Azerbaycanın Gelenek Ve Görenekleri

Azerbaycan'da evlenme teklifi

KIZ BEĞENME:

Geçmiş dönemlerde ,koyu taasubun etkili olduğu yıllardaoğlanın kızı seçmesi hemen hemen imkansızdı Zira bunu örtünme (tesettür)olanaksız kılardı Oğlanla , kızın birbirlerini görmesi nadir hallerde ; akrabalık(hala kızı, dayı kızı, amca kızı vs) nedeniyle olabilirdi
Önemli olan büyüklerin razı göstermeleriydi ki , ancak onların beğenileri dikkat-inazara alınırdı Oğlan alacağı kızın güzel olmasına ; kızlar varağı erkeğingenç yakışıklı olmasını dilerdi Dahi bestekar Üzeyir Hacıbeyli'nin "Arşınmal alan " müzikal (operet eserinde , konu kahramanı "Asker'in"Sultan" bey'in kızı "Gülçöhre'nin yüzünü görebilmesi uğruna"arşınmalcı" (eski varlığına girdiğini izleyenler hatırlayacaklardır)
Bugün yörede görücü usulü hala yaygınsa da ;sevgi aşk evliliklerinin sayısı hiçde az değildir Kızı beğenmek düğüne varacak olan devrelerin birincisini teşkileder

ELÇİ GİTME: Oğlan tarafı elçi gitmeden önce komşu ve akrabadankadınları ayrıca hayırlı işe vesile olmuş insanı da alıp kız evine gider Bundan amaç; kızı ve ailesini yakından tanımak elçi gidilecek günü tayin etmektirElçiliğe muhitte kendisine itbar edilen, sözü çiğnenmeyen aile yakınları da seçilirSohbet evvelce ordan burdan muhabbetiyle gelişir Sonra kendi aralarında belirlenen kişimevzuuya girer:
"Allahın emri, Peygamberin kavliyle" kızı ister Oğlan övgüyle, olumlu yönleriyleanlatılır Konuşmaların ağırlıklı kısmını erkekler konuşsa da kızın"heye"si (evet)'i anneden alınır Bu "heye" hemen verilmese de, buçok da vahim değildir Kız tarafı "Naz" evidir Bu seremoni birkaç keztekrarlanabilir Olumsuz cevap kız tarafının yaklaşımlarıyla anlaşılır Buna ensomut örnek evde sunulan ikramlardır Son aşamada , olumlu yaklaşım sergilenmişse ,oğlan tarafına "liste" verilir İstekler toy'a kadar bitmelidir

KEBİN (SÖZ KESME), KEBİN ÇÖREĞİ YEMEĞİ: Bu tören şekli ülkemizindiğer yörelerinde hiç de adetten olmayan tamamen muhite özgü (Burada Kars da ve diğerAzerbaycan Türklerinin ikamet ettiği yerler ayrı tutulmalıdır) Türk (Şia) geleniğininevlenme ilmihalidir Kebin kesilmesi için aile yakınlarının şahitliğinde "şia"din hadiminin (molla) sorumluluğunda nişan öncesi kıyılan "Hoca nikahı"olarak da adlandırılır Bundan amaçlanılan; gelin adayıyla , damat adayı arasındakinamahremi ortadan kaldırmaktır
Kebin için gün kararlaştırılır Günün akşamı ayrıca kebin yemeğide verilir Oğlantarafı yemek malzemesi gönderir (Bunlar kutuyla yağ , telisle pirinç , dirikoyun,kasayla meyve vs'dir) Yemek çeşiti genelde şöyledir: Gatıh aşı(yoğurtlu çorba),pilav,ekşili lepeli et kavurmasıdır Bunların üstüne bolca içilen semaver çayıdırÇayın yanında reçel çeşitleri ve kuruyemiş de sunulur Tören için Kebin/Kabin(perde-i İsmet) kurulur Molla perde arkasındaki gelin adayıyla şu diyoloğu kurar:
-"Filan gızm,seni şahitlerin huzurunda ,filankesin oğluna kebinin kesirem ve ağzındaeşitmek istiyirem, söyle görüm razısan mı?
-"Heye" (evet)
-Bazı hallerde kız yerine bu cevabı anne de verebilir
Molla daha sonra "Talak" suresinden ayetler okur, arkasında oğlan tarafı sözyüzüğü ve başörtüsü takar ve masaya oturulur Yemekten sonra tarafına ihtiyaçlarsorulur Bunlar evin lüzumlu eşyaları , başlık parası ,ziynet (takı) bir desaklanabilir gıda maddeleridir Başlık parasının istenmediği evlerde anneye sütparası (emzirme) verilir

NİŞAN : Nişan merasimi , genelde evde yapılır Yazın bahçesi(heyet)uygun olan, nişan kutlamasını bahçede yapar Nişandan birgün önce , oğlan tarafıkızı çarşıya alış-verişe çıkartırMerasim "kız" evinde olur"Oğlan"tarafında gelen konuklar kıza hediye (helet) getirir Bu hediyeler umumiyetle takı,ziyneteşyasıdır Nişan yüzüğünü aile büyüklerinden birisi takar Kısa bir konuşmadansonra , birbirine kurdelayla bağlı yüzükler makasla kesilir Yeni akrabalar (gohum) elsıkışarak , bu hayırlı işin uzun ömürlü olmasını diler Nişanlanan adaylar,aile büyüklerinin sırayla ellerini öper Nişanda şeker dağıtılır,şerbetverilir Sonrası nanaylar söylenir , manilar (bayatı) okunur; müzik eşliğinde oynanılır

DÜĞÜN (TOY): Oğlan tarafı ;listenin giyecek bölümünün ikinci yarısını; düğünden bir gün evvel , kız tarafında yemekli-çalgılı kutlanacak HINA (kına)evine gönderirHına'da yenilmesi için bir de diri koyun bağışlar Aynı günün akşamıoğlan tarafı da BEYBAŞI yapar Gecenin ilerliyen saatlerinde hına(kına) hazırlanaraktepsiye konulur İçinde yanan mumların etrafı şekerle , çukulatayla bezenir Tepsi(honça) oğlanın sağdıç ve soldıçı arkalarında oluşan az bir kalabalıkta, çalgıcılarıneşliğinde ,şamatayla çalıp okuyarak, kız evine ***ürürTepsi(honça) kız tarafınahemen verilmez,karşılığında bir şeyler beklenirVerilmezse bahçeden tavuk,kaz gibikümes hayvanı çalınır Bu gelenektir göz yumulur Alınan tavuk,kaz beybaşınınmenüsünü oluşturur Oğlan bekar arkadaşlarıyla pişirip yer Kıza ulaştırılan kınao saat eline yakılırAncak kız avucunu kimi zaman açmaz,bunun anlamı avucuna koyulmasıistediği hediyedirOğlan bacısı tedariklidir,bir çeyrek altınla bu işi de halinekoyar Kız evinden damada ulaştırılmak üzere tepsi verilirBu tepsinin içinde iç çamaşırı,çorap,mendilgibi benzeri eşyalar olurSağdıç ve Soldıç kız evinden verilen tepsiyi teslimalarak bu işlemi noktalar Beybaşında eğlence sabah kadar sürer Sabah erkenden hemoğlan , hem de kız hamama gider Oğlanın yanında bekar arkadaşları , kızın yanında"yenge" bulunur Hamam sonrası akşama olacak düğün için hazırlıklara başlanılırDamat traş olur Kız ve yakınlarını kuaföre ***ürür Kararlaştırılan saatte düğünöncesi resmi nikah belediyede sade bir şekilde kıyılır Akşamına toyu çalınırDavetliler düğüne gelmeye başlar Yöre mu******lerinden tekmil düğün orkestrası,düğünü yönetinin listesine göre çalar Düğünü yöneten kişi ; kız tarafınıda, oğlan tarafının da gönlünü yaparak onların oynamasını , toy'un şen geçmesinisağlar Toyun bitiminden sonra yeni evliler "Zifaf"a girer Kapıyı bekleyen"yenge" zilaf'dan sonra oğlan yakınlarından muşluluk alır

DUVAK : Düğün ertesi "Duvak"yapılır Gelin, düğündekigibi gelinliğinigiyip kenarda oturur Bu sefer kız tarafı , yakınlarıyla oğlan evinegider Bu kez onlar hediye (sovgat) getirir (nişana mukabil) Oğlan tarafı konuklara çapasta servisi yapar Yeni gelinin sandığı açılır, azından on bohça çıkar Evdekiyakınlara yatak,çarşafı,erkeklere pijama , kaynana-kaynatana namazlık hediye edilirBu gün'e samimi komşularda katılır Onlar da hediye getirir