Fatura Ve Teyit Mektubu, Faturaya Itiraz, Faturanin Delil Niteligi

İKİNCİ KISIM
FATURA KAPSAMI, ŞEKLİ,
NİZAMI VE FATURA KULLANMA
MECBURİYETİ
1) FATURANIN KAPSAMI ve ŞEKLİ

TTK md 23, faturanın şeklini açıklamamış ancak ikinci fıkrasında faturanın münderecatından bahsetmiştir Faturanın kapsamı, şekli ve faturanın düzenlenmesinde uygulanacak esaslar VUK Uygulaması bakımından VUK md 230 ve 231 hükümlerinde teferruatlı bir tarzda ele alınmıştır
VUK Faturayı sıkı sıkı şekle bağlı bir evrak olarak nitelendirmiş, şekle uygun olmayan faturaları ise vergi cezaları bakımından suç saymış ve bunun cezai müeyyidelerini düzenlemiştir Buna karşılık TTK faturayı kıymetli evrakta olduğu gibi sıkı sıkıya şekle bağlı evraktan saymamış, hatta şekli ve muhtevası bakımından açıklayıcı hükümlere de yer vermemiştir Bu bakımdan faturanın münderecatından sayılan hususların belgede bulunmamasının TTK md23 hükmündeki kanuni karinenin mevcut olup olmaması sonucundan başka bir müeyyideye de bağlamamıştır25
Doktrinde faturanın şekli ve muhtevası konusunda VUK’a atıf yapılmakta ve faturanın şekli ve muhtevasının da bu kanuna uygun olması gerektiği ifade edilmektedir Ancak söz konusu şekil şartlarına uymamanın da müeyyideler bakımından her iki kanun uygulamasının farklı olduğu da belirtilmekte, imzanın bulunmaması, satılan malın nev’inin gösterilmemesi, bedelinin belirtilmemesi, yapılan işin nitelik ve niceliği ile ücretinin gösterilmediği faturaların geçersiz sayılması hem VUK md 229 hem de TTK md23 hükümleri gereğince zorunlu olduğu, buna karşılık malın teslim edildiği veya hizmetin yapıldığı tarihten itibaren on gün içinde düzenlenmeyen faturaların hiç düzenlenmemiş sayılmasının sadece VUK md 30, 352, 353gereği vergi usulsüzlük cezalarının uygulanması bakımından geçerli olup, TTK bakımından faturanın yok sayılmasını gerektirmeyeceği savunulmaktadır26

A) TTK’YA GÖRE FATURA’NIN KAPSAMI ve ŞEKLİ
TTK’da faturanın şekli ve kapsamı hususunda özel bir hüküm olmadığı gibi, faturayla ilgili TTK md 23, 66,1147, 1150, 1154, 1157, 1208, 1443 hükümlerinde de bir düzenleme bulunmamaktadır Sadece TTK md 23 hükmünde faturanın münderecatından bahsedilmiştir Bu konuda bir sonuca varabilmek için Yargıtay kararları ile doktrin bize yol gösterecektir Bu bağlamda faturanın münderecatında bulunması gereken asgari bilgi ve kayıtlar şunlardır:
a) Faturayı düzenleyen tacirin ticaret unvanı ve imzası
b) Faturayı alan tacirin ticaret unvanı ve imzası
c) Tanzim tarihi
d) Satılan veya üretilen malın veya yapılan işin yahut sağlanan menfaatin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı
e) Talep halinde bedelin ödendiği kaydı
f) Vade farkı
25 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
26 DOMANİÇ, Hayri Ticaret Hukukunda Genel Esaslar, Genişletilmiş 4 Bası, İstanbul 1988 s190,191
16

a) FATURAYI DÜZENLEYEN TACİRİN TİCARET UNVANI ve İMZASI

Kayıtları tevsik eden bir belgenin kimin tarafından düzenlendiğini göstermemesi düşünülemez Bu bakımdan delil olarak kullanılabilecek bir belgeyi düzenleyen tacirin ticaret unvanının ve bu unvan ile birlikte kullandığı imzasının faturada bulunması şarttır
TTK md20/1 ve TTK md 41 hükümleri ile beraber değerlendirirsek faturayı düzenleyenin ticaret unvanını ve imzasını ihtiva etmeyen bir yazının fatura olarak nitelendirilmesi mümkün olmayacağı gibi herhangi bir belge vasfı da düşünülemez

b) FATURAYI ALAN TACİRİN TİCARET UNVANI
Faturanın kim için düzenlendiğini faturada belirtilmesi de hem mutat hem de eşyanın tabiatı icabı zorunludur Tacirin düzenlediği fatura hem kendi defterlerinde hem de kim için tanzim edildi ise o tacirin defter kayıtlarının dayanağı olacaktır
Faturayı alan kimse tacirse ve ticari işletmesi dolayısı ile alıyorsa TTK md 41/1 hükmü uyarınca adına fatura tanzim edilenin ticaret unvanının faturaya yazılması gerekir
Buna karşılık adına fatura tanzim edilen kimse tacir değilse, ticaret unvanı da söz konusu olmayacağından, ticaret unvanının yerine fatura alanın kimliğinin belirtilmesi yeterli olacaktır
İşi yaptıran veya mal satın alan veya imal ettiren yahut bir menfaat temin ettiren kişinin faturayı dilediği kişi adına tanzim ettirmesine de hukuki bir engel yoktur Yargıtay da aynı görüştedir “… İşin faturasının, işi yaptıranın dilediği kişi adına ve olayımızda davalı malik bulunduğu için, onun adına tanzim edilmesine yasal bir engel bulunmamaktadır”27

c) TANZİM TARİHİ
Faturada tanzim tarihinin gösterilmesi de TTK’na göre zorunludur TTK md 68 hükmüne göre; “Defter tutmak mecburiyetinde bulunan kimse ve işletmeye devam eden halefleri, defterleri son kayıt tarihlerinden ve saklanması mecburi olan diğer hesap ve kâğıtları tarihlerinden itibaren on yıl geçinceye kadar saklamaya mecburdurlar” Bu hükümde belirtilen kâğıtlardan bir tanesi de şüphesiz faturadır Ayrıca tacirin tutmak zorunda olduğu defterlerden yevmiye defterini düzenleyen TTK md 70’e göre; “Yevmiye defteri, kayda geçirilmesi gereken muameleleri vesikalardan çıkararak tarih sırasıyla ve madde halinde tertipli olarak yazmaya mahsus defterlerdir” ifadesi yer almakta, bu ifadede kayıtların açıkça bir tarih sırasıyla yazılması emredilmektedir Bu kayıtları tevsik edecek belgelerin bu arada faturalarında bir tanzim tarihi ihtiva etmesi, tacirin hem aldığı hem de verdiği faturalar için kanuni zorunluluk haline gelmektedir28
VUK md231 faturanın malın satılması, imal edilmesi veya hizmetin görülmesinden itibaren on gün içinde düzenlenmesini amirken, TTK’da faturanın düzenlenme süresi ile ilgili bir açıklık bulunmamaktadır ancak TTK md 23 hükmünün lafzından ve ruhundan faturanın karşı tarafça istendiği anda tanzimi gerekir Bu bakımdan TTK’na göre faturaya konacak tarihte malın satıldığı veya üretildiği yahut hizmetin görüldüğü tarih konuşabileceği gibi tanzim edildiği tarihin de konulması mümkündür
27 Yargıtay 15 HD 25111998 gün E1998/3171, K 1998/4403
28 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003 17

d) SATILAN veya ÜRETİLEN MALIN veya YAPILAN İŞİN yahut SAĞLANAN MENFAATİN NEVİ, MİKTARI, FİYATI ve TUTARI

Tacir faturayı ne için tanzim ettiğini, başka bir değişle, imal ettiği veya sattığı malı yahut gördüğü işi ya da temin ettiği menfaatin nev’ini, miktarını, fiyatını ve tutarını faturada göstermek zorundadır Yargıtay bir kararında, “…Birim fiyat ve miktar göstermeyen faturanın gerçekliği hakkında duraksamaya yol açmıştır Davalı da alınan faturanın tedarik edilmiş olduğu iddiasında bulunduğuna göre, istinabe suretiyle faturanın menşeinin ehil bir bilirkişi marifetiyle araştırılması; mahallinde yapılan 2 keşif sonucu alınan raporlar arasındaki çelişki üzerinde durularak yapılmışsa gerçek gider bulunarak hüküm tesisi gerekirken soyut fatura esas alınarak yazılı şekilde hüküm tesisinde isabet görülmemiştir”29 demektedir TTK md 23 hükmünün amacı tacirin mal satımı, imal etmesi ve bir hizmet görmesi ve bunların karşılığında bir bedel aldığı gelirini takip etmesi gibi ticari muamelelerdir30
TTK md66 hükmü, tacirin ticari defterlerini Türkçe olarak tutması gerektiğini emredici bir mahiyette bildirmektedir Lakin bu husus faturalar içim öngörülmediği gibi, aksi düşünülse bile faturada bedelin döviz cinsinden yazılması onun Türkçe olmasına engel teşkil etmemektedir Bu bakımdan faturadaki bedel ve tutarın döviz cinsinden yazılmasına hiçbir kanuni engel yoktur31

e) TALEP HALİNDE BEDELİN ÖDENDİĞİ KAYDI
Tacirin sattığı veya ürettiği mal veya yaptığı iş yahut sağladığı menfaat karşılığında bir bedel talep edilecektir Bu husus ticari hayatın bir gereği olduğu gibi TTK md 22 hükmünün de bir sonucudur Söz konusu hükme göre; “Tacir olan veya olmayan bir kimseye, ticari işletmesiyle ilgili bir iş veya hizmet görmüş olan tacir, münasip bir ücret isteyebilir Bundan başka, verdiği avanslar veya yaptığı masraflar için ödeme tarihinden itibaren faize de hak kazanır” Bütün bu bedel ve ücretlerin kayıtlara geçirilmesi ve tevsiki için fatura tanzimi ve faturada talep ettiği ücret yahut yaptığı iş veya sağladığı menfaatin bedeli veya ürettiği yahut sattığı malın fiyatını göstermek zorunda olduğu gibi, bunların tahsil edilmiş olması durumunda fatura bedelinin ödendiğinin faturada gösterilmesi TTK md 23 hükmünün ifade ettiği bir husustur

f) FATURADA VADE FARKI
“Hilafına mukavele mevcut değil ise, satılan alıcının yedine girince satıcı semene müstahak olur”(BK md 210/1) Bu hükme göre satılan malın alıcının eline geçmesi ile satıcı bedele hak kazanır ve alıcının da bu anda bedeli ödemesi gerekir Ancak yine kanun hükmü sözleşme ile bu kuralın aksinin kararlaştırılabileceğini ifade etmektedir Peşin ödenmesi gereken semenin belirlenen tarihte ödenmemiş olması nedeniyle, faiz ödeme borcunun dışındaki ek külfet ve nakdi ödemeye vade farkı adı verilmektedir32
Alacaklının vade farklı talep edebilmesi için;
29 Yargıtay 15 HD 10052001 gün, E 2001/467, K 2001/2529
30 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
31 PEKCANITEZ, Hakan; Medeni Usul ve İcra İflas Hukukunda Yabancı Para Alacaklarının Tahsili,İkinci Baskı, İzmir 1996
32 ŞİRİN, Şerafettin,; Ticaret Hukukunda Faiz ve Uygulaması, İstanbul 1994
18

a) Taraflar arasında bir fatura verilmesini gerektiren akdi bir ilişkinin bulunması,
b) Bu akitte bedelin peşin veya belirli bir tarihte ödenmesi kararlaştırılmış olmalı,
c) Bedel henüz ödenmemiş olmalı,
d) TTK md 10 hükmüne göre aksine mukavele yoksa ticari bir borcun faizi, vadenin bitiminden ve belli bir vade yoksa ihtar gününden itibaren işlemeye başlar, demektedir Bu bağlamda süresinde ödenmeyen semen ile ilgili vade farkının alacağına dair alım satım sözleşmesinde açık hüküm bulunmalı veya
e) Bir cari hesap sözleşmesi bulunmalı
f) Vade farkı uygulaması, taraflar arasında sürekli uygulama şeklini almış ve bu uygulama taraflarca benimsenmiş olmalıdır33
Yargıtay 11 HD ise vade farkı, bazen hukuken ödenmesi gereken ve oranı sözleşme ile belirlenen bir temerrüt faizi niteliğinde kabul etmekte34 bazen de vade farkına temerrüt faizi denilmesini mümkün olmadığı, mal bedelinin geç ödenmesi nedeniyle borçluya tanınan vade nedeniyle, satış bedeline yapılan ilave olup, vade farkı ile birlikte satış bedeli oluşturduğu görüşü hâkim olmakta, ilgili kararın karşı oy gerekçesinde de bu vade farkı, satış bedeli olmayıp, satış bedelinin belli taksitlerde ödenmesi nedeniyle taraflarca kararlaştırılan bir sözleşme olduğu savunulmaktadır35 Hukuk Genel Kurulu ise vade farkını temerrüt faizi olarak nitelemektedir36 Söz konusu kararda vade farkının hukuki niteliği konusunda görüş birliği olmamasına rağmen faturada vade farkının bulunması halinde bunun geçerli olduğunu ve faturaya itiraz edilmemekle birlikte vade farkının da kabul edileceği sonucuna varılmaktadır

B) VUK’NA GÖRE FATURANIN KAPSAMI ve ŞEKLİ
Vergi mevzuatı ve uygulamasında, faturanın şekli ve kapsamı VUK md 230 hükmünde düzenlenmiştir VUK’da yer alan hükümler yalnız vergi hukuku bakımından değil, dolaylı olarak, özel hukuk bakımından, özellikle muhasebe hukuku yönünden önemlidir ve TTK’nın bu husustaki boşluğunu doldurmaktadır VUK Md 230 hükmüne göre faturada;
a) Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası
b) Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası
c) Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası
d) Malın veya işin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı
e) Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarası, bulunması gerekir
Vergi Usul Kanunu’nun230 maddesi faturada bulunması gereken asgari şartları belirtmekte, buna mukabil fatura düzenleyen mükelleflerin faturalara, kanun ve mevzuata aykırı olmamak ve fatura ile bağdaşmak şartı ile VUK Md 230’da belirtilenden başka kayıtları da yazması mümkündür37 Buna mukabil, VUK Md 230 hükmünde belirtilen hususlardan birinin eksik olması halinde, düzenlenen belgenin VUK bakımından fatura olarak nitelendirilmesi mümkün değildir Danıştay’ın da yerleşik içtihatları bu doğrultudadır Şöyle ki; Danıştay 4 Dairesi “…Fatura ve diğer tevsik unsuru belgelerin Kanunun öngördüğü şekilde düzenlenmemesi; diğer bir ifade ile, gerekli bilgileri ihtiva etmemesi, bunların hiç
33 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
34 11HD 29041991 gün, E 1990/965, 1991/ 11K
35 11 HD 01051998 gün E1997/010031, K 1998/002995
36 HGK 14041999 gün E 1999/11-207, K1999/000215
37 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003 19

düzenlenmemiş olması hükmündedir38” kararını vermiştir Başka bir kararında Danıştay 13 Dairesi, üzerinde tarih yazılı olmayan belge fatura nizamına uygun bir belge olarak kabul edilemez39, demektedir Yine 4 Daire bir kararında, faturalardan birinde tarih yazılmamış olması halinde, bu faturanın düzenlenmemiş hükmünde sayılarak…40, şeklindedir

2 FATURA KULLANMA MECBURİYETİ ve DÜZENLEME SÜRESİ
A) FATURA KULLANMA MECBURİYETİ
VUK Md 232 hükmü fatura kullanma mecburiyetinden bahsedilmekle birlikte bu husus bir taraftan fatura düzenleme diğer taraftan da fatura alma zorunluluğunu ifade etmektedir
Türk Ticaret Kanunu ise sadece tacir için fatura verme mecburiyetini öngörmüştür41 TTK md 23 hükmünden sadece faturanın karşı tarafın isteği üzerine tacir tarafından verilmesi gerektiği anlaşılmaktadır Ancak aynı kanunun 66 maddesinin 2 fıkrası tacirler için fatura alınmasını ve saklanmasını hükme bağlamıştır VUK Md 227/1 hükmü, aksine hüküm olmadıkça bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait kayıtların tevsiki mecburidir, hükmünü amirdir
Yukarıda zikredilen maddeler bağlamında fatura kullanma mecburiyeti sarih bir şekilde meydana çıkmakta, hatta VUK bakımından fatura vermemenin cezai müeyyidelerinin olduğu kanun koyucu tarafından VUK’nun çeşitli maddelerinde belirtilmektedir

B) FATURA DÜZENLEME SÜRESİ
Türk Ticaret Kanunu’nda fatura düzenleme ile ilgili herhangi bir süre mevcut değildir Buna karşılık VUK fatura verme mecburiyetini md 231/5 de 10 günlük süre ile sınırlı tutmuştur Bu süre içinde düzenlenmeyen faturalar hiç düzenlenmemiş sayılır
38 Danıştay 4 D 14061973 gün E 1972/2952, K 1973/3384
39 Danıştay 13D 17041975 gün E 1974/520, K 1975/1401
40 Danıştay 4 D 20011992 gün E 1991/1687 K 1992/122
41 BAŞTUĞ, İrfan/ERDEM, Ercüment; Ticari İşletme Hukuku, Ankara 1993
20

ÜÇÜNCÜ KISIM
FATURAYA İTİRAZ
1 FATURAYA İTİRAZ ŞARTLARI

Türk Ticaret Kanunu’nun 23 maddesinin 2 fıkrası ”Bir faturayı alan kimse, aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde münderecatı hakkında bir itirazda bulunmamışsa münderecatını kabul etmiş sayılır” hükmü çerçevesinde bir faturanın içeriğine itiraz etme durumunu konu etmiştir Münderecattan maksat, faturanın içeriğindeki bilgilerdir
Faturaya itiraz için gerekli şartları şöyle sıralayabiliriz

A) FATURAYA İTİRAZ İÇİN GEREKLİ SÜRE
TTK md 23/2 ile getirilen hükme göre fatura münderecatına itiraz için, faturanın tebliği tarihinden itibaren sekiz gün içinde itirazın yapılmış olması icap etmektedir Mezkûr maddede faturanın münderecatına sekiz günlük itiraz süresinden bahsedildiğine göre, bu sekiz günlük sürenin tespiti önem kazanmaktadır Sekiz günlük sürenin belgelerle tespit edilme gerekliliği aşikârdır Bu sebeple düzenlenen fatura karşı tarafa gönderilirken, muhatap tarafından teslim alınış tarihini belli edecek şekilde gönderilmesi, dolayısı ile gönderiliş şeklinin iadeli taahhütlü mektupla veya noter vasıtası ile yahut kargo ile gönderilmesi gerekmektedir Bunların yanında fatura muhataba bir zabıt ile bizzat teslim edilmesi de imkân dâhilindedir

B) FATURANIN İÇERİĞİ
Faturanın içeriği (münderecatı) ikinci kısımda ayrıntılı bir şekilde incelenmiş olduğundan burada sadece ana hatları ile değinilecektir
TTK’da fatura münderecatının nasıl olması gerektiği hususunda açık bir hüküm bulunmamaktadır Yargıtay kararları ve doktrin eşliğinde fatura münderecatında asgari olarak;
a) Faturayı düzenleyen tacirin ticaret unvanı ve imzası,
b) Faturayı alan tacirin ticaret unvanı ve imzası,
c) Tanzim tarihi,
d) Satılan veya üretilen malın veya yapılan işin yahut sağlanan menfaatin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı,
e) Talep halinde bedelin ödendiği kaydı,
f) Vade farkı,
bulunması gerekmektedir
VUK bakımından ise fatura münderecatının nasıl olması gerektiği VUK Md 230 da ayrıntılı bir şekilde belirtilmiştir Bunlar;
21

a) Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası
b) Faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı, iş adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve hesap numarası
c) Müşterinin adı, ticaret unvanı, adresi, varsa vergi dairesi ve hesap numarası
d) Malın veya işin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı
e) Satılan malların teslim tarihi ve irsaliye numarasıdır

2) FATURAYA İTİRAZ EDİLMESİ
TTK’da faturaya itiraz 23 maddenin ikinci fıkrasında işlenmiş olsa bile bu itirazın şekli ile ilgili herhangi bir hüküm bulunmamaktadır42
Faturaya itiraz, faturayı tanzim edene yahut yetkili temsilcisine yapılmalıdır Faturayı alan tarafın her şeyden önce faturayı tebliğinden itibaren sekiz gün içinde itiraz ettiğini belgelemesi gerekmektedir Ayrıca, faturanın münderecatına yapılacak olan bir itirazın, karşı tarafa bildirilebilmesi, diğer bir anlatımla faturayı düzenleyen tarafa faturanın münderecatına yapılan itirazın izah edilebilmesi için anlatılması gereken bütün konuların belirtilmesi gereği en azından tarafların anlaşabilmesi açısından önem arz etmektedir
Faturaya itirazın bir şekil şartına tabi olup olmadığı tartışmalı olmakla birlikte, çoğunluk faturaya itirazın yazılı şekilde yapılması gerektiğini ifade etmektedir43 Fatura ile uğraşanların genellikle tacir oldukları ve Türk Ticaret Kanunu’nun 20 maddesinde belirtilen tacirlerin basiretli bir iş adamı gibi davranma yükümlülükleri sebebi itirazın yazılı yapılması gerektiği düşünülmelidir
Faturayı alanın itiraz etmiş olması halinde artık karşı tarafın fatura münderecatını kabul etmiş sayılması söz konusu olmadığı gibi karşı tarafında itiraz ettiği hususları ispat külfeti yoktur Aksine MK md 6 hükmüne göre; “Kanun aksine bir hüküm bulunmadıkça, taraflardan her biri, hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatla yükümlüdür” hükmü gereğince, fatura münderecatının doğru olduğunu faturayı düzenleyen kimse ispat etmek zorunda kalacaktır İspat vasıtası olarak da faturadan başka kanuni delillere dayanmak durumundadır Yargıtay da itiraza uğrayan faturanın davalı aleyhine delil olarak kabul edilemeyeceği görüşündedir 13 HD bir kararında “…İtiraza uğrayan faturalar davalı aleyhine delil olarak kabul edilemez44”
Faturaya yapılacak olan itirazın muhatap tarafından teslim alındığını belgeleyebilmek için, faturayı iadeli taahhütlü mektup ile veya noter vasıtası ile yahut kargo kullanarak göndermek veyahut zabıt karşılığı bizzat teslim etmek gerekmektedir

3) FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMESİ
Fatura münderecatına itiraz edilmiş olması ya da edilmemiş olması faturayı düzenleyen açısından kendisi için delil olma niteliğini değiştirmeyecektir
Türk Ticaret Kanunu md23/2 uyarınca fatura münderecatına sekiz gün içinde itiraz etmeyen kimse, fatura münderecatını kabul etmiş sayılır Burada önemli olan, alıcı ile satıcı arasına oluşan ticari ilişki sonucunda düzenlenen faturanın bu ilişkinin şartlarına uygun
42 KUMKALE, Rüknettin,: Hukuki ve Mali Yönleriyle Defter ve Belgeler, İkinci Baskı Ankara 2003
43 İMREGÜN, UÇAR, DOĞANAY
44 Yargıtay 13 HD 08061984 gün E 1984/3755 K 1984/4382 22

olması durumudur Uygunluk mevcutsa ve yasaya göre, itiraz süresi olan sekiz gün içinde itiraz edilmeyen faturanın münderecatı kabul edilmiş olmaktadır
23

DÖRDÜNCÜ KISIM
FATURANIN DELİL NİTELİĞİ
1 FATURANIN İSBAT VASITASI OLMA ÖZELLİĞİ

Faturanın ispat vasıtası olma özelliği esasen kendisinden sadır olmayan bir kimsenin, TTK md 23 hükmü gereğince sekiz günlük süre içinde itiraza uğramaması sonucu aleyhine deli olabilmesinden ileri gelmektedir Faturanın kendisinden sadır olan fatura tanzim eden aleyhine delil olması genel olarak belgelerin delil özelliğinin tabii bir neticesidir

A) GENEL OLARAK DELİL ve İSPAT
Genel manası ile delil ve ispat, ihtilaf mevzuu olan maddi veya hukuki vakıanın olduğu veya olmadığı hususunda hâkime kanaat verecek delil ve karineleri arz etmek, hâkimin kanaatini bu noktaya çekmektir45
Özel hukukta delil ve karineler, ispat için Usul Hukukunun izin verdiği vasıtalarla yerine getirilir Maddi hukuk bir hakkın doğumunu veya son bulmasını belli vakıaların varlığına bağlı tutmuştur İşte delillin konusu da bu maddi vakıalardır ve bu vakıalar hakkında delil gösterilir Gösterilen delil ile vakıa ispat edilirse, artık mahkeme o vakıanın hukuki niteliğini belirleyerek ispat eden taraf lehine hüküm verir46
Deliller kesin delil ve takdiri delil olmak üzere iki türlüdür İkrar, kesin hüküm, senet, yemin ve ticari defterler kesin delillerdir İddianın ispatı için gösterilen kesin deliller hâkimi bağlar ve bu halde hâkimin takdir yetkisi yoktur Tanık, bilirkişi, keşif vs ise hâkimin takdirine bağlı olan delillerdir Bu bilgiler ışığında fatura tanzim eden tacir için senet mahiyetindedir ve kesin delil niteliğindedir
İspat vasıtalarından biri de karinelerdir Karine belirli bir olaydan, belirli olmayan diğer bir olay için çıkarılan sonuçtur47 Maddi ve kanuni karine olmak üzere ikiye ayrılır Maddi karineler hayat tecrübelerinden çıkan karineler olup bu husus hâkim tarafından tespit ve takdir olunur Kanuni karineler ise, kanunun açıkça bir olayı, başka bir olayın olduğuna veya olmadığına delil olarak göstermesidir Kanuni karinelerde aksinin ispat edilebilip edilememesine göre kat’i karine ve adi karine olarak ikiye ayrılır
TTK md 23 hükmüne göre tacir kendisine tebliğ edilmiş ve kendisi adına tanzim edilmiş faturaya sekiz gün içinde itiraz etmemesi halinde, bu fatura münderecatını kabul etmiş sayılacağına dair olan kanuni karine aksi ispat edilebilen adi bir karinedir

B) FATURAYA İLİŞKİN KARİNE
Fatura, normal olarak tanzim eden aleyhine yazılı delillerdendir Bu münasebetle fatura, ispat hukuku bakımından senet mahiyetindedir ve kat’i delil teşkil eden yazılı ispat vasıtasıdır
45 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
46 KURU, Baki; Hukuk Muhakemeleri Usulü, İstanbul 1990 c 2
47 KURU, Baki; Hukuk Muhakemeleri Usulü, İstanbul 1990 c 2
24

Fatura, aynı zamanda kendisinden sadır olmakla birlikte iddiasını ispat için, kendisi lehine delil teşkil edebilecek yazılı ispat vasıtası olabildiği gibi, kendisinden sadır olmamakla beraber belirli şartlar altında adına tanzim edilen tacirin de lehine veya aleyhine yazılı delil olabilme özelliğine sahiptir Yazılı delilin kendisinden sadır olmamakla birlikte aleyhine delil teşkil edebileceği, faturanın adına tanzim edilen aleyhine ispat vasıtası olabilme özelliği TTK md 23/1 hükmünün düzenlediği karineden doğan ve faturayı alan, bununla beraber sekiz gün içinde itiraz etmeyen aleyhine öngörülmüş karinedir
TTK md 23 hükmü uyarınca öncelikle, faturayı alan kimsenin sekiz günlük süre içinde itiraz hakkı bulunduğu, ikinci olarak da, bu süre içinde itiraz yapılmamışsa faturayı alan kimsenin fatura münderecatını kabul etmiş sayılacağı ifade edilmiştir
Faturaya itirazın yapılması durumunda, vesikanın doğruluğunu faturayı tanzim edenin ispat etmesi gerekmektedir Çünkü MK Md 6 hükmüne göre müddei iddiasını ispat ile mükelleftir
Lakin faturaya itiraz edilmemişse, artık faturayı tanzim eden vesikanın doğruluğunu ispat zorunda olmayıp, eğer doğru olmadığı iddia ediliyorsa, bunu iddia eden yani faturayı alan kimse aksini ispat etmek durumunda kalacaktır Çünkü TTK md 23/2 hükmü burada MK md 6 hükmündeki “kanunun aksini belirtmesi” durumunu göstermekte ve bu suretle ispat yükü yer değiştirmektedir48

C) FATURAYA İLİŞKİN KARİNENİN SIHHAT ŞARTLARI
TTK md 23 hükmünün fatura için öngördüğü kanuni karineden söz edebilmek için birtakım unsurların gerçekleşmiş olması gerekmektedir

a) TARAFLAR ARASINDA TEMEL BORÇ İLŞİKİSİNİN MEVCUDİYETİ ve İSPATI
Faturayı tanzim eden ile adına fatura tanzim edilen arasında bir akdi ilişkinin bulunması ve faturanın bu akdi ilişkinin ifası ile alakalı olarak düzenlenmesi gerekmektedir Temel borç ilişkisi dediğimiz bu hususun kimin tarafından ve hangi vasıtalar ile ispat edileceği önem arz etmektedir49
Fatura bir akit olmayıp, akdin ifasını gösteren bir belge olduğundan ihdası muteber bir borç ilişkisinin varlığına bağlıdır Fatura tanzim eden ile adına fatura tanzim edilen arasında böyle bir borç ilişkisi bulunmaması halinde faturanın hukuki bir sonuç doğurmasından söz edilemez Geçersiz bir sözleşmeye sekiz gün içinde itiraz edilmemesi muteber olmayan sözleşmeye geçerlilik bahşetmez Yargıtay, alınan bir faturaya sekiz gün içinde itiraz edilmemesi halinde, o faturanın münderecatının kabul edilmiş sayılacağına dair TTK md 23/2 hükmü, sadece geçerli akitler hakkında uygulanabilir50, demektedir Temel bir borç ilişkisine dayanmayan bir faturaya itiraz edilip edilmemesinin de bir kıymeti bulunmamaktadır TTK md 23 hükmünün düzenlediği ve madde metninden anlaşıldığı üzere, faturanın, onu teslim alan muhatabı borç altına sokabilmesi için borç doğurucu bir hukuki işlemin bulunması ve bu hukuki ilişkiye istinaden verilmesi şarttır Mezkûr hukuki ilişki, bir akittir Yargıtay, tazminat niteliğindeki alacakların fatura konusu olamayacağın belirtmiştir51
48 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
49 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
50 Yargıtay 11 HD 23051978 gün E 1978/2562, K 1978/271
51 Yargıtay 11 HD 17011968 gün E 1968/3605 K 1968/4337 25

aa) İspat Yükü

Faturayı verenin karşı tarafla olan sözlü veya yazılı olsun, faturanın sebebi olan akdi ilişkiyi de ispat etmesi gerekir Temel borç ilişkisinin ispatı ve ispat yükü esas itibari ile genel hükümlere tabidir
Yargıtay, karşı tarafın akdi ilişkiyi inkâr etmesi halinde, davacının (faturayı tanzim edenin) önce akdi ilişkiyi ispat etmesi gerektiği görüşündedir Bu bağlamda bir kararında 11 HD, “Karşı taraf akdi ilişkiyi inkar ettiği takdirde, faturanın tebliğ edilmiş olması, malın teslim edildiğini kanıtlamaz Davacının önce akdi ilişkiyi kanıtlaması gerekir52”demektedir burada temel borç ilişkisinin yazılı veya sözlü bir akde dayanıp dayanmadığı önem taşımamaktadır Esasen taraflar arasında yazılı bir akdin bulunması halinde, temel borç ilişkisi zaten bu akit ile ispat mümkün olduğundan ispat yükünün kimin üzerinde olduğu pratik bir önem arz etmeyecektir İtiraz edilmemiş olsa dahi fatura, akdin ifası ile ilgili bir belge olduğu için akdin şartlarını değiştirmeyeceğinden, ihtilafın çözümünde esas alınan yazılı akit olacaktır Fatura burada sadece akdin ifası ile ilgili hususların ispatında delil kuvvetine sahip olur Yoksa akdine salsı unsurlarını ihtiva eden kısmı hakkında TTK md 23/2 hükmündeki karine bahis konusu olmaz53
Temel borç ilişkisinin sözlü bir akde dayanması durumunda ispat yükü tartışmalıdır Bir görüş54, faturayı alıp da itiraz etmeyen tarafa yüklenmelidir İtiraz edilmemiş faturanın münderecatı kabul edilmiş sayılacağı gibi aradaki temel borç ilişkisinin bulunup bulunmadığı veya fatura ile sözlü anlaşma şartlarının arasında fark bulunduğu iddiasının ispatının, faturaya itiraz etmeyen faturayı alan tarafça yapılması icap etmektedir Yargıtay ise itiraz etmemenin borç doğurmayacağı ve fatura verenin ayrıca malı teslim ettiğini veya gönderdiğini ispat etmesi gerektiğini ifade etmektedir Bu bağlamda Yargıtay, akdi ilişki kanıtlanmadığı sürece davacını davalı adına fatura düzenlemesi ve ticari defterlerine göre bu faturalar nedeni ile alacaklı gözükmesi davalıyı bağlayıcı bir yanı yoktur55, demektedir

bb) İtiraz Vasıtaları
İspat olunmasına çalışılacak hakkın yani söz konusu ettiğimiz temel borç ilişkisinin miktarı HUMK Md 288 hükmünde belirtilen 400 YTL’lik sınırı aştığı zaman, kullanılacak ispat vasıtaları senetlerdir56 Senet, bir kimsenin vücuda getirdiği veya getirttiği kendi aleyhine delil teşkil eden yazılı belgedir Senetle ispat zorunluluğunun istisnaları hususunda da genel hükümler uygulanacaktır
İspat yükü kimde olursa olsun, temel borç ilişkisinin ispatında genel hükümlere göre belirtilen deliller kullanılacaktır Bununla birlikte faturanın itiraz edilmeyerek kesinleşmiş olması halinde, bu husus temel borç ilişkisine karine teşkil edeceğinden, faturayı tanzim edenin itiraza uğramamış faturayı da yazılı delil olarak kullanması mümkündür Çünkü fatura, itiraz edilmemekle adına tanzim edilen tacir için de artık yazılı delil haline gelmiştir ve aksinin de yazılı delil ile ispatı gerekmektedir
52 Yargıtay 11 HD 04031986 gün E 1986/899 K 1986/1135
53 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
54 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
55 Yargıtay 15 HD13041994 gün E 1994/71088, K 1994/2327
56 KURU, Baki; Hukuk Muhakemeleri Usulü, İstanbul 1990 c 2
26

b) FATURANIN ŞEKİL ŞARTLARINA UYGUN OLARAK DÜZENLENMİŞOLMASI

Kanunun fatura için öngördüğü karinenin hüküm ifade edebilmesi için, tanzim edilen belgenin fatura olarak kanunun öngördüğü şekil şartlarına da sahip olması gerekmektedir İkinci kısımda faturanın şekil şartları ayrıntılı olarak incelendiğinden burada sadece ana hatları ile tekrar etmekle yetinilecektir Faturada bulunması gereken asgari şartlar;
a) Faturayı düzenleyen tacirin ticaret unvanı ve imzası
b) Faturayı alan tacirin ticaret unvanı ve imzası
c) Tanzim tarihi
d) Satılan veya üretilen malın veya yapılan işin yahut sağlanan menfaatin nev’i, miktarı, fiyatı ve tutarı
e) Talep halinde bedelin ödendiği kaydı
f) Vade farkı’dır

c) FATURANIN GÖNDERİLMİŞ OLMASI
Taraflar arasındaki akdi ilişki sonucu düzenlenmiş olan ve TTK bağlamında mutat kayıtları ihtiva eden faturanın TTK md 23/2 hükmü bağlamında karine teşkil edebilmesi için, faturanın muhataba tebliğ edilmiş olması da icap etmektedir
Faturanın herhangi bir şekilde muhataba ulaştırılması yeterlidir Lakin, faturanın muhataba ulaştığını ispat edebilmek için, iadeli taahhütlü mektup ile veya noter vasıtasıyla yahut kargo yolu ile gönderilmesi gerekmektedir Ayrıca tutulacak bir zabıt ile bizzat da tebliğ edilebilir
Faturanın gönderilip gönderilmediği konusunda bir uyuşmazlığın çıkması halinde ispat yükü, faturayı gönderdiğini iddia eden ve kanuni karineden yararlanacak ola, faturayı tanzim eden tacire düşer Tacir, faturayı karşı tarafa tebliğ ettiğini ispat etmedikçe, faturaya delil olarak isnat etmesi de mümkün değildir Yargıtay, davalı davacıdan fatura almadığını, namına fatura tanzim edilmişse kötü niyete müstenit bulunduğunu savunması hasebiyle davacının istinat ettiği faturanın davalıya tebliğ edildiğini usulü dairesinde yazılı delille ispat etmesi veya yemin teklif eylemesi gerekir57, demektedir Yargıtayın’da belirttiği gibi yapılacak ispatın kanuni delillerle olması gerekmektedir Tanık ile ispat mümkün değildir Tabi burada HUMK md 293 hükümleri saklıdır

d) FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMİŞ OLMASI
Faturaya itiraz üçüncü kısımda ayrıntılı olarak işlendiğinden, burada faturayı alanın sekiz gün içerisinde fatura münderecatına itiraz etmemiş olması şartını ifade etmekle yetiniyoruz

e) FATURANIN DEFTERLERE GEÇİRİLMİŞ OLMASI
Fatura sadece taraflar arasında TTK md 23 hükmü anlamında delil kuvvetine haiz b,r ticari belge niteliğinde olmayıp, aynı zamanda tacirin ticari defterlerine yaptığı kayıtların da mesnetlerinden birisidir Bu bakımdan tacirin defterlerindeki kayıtların doğruluğunu ispat edeceği vasıtalardan birisi olmaktadır
57 Yargıtay 11 HD 27111967 gün E 1967/3488 K 1967/4322 27

Gönderilen faturaya sekiz gün içinde itiraz edilmemesinin faturayı alan tarafından fatura münderecatının kabul edilmiş sayılacağına ilişkin karineyi düzenleyen TTK 23 hükmü, bu karinenin geçerliliği için faturanın ticari defter kayıtlarına geçmesi şartını gerektirmemektedir Ancak, TTK md 66 hükmü tacire ticari defterleri tutma ve saklama mükellefiyeti getirdiği gibi bu defterlerin dayanağı olan belgeleri ve bu arada ticari işletmesi ile ilgili aldığı faturaları da saklama mükellefiyeti getirmiştir Bu bakımdan faturaların ticari defterlere işlenmesi bir zorunluluk teşkil etmektedir58

f) KARİNENİN GEÇERLİ OLABİLMESİ İÇİN TARAFLARIN TACİR SIFATI
TTK md 23 hükmüne göre, talep halinde fatura düzenlemek mecburiyetinde olan kişi tacirdir Buna mukabil adına fatura düzenlenecek kişinin tacir olması gerekmemektedir Bu bağlamda, tacir sıfatını taşımayan yahut tacir olmakla birlikte ticari işletmesi ile ilgili bir iş yahut hizmet görmeyen kimselerin düzenledikleri faturaların TTK md 23 muvacehesinde değerlendirilemeyeceği aşikârdır
D) KARİNENİN ÜÇÜNCÜ ŞAHISLARA TESİRİ

TTK md 23/2 hükmünün düzenlediği karine sadece fatura tanzim edenle fatura adına tanzim edilen ve faturayı alıp sekiz gün içinde münderecatına itiraz etmeyen tacir arasında söz konusudur Karinenin üçüncü şahıslar bakımından hiçbir tesiri söz konusu değildir
Ancak, faturanın taraflarına nazaran üçüncü şahıs durumunda olan kimseler, bir uyuşmazlıkta herhangi bir suretle delil olarak kendisinin taraf olmadığı bir faturaya dayanırsa bu iddiasını başka delillerle ispat etmesi gerekmektedir59 Zira bu durumda fatura, üçüncü şahıslar için ne kendilerinden sadır olmuş ne de kendisi için tanzim edilmiş bir belgedir
D) KARİNENİN AKSİNİ İSPAT

Kanunun fatura ile ilgili olarak düzenlediği karine, kesin bir karine olmayıp, aksi ispatlanabilen bir karinedir ve aksini iddia eden ispat etmek durumundadır
Karinenin aksinin ispatı, temel borç ilişkisinin aksinin ispatında olduğu gibi, faturanın dayanağı olan anlaşmayı ispata elverişli her türlü delille ispatı mümkün ve gereklidir Faturanın dayanağı olan temel borç ilişkisi yazılı ise, yazılı olan bu sözleşmenin ibrazı faturanın aksinin ispatı için yeterli olmaktadır Buna karşılık mezkûr ilişki sözlü olarak yapılmışsa, sözlü akitlerin ispatında kullanılabilecek, şahit, bilirkişi vs delillerle ve hatta yeminle fatura münderecatının aksi ispat edilebilir
E) KARİNENİN HÜKÜM ve SONUÇLARI
a) KANUNİ KARİNE FATURAYA YAZILI DELİL NİTELİĞİ TANIMIŞTIR

Karinenin başlıca hükmü, muteber bir akdi ilişkiye dayanan faturanın, tebliğ edilmesi ve itiraza uğramaması halinde muhtevasının, tebliğ alan tacir tarafından kabul edilmiş sayılacağının kanunen hüküm altına alınmış olmasıdır Böylece fatura, onu alan tacir aleyhine fatura münderecatı bakımından kanunen yazılı bir delil halini alır Lakin bu delil kesin bir delil olmayıp, aksi yine yazılı bir delille ispat edilebilen bir delil niteliğindedir
58 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
59 DOĞANAY, İsmail, Ticari Alım-Satım Akdi, Ankara 1993
28

b) KARİNE ŞARTLARI GERÇEKLEŞMEKLE İSPAT KÜLFETİ YER DEĞİŞTİRİR

TTK md 23 maddesinin düzenlediği kanuni karinenin bir diğer hükmü ise ispat külfetinin yer değiştirmesidir Karine faturayı alan ve itiraz etmeyen tacir için de yazılı bir delil halini aldığı için artık bunun aksini iddia eden tacirin de iddiasını muteber yazılı delillerle ispatı icap etmektedir

c) SALT FATURA TEBLİĞİ ve FATURAYA İTİRAZ EDİLMEMESİ
ALACAK HAKKI DOĞURMAZ
Hukuken hak, ya bir akitten ya da haksız bir fiilden doğar Fatura bir akit olmayıp, muteber bir akdin ifası ile ilgili ticari vesika olduğundan, bizzat fatura tebliği herhangi bir alacak hakkı doğurmaz Yargıtay bir kararında, “… TTK md 23 maddesi gereğince ticari işletmesi icabı bir mal satmış, imal etmiş veyahut bir iş görmüş yahut bir menfaat temin etmiş olan tacirden, diğer tarafın kendisine bir fatura vermesini ve bedeli ödenmişse bunun da faturada gösterilmesini isteyebilecek olmasına ve bu suretle akdi ilişkinin mevcudiyetinin şart bulunmasına ve olayda davacı satım akdine dayandığından bu ilişkinin ve bedeli isteyebilmesinin karşılığı olan teslimin vuku bulduğunu onun ispat etmesi gerekmesine ve salt fatura tebliğinin bir alacak hakkı doğurmayacağına göre…60” demektedir

d) FATURA TEMEL BORÇ İLİŞKİSİNİ OLUŞTURAN AKDİN ESASLI ŞARTLARINI DEĞİŞTİRMEZ
Fatura akdin inikadı ile ilgili bir vesika olmayıp, akdin ifası ile ilgili bir belge sayıldığından kendisi bir akit olmayıp, dayanağı olan temel borç ilişkisini de değiştirici nitelikte değildir61 Zaten kanunun faturaya tanıdığı karinenin hududu, fatura muhtevası ile kısıtlıdır ve fatura muhtevasında akdin esasına müteallik şartların yer alması da mutat değildir

e) FATURA AKDİN İFA EDİLDİĞİNİN DE KARİNESİ OLABİLİR
Fatura tacirin ticari defterlerine geçireceği kayıtlarını tevsik edecek vesikalardan birisidir Bir taraftan faturanın mesnedi olan akdin icra edildiğini diğer taraftan akdin ne zaman yapıldığını da göstermesi demektir Fatura, akdin ifası ile ilgili bir belgedir ve istisnai haller dışında akdin ifa edildiğini de gösterir “TTK md 23 madde hükmü gereğince, gönderilen faturanın, tebliğinden itibaren sekiz gün içerisinde hiçbir itiraza uğramaması halinde; o faturanın kapsamının karşı tarafça kabulü anlamı taşır Ancak faturaya itiraz edilmese bile, yapılan dava konusu bu işte, eksik ve kusurlu bir husus olduğu ileri sürüldüğü taktirde, mahkemece, keşfe gidilerek, uzman bilirkişi aracılığı ile bu iddianın araştırılması ve sonuca göre hüküm kurulması gerekir Bu husus gözden uzak tutularak fatura kapsamının kesinleşmiş olduğu noktasından hareketle davanın kısmen kabulü yerinde olmayıp bozmayı gerektirmiştir62” Yargıtay’a göre eser sözleşmesinde bir iş bedeli karşılığı düzenlenen faturaya itiraz edilmemiş olması işin yapılmış olması yönünden kesin karine değildir63
60 Yargıtay 11 HD 03041978 gün E 1978/1788 K 1978/1687
61 ÜNAL, Oğuz Kürşat,: Fatura ve İspat Kuvveti, Üçüncü Baskı Ankara 2003
62 Yargıtay 15 HD 27031995 gün E 1995/626, K 1995/1787
63 Yargıtay 15 HD 14022000 gün E 2000/129 K 2000/718
29

Yargıtay, göre fatura itiraza uğramasa bile malın tesliminin ayrıca ispat edilmesi gerektiğini belirtmektedir Yüksek Mahkeme bir kararında “… Tebliğ edilen faturaya itiraz edilmemiş olması hali faturada yazılı malın davalı alıcıya teslim edildiğini göstermez; bu sadece malın fiyat ve adedi yönünden içeriğini kabul anlamına gelir64” demektedir

f) FATURANIN MÜLKİYETE DELİL TEŞKİL EDİP ETMEYECEĞİ
Taşınır mülkiyeti ya aslen ya da devren olur Devren kazanmada mülkiyetin devri teslim ile gerçekleşmektedir Buradaki devirden kasıt zilyetliğin teslimi değil, devridir Zira teslim zilyetliğin devri yollarından sadece birisi olup, mülkiyetin nakli teslime tabi tutulduğu takdirde, uygulama alanı son derece sınırlandırılmış olacaktır65
Taşınır mülkiyetinin bir hukuki muamele ile devren kazanılması için, şu şartların birlikte gerçekleşmesi gerekir
a) Bir borçlandırıcı muamelenin bulunması( Hukuki sebep)
b) Zilyetliğin devri (Tasarruf muamelesi-mülkiyetin devri anlaşması)66
Fatura da geçerli bir borçlandırıcı muameleyi gösteren bir akde dayanmaktadır Muteber bir borçlandırıcı muamele sonucu düzenlenen faturada satıldığı belirtilen malın zilyetliği de karşı tarafa devredilmişse artık bu yazılı belge de, temel borç ilişkisine ve zilyetliğin devredildiğine karine teşkil edecektir Ancak fatura tek başına malın teslim edildiğine karine teşkil etmez Yargıtay da, fatura tek başına malın davalıya satıldığına ve teslim edildiğine delil teşkil etmez67, demektedir
Yargıtay’a göre fatura kesin olarak mülkiyet delili olmaz
64 Yargıtay 3 HD 29052000 gün E 2000/4885 K 2000/5011
65 GÜRSOY, Kemal; EREN, Fikret; CANSEL, Erol; Türk Eşya Hukuku, Zilyetlik, Tapu Sicili, Mülkiyet, Sınırlı Ayni Haklar, Akara 1978
66 GÜRSOY, Kemal; EREN, Fikret; CANSEL, Erol; Türk Eşya Hukuku, Zilyetlik, Tapu Sicili, Mülkiyet, Sınırlı Ayni Haklar, Akara 1978
67 Yargıtay 11HD 22101991 gün E 1991/897 K 1991/5571
30

SONUÇ
Fatura, iktisadi hayatta en çok kullanılan belgelerden birisi olarak hukuk uygulamasında önemli bir yere sahiptir Usulüne uygun bir şekilde tanzim edilmiş fatura hem düzenleyen tacir adına hem de adına düzenlenen tacir adına çeşitli faydalar sağlar
Türk Ticaret Kanunu ile Vergi Usul Kanunu’nun faturaya izafe ettikleri mana ve korudukları olgu farklıdır Türk Ticaret Kanunu, fatura ile ilgili hükümleri koyarken taciri düşünmüş ve tacirin ticari işletmesi ile alakalı işlerde faturayı düzenlemişken Vergi Usul Kanunu bütün vergi mükelleflerini nazarı dikkate alarak normlarını ihdas etmiştir Türk Ticaret Kanunu’nun 23 maddesinin ikinci fıkrasında bulunan kanuni karine muvacehesinde fatura yazılı bir delil olarak önem arz etmektedir Ayrıca Vergi Usul Kanunu’nun 229 ve devamındaki maddeler ile faturanın Vergi Hukuku açısından nasıl düzenlenmesi gerektiği açıklanmaktadır
Faturanın özellikle Ticaret Mahkemeleri’nde ifa etmiş olduğu öneme dikkat edilmelidir Faturanın yazılı bir delil olması ve daha önemlisi Türk Ticaret Kanunu’nun 23 maddesinin ikinci fıkrasında yerini bulan kanuni karine olarak yerini almış olması, faturayı ve faturanın delil niteliğinin önemini kavramış hukukçulara ışık tutacaktır
31