Binbir Gece Masalları-Kitap Özeti

Binbir Gece Masalları kitap özeti

Binbir Gece Masalları
Binbir Gece Masalları (Arapça: كتاب ألف ليلة و ليلة Kitāb Alf Layla wa-Layla, Farsça: هزار و یک شب Hazâr-o Yak Šab) Orta Çağda kaleme alınmış Orta Doğu kökenli bir edebi eserdir Şehrazad tarafından hükümdar kocasına anlatılan hikayelerden oluşur
Şehrazad eşi Hükümdar Şehriyara hikaye anlatırken
Tarihçe
8 yüzyılda Arap Abbasi Halifesi Harun Reşid zamanında Bağdat önemli bir kozmopolit şehirdi Şehir İran, Çin, Hindistan, Afrika ve Avrupadan gelen tüccarlar ile dolup taşmaktaydı Bu sıralarda, şehrin kültürel yapısı da gelişti, Arap kültürü özellikle diğer Doğu kültürleriyle harmanlanmaktaydı Binbir Gece Masallarında bulunan hikayeler işte bu dönemde, halk hikayeleri olarak ortaya çıkmıştır Sözle aktarılan bu hikayeler sonunda tek bir eserde derlenmiştir Hikayelerin çekirdeğini eski bir Fars (İran) kitabı olan Hazâr Afsâna (Bin Efsane, Farsça: هزارافسانه) oluşturmuştur 9 yüzyıl dolaylarında hikayeleri derleyen ve Arapçaya çevirenin masalcı Ebu abdullah Muhammed el-Gahşigar olduğu söylenir Eserdeki hikayelerin çerçevesini oluşturan Şehrazad öyküsününse esere 14 yüzyıl dolaylarında katıldığı düşünülmektedir Eser Fransızcaya 1704′te çevrilmiş ilk modern Arapça derlemesi ise 1835′te Kahirede yapılmıştır Her ne kadar eser Fransızcaya 1704′te çevrilmişse de, eserin ve ihtiva ettiği hikayelerin bir kısmının daha önceden Batıya geldiği düşünülmektedir
~~~~~~
Konusu
Hikayeye göre Fars kralı Şehriyar “Hindistan ile Çin” arasındaki bir adada hüküm sürer (eserin daha sonraki biçimlerinde bunun yerine Şehriyarın Hint ve Çinde egemenlik sürdüğü yazar) Şehriyar karısının kendisini aldattığını öğrenir ve öfkelenir, tüm kadınların sadakatsiz, nankör olduğuna inanmaya başlar Önce karısını öldürtür, sonra da vezirine her gece kendisine yeni bir hanım bulmasını emreder Her gece yeni bir gelin alan Şehriyar, geceyi hanımıyla geçirdikten sonra tan vakti hanımını idam ettirir Bir süre bu böyle devam eder, daha sonra vezirin akıllı kızı Şehrazad bu kötü gidişata son vermek için bir plan kurar ve Şehriyarın bir sonraki eşi olmaya aday olur Evlendikleri geceden başlayarak, kardeşi Dünyazadın da yardımıyla Şehrazad her gece Şehriyara çok güzel ve heyecanlı hikayeler anlatır Tam şafak vakti geldiğinde, hikayenin en heyecanlı yerinde, hikayeyi anlatmayı keser Hikayenin sonunu merak eden Şehriyar, Şehrazadın hikayeye ertesi gece devam edebilmesi için, o gecelik Şehrazadın idamını erteler Kitabın sonuna kadar yer alan hikayeler, Şehrazadın Şehriyara anlattığı hikayelerdir Sona gelindiğinde, Şehrazad üç erkek çocuğu doğurmuştur ve evliliklerinden uzunca bir süre geçmiştir Kralın kadınlara olan öfkesi ve kötü düşünceleri dinmiş, Şehrazadın sadakatine inanmıştır Böylece önceki emrini de kaldırır
“Sultan Şehrazadı Affederken”, Arthur Boyd Houghton
Eserde bulunan hikayeler çeşitlidir; şiir, komedi, trajedi ve alaycı hikayelerin yanında, aşk hikayeleri, tarihi ve dini öyküler de mevcuttur Eserdeki bir önemli noktada hikayelerin bazılarında bulunan erotik motiflerdir ki bu eserin bazı baskılarının çeşitli yerlerinin sansürlenmesine neden olmuştur Eserde bulunan hikayelerde hayali veya mitik yer ve karakterlerin yanı sıra gerçek yer ve karakterler de yer alır, çoğu zaman hayali ve gerçek kişi, olay veya yerler birbiriyle harmanlanmıştır Örneğin, eserdeki birçok hikayede göze çarpan baş karakter Abbasi Halifesi Harun Reşiddir
Bazen Şehrazadın anlattığı bir hikayede geçen bir kahramanın kendine has bir hikayesi ve o hikayenin de içinde farklı bir hikaye olabilir Böylece eserdeki hikayeler zengin biçimde farklı tabakalardan oluşur
Popüler kültürü de etkileyen eser, hem bir bütün olarak hem de içerdiği hikayeler tekil olarak filme alınmış, benzer edebi eserlerin yazılmasına ilham kaynağı olmuştur
~~~~~~~~~~~~~
Farklı Basımları
Eserin ilk Avrupa sürümü, bir Avrupa dilindeki ilk baskısı, Antoine Galland tarafından yapılmış Fransızca çevirisidir (1704-1717) Bu çeviri eserin daha önce derlenmiş bir Arapça sürümünden yapılmıştır 12 ciltten oluşan bu ilk çeviri, Les Mille et une nuits, contes arabes traduits en français , büyük bir ihtimalle çevirinin yapıldığı Arapça nüshada bulunmayan fakat çevirmen tarafından bilinen bazı Arapça hikayeleri de içermekteydi
850 yılı civarında ortaya çıkan Arapça derleme, Alf Layla (Bin Gece) ise büyük bir ihtimalle, daha önce yazılmış olan, Hazar Afsanah (Bin Efsane) isimli Fars eserinin özetlenmiş bir tercümesiydi Eserin bugünki ismi olan Alf Layla wa-Layla (Binbir Gece) ise Orta Çağda ortaya çıkmıştır Bu isim büyük ihtimalle sonsuzluk ötesi sayı düşüncesini sembolize etmekteydi, zira o zamanlarda Arap matematik çevrelerinde 1000 sayısı kavram olarak sonsuzluğu sembolize ederdi Belki de buradan yola çıkarak, eserdeki tüm hikayeleri okuyan kişinin delireceğine dair bir efsane ortaya çıkmıştır
Eser geleneksel Fars, Arap ve Hint hikayelerinin bir derlemesi olarak görülür Fakat, eserde bulunan ünlü hikayelerden, Alaaddinin Lambası ve Ali Baba ve Kırk Haramiler eserin Avrupa baskısına Antoine Galland tarafından eklenmiştir Galland bu hikayeleri Halepli, Marunî bir masalcıdan duyduğunu yazmıştır
İngilizceye çevirisi Sir Richard Burton tarafından The Arabian Nights olarak yapılmıştır Kendinden evvelkilerden farklı olarak bu çeviri özgün malzemeyi sansürlememiştir İngiltere tarihinin muhafazakar Victoria döneminde yayımlanmasına rağmen bu çeviri kaynağında bulunan erotik incelikleri ve cinsel tasvirleri içermektedir Bu çevirinin yanı sıra, daha yakın zamanlarda Fransız doktoru JC Mardrusun çevirisi vardır Mevcut çevirilerin en doğru ve güzeli, Fransadaki Bibliothèque Nationalede bulunan 14 yüzyıldan kalma bir Suriye el yazmasından Hüssain Haddawynin yaptığı Arapça derlemedir
~~~~~~~~~~~~
Uyarlamalar
Televizyon ve Sinema
Binbir Gece Masallarının televizyon ve sinemaya pek çok uyarlaması olmuştur Bunların asıl öykülere olan bağlılığı çok değişken olmuştur Fritz Langin 1921 yapımı Der Müde Tod, 1924 Hollywood yapımı (Douglas Fairbanks başrolde olduğu) The Thief of Baghdad ve onun 1940′daki İngiliz ikinci yapımı, Binbir Gece Masallarından etkilenmişlerdir
Hollywoodun Binbir Gece Masallarına dayandırılmış ilk konulu filmi 1942 yapımı Arabian Nightsdır Başrollerde Şehrazad rolünde Maria Montez, Ali Ben Ali rolünde Sabu Dastagır ve Harun Reşid rolünde Jon Hall vardır Filmin konusunun Binbir Gece Masalları ile hemen hiçbir ilgisi yoktur Filimde Şehrazat Halife Harun Reşidi devirip kardeşiyle evlenmek isteyen bir dansözdür Şehrazadın ilk suikast girişimi başarısızlığa uğrar ve esir olarak satılmasının ardından pek çok macera gelişir Maria Montez ve Jon Hall 1944 yapımı Ali Baba ve Kırk Haramilerde de rol almışlardır
1980′li yıllarda Şehrazat rolünde Annette Haven ve Şehriyar rolünde John Leslienin oynadığı 1001 Erotic Nights bütçesi milyon doları aşan ilk porno filim olarak sayılır
Binbir Gece masallarıın en başarılı sinema uyarlaması 1992 Walt Disney yapımı çizgi filim Aladdin sayılabilir Filimde Scott Weinger ve Robin Williams seslendirmişlerdir Bu filmin devamları ve televizyon serileri onu izlemiştir
Sinbadin yolculukları televizyon ve sinemaya birkaç kere uyarlanmıştır, en sonuncusu 2003 yapımı, seslendirmesini Brad Pitt ve Catherine Zeta-Jonesun yaptığı animasyon Sinbad: Legend of the Seven Seas olmak üzere 1958 yapımı The Seventh Voyage of Sinbad en meşhur Sinbad filmi olabilir
İngilizce olmayan uyarlamalar arasında çeşitli Hint (Bollywood) yapımları, İtalyan yönetmen Pier Paolo Pasolininin 1974 yapımı Il fiore delle mille e una nottesi, ve 1990 yapımı Fransız Les 1001 nuits sayılabilir
Televizyon ve sinema uyarlamaları arasında aslına en sadık kalmış olanı 2000 yılında Amerikan ABC ve İngiliz BBC kanallarında gösterilen Arabian Nights dizisi olabilir Emmy ödülünü alan bu iki bölümlük dizide Şehrazat rolünde Mili Avital, Sahriyar rolünde Dougray Scott oynamışlardır
Müzik
Rus bestecisi Nikolai Rimsky-Korsakov, 1888′de Şehrazad adlı eserini tamamlamıştır Parça dört masaldan esinlenmiştir: “Deniz ve Sinbadin Gemisi”, “Kalender Prens”, “Genç Prens ve Prenses” ve “Bağdatta Şenlik”