunmazken, 43 birimde (% 26) bir ve dokuz arasında değişen sayıda personel görev yapmaktadır 15 birimde (% 9) ise bu türden personelin bulunup bulunmadığı anlaşılamamıştır (Bkz Tablo 5)


Tablo 4
Halkla İlişkiler Birimlerinde Görevli
İletişim Fakültesi Mezunu Personel Mevcudu
Personel Sayıları Bakanlıklar Kitler ve Kamu Diğ Merkez Krlş Üniversiteler Valilikler Belediyeler Genel Toplam
Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde
Cevap Yok- Belli Değil 1 667 3 1200 3 1500 2 1000 3 625 3 769 15 898
Yok 3 2000 9 3600 8 4000 14 7000 43 8958 32 8205 109 6527
Bir 5 3333 3 1200 7 3500 4 2000 2 417 2 513 23 1377
İki 3 2000 4 1600 0 000 0 000 0 000 1 256 8 479
Üç 2 1333 3 1200 0 000 0 000 0 000 1 256 6 359
Dört 0 000 0 000 1 500 0 000 0 000 0 000 1 060
Beş 1 667 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
Altı 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000
Yedi 0 000 0 000 1 500 0 000 0 000 0 000 1 060
Sekiz 0 000 2 800 0 000 0 000 0 000 0 000 2 120
Dokuz 0 000 1 400 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
15 25 20 20 48 39 167
Kaynak : Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması, DPT, 1994
Üniversitelerin basın-yayın, gazetecilik veya sinema-tv bölümlerinden mezun olanların dışında diğer yüksek öğrenim görmüş personele ilişkin sayısal veriler ise tablo 5’de gösterilmiştir


Tablo 5
Halkla İlişkiler Birimlerinde Görevli
Yüksek Öğrenim Görmüş Diğer Personel Mevcudu
Personel Sayıları Bakanlıklar Kitler ve Kamu Diğ Merkez Krlş Üniversiteler Valilikler Belediyeler Genel Toplam
Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde
Cevap Yok-
Belli Değil 0 000 2 800 3 1500 2 1000 3 625 3 769 13 778
Yok 2 1333 4 1600 3 1500 9 4500 36 7500 29 7437 83 4970
Bir 4 2667 3 1200 4 2000 7 3500 8 1667 5 1282 31 1856
İki 5 3333 4 1600 1 500 1 500 1 208 1 256 13 778
Üç 0 000 4 1600 3 1500 1 500 0 000 0 000 8 479
Dört 0 000 1 400 1 500 0 000 0 000 1 256 3 180
Beş 2 1333 1 400 3 1500 0 000 0 000 0 000 6 359
Altı 0 000 3 1200 1 500 0 000 0 000 0 000 4 240
Yedi 0 000 1 400 1 500 0 000 0 000 0 000 2 120
Sekiz 0 000 1 400 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
On 1 667 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
Onüç 1 667 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
Onsekiz 0 000 1 400 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
15 25 20 20 48 39 167
Kaynak : Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması, DPT, 1994
Tablonun incelenmesinde, 83 birimde (% 50) yüksek öğrenim görmüş personel bulunmazken, 71 birimde (% 42) bir ve birden daha fazla sayıda personelin bulunduğu anlaşılmaktadır Ayrıca 13 birim (% 8) ise bu türden bir personelinin var olup olmadığını belirtmemiştir
2Destek Personeli
Yüksek öğrenim görmüş personelin dışında kalan, halkla ilişkiler biriminde büro ve daktilo hizmetlerinde çalışan personel, destek personeli olarak nitelendirilebilir Hizmetin yürütülmesinde önemli rolleri bulunan bu personelin sayı ve nitelik yönünden yeterli olması gerekmektedir Birimlerin bu tür görevlilere ne oranda sahip oldukları DPT’nin 1994 yılında yaptığı Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması sonucunda ortaya konulmuştur


Tablo 6
Halkla İlişkiler Birimlerinde Görevli Destek Personeli Mevcudu
Personel Sayıları Bakanlıklar Kitler ve Kamu Diğ Merkez Krlş Üniversiteler Valilikler Belediyeler Genel Toplam
Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde
Cevap Yok- Belli Değil 0 000 2 800 3 1500 2 1000 3 625 3 769 13 778
Yok 0 000 2 800 2 1000 5 2500 24 5000 16 4103 49 2934
Bir 2 1333 6 2400 2 1000 3 1500 16 3333 7 1795 36 2156
İki 2 1333 3 1200 1 500 5 2500 5 1042 2 513 18 1078
Üç 4 2667 2 800 3 1500 3 1500 0 000 3 769 15 898
Dört 1 667 1 400 2 1000 0 000 0 000 4 1026 8 479
Beş 3 2000 1 400 3 1500 2 1000 0 000 1 256 10 599
Altı 1 667 1 400 2 1000 0 000 0 000 1 256 5 299
Yedi 0 000 2 800 0 000 0 000 0 000 0 000 2 120
Sekiz 0 000 1 400 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
On 0 000 1 400 0 000 0 000 0 000 1 256 2 120
Oniki 1 667 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
Onüç 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 1 256 1 060
Ondört 0 000 1 400 2 1000 0 000 0 000 0 000 3 180
Onbeş 0 000 1 400 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
Yirmibir 1 667 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
Otuz bir ve Daha Fazla 0 000 1 400 0 000 0 000 0 000 0 000 1 060
15 25 20 20 48 39 167
Kaynak : Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması, DPT, 1994
Sözkonusu araştırmaya göre, 49 birimin (% 2934) destek personeline sahip olmadığı, 36 birimin (% 2156) bir, 18 birimin (% 1078) iki, 15 birimin (% 898) üç, 8 birimin (% 479) dört, 10 birimin (% 599) beş ve diğer 18 birimin (% 1078) ise altı ve daha yukarı sayıda destek personeline sahip bulunduğu anlaşılmıştır 13 birim (% 778) bu soruya cevap vermemiştir(Bkz Tablo 6)
Bakanlıkların tümünde destek personeli bulunurken, Valilikler (% 50) ve Belediyelerde (% 4103) hiç destek personeli bulunmayanların oranı yükselmektedir
3 Toplam Personel
Birim yöneticisi dahil, halkla ilişkiler biriminde çalışan tüm personelin sayısına ilişkin DPT’nın sözkonusu araştırmasında; 24 birimin (% 1437) halkla ilişkiler birimlerinde görevli hiç bir personele sahip bulunmadıkları, 24 birimin (% 1437) toplam bir görevliye, 25 birimin (% 1497) iki, 14 birimin (% 838) üç, 13 birimin (% 778) dört, 56 birimin ise (% 33) beş ve daha fazla görevliye sahip oldukları tespit edilmiştir Cevap vermeyenlerin sayısı ise 11 birim (% 659) dir (Bkz tablo 7)


Tablo 7
Halkla İlişkiler Birimlerinde Görevli Toplam Personel Durumu
Personel Sayıları Bakanlıklar Kitler ve Kamu Diğ Merkez Kuruluş Üniversiteler Valilikler Belediyeler Genel Toplam
Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde
Cevap Yok- Belli Değil 0 000 1 400 3 1500 2 1000 3 625 2 513 11 659
Yok 0 000 0 000 0 000 0 000 15 3125 9 2308 24 1437
Bir 0 000 1 400 0 000 2 1000 15 3125 6 1538 24 1437
İki 0 000 2 800 2 1000 4 2000 10 2083 7 1795 25 1497
Üç 1 667 2 800 1 500 4 2000 4 833 2 513 14 838
Dört 0 000 4 1600 1 500 3 1500 1 208 4 1026 13 778
Beş 1 667 0 000 1 500 2 1000 0 000 2 513 6 359
Altı 4 2667 2 800 2 1000 0 000 0 000 2 513 10 599
Yedi 2 1333 0 000 0 000 3 1500 0 000 1 256 6 359
Sekiz 1 667 0 000 2 1000 0 000 0 000 1 256 4 240
Dokuz 2 1333 2 800 0 000 0 000 0 000 0 000 4 240
On 1 667 1 400 3 1500 0 000 0 000 0 000 5 299
Onbir 0 000 0 000 0 000 0 000 0 000 2 513 2 120
Oniki 0 000 1 400 1 500 0 000 0 000 0 000 2 120
Onüç 0 000 1 400 1 500 0 000 0 000 0 000 2 120
Onaltı-Yirmibir 2 1333 3 1200 2 1000 0 000 0 000 1 256 8 479
Yirmibir-Otuz 0 000 4 1600 1 500 0 000 0 000 0 000 5 299
Otuzbir ve Daha Fazla 1 667 1 400 0 000 0 000 0 000 0 000 2 120
15 25 20 20 48 39 167
Kaynak: Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması, DPT, 1994
Halkla ilişkiler hizmetinde hiç personelleri bulunmadığını söyleyen 24 birimden, 15’i Valilikler, 9’u Belediyeler gruplarında yer almaktadır Bu birimlerin çoğunda halkla ilişkiler hizmetlerini yürütecek özel bir birim bulunmamakta ya da basın ve halkla ilişkiler birimi bulunmakla birlikte, bu görevi esasen başka bir birimde görevli ya da yönetici olan bir kişi ek görev olarak yürütmektedir
Valilikler ve Belediyeler, gerek toplam personel bakımından gerekse destek personeli bakımından en yetersiz durumda olan gruplardır Personel sayıları bakımından Kitler-Kamu Bankaları ve Bakanlıklar grupları nispeten iyi durumda iken, Diğer Merkez Kuruluşları ve Üniversiteler grupları onları izlemektedir Personel sayılarındaki bu durum, halkla ilişkiler birimlerinin en önemli sorun olarak personel yetersizliğini ifade etmelerine yol açmaktadır51
4 Yönetici Personel
Halkla ilişkiler biriminin başında kamu yönetimi ve halkla ilişkiler konusunda yetişmiş, ayrıca örgütün çalışma alanını çok iyi bilen bir yöneticinin bulunması gerekmektedir52 Halkla ilişkiler biriminin yöneticisi, örgütün yapısını ve işleyişini bilmekle beraber, nesnel ve doğru yargılama gücüne sahip olmalı,eleştiri ve örgütlenme yeteneği bulunmalı, tasarlama yapabilmeli, değişik düzeylerdeki ve görevlerdeki kişilerle ilişki kurabilen meraklı bir kişilik yapısına sahip; konuşma, yazma ve soru sorma yeteneğini geliştirmiş olmalıdır53
Bu niteliklere sahip olması gereken birim yöneticilerinin hizmet süreleri itibariyle tecrübe kazanmış, yüksek okuldan mezun olmuş, yabancı dil bilen ve hatta konusunda yüksek lisans yapmış bulunması gerekmektedir
Kamu kuruluşlarındaki halkla ilişkiler birim yöneticilerinin hizmet süresi, öğrenim düzeyi ve yabancı dil bilgisi konuları ile ilgili olarak, 1994 yılında DPT tarafından yapılan Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması’na göre;
Halkla ilişkiler birim yöneticilerinin çoğunluğunun (% 56), halkla ilişkiler hizmetinde 7 yıldan az deneyime sahip oldukları,
Halkla ilişkiler birim yöneticilerinin % 1’inin ilkokul mezunu, % 17’sinin ortaokul-lise, % 82’sinin ise yüksekokul mezunu oldukları ve bunun da % 15’inin yüksek lisans eğitimi aldığı,
Halkla ilişkiler birim yöneticilerinin % 20’sinin basın-yayın, iletişim, sinema-Tv ile ilgili bir fakülte veya yüksekokuldan mezun oldukları,
Halkla ilişkiler birim yöneticilerinin % 31’inin yabancı dil bilgilerini yeterli buldukları,
sonucu elde edilmiştir
Halkla ilişkiler hizmetlerinde, yöneticiler için ne kadar süreli bir deneyimin verimlilik ve başarı için zorunlu ya da yararlı olduğunun kesin bir ölçüsü bulunmamakla birlikte, halkla ilişkiler birimlerinde yöneticilik yapanlarının bir çoğunun, hizmetin kurumlaşmasına, belli bir hizmet anlayışının kurumlarında yerleşmesine tecrübeleriyle katkı yapma imkanına çok fazla sahip olmadıkları görülmektedir Buna rağmen halkla ilişkiler birim yöneticilerinin eğitim düzeyinin giderek yükselmesi, yüksek lisans eğitimi alması ve kısmen de olsa bir yabancı dile sahip olması olumlu gelişmeler olarak değerlendirilebilir
5 Halkla İlişkiler Personelinin Hizmet-İçi Eğitimi
Halkla ilişkiler birimlerinde çalışanların ve kamu yönetiminin çeşitli alanlarında görev yapacak yöneticilerin halkla ilişkiler konusunda belirli bir anlayışa sahip kılınması, bunun içinde çeşitli eğitim programları içinde halkla ilişkiler konularına yer verilmesi, uygulanması gerekmektedir54
Birçok ülkede yönetici eğitimi programları içerisinde halkla ilişkiler konularına (halka dönüklük sistematiği, basınla ilişkiler vb) yer verilmektedir Örneğin, “Almanya’da Bayern Yönetici Eğitimi Programı içerisinde yönetim etkinliklerinin halka sunulması ve halkın görülen hizmetlere ilişkin tepkilerinin alınması (Halkla ilişkiler) konusu işlenmekte, bu çerçevede kuramsal çalışmaların yanısıra iki hafta süreli bir de basın stajı gerçekleştirilmektedirPrograma katılan kamu görevlilerinin herbiri bir gazete ya da radyo-televizyon kuruluşunda bir yandan basına açıklamalarda bulunma, gazetecilerle görüşme, basın toplantılarına yetkili ya da yardımcı olarak katılma gibi uygulamalı çalışmalarla iletişim becerisini geliştirirken, öte yandan da kitle iletişim araçlarının kurumsal yapılarını ve iç işleyişlerini, haberleri bilgileri değerlendirip kitleye sunma yöntemlerini yakından görmektedir”55
DPT’nin Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması çerçevesinde kamu kurumlarındaki halkla ilişkiler birimlerine, “kurumunuz personelinin halkla ilişkiler konusunda aydınlatılması ve eğitilmesine dönük her hangi bir program uygulandı mı?” şeklinde bir soru yöneltilmiş, 5 birim (% 3) soruya cevap vermemiş, 123 birim (% 74) bu konuda hiç program uygulamadıklarını belirtmiş, 39 birim (% 23) ise seminer, kurs ya da konferans adları altında bir eğitim programı uyguladıklarını belirtmişlerdir (bkzTablo:8 )


Tablo 8
Halkla İlişkiler Birimlerinde Halkla İlişkilerle İlgili Bir
Hizmet-İçi Eğitim Programı Uygulama Eğilimi
Kamu Kuruluşlarının
Adı Seminer Kurs Konferans Hiçbir Program
Uygulamayan Cevap
Vermeyen Toplam
Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde Sayı Yüzde
Bakanlıklar 2 1333 1 667 0 000 11 7333 1 667 15 100
Kitve Kam Bank 9 3600 1 400 1 400 14 5600 0 000 25 100
Diğ Mrk Krlşları 3 1500 5 2500 0 000 11 5500 1 500 20 100
Üniversiteler4 2000 3 1500 0 000 13 6500 0 000 20 100
Valilikler 4 833 0 000 1 208 42 8750 1 208 48 100
Belediyeler 2 513 2 513 1 256 32 8205 2 513 39 100
Hizmetiçi Eğt Prog Uygulama Eğiliminin Toplam Krlşlara Oranı 24 1437 12 719 3 180 123 7365 5 299 167 100
Kaynak :Türk Kamu Yönetiminde Halkla İlişkiler Araştırması, DPT, 1994


(45)Yücel Ertekin, Halkla İlişkiler Hizmetinde Örgütlenme ve Personel Sorunları, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:XXIII, Sayı: 4, 1990, s 47
(46)Acar, ****e, s 12
(47)Ertekin, ****m, s44
(48)ak, s45
(49)ak, s 42
(50) DPT’nin araştırmasında sözkonusu personel halkla ilişkiler uzmanı olarak gruplandırılmıştır
(51)Acar, ****e, s 31
(52)Ertekin, ****m, s 42
(53)Alpay Ataol, Halkla İlişkiler,İzmir 1987, s 25
(54)Acar, ****e, s 44
(55)Tacettin Karaer, Yöneticilerin Yetiştirilmesi, Federal Almanya Örneği, Amme İdaresi Dergisi, Cilt:XXII, Sayı: 4, 1989, s 91