Prostat Kanseri Tanısında Kullanılan Yöntemler

Prostat Kanseri Tanısında Kullanılan Yöntemler
Prostat Kanseri

Prostat kanserinin tanısında Laboratuvar tetkikleri ve görüntüleme testleri


Prostat Kanseri Önemli midir

Erkekler için önemlidir Erkeklerde yaş ilerledikçe ortaya çıkan, yaygın görülen ve akciğer kanserinden sonra en ölümcül kanser türüdür 50 yaşından sonra risk artmakta olup, 60-80 yaş arasında oldukça yükselmektedir
Prostat kanseri, erkeklere özgü bir organ olan prostatın içinde oluşan habis tümörün oluşturduğu bir hastalıktır Özellikle 45-70 yaşları arasında saldırgan ve hızlı, 70li yaşlardan sonraysa daha yavaş ilerler Genellikle genetik ve hormonal faktörler, beslenme ve çevresel faktörler prostat kanseri oluşumunu etkiler Erken tanı ve tedavi uygulanmadığı takdirde, diğer kanser çeşitleri gibi, hayatı tehdit edebilir


Prostat Kanserinin Belirtileri Nelerdir

Prostat kanserlerinin büyük çoğunluğu erken devrede belirti vermezler Öyle ki, yaşlı erkeklerin % 30 civarı hiçbir klinik belirti vermeden prostat kanserli olarak ölmektedirler Bazıları hızlı seyretmekle birlikte, çoğunluğu sinsi ve sessiz seyirlidir İleri evrede ortaya çıkan belirtilerin başlıcaları ise :


* İdrar akımının yavaşlaması ya da incelmesi
* Sık idrara çıkma isteği
* İdrarda kan görülmesi
* Bacaklarda şişlik
* Penisin sertleşmemesi
* Kemik ağrısı


şeklinde bulgulardır

Ancak, şunu özellikle belirtmek gerekir ki, bu belirtilerin bir kısmı iyi huylu prostat büyümesi (Benign Prostat Hipertrofisi=BPH), idrar yolu infeksiyonları, idrar yollarında taş bulunması gibi durumlarda da görülmektedir Bunların ayrımını yapmak için, mutlaka hekim kontrolünde değerlendirme yapmak gereklidir


Prostat Kanserinde Erken Tanının Yararı Nedir

Hastalıkların erken tanısı, genelde alınacak tedbirler yönünden yararlıdır Ancak prostat kanserlerinde çok daha yararlıdır Çünkü, uygulanacak tedavilerde hastalık erken tanınırsa 5 yıldan uzun yaşama oranı % 90-95 üzerinde, geç dönemde tanınırsa % 15-20 civarındadır Erken tanı yaygınlaştıkça, prostat kanserli hastaların yaşama süresi sürekli olarak uzamaktadır


Prostat Kanserinin Erken Tanısı Mümkün müdür

Mümkündür Prostat Spesifik Antijen (PSA) isimli kan testinin bakılması ile, erken devrede tanı konulabilmektedir Bu testin ölçülmesiyle, henüz tümör küçük olduğu dönemde ve prostat dışına yayılmadan tanı konulabilmektedir


Hangi Yaştan İtibaren Prostat Tarama Testi Yapılmalıdır

Amerikan Kanser Cemiyeti (American Cancer Society) ve American Urological Association yaş ne olursa olsun yüksek riskli olan herkesin veya 50 yaşına gelmiş her erkeğin yılda en az bir kez kanda PSA baktırmasını önermektedir Eğer ailede, prostat kanseri olan varsa veya vazektomi ameliyatı geçirilmişse, bu tarama 50 yaşından önce, örneğin 40 yaşından itibaren başlatılmalıdır

Prostat kanserinin erken tanısında tarama yöntemi olarak görüntüleme yöntemlerinin (MR, tomografi, ultrasonografi) kullanılması önerilmemektedir


PSA - Prostat Spesisfik Antijen Nedir

PSA (Prostat Spesifik Antijen) prostatın epitel hücreleri tarafından üretilen ve seminal sıvıda yüksek oranda bulunan protein yapısında bir enzimdir Normal durumdaki prostattan seruma az miktarda karışmaktadır Kandaki yükselme, prostat hastalığının göstergesidir PSA normalde, 4 ng/ml’nin altında olmalıdır 4 ng/ml altındaki değerler normal olarak kabul edilmektedir 4-10 ng/ml arasındaki değerler şüpheli sınır değerler olarak kabul edilmektedir 10 ng/ml üzerinde elde edilen PSA değeri ise yüksek olarak değerlendirilmektedir

PSA testi sonucu ne kadar yüksekse, prostat kanseri riski de o derecede yüksektir


PSA Düzeyi Yalnızca Prostat Kanserinde mi Yükselir

Hayır Başka bazı durumlar da PSA düzeyinde yükselmeye neden olmaktadırlar Bu durumlar şöylece sıralanabilir :

1- Benign prostat hipertrofisi (Prostatın iyi huylu büyümesi) durumunda, ya da, Prostat infeksiyonu (postatit) durumunda da PSA düzeyi sınırda veya yükselmiş olarak bulunabilir

2- Makattan muayene (rektal tuşe) sonrasında PSA düzeyi yükseldiği için PSA ölçümü bu muayeneden önce yapılmalıdır

3- Ejakulasyon (boşalma) da PSA düzeyini geçici olarak yükseltmektedir Bu nedenli, PSA ölçümü öncesinde 2 gün boyunca cinsel ilişkiye girilmemelidir

4-Prostat biyopsisi de PSA düzeyini yükseltmekte, bu nedenle biyopsiden en az 6 hafta sonra tekrardan PSA bakılabileceği bildirilmektedir


İlaçların PSA Düzeyi Üzerine Etkileri Var mıdır

Özellikle androjen düzeyinde azalmaya neden olan ilaçlar (steroid, antiandrojenler gibi) PSA düzeyinde de azalmaya neden olabilirler Finasteride (5 mg/gün) kullanan hastaların PSA düzeyinin 12 ay sonunda % 50, 1 mg kull******rda ise % 48 azaldığı görülmüştür

PSA Düzeyine Bakılarak Hastanın Yaşam Süresi Tahmin Edilebilir mi?

Bir anlamda tahmin edilebilir Çünkü, PSA düzeyi, tümörün büyüklüğü, yerleşimi, evresi ve yayılması ile yakından ilişkilidir Prostat tümörü nedeniyle ameliyat edilmiş hastalarda PSA’nın 4 ng/ml’den düşük olması, hastaların % 70-80’inde cerrahi ile hastalığın sınırlanmış olduğunu düşündürmektedir 20 ng/ml üzerinde PSA değerleri, hastaların % 30-40 lenf nodlarına ve % 10 civarında da kemiklere yayılımını (metastaz) düşündürmektedir 50 ng/ml üzerinde PSA değerleri, hastaların çoğunda lenf nodlarına yayılımın olduğunu ve kemiklere yayılımın da % 30 üzerinde olduğu düşündürür Kanserin henüz ilk başlangıç yerinde olduğu hastalarda 5 yıllık yaşam süresi % 65 civarındadır Yayılım (metastaz) göstermiş hastalarda ise, hastaların yaklaşık yarısı tanıdan itibaren 2 yıl içinde kaybedilmektedir

Benign Prostat Hipertrofisi (BPH) ile PSA Arasında Ne Tür Bir İlişki Vardır ?

BPH, iyi huylu prostat büyümesidir Bu durumda da PSA değerinde yükselme görülmektedir Ancak PSA değerleri genelde 4-10 ng/ml arasında kalmakta ve çok yükselmemektedir


Serbest PSA Ne Anlama Gelmektedir

Serbest PSA, PSA’nın kan dolaşımında proteinlere bağlanmadan, serbest olarak bulunan formudur Normalde PSA’nın az bir kısmı Free PSA’dır
Serbest PSA’nın Total PSA’ya oranı, prostat kanseri ve Benign Prostat Hipertrofisi ayrımında kullanılmaktadır :
Eğer Free PSA/Total PSA’ya oranı % 20’nin altındaysa ve Total PSA düzeyi de 4-10 ng/ml düzeyindeyse, prostat kanseri olması güçlü olasılıktır
Eğer Free PSA/Total PSA oranı % 20’nin üzerindeyse ve Total PSA da normal veya hafif-orta düzeyde yükselmişse, büyük olasılıkla iyi durumlar, örneğin Benign Prostat Hipertrofisi (BPH) söz konusudur Ancak, prostat kanseri olasılığı bütünüyle yok sayılamaz

Araştırmalarda Free PSA/Total PSA oranının prostat kanserinde genelde % 15’ten az, % 5-20 arasında olduğu, BPH’da ise % 15-35 arasında olduğu gözlenmektedir


Prostatik Asit Fosfataz’ın Klinik Anlamı Nedir

PAP, Prostat bezi tarafından salgılanan bir proteindir Ayrıca kemik, pankreas, karaciğer, böbrekler ve trombositler tarafından da salgılanmaktadır Prostat kanserli hastaların tedavisinin izlenmesinde yararlıdır Tanısal değeri PSA’dan düşüktür PSA ile birlikte kanserin izlenmesinde yararlı olabilir BPH, rektal muayene, biyopsi, prostatit gibi durumlarda da yükselebilir


Prostat Kanserinin Tanısında Kullanılan Başlıca Yöntemler Nelerdir

a) Kanda PSA Düzeyi Bakılması : Yukarıda bahsedilmiştir

b) Kanda Free PSA Düzeyi Bakılması : Yukarıda bahsedilmiştir

c) Parmakla Rektal Muayene (Rektal Tuşe) : Doktor tarafından, eldiven giyilerek, parmakla makattan yapılır Prostat kanserinin boyutu hakkında fikir verebilir
d) Ultrasonografi : Prostat kanserinin lokalizasyonu ve nüks olup olmadığı konusunda fikir verebilmektedir USG, tarama amaçlı kullanılmamaktadır
e) Postat Biyopsisi : Prostattan parça alınarak incelenmektedir Genelde tanı için iğne biyopsisi alınır 1’den 5’e kadar kanserin durumu hakkında derecelendirme yapılır

PROSTAT KANSERİNİN EVRELEMESİNDE KULLANILAN GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ NELERDİR?

a) Bilgisayarlı Tomografi
Genelde prostat kanserinin diğer organlara yayılımının değerlendirilmesinde yararlıdır Kanserin yayıldığı büyümüş lenf nodları görebilir
Tarama amaçlı kullanılmamaktadır
b) Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

Özellikle bazı hastalarda cerrahi girişim öncesi prostat kanserinin bölgesel yayılımının daha iyi değerlendirilmesi amacıyla kullanılmaktadır

c) Kemik Sintigrafisi

Prostat kanserinin kemiklere yayılıp yayılmadığını araştırmak amacıyla yapılmaktadır

d) Lenf Düğümü Biyopsisi

Kanserin lef düğümlerine yayılıp yayılmadığını anlamak için yapılar Biyopside lenf düğümlerinde kanser bulunursa, cerrahi dışındaki diğer tedavi yöntemlerinin uygulanması düşünülür

Lenf düğümü biyopsisi : Ya lenf düğümlerini çıkararak, ya USG eşliğinde ince iğne aspirasyon biyopsisi biçiminde, ya da laporoskopik işlemle yapılır


UzmDr Kemal ASLAN


alıntı