Lozan Barış Antlaşması Ne Zaman ve Kimler Arasında İmzalandı

Lozan Barış Antlaşması Ne Zaman ve Kimler Arasında İmzalandı

Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923), yeni Türk Devleti'nin uluslararası alanda tanındığını belgeleyen önemli bir antlaşmadır
i Dünya Savaşı'ndan zaferle çıkan ABD, İngiltere, Fransa ve italya, savaşta yenilen Almanya'ya, AvusturyaMacaristan İmparatorluğu'na ve Osmanlı Devleti'ne ağır koşullar içeren barış antlaşmaları önermişlerdi

Yenik devletlerden ilk ikisi 1919'da bu antlaşmaları imzalamak zorunda kalmış, Osmanlı Devleti de 1920'de Sevr Antlaşması'na boyun eğmişti {bak BİRİNCİ Dünya Savaşı, Sevr Antlaşması) Ama Sevr Antlaşması'nın öngördüğü düzen Kurtuluş Savaşı'yla altüst oldu ve Anadolu'da güçlü bir Türk Devleti doğdu Bu değişen koşullar karşısında galip devletler 27 Ekim 1922'de Ankara hükümetini yeni bir barış antlaşması için görüşmeye çağırdılar Ne var ki, aynı çağrı İstanbul hükümetine de yapıldığı için Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) 1 Kasım 1922'de saltanatı kaldırarak Osmanlı Devleti'ne son verdi Böylece Türkiye'yi temsil edecek tek güç Ankara hükümeti oluyordu



İsviçre'nin Lozan kentinde toplanması kararlaştırılan barış konferansına Türkiye'nin yanı sıra İngiltere, Fransa, İtalya, Japonya, Yunanistan, Romanya ve Yugoslavya katılıyordu Konferansta ABD gözlemci olarak bulunacak, SSCB boğazlar sorununun, Bulgaristan ise Ege Denizi kıyısındaki topraklar

la ilgili sorunların görüşüleceği oturumlarda yer alacaktı Türkiye'yi, dışişleri bakanlığına getirilen İsmet Paşa (İnönü) başkanlığındaki bir kurulun temsil ettiği konferans 20 Kasım 1922'de başladı

Konferansın ana konuları sınırlar, boğazlar, kapitülasyonlar, azınlıklar ve Osmanlı Devleti'nin borçları olarak saptanmıştı Savaş tazminatı da önemli bir sorun olarak gündemdeydi Başta İngiltere ve Fransa olmak üzere galip devletlerin Sevr Antlaşması'nın koşullarını biraz hafifleterek Türkiye'ye kabul ettirmeye çalışmaları nedeniyle oturumlar sert tartışmalarla geçtj Özellikle İngiltere'nin ödün vermeyen tutumu yüzünden konferans çıkmaza girdi ve görüşmeler 4 Şubat 1923'te kesildi Yoğun diplomatik çabalar sonucunda taraflar 23 Nisan 1923'te yeniden bir araya geldiler Bu kez İngiltere'nin tutumu daha yumuşamıştı Nitekim görüşmeler olumlu sonuçlandı ve üzerinde anlaşmaya varılan metin 24 Temmuz 1923'te imzalandı

Beş bölümde toplanmış 143 maddeden oluşan Lozan Barış Antlaşmasının temel hükümlerine göre, doğu sının SSCB ile daha önce imzalanmış olan antlaşmadaki biçimiyle kabul ediliyordu Suriye sının için de Fransa ile yapılan eski antlaşma geçerliydi Buna karşılık Irak sının konusunda İngiltere ile anlaşmaya vanlamadığından bu sorun ancak 1926'da iki ülke arasında yapılan yeni bir antlaşmayla çözüldü Lozan'da Trakya sının yeniden çiziliyor, ayrıca savaş tazminatından vazgeçmesi karşılığında Karaağaç yöresi Türkiye'ye bırakılıyordu Ege Denizi'ndeki İmroz Adası (Gökçeada) ile Bozcaada da Türkiye'ye veriliyordu Banş zamanında İstanbul ve Çanakkale boğazlanndan sivil gemilere geçiş serbestliği tanıyan taraflar, askeri gemilere kısıtlama getirmişlerdi Savaş durumunda ise Türkiye savaşta taraf olup olmamasına göre davranacaktı

Boğazlann iki yakasının askersizleştirilmesi ve geçişlerin uluslararası bir kurulun denetimine bırakılması gibi kararlar sonradan, 1936'da imzalanan Montrö (Montreux) Sözleşmesi'yle Türkiye lehine değiştirildi {bak Boğazlar Sorunu)
Türk hükümetinin ısrarla üzerinde durduğu konulardan biri olan kapitülasyonlar, Lozan Banş Antlaşması'nın hükümlerine göre tümüyle kaldınlıyordu {bak KAPİTÜLASYON) Azınhklann Türk yurttaşı olması benimseniyor, ancak Anadolu ve Doğu Trakya'daki Rumlar ile Yunanistan'daki Türkler'in karşılıklı göç ettirilmesi kararlaştınlıyordu Batı Trakya Türkleri ile İstanbul'da yaşayan Rumlar bu göçün dışında kalacaklardı Gene antlaşma hükümlerine göre, Osmanlı Devleti' nin borçlan, imparatorluğun parçalanmasıyla oluşan yeni devletlere gelirleri oranında bölüştürülecekti

Türkiye de kendi payına düşen miktan taksitlerle ödemeyi kabul ediyordu {bak DÜYUNI UMUMİYE) Galip devletler, I Dünya Savaşı'ndaki kayıplarına karşılık Türkiye'den istedikleri savaş tazminatından vazgeçiyorlar, Türkiye de Yunanistan' dan istediği tazminata karşılık Karaağaç'ı alıyordu

TBMM'nin 23 Ağustos 1923'te onayladığı Lozan Barış Antlaşması, öbür ülkelerin de onaylamasıyla 6 Haziran 1924'te yürürlüğe girdi Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda önemli bir adım olan bu antlaşma, aynı
zamanda I Dünya Savaşı'nı sona erdiren antlaşmalar içinde tek onurlu belgedir

MKemal görüşme için İzmir'i teklif etmiştir
Uluslararası antlaşmalara göre barış antlaşmaları tarafsız bir ülkede yapılması gerektiğinden bu isteğini İtilaf Devletleri kabul etmemiş ve Lozan görüşme yeri olarak kararlaştırılmıştır
Görüşmelere TBMM, İngiltere, Fransa, İtalya, Yunanistan, Romanya, Yugoslavya ve Japonya katılmıştır
Türk Devleti'ni temsilen İsmet Paşa gitmiştir
Boğazlarla ilgili görüşmelere SSCB ve Bulgaristan da dahil olmuş, ABD ise gözlemci olarak katılmıştır
Görüşmeler 20 Kasım 1922'de başlamıştır
TBMM, iki konuda kesinlikle taviz verilmemesini istemiştir, Kapitülasyonlar ve Ermeni yurdu
4 Şubat 1923'te görüşmeler kesilmiştir Buna neden olan anlaşmazlıklar şunlardır:

1Boğazlar Sorunu
2Kapitülasyonlar (en çok tartışılan konudur)
3Musul-Kerkük
4Osmanlı Devleti'nin Borçları
Hayim Naum Efendi'nin arabuluculuk faaliyetleri sonucu karşılıklı verilen tavizler sonucu 23 Nisan 1923'te görüşmeler tekrar başlamıştır
24 Temmuz 1923'te Lozan Barış Antlaşması imzalanmıştır
Lozan Barış Antlaşması'nın Maddeleri:

Suriye Sınırı, 20 Ekim 1921'de imzalanan Ankara Antlaşması ile belirlendiği şekilde kabul edilmiştir
Irak Sınırı, Irak sınırının ileride İngiltere ve TBMM arasında yapılacak bir görüşme ile belirlenmesine karar verilmiştir
Yunanistan Sınırı, Mudanya Antlaşması'nda olduğu gibi kabul edilmiş, ancak savaş tazminatı olarak Yunanistan Karaağaç'ı Türkiye'ye bırakmıştır
Sovyet Sınırı, Gümrü, Moskova ve Kars Antlaşması ile belirlendiği gibi kalmıştır
Doğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti kurulmasından vazgeçilmiştir
Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır
Adalar'dan,
Bozcaada ve Gökçeada Türk Devleti'ne,
Oniki Adalar İtalyanlar'a,
Diğer adalar ise Yunanistan'a bırakılmıştır
Türk Devleti'nin sınırları içindeki Yabancı Okullar Türk kanunlarına uyacaklar, okulların öğrenimini Türk Devleti düzenleyecektir
Fener Rum Patrikhanesi'nin yabancı kiliselerle ilişki kurmaması şartı ile Türkiye'de kalması kabul edilmiştir
Azınlıklara verilen ayrıcalıklar kaldırılmış, tüm azınlıklar Türk vatandaşı kabul edilmiştir İstanbul'daki Rumlar hariç diğer yerlerdeki Rumlar'ın Yunanistan'a gönderilmesine, Batı Trakya hariç diğer yerlerdeki Türkler'in de Türkiye'ye gönderilmesine karar verilmiştir
Boğazlar Sorunu ise şu şekilde halledilmiştir:

1Boğazların idaresi başkanlığını Türkler'in yapacağı bir komisyona bırakılmıştır
2Boğazların iki tarafında da 20 km'lik alanın askerden arındırılması kararlaştırılmış, buna rağmen olağanüstü bir durum olduğunda Türk tarafının boğazlara asker sokabilmesine izin verilmiştir
3Ticaret gemileri boğazlardan serbestçe geçebilecek, savaş gemilerine ise tonaj sınırlaması getirilecektir
4İşgal güçleri İstanbul'u bir buçuk ay içinde boşaltacaklardır
Borçlar şu şekilde halledilmiştir:

1Duyûn-u Umûmiye İdaresi kaldırılmıştır
2Osmanlı Devleti'nden ayrılan devletlere Osmanlı borçlarından hisse verilmiştir
3Osmanlı borçlarının büyük bir bölümünü TBMM ödemeyi kabul etmiştir
4Borçların Türk Lirası ve taksitler halinde ödenmesi karara bağlanmıştır
Lozan Barış Antlaşması'nın Önemi:

Yeni Türk Devleti ve Misâk-ı Millî, düşmanlarımız tarafından resmen kabul edilmiştir
Askerî zaferler siyâsi zaferle sonuçlanmıştır
Türkiye savaş tazminatı ödememiştir
Kapitülasyonlar kesin olarak kaldırılmıştır
Ülke sınırları Irak sınırı hariç belli olmuştur
Türkiye açısından IDünya Savaşı sona ermiştir
Azınlıkların Türk vatandaşı sayılması ile dış güçlerin içişlerimize karışması önlenmiştir
Millî Mücadele hareketi, bağımsızlık için uğraşan diğer milletlere de bir örnek olmuştur
Antlaşma, ITBMM tarafından imzalanmış, IITBMM tarafından onaylanmıştır
Lozan Antlaşması'ndan Kalan Problemler:

Boğazlar Komisyonu milli egemenliğimizi kısıtlayan bir unsur olmuştur Boğazlar Komisyonu Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile kaldırılmıştır
Musul alınamamış ve Irak sınır kesinlik kazanmamıştır Musul, Ankara Antlaşması ile Irak'a bırakılmıştır (5 Haziran 1926)
Ege Adaları ve Batı Trakya sorunu halledilmiş, fakat daha sonraki yıllarda yine sorun haline dönüşmüştür