10.Sınıf Kimya Gazların Özellikleri 10.Sınıf Kimya Gazların Yayılma Hızı 10.Sınıf

10Sınıf Kimya Gazların Özellikleri 10Sınıf Kimya Gazların Yayılma Hızı 10Sınıf Kimya Kinetik Teori Gazlar 10Sınıf Kimya Gazların Kimyasal Reaksiyonlarını Hesaplama 10Sınıf Kimya Barometre Manometre Gazların Kısmi Basıncı
10Sınıf Kimya Gazların Özellikleri 10Sınıf Kimya Gazların Yayılma Hızı 10Sınıf



Gazlar moleküller arası çekim kuvvetleri en az olan maddelerdir Gaz molekülleri birbirinden bağımsız hareket ederler Aralarındaki çekim kuvveti ancak ve sadece London çekim kuvvetidir Büyük basınç ve düşük sıcaklıklarda sıvılaştırılabilirler Gaz molekülleri bulundukları yeri her tarafına eşit oranda yayılarak doldururlar Sonsuz oranda genişleyebilirler Basınç altında yüksek oranda sıkıştırılabilirler Yüksek basınçtan alçak basınca doğru çabucak akarlar Sıcaklık ile basınç doğru orantılıdır Düşük yoğunlukları vardır
Gazların fiziksel davranışlarını dört özellik belirler Bunlar; Basınç (P), sıcaklık (T) ve hacim (V) gazların durumunu değiştirebilen etkenlerdir Gazlar genellikle kokusuz ve renksizdirler Bazılarının kokusu, rengi ve zehirliliği en belirgin özelliğidir Br2 kahverengimsi kırmızı, I2 mor renkli, NO2 ve N2O3 kahve renkli, F2 ve C12 yeşilimsi sarı, NH3 keskin kokulu, oksijen, azot ve asal gazlar dışındakiler zehirlidirler
Basınç: Basınç, bir yüzeye uygulanan kuvvetin, o yüzeyin alanına bölünmesiyle bulunur
<font face="Times New Roman" size="3">

P(Pa) = F(N)/ A(m2)

</font> Atmosfer basıncı barometre ile ölçülür Bir barometredeki civa yüksekliğine barometre basıncı denir Atmosfer koşulları ve yükseklikle değişir Standart atmosfer (atm), civa civa yoğunluğu 13,5951 g/cm3 (0 oC ) ve yerçekimi ivmesi g = 9,80665 ms-2 olduğu durumda, 760 mm yükseklikteki bir civa sütununun oluşturduğu basınç olarak tanımlanabilir
<font face="Times New Roman" size="3">
1 atm = 760 mm Hg
1 atm= 760 torr
1 atm = 101,325 N/ m<sup>2</sup>
1 atm = 101,325 Pa
1 atm = 1,01325 bar</font><strong> </strong>
02 Basit Gaz Yasaları

Boyle Yasası: Sabit sıcaklıkta, sabit miktardaki gazın hacmi, basıncı ile ters orantılıdır
P a 1/V yada PV = a (a sabit )
Orantı işareti (a) yerine eşitlik ve orantı sabitini koyarsak, sabit bir sıcaklık ve miktardaki gazın basınç ve hacim çarpımı bir sabite eşittir Bu sabit değerde gazın miktarı ve sıcaklığına bağlıdır
Örnek : 30 litre bir gazın, basıncı 6 atmosferden 3 atmosfere düşürüldüğünde hacmi ne olur?
Çözüm: Gazın sadece bir P1, V1 hali belli olması PxV sabitini bulmaya yeterlidir
P1 = 6 atm, V1 = 30 L
P1V1 = P2V2
6 (atm) x 30 (L) = 3 atm x V2
V2 = 180 L atm / 3 (atm)
V2 = 60 L bulunur

Charles Yasası: Sabit basınçtaki, gazın hacmi sıcaklıkla doğru orantılıdır

V a T veya V = bT (b Sabit) T (K) = t (oC) + 273,15

Örnek: 25°C de 50 cm3 gaz 0°C ye soğutulursa hacmi ne olur?
Çözüm: Sıcaklık mutlaka mutlak sıcaklık cinsine çevrilmelidir:

bağıntısı kullanılarak

bağıntısı kullanılarak ve V1 = 50 cm3, T1 = 25°C + 273 = 298 K, T2 = 0°C + 273 K alınarak

50/293 =V2 (cm3) / 273 V2 = 46,6 cm3 elde edilir
Normal (ideal ) Basınç ve sıcaklık : Gazların özellik olarak sıcaklık ve basınca bağlı olması nedeniyle, normal sıcaklık ve basınç kavramları kullanılır Gazlar için normal sıcaklık 0oC =27315 K ve normal basınç 1 atm =760 mmHg dır
Avagadro Yasası: Sabit sıcaklık ve basınçta, bir gazın hacmi miktarı ile doğru orantılıdır
Bu kuram iki farklı şekilde ifade edilir
1 Aynı basınç ve sıcaklıkta, farklı gazların eşit hacimleri aynı sayıda molekül içerir
2 Aynı basınç ve sıcaklıkta, farklı gazların aynı sayıdaki molekülleri eşit hacim kaplar
V a n veya V = cn
Normal koşullarda bir gazın 22414 L�si 6,02x1023 molekül ya da 1 mol gaz bulunur
1mol gaz = 224 L gaz (normal koşullarda)
Birleşen Hacimler Yasası: Sıcaklık ve basıncın sabit olduğu tepkimelerde gazlar tamsayılarla ifade edilen basit hacim oranlarıyla birleşirler

2 CO (g) + O2 (g) 2CO2 (g)

2L CO (g) + 1L O2 (g) 2 L CO2 (g)

03 İdeal Gaz denklemi

Basit gaz yasalarından yararlanarak, hacim, basınç, sıcaklık ve gaz miktarı gibi dört gaz değişkenini içeren tek bir denklemde birleştirilerek ideal gaz denklemi elde edilir

1 Boyle yasası, Basıncın etkisini tanımlar, P a 1/V
2 Charles yasası, Sıcaklık etkisini tanımlar, V a T
3 Avagadro Yasası, gaz miktarının etkisini tanımlar, V a n

Bu gaz yasalarına göre, bir gazın hacmi, miktar ve sıcaklık ile doğru orantılı, basınç ile ters orantılıdır Yani V a nT/P ve V= RnT/P

Pv = nRT
<font face="Times New Roman" size="3">İdeal gaz denklemine uyan bir gaza idael veya mükemmel gaz ismi verilir
İdeal gaz denkleminde gaz sabitinin değeri ideal şartlardaki birimlerden yararlanarak bulunur

R = PV/ nT = 1 atm x 22,4140 L / 1 mol x 273,15K = 0,082057 L atm/mol K = 0,082057 L atm mol-1 K<sup>-1</sup> elde edilir

SI sistemine göre

R = PV/ nT = 101,325 Pa x 2,2414010<sup>-2</sup> m<sup>3</sup> / 1 mol x 273,15K = 83145 m<sup>3</sup> Pa mol <sup>�1</sup> K<sup>-1</sup>
R = 8,3145 J mol<sup>-1</sup> K<sup>-1</sup>

Örnek: 800 ml bir kapta 275 <sup>o</sup>C de 02 mol O<sub>2</sub> nin oluşturduğu basınç ne kadardır ?

PV = nRT

P x 0,800 L = 0,2 x 0,082 L atm mol<sup>-1</sup> K<sup>-1</sup> x (273 + 275) K

P = 11,2 atm</font>
Genel Gaz Denklemi:

Bazı durumlarda gazlar iki farklı koşulda tanımlanır Bu durumda ideal gaz denklemi, başlangıç ve son durum olmak üzere iki kere uygulanır

PiVi = ni R Ti R = PiVi / ni Ti

PsVs = ns R Ts R = PsVs / ns Ts

PiVi / ni Ti = PsVs / ns Ts bağıntısına genel gaz denklemi denir

Mol kütlesi tayini :

Bir gazın sabit sıcaklık ve basınçta kapladığı hacim bilinirse, gaz miktarı (n), mol cinsinden, ideal gaz denklemiyle bulunur Gazın mol sayısı, gaz kütlesinin (m) molekül ağırlığına (M) bölümüne eşit olduğundan, gaz kütlesi bilinirse n = m / M den yararlanarak mol kütlesi bulunabilir

PV = mRT/M

Gaz Yoğunlukları:

Bir gazın yoğunluğu bulunurken d = m/V yoğunluk denkleminden yaralanılır İdeal gaz denkleminde n/V yerine P/RT konulur

d = m/V = MP/ RT

Sıvı ve katı yoğunlukları arasında belirli farklar vardır

aBir gazın yoğunluğu mol kütlesi ile doğru orantılıdır Katı ve sıvıların ise yoğunlukları ve mol kütleleri arasında kayda değer bir ilişki yoktur
bGaz yoğunlukları basınç ve sıcaklığa bağlıdır Basınç ile doğru orantılı, sıcaklık ile ters orantılıdır Katı ve sıvıların yoğunlukları ile mol
kütleleri arasında kayda değer bir bir ilişki olmakla beraber, basınca çok az bağlıdır

04 Gaz Karışımları:

Bir gaz karışımında gazlardan her birinin kendi yaptığı basınca kısmi basınç ismi verilir Dalton�un kısmi basınçlar yasasına göre bir gaz karışımının toplam basıncı karışımın bileşenlerinin kısmi basınçlarının toplamına eşittir

PT = PA + PB

nA/nT = PA / PT = VA / VT = XA

Burada nA / nT terimine A� nın mol kesri XA ile gösterilir

Örnek: Bir su buharı-neon gaz karışımının toplam basıncı 0593 atm dir Su buharının o sıcaklıktaki kısmi basıncı suyun o sıcaklıktaki buhar basıncına eşittir ve 293 Torr dur Neonun kısmi basıncını bulunuz
<font face="Times New Roman" size="3">Çözüm: P toplam = 0593 atm = 0593 atm x 760 Torr / atm = 450,68 Torr </font><font face="Times New Roman"> </font> <span style="font-size: 11pt; color: black"><span> </span><span> </span></span>
<font face="Times New Roman"> </font><font face="Times New Roman" size="3"> Psu buharı = 293 Torr
Ptoplam = P su buharı + P neon
450,68 Torr = 293 Torr + Pneon
Pneon = 450,68 - 293 = 421,38 Torr </font><font face="Times New Roman" size="3">

Pneon = 421,38 Torr / 760 Torratm-1 = 055 atm</font>

05 Kinetik- Molekül Kuramı:

Gaz moleküllerinin aralarında çok büyük boşluklar bulunması onların büyük oranda sıkıştırılabilmesini sağlar Sıvılarda ve katılarda moleküller birbirine çok sıkışık durumdadırlar Büyük basınçlarda bile çok az bir hacim değişmesi gözlenebilir, pratikçe sıkıştırılamazlar moleküllerinin yere düşmeden havada asılı kalmaları onların birbirleri ile devamlı çarpışma halinde olmaları ile açıklanır Gaz moleküllerin devamlı hareket halinde olmaları gazların kinetik teorisi ile açıklanır Gazların kinetik teorisi aşağıdaki bilgileri ortaya koyar
1Gaz molekülleri arasındaki boşluklar o kadar büyüktür ki bu büyük boşluklar yanında gaz moleküllerinin hacimleri ihmal edilecek kadar küçük boyuttadır
2Gaz molekülleri neden havada asılı kalıyor yere düşmüyor sorusuna da bir cevap olarak gaz molekülleri devamlı hareket halinde ve birbirleri ile çarpışmaktadırlar Bir gazın bir molekülü 25°C de l atmosferde bir saniyede yaklaşık 10 9 çarpışma yapar Gaz moleküllerinin çeperlere çarpması ise gaz basıncını oluşturur
3 Gaz molekülleri hareketli olduğundan dolayı sahip oldukları kinetik enerjileri sıcaklıkla orantılıdır Bir cismin hızı arttıkça kinetik enerjisi de artarMoleküllerin hızları farklı olmasından dolayı ortalama hız alınır Sabit sıcaklıkta tüm farklı gaz moleküllerinin eşit kinetik enerjiye sahip olacağı düşünülürse yüksek molekül ağırlıklı bir gaz molekülünün, düşük molekül ağırlıklı gaz molekülüne göre daha düşük hızlı olacağı bulunur
4 Gaz moleküllerinin kabın duvarları veya birbirleri ile çarpışmaları mükemmel elastiktir Çarpışan moleküller arasında enerji alışverişi olabilir Fakat çarpışan moleküllerin toplam enerjisi öncekinin aynısıdır

06 Graham'ın Gazların Yayılma Kanunu:

Yayılma (difüzyon), rastgele molekül hareketi sonucu moleküllerin göç etmesidir İki yada daha fazla gazın yayılması, moleküllerin karışıp bulunduğu yerde homojen bir karşım oluşturması ile sonuçlanır Dışa yayılma (efüzyon) gaz moleküllerinin bulundukları kaptaki bir delikten dışa doğru kaçmasıdır İki değişik gazın dışa yayılma hızları mol kütlelerinin kare kökü ile ters orantılıdır

A nın dışa yayılma hızı /B nin dışa yayılma hızı = (ums)A / ( ums)B = ((3RT/MA) / (3RT/MB))1/2 = (MB/MA) 1/2

Graham yasası ancak bazı koşullarda uygulanabilir Dışa yayılma için gerekli gaz basıncı moleküllerin bağımsız olarak kaçışına olanak sağlayacak şekilde yani fışkırmayacak biçimde çok küçük olmalıdır Delikler moleküller geçerken çarpışma olamayacak şekilde küçük olmalıdır

Örnek: Bir delikten yayılan gaz miktarlarının karşılaştırılması 22 x 10-4 mol N2(g) küçük bie delikten 105 saniye dışa yayılmaktadır Aynı delikten 105 saniyede ne kadar H2(g) dışa yayılır?

H2 molekülleri N2 den daha az kütleye sahiptir Gazlar aynı sıcaklıkta karşılaştırıldığında H2 molekülleri daha büyük hıza sahiptir

x mol H2 / 22x10-4 mol N2 = (MN2 /MH2) 1/2 = ( 28014 / 2016) 1/2 =3728

x mol H2 = 3728 x 22x10-4 = 82 x 10-4 mol H2

Örnek: Dışa yayılma zamanlarının mol kütleler ile ilişkisi Küçük bir delikten bir Kr(g) örneği 873 s de kaçar ve aynı koşullarda bilinmeyen bir gaz için bu süre 429 s dir Bilinmeyen gazın mol kütlesi nedir?

bilinmeyen dışa yayılma zamanı / Kr nin dışa yayılma zamanı = 429 s / 873 s = (Mx / MKr ) 1/2 = 0491

Mx = ( 0491)2 x MKr = (0491)2 x 8380 = 202 g/mol

07 Gerçek ( İdeal olmayan) Gazlar

İdeal gaz bağıntısı tanıtılırken gerçek gazlarında uygun koşullarda ideal gaz yasasına uyduğu belirtilmişti Bir gazın ideal gaz koşulundan ne kadar saptığının ölçüsü sıkıştırılabilirlik faktörü olarak belirlenir Bir gazın sıkıştırılabilirlik faktörü PV/nRT oranıdır İdeal gaz bağıntısından (PV = nRT ) bir ideal gaz için bu oranın PV / nRT =1 olduğunu biliyoruz Gerçek bir gaz için deneysel olarak belirlenen PV /nRT oranının 1'e yakınlığı gazın ne kadar ideal davrandığının ölçüsüdür Bütün gazlar yeterince düşük basınçlarda ( 1atm den düşük) ideal davranırlar Fakat artan basınçlarda saparlar Çok yüksek basınçlarda ise sıkıştırılabilirlik faktörü daima 1 den büyüktür

* Gerçek gazlar yüksek sıcaklık ve düşük basınçlarda idealliğe yaklaşırlar
* Gerçek gazlar düşük sıcaklık ve yüksek basınçlarda ideallikten uzaklaşırlar

Van der Waals denklemi

Gerçek gazlar için bir kaç denklem çıkarılmıştır Bunlar ideal gaz denkleminden çok daha geniş bir sıcaklık ve basınç aralığında kullanılabilirler

( P + n2a/V2) ( V-nb) = nRT

Örnek: 100 mol Cl2 (g) 273 K de 200 L lik bir hazcim kaplıyor Basıncı van der Waals denklemini kullanarak hesaplayınız a= 649 L2 atm mol-2 ve b= 00562 L mol -1

P = nRT/ ( V-nb) - n2a/V2

n = 100 mol V = 200 L T = 273K R =008206 L atm mol-1 K-1

n2 a = ( 100)2 mol 2 x 649 L2atm/mol2 = 649 L2 atm

nb = 100 mol x 00562 L mol -1 = 00562 L

P = 100 mol x 008206 L atm mol -1 K -1 x 273 K /( 200 -00562)L - 649 L2 atm / (200)2 L2

P = 115 atm - 162 atm = 99 atm

10Sınıf Kimya Gazların Özellikleri 10Sınıf Kimya Gazların Yayılma Hızı 10Sınıf Kimya Kinetik Teori Gazlar 10Sınıf Kimya Gazların Kimyasal Reaksiyonlarını Hesaplama 10Sınıf Kimya Barometre Manometre Gazların Kısmi Basıncı

Çok küçük yarıçaplı bir delik veya porözlü bir duvardan gazın daha yüksek basınçlı bir yerden daha düşük basınçlı bir yere hareketi diffüzyon olarak adlandırılır Eğer gazın hareketi bir delik veya gözenekli bir yerden geçmek yerine gazın kendi içerisinde meydana geliyorsa olay effüzyon olarak adlandırılır Gazın yayılma hızı karakteristik özelliklerine bağımlıdır
1829 yılında Thomas Graham bir grup gaz ile deneylerde gazların yayılma hızlarının oranlarını karşılaştırdı Sabit sıcaklık ve basınçta çeşitli gazlarla yaptığı deneylerde gazların yayılma hızının gazların yoğunluklarının karekökleri ile ters orantılı olarak değiştiğini gösterdi




Alternatif ve sık olarak kullanılan diğer bir ilişki gazların molar kütlesi ile yayılma hızları arasındaki ilişkidir





A nın dışa yayılma hızı /B nin dışa yayılma hızı = (ums)A / ( ums)B = ((3RT/MA) / (3RT/MB))1/2 = (MB/MA) 1/2

Graham yasası ancak bazı koşullarda uygulanabilir Dışa yayılma için gerekli gaz basıncı moleküllerin bağımsız olarak kaçışına olanak sağlayacak şekilde yani fışkırmayacak biçimde çok küçük olmalıdır Delikler moleküller geçerken çarpışma olamayacak şekilde küçük olmalıdır

Örnek: Bir delikten yayılan gaz miktarlarının karşılaştırılması 22 x 10-4 mol N2(g) küçük bie delikten 105 saniye dışa yayılmaktadır Aynı delikten 105 saniyede ne kadar H2(g) dışa yayılır?

H2 molekülleri N2 den daha az kütleye sahiptir Gazlar aynı sıcaklıkta karşılaştırıldığında H2 molekülleri daha büyük hıza sahiptir

x mol H2 / 22x10-4 mol N2 = (MN2 /MH2) 1/2 = ( 28014 / 2016) 1/2 =3728

x mol H2 = 3728 x 22x10-4 = 82 x 10-4 mol H2

Örnek: Dışa yayılma zamanlarının mol kütleler ile ilişkisi Küçük bir delikten bir Kr(g) örneği 873 s de kaçar ve aynı koşullarda bilinmeyen bir gaz için bu süre 429 s dir Bilinmeyen gazın mol kütlesi nedir?

bilinmeyen dışa yayılma zamanı / Kr nin dışa yayılma zamanı = 429 s / 873 s = (Mx / MKr ) 1/2 = 0491

Mx = ( 0491)2 x MKr = (0491)2 x 8380 = 202 g/mol

10Sınıf Kimya Gazların Özellikleri 10Sınıf Kimya Gazların Yayılma Hızı 10Sınıf Kimya Kinetik Teori Gazlar 10Sınıf Kimya Gazların Kimyasal Reaksiyonlarını Hesaplama 10Sınıf Kimya Barometre Manometre Gazların Kısmi Basıncı




Bu kısımda; gazların bu davranışlarının nedenleri konusunu açıklayabilmek için teorik bazı yaklaşımlardan yararlanacağız Bunun için gazlara moleküler dünyadan bakmamız gerekir Maddenin moleküler kavramı gazların moleküler davranışını da açıklayabilir Bu yaklaşım Gazların Kinetik-Moleküler Teorisi olarak bilinir 1800 yıllarda Ludwig Boltzmann, James Clerk Maxwell ve R J E Clausius teorinin geliştirilmesi için çalışmışlardır Geliştirilen teori için postülatlar[*] Gazlar moleküler olarak adlandırılan taneciklerden oluşur ve belirli bir gazın molekülleri tamamen birbirine özdeştir Farklı gazlara ilişkin moleküller ise farklı kütle ve boyuttadır
Kap içindeki gaz moleküleri ortamın sıcaklığına da bağımlı olarak sürekli ve tamamen gelişigüzel hareket ederler
Gaz moleküllerinin gerek kendi aralarında gerekse kabın cidarı ile yaptıkları çarpışmalar tamamen esnektir Gaz molekülerinin cidarla çarpışmaları sonucu basınç olarak bilinen olay ortaya çıkmaktadır Basınç, gaz moleküllerinin birim yüzeye uyguladıkları kuvvettir
Kap içindeki gaz moleküllerinin sabit sıcaklıktaki basınçları zamanla değişim göstermez, moleküller çarpışmaları sırasında sürtünme kuvvetleriyle karşılaşmazlar Böylece hareket enerjileri kayba uğramaz
Gaz ortamdaki molekülerin kinetik enerjileri ortamın mutlak sıcaklığı ile doğru orantılıdır
Düşük basınçlarda gaz moleküleri arasındaki mesafeler, molekül çaplarına oranla çok fazladır Böylece moleküller arasındaki uzaklığın karesiyle ters orantılı olarak değişen moleküller arası çekim kuvveti ihmal edilebilecek kadar düşük değerdedir
Gaz molekülerinin kendi hacimleri, işgal ettikleri kabın hacmine oranla çok küçüktür ve hesaplamalarda ihmal edilebilir
şeklindedir
Kinetik teorinin matematiksel analizi için; m; molekül kütleli, ve u; hızına sahip n' tane gaz molekülünün kübik bir hacim içinde olduğunu düşünelim Üç eksen doğrultusunda eşit olasılıkla hareket eden taneciğin hız bileşenleri ux, uy ve uz olsun Molekülün bileşke hızı ise;




eşitliği ile verilebilir u hızı hız kareleri ortalamalı hızı olarak adlandırılır yz- ux hızıyla geri döneceği için; düzleminde ve x ekseni doğrultusunda bir tek gaz molekülü taneciğinin çepere çarparak sahip olabileceği momentum değişimi, elestik çarpma sonucu




olacaktır kübün bir kenar uzunluğu L ise, bir saniyede ux/2L defa x ekseni tarafındaki sağ yüzeye çarpacak olan gaz molekülünün momentum değişimi




olacaktır Aynı gaz molekülü için x ekseni doğrultusundaki zıt yz yüzeyinde de momentum değişimi olacağından, x ekseni doğrultusundaki bir molekülün birim saniyedeki momentum değişimi


olacaktır y ve z eksen doğrultusundaki momentum değişimleri de sırasıyla


ve


olacaktır Bu nedenle tek bir molekül için üç eksen boyunca saniyedeki momentum değişimi için




yazılabilir Kab içindeki molekül sayısı n' olduğundan bir saniyede toplam momentum değişimi


olacaktır momentum değişim hızı F kuvvetini oluşturduğundan, birim yüzeye etkiyen kuvvet, basınç olarak aşağıdaki bağıntı ile verilebilir




Burada A toplam yüzey ve P basınçtır Kübik bir yapının toplam yüzeyi A=6L2 olacağından, basınç;




ifadesi ile verilebilir Kübün hacmi V=L3 olduğundan son eşitlik için



ve



bağıntıları yazılabilir Bu sonuç kinetik teorinin temel ifadesidir

10Sınıf Kimya Gazların Özellikleri 10Sınıf Kimya Gazların Yayılma Hızı 10Sınıf Kimya Kinetik Teori Gazlar 10Sınıf Kimya Gazların Kimyasal Reaksiyonlarını Hesaplama 10Sınıf Kimya Barometre Manometre Gazların Kısmi Basıncı

Çoğu kimyasal olaylar iki yönlü tepkimelerdir
Örnek olarak sabit sıcaklıkta kapalı bir kapta :

tepkimesini inceleyelim Kaba önce bir miktar X ve Y koyalım Zamanla X ve Y nin reaksiyona girmesinden dolayı miktarı azalacak, Z ve T nin miktarı artacaktır Oluşan Z ve T reaksiyona girip tekrar X ve Y oluşturacaktır Bir müddet sonra X ve Y’den Z ve T oluşma hızı ile, Z ve T den X ve Y oluşma hızı birbirine eşit olur Bu duruma denge durumu denir
Bu sırada maddelerin konsantrasyonu değişmemekle birlikte her iki yönde reaksiyon eşit hızda sürmektedir (Dinamik denge) Denge tepkimelerinin çift okla gösterilmesinin sebebi budur
Her iki yöndeki reaksiyon için hız bağıntısını yazalım
İleri yöndeki RH1 = k1 [X] [Y]
Geri yöndeki RH2 = k2 [Z] [T]
Denge durumu RH1 = RH2 dir Değerleri yerine koyup düzenlersek;
k1 [X] [Y] = k2 [Z] [T]

K’ya kimyasal denge sabiti denir
Bu eşitlik sözle aşağıdaki şekilde ifade edilir

NOT : Denge sabitine katı ve sıvı fazdaki maddeler yazılmaz, gaz fazındaki ve suda çözünmüş durumdaki maddeler yazılır

Bazı reaksiyonlar için denge sabitini yazalım

NİÇİN DENGE?
Bazı reaksiyonlar tek yönlü bazı reaksiyonlar çift yönlüdür Bunun izahını şöyle yapabiliriz: [*]Maksimum düzensizliğe eğilim[*]Minimum enerjiye eğilim Bir kimyasal reaksiyonda minimum enerjiye eğilim ilkesi denklemi bir tarafa, maksimum düzensizliğe eğilim ilkesi diğer tarafa destekliyorsa bu tür reaksiyonlar genellikle denge reaksiyonudur
Maksimum düzensizlik: Sıvılar katılara göre daha düzensiz, gazlar sıvılara göre daha düzensizdir Mol sayısı fazla olan gaz, az olan gaza göre daha düzensizdir Bir katı bir sıvıda çözünürse düzensizliği artar Bir gaz bir sıvıda çözünürse düzensizliği azalır
Minimum Enerji: Bir reaksiyonda ısının bulunduğu taraf (endotermikte sol, ekzotermikte sağ taraf) minimum enerji eğiliminin olduğu taraftır


denklemine göre; Maksimum düzensizlik sola doğru eğilimli ve minimum enerji sağa doğru eğilimlidir

denklemine göre; Maksimum düzensizlik sola doğru eğilimli ve minimum enerji sağa doğru eğimlidir

DENGE SABİTİ İLE İLGİLİ HESAPLAMALAR
Denge sabiti ile ilgili hesaplamalar yapılırken reaksiyona giren maddelerin başlangıç miktarları yazılır, dengeye ulaşıldığında harcanan ve oluşan maddeler hesaplanarak denge anındaki derişimler hesaplanır

Örnek - 1

tepkimesine göre 1 lt'lik bir kapta 4 mol N2 ve 7 mol H2 alınarak dengeye ulaşıldığında kapta 4 mol H2 bulunuyor
Buna göre reaksiyonun denge sabiti Kd'nin değeri kaçtır?

Çözüm

Bu resim ekranınıza sığabilmesi için küçültülmüştür Bu alana tıklayarak büyük resimi görebilirsiniz Orjinal resimin boyutları 638x217



KISMİ BASINÇLAR TÜRÜNDEN DENGE SABİTİ (Kp)

Kp ile Kd arasında Kp = Kd(RT)Dn ilişkisi vardır
Dn : (Ürünlerin mol sayısı - Girenlerin mol sayısı)
R : Gaz sabiti
T : Mutlak sıcaklık (°K)

DENGE SABİTİNİN DEĞİŞİMİ [*]Bir denge reaksiyonu ters çevrilirse, K denge sabiti olarak alınır
tepkimesinin denge sabiti 25 ise

tepkimesinin denge sabiti 1/25'tir [*]Bir tepkimenin katsayıları n ile çarpılırsa, K'nın n'ninci kuvveti alınır
tepkimesinin denge sabiti 4 ise

tepkimesinin denge sabiti (4)2 = 16'dır
Herhangi bir tepkime diğer tepkimelerin toplamından oluşuyorsa, bu tepkimenin
K (denge sabiti), diğer tepkimelerin denge sabitlerinin çarpımına eşittir

DENGEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER
Dengedeki bir sisteme dışarıdan herhangi bir etki yapıldığında denge reaksiyonu sağa veya sola kayarak tekrar dengeye gelmek ister Yani dışarıdan yapılan etkiye ters şekilde etki verir Buna Le Chatelier prensibi denir

1 Derişim
[*]Tepkime dengede iken kaba X gazı eklemek hangi değişikliklere yol açar

• Reaksiyon sağa doğru kayar
• T miktarı ve derişimi artar
• Z;Z miktarı artar ancak derişimi değişmez
• Y miktarı azalır
• X miktarı artar
• k sabiti değişmez (Sadece sıcaklıkla değişir)

[*]Tepkime dengede iken kaptan bir miktar Y gazı alınırsa hangi değişiklikler olur

• Reaksiyon sola kayar
• Z ve T’nin miktarı azalır
• X miktarı artar
• Y miktarı azalır
• k sabiti değişmez

[*]Kaba Z katısı eklemek hangi değişikliklere sabep olur?

• Z katı olduğundan dengeyi etkilemez

2 Basınç - Hacim
Basıncın artması hacmin azalması demektir Basınç artarsa reaksiyon mol sayısı fazla olan taraftan az olan tarafa kayar Mol sayısı eşit olan reaksiyonlarda basınç - hacim değişiminin dengeye etkisi olmaz

3 Sıcaklık
Sıcaklık k sabitini değiştirir Denge sabitleri yalnızca sıcaklıkla değişir Denge tepkimelerinde ısı tıpkı bir madde gibi düşünülmelidir Ekzotermik reaksiyonlarda ısı sağ tarafa yazıldığından sıcaklık arttırılınca reaksiyon sola kayar K sabiti küçülür Endotermik reaksiyonlarda ısı sol tarafa yazıldığından sıcaklık arttırıldığında reaksiyon sağa kayar K sabiti büyür
Not 1 : Dengedeki bir tepkimeye katalizör kullanılması dengeyi etkilemez Ancak dengeye ulaşmamış reaksiyonlarda katalizör kullanılması, dengeye ulaşma hızını arttırır
Not 2 : Dengedeki bir reaksiyona, reaksiyona girmeyen herhangi bir madde eklemek dengeyi etkilemez

[img]images/smilies/maxiiismile (11)gif[/img]

DENGEYİ KONTROL
Herhangi bir anda reaksiyonun dengede olup olmadığının incelenmesi olayıdır Herhangi bir andaki bulunan derişimler denge ifadesinde yerine yazılır Bulunan değer Kd'ye eşit çıkarsa sistem dengededir, denilir Bulunan değer Kd'den büyükse reaksiyon sola doğru işliyor, bulunan değer Kd'den küçükse reaksiyon ürünler yönüne (sağa doğru) işliyor, demektir

Örnek - 2

1 lt'lik bir kapta 2 mol X, 3 mol Y, 1 mol T ve 1 mol Z bulunduğu anda;
I Sistem dengededir
II Zamanla X ve Y miktarı artar
III Reaksiyon sağa doğru ilerler
ifadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?

Çözüm
Dengeyi kontrol etmek için verilen derişimler yerine konularak bulunan değer K' olsun

Gerçek denge sabiti Kd = 3 olduğundan tepkime sağa doğru kayacaktır X ve Y miktarları azalacak, Z ve T miktarları ise artacaktır
Buna göre Cevap Yalnız III olur
Şayet K' = Kd olsaydı, sistem dengededir ifadesi doğru olurdu

10Sınıf Kimya Gazların Özellikleri 10Sınıf Kimya Gazların Yayılma Hızı 10Sınıf Kimya Kinetik Teori Gazlar 10Sınıf Kimya Gazların Kimyasal Reaksiyonlarını Hesaplama 10Sınıf Kimya Barometre Manometre Gazların Kısmi Basıncı
Moleküllerin birbirleri üzerine çekim uygulamadıkları düşünülen ve kabul edilen gaza ideal gaz denir İdeal gaz kavramına uyan gazlar pek azdır(H2, He gibi) Gerçek gazlar ideal gaz kavramından az yada çok saparlar Gazlar yüksek sıcaklık ve düşük basınçta ideal davranırlar

Barometre : Açık hava basıncını ölçen aletlerdir Deniz seviyesinde 76 cm Hg sütununun yüksekliğine yada yaptığı basınca 1 atmosfer denir
h yüksekliği kullanılan sıvının cinsine ve atmosfer basıncına bağlıdır Borunun çapına bağlı değildir Civa yerine ( d=13,6 gr/cm3) su kullanılsaydı (d=1gr/cm3) okunacak değer,
h1d1=h2d2
7613,6 = 1h2 den h2= 1033 cm yani 10,33 metre olurdu Bu kadar yüksek bir değerle uğraşmak yerine civa ile daha küçük bir değerle hesap yapmak daha kolaydır Suyun buharlaşma özelliği bulunduğundan borunun üzerindeki boşluğu doldurarak basıncın yanlış okunmasına sebep olabilir fakat civa metaldir ve kolay buharlaşmaz

Manometre : Kapalı kaplardaki gazların basıncını ölçen aletlerdir İki çeşittir

1- Açık uçlu Manometreler :Bu tür manometrelerde sistem atmosfer basıncına açıktır a) Gazın basıncı atmosfer basıncından Büyükse : Civa açık kolda yükselir ve gazın basıncı atmosfer basıncıyla h yüksekliğinin toplamına eşittir
b) Gazın basıncı atmosfer basıncından küçükse :Civa gaza doğru yükselir Gazın basıncı, Atmosfer basıncından h yüksekliği çıkarılarak bulunur
c) Gazın basıncı atmosfer basıncına eşitse civa seviyeleri eşit olur

2-Kapalı uçlu Manometreler: Bu tür manometrelerde sistem atmosfer basıncına kapalıdır Civa seviyeleri arasındaki fark gazın basıncına eşittir
P ile V ilişkisi: gazların sabit mol sayıda ve sabit sıcaklıkta basınçlarıyla hacimleri ters orantılıdır

P1V1=P2V2 P1/T1=P2/T2 V1/T1=V2/T2 P1/n1=P2/n2 V1/n1=V2/n2

Sıcaklık : Bir maddenin ortalama kinetik enerjisidir Gaz hesaplamalarında kesinlikle oC ile hesaplama yada yorum yapılmaz Verilen CC 0K cinsinden sıcaklığa çevrilmelidir
T= t 0C + 273
Farklı iki gazın sıcaklıkları eşitse ortalama kinetik enerjileri de eşittir Kinetik enerji sadece sıcaklığa bağlıdır
Gazların yayılma hızları molekül ağırlıklarının kareköküyle ters orantılıdır (Graham Difüzyon Kanunu)
Yayılma hızı sıcaklığa ve molekül ağırlığına bağlıdır İki niceliğin eşit olduğu şartlarda moleküllerin
hızları da eşittir Örneğin sıcaklıkları eşit olan CO2 (44) ve N2O ( 44) gazlarının ortalama hızları birbirine eşittir
Gazların Özkütlesi :

1 NŞA da Özkütle : Normal şartlar altında bir gazın özkütlesi molekül ağırlığının 22,4 e bölünmesiyle bulunur

d= MA/22,4
2 Herhangi bir şarttaki özkütle:

İdeal gaz denklemi: PV=nRT (paran varsa ne rahatsın)

(P=atm, V=litre R=22,4/273=0,082 T= kelvin cinsinden sıcaklık)
PV=m/MART ve m=dV dir m yerine yazılırsa, PV=(dV/MA)RT

PMA=dRT

Gazların Kısmi basıncı: Karışım halinde bulunan gazların her birinin tek başına yaptığı basınca kısmi basınç denir Gazların kısmi basınçları toplamı her zaman toplam basınca eşittir

Pt=P1 + P2 + P3 +Pn

Pgaz= Ptoplam (ngaz/ntoplam)

Gazların kısmi basınçları eşitse mol sayıları da eşittir
Mol sayısı büyük olan gazın kısmi basıncı da büyüktür

Birleşik kaplarda son basıncı bulma: Birleşik kaplarda musluklar açıldıktan sonraki basıncı hesaplamak için,

P1V1 + P2V2 + P3V3 + PnVn = PsonVson bağıntısı kullanılır
Gazların Kullanım Alanlarına Örnekler
Metan Gaz aletleri test gazı, motor testleri, reaktör soğutucu, yakıt Karbonmonoksit Katalizör geri kazanımı ve indirgeyici atmosfer oluşturmak Propan İtici gaz, yakıt, sınai soğutucu, termostat dolumları Bütan Yakıt, itici gaz, organik kimya sanayi Neon Lambalar, elektron tüpleri, plazma işleri, kriyojenik soğutma Sülfürhekzaflorür Elektrik sanayi, cam izolasyon, kaçak kontrolu Ksenon Aydınlatma, kalibrasyon gazı olarak

Kapalı bir kapta bulunan bir gaz karışımında, gazlardan her birinin o kap içerisinde tek başına yaptığı basınca o gazın kısmi basıncı denir

E Gazların kısmi basınçları ile mol sayıları doğru orantılıdır

E Gazların kısmi basınçları toplamı, toplam basınca eşittir

ÖRNEK 7:
Kapalı bir kapta eşit kütlede CH4 ve O2 gazları bulunmaktadır Toplam basınç 600 mmHg olduğuna göre her bir gazın kısmi basıncı kaçar mmHg�dır? (CH4= 16, O2 = 32)

ÇÖZÜM:
Gazların kısmi basınçları mol sayılarıyla doğru orantılı olduğuna göre
bağıntısını yazabiliriz

Bu durumda basınç oranı olduğuna göre toplam basıncın üçte ikisi (�ü) CH4�e
üçte biri () O2�ye aittir

Yani
3 mmHg�nın 2 mmHg�sı CH4 1mmHg�sı O2�dir
200 kat 200 kat 200 kat
600 mm x y
x = 400 mmHg y = 200 mmHg
400 mmHg 200 mmHg

Gazlarda Molar Hacim 10Sınıf Kimya Gazların Özellikleri 10Sınıf Kimya Gazların Yayılma Hızı 10Sınıf Kimya
Bir maddenin 1 mol ünün hacmine molar hacim denir Katılar ve sıvıların molar hacimleri maddeden maddeye değişir Ancak aynı koşullarda bütün gazların molar hacimleri birbirine eşittirSıcaklığın 0°C (273 K), basıncın 1 atm olduğu koşullara normal koşullar; sıcaklığın 25 °C (298 K), basıncın 1 atm olduğu koşullara oda koşulları denir Bütün gazların molar hacimleri, normal koşullar altında (NKA) 22,4 litre, oda koşullarında 24,5 litredir
Buraya kadar öğrendiklerimizi birkaç gaz için şöyle özetlenebilir
6,02x1023 H2 molekülü = 1 mol H2 molekülü = 2 g = 22,4 L (NKA)
6,02x1023 CH4 molekülü = 1 mol CH4 molekülü = 64 g = 22,4 L (NKA)
6,02x1023 SO2 molekülü = 1 mol SO2 molekülü = 64 g = 22,4 L (NKA)
Aynı koşullarda gazların molar hacimlerinin eşit olması, hacimleri eşit olan gazların mol sayılarının eşit olması demektir Başka bir deyişle aynı koşullarda bulunan iki gazın hacimleri oranı, gazların mol sayıları oranına eşittir

Not: Soy gazların dışındaki gaz halinde bulunan elementler (H2, O2, N2, Cl2…) doğada çift atomlu moleküller halinde bulunur Bu nedenle oksijen gazının formülü O değil O2, hidrojen gazının formülü H2 dir
Formül Türleri
Bileşiklerin formüllerle gösterildiğini biliyorsunuz Kimyada üç tür formül vardır Bunlar basit formül, molekül formülü ve yapı formülüdür Basit formül: Bir bileşiği oluşturan atomların türlerini ve sayıca birleşme oranlarını gösteren formüldür Basit formüle kaba formül veya ampirik formül de denir
Molekül formülü: Bir bileşiğin bir molekülünü oluşturan atomların türlerini ve gerçek sayılarını gösteren formüldür Örneğin; benzen molekülü 6C, 6 H atomundan oluşur ve molekül formülü C6H6 dır Benzende C ve H atomlarının birleşme oranı 6/6 ya da 1/1 dir C6H6, atomların birleşme oranını gösterecek şekilde (CH) yazılarak bileşiğin basit formülü elde edilebilir C2H4 ve C3H6 bileşiklerinin basit formülleri aynı olup CH2 dir
(Basit formül) x n = Molekül formülü (n = 1, 2, 3, 4, 5, 6, …)
Örneğin; benzen için; (CH) x n = C6H6 oluğundan n=6 dır
Yapı formülü: Bileşiği oluşturan atomların birleşme şekillerini gösteren formüldür Örneğin; suyun basit ve molekül formülleri H2O, yapı formülü H – O – H tır Yapı formülü bileşik hakkında en ayrıntılı bilgiyi veren formüldür
Bir bileşikteki atomların cinsi, bağıl birleşme oranları ve bileşiğin kütlece yüzde bileşimi basit formül, molekül formülü veya yapı formülü yardımıyla bulunabilir Ancak bileşiğin mol kütlesi, molekül formülü veya yapı formülü yardımıyla hesaplanabilir
Bileşiklerin Yüzde Bileşimi
Bir bileşiğin 100 gramında bulunan elementlerin kütlelerine, bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri denir Örneğin; 100 g CaCO3 bileşiğinde 40 g Ca, 12 g C ve 48 g O vardır Bileşikteki elementlerin kütlece yüzdeleri; %40 Ca, %12 C ve %48 O dur

1 X in atom kütlesi Y nin atom kütlesinin iki katıdır
Buna göre XY2 bileşiği için,
I Molekül kütlesi
II Bileşikteki X in kütlece yüzdesi
III NK daki hacmi
niceliklerinden hangileri hesaplanabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
2 Atomik kütle birimi (akb) için verilen,
I Bir tane hidrojen atomunun kütlesi 1 akb dir
II Bir akb nin gram cinsinden değeri 1/N dir
III Bir tane karbon atomunun kütlesinin 12/N sidir
ifadelerinden hangileri doğrudur? ( C:12 H: 1 N: Avogadro sayısı)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
3 Gaz halindeki 1 tane X2 molekülünün kütlesi m gramdır
Buna göre, işleminin sonucu aşağıdakilerden hangisini verir?
(N: Avogadro sayısı)
A) Bir mol X2 gazının kütlesidir
B) Bir mol X2 gazının NK daki hacmidir
C) X2 gazının N K daki öz hacmidir
D) Bir mol X2 gazının atom sayıdır
E) Bir mol X atomunun kütlesidir
4 Normal koşullarda 11,2 L hacim kaplayan O2 gazının atom sayısına eşit sayıda atom içeren CH4 gazına ilişkin,
I 0,25 mol dür
II 0,8 mol H atomu içerir
III 3,2 gramdır
yargılarından hangileri doğrudur? (C:12 H:1)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
5 Bir tane XO2 molekülünün kütlesi m gramdır
Buna göre 1 mol O atomu içeren XO2 bileşiği kaç gramdır?
(N: Avogadro sayısı)
A) m N B) C) D) E) 2 mN
6 Normal koşullardaki hacmi ve kütlesi bilinen Cx Hy gazı ile ilgili,
I Atomlar arası molce birleşme oranı nedir?
II Mol kütlesi kaçtır?
III 1 molekülün kütlesi kaç gramdır?
sorularından hangileri cevaplanabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I ve II
7 Azot elementlerinin atom kütlesi 14, Avogadro sayısı N ise;
I 1 tane azot atomu gramdır
II 1 tane azot molekülü 28 gramdır
III 1 mol azot atomu normal şartlarda 22,4 litredir
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
8 Avogadro sayısı 6,02 1023 yerine, 6, 02 1024 alınsaydı oksijen elementinin,
I 1 tane atomunun kütlesi
II 1 mol atomunun kütlesi
III 1 mol molekülünün kütlesi
niceliklerinden hangilerinin değeri 10 kat artardı?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
9 Bir tane N atomunun kütlesi için;
I 14 gramdır
II 14 akb dir
III
yargılarından hangileri doğrudur? (N : 14)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
10 Avogadro sayısı ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?
A) 6,021023 tür
B) 1 atom gram Co taki atom sayısına eşittir
C) 1 molekül gram CO2 deki molekül sayısına eşittir
D) NK da 11,2 L hacim kaplayan H2 gazındaki atom sayısına eşittir
E) NK da 22,4 L hacim kaplayan O2 deki atom sayısına eşittir

11 N tane karbon atomunun kütlesi aşağıdaki işlemlerden hangisi ile bulunur? (C: 12)
A) B) 12 x N C)
D) E)

12 2 mol K2 CO3 bileşiğine ilişkin,
I Molekül sayısı
II Mol – atom sayısı
III Atom sayısı
nicelikleri, aşağıdaki bağıntılardan hangisinde doğru gösterilmiştir?
(N: Avogadro sayısı)
I II III
A) 2 N 2 x6xN 2 x 6
B) 2x6 2 N 2x6xN
C) 2N 2x6 2x6xN
D) 2 2x6xN 2x6
E) 2 2x6 2x6xN
13 C elementinin bağıl atom kütlesini hesaplayabilmek için,
I CO2 nin kütlesi
II CO2 nin NK daki hacmi
III O2 gazının molekül kütlesi
niceliklerinden en az hangilerinin bilinmesi gerekir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
14 Hidrojen atomunun kütlesi 1, Avogadro sayısı N olduğuna göre, değeri
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bir H2 molekülünün kütlesi
B) Bir H atomunun kütlesi
C) Bir gram H2 deki atom sayısı
D) Bir gram H2 deki molekül sayısı
E) Bir mol H2 deki molekül sayısı
15
I 6,021022 tane O2 molekülü
II 16 g O2 gazı
III 1, 204 1023 tane atom içeren O2 gazı
Yukarıdaki O2 gazlarının aynı koşullarda hacimleri arasında nasıl bir bağıntı vardır? (O:16)
A) II > III > I B) II > I > III C) III > I > II D) II > I = III E) I = III > II
16 Normal koşullarda 11,2 litresi 14 gram olan X gazı için;
I 1 gramında tane atom vardır
II 1 molekülün kütlesi gramdır
III Öz kütlesi 1,25 gr/L dir
yargılarından hangileri doğrudur? (N = Avogadro sayısı)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
17 1 mol MgSO4 bileşiği n mol kristal suyu içermektedir (MgSO4 nH2O) Bileşikteki n ’i bulabilmek için,
I MgSO4 un molekül kütlesi
II H2O nun molekül kütlesi
III H2O nun bileşikteki kütlece yüzdesi
verilerinden hangileri bilinmelidir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
18 İki bileşiğin basit formülleri aynıdır Bu bileşikler için;
I Molekül formülleri aynıdır
II Kütlece yüzde bileşimleri aynıdır
III Bileşikteki elementlerin kütlece birleşme oranları aynıdır
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
19 2m g XY2 ve m g X2Y4 gazları için;
I Aynı koşulardaki hacimleri
II Aynı koşullardaki öz kütleleri
III İçerdikleri toplam atom sayıları
değerlerinden hangileri farklıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
20 XY2 ve Z2Y bileşiklerinin eşit kütlelerinin içerdikleri atom sayıları aynıdır
Buna göre bu bileşiklerin;
I Mol kütleleri
II Eşit kütlelerindeki mol sayıları
III Kütlece yüzde bileşimleri
niceliklerinden hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
MOL KAVRAMI İLE İLGİLİ SORULAR

Örnek1 :
CH4 bileşiğinin yapısındaki C ve H atomlarının kütlece yüzdeleri nedir?
Çözüm :
CH4’ün mol kütlesini bulalım C’nin atom ağırlığı 12 ve H’nin atom ağırlığı 1 olduğundan 12 + 4 1 = 16 gram olarak bulunur
Buradan elementlerin yüzdelerini orantı kurarak bulalım

16 gr CH4 de 12 gr C varsa
100 gr’ da x gr C vardır
X = %75
Bileşiğin kütlece %75’I karbondur %25’I de Hidrojen olur
Örnek2 :
3 mol NaOH bileşiği kaç gramdır ?
(Na:23 , O:16 , H:1)
Çözüm:
Önce NaOH’nin mol kütlesini bulalım
NaOH= 23 + 16 + 1=40 gram
Orantı kurularak 3 mol NaOH’nin kaç gram olduğunu bulalım

1 mol NaOH 40 gram ise
3 mol NaOH x gramdır
X= 120 gram
3 mol NaOH bileşiğinin 120 gram olduğu bulunur
Örnek 3:
12 gram C3H4 bileşiği kaç moldür? (C: 12 H:1)
Çözüm :
Önce C3H4 ‘ün 1 molünün ağırlığını bulalım
C3H4 = 312 + 41 = 40 gram
Orantı kurularak mol sayısı bulunur
40 gram C3H4 1 mol ise
12 gram C3H4 x moldür
X= 0,3 mol
12 gram C3H4 ‘ün 0,3 mol olduğu bulunur
Örnek 4 :
Aşağıdaki bazı bileşikler ve mol kütleleri verilmiştir Hangisi yanlıştır? (C:12 H:1 )
Bileşik Mol kütlesi
A) C3H4 40
B) C4H8 54
C) C2H2 26
D) C2H6 30
Çözüm :
Bileşiklerin mol kütlelerini hesaplayalım
C3H4 : 312+41=40
C4H8 : 412+81=56
C2H2 : 212+21 = 26
C2H6 : 212+61 = 30
Buna göre A,C,D’nin doğru B’nin yanlış olduğu bulunur
Örnek 5 :
SO3’ün bileşiğindeki S’nin kütlece % si kaçtır ?
(S:32 O:36)
A) 20 B) 25 C) 40 D) 60
Çözüm :
Önce SO3 ‘ün mol kütlesini bulalım
SO: 32+316=80 gram
Orantıyla bileşikteki S’nin yüzdesi hesaplanır
80 gram SO3 de 32 gram S varsa
100 gram SO3 de x gram S vardır
X=%40 olarak bulunur
Örnek 6:
C3HX + 4O2 3CO2 + 2H2O
Denkleminde bulunan C3HX bileşiğindeki x’in değeri nedir ?
A) 1 B) 2 C)3 D) 4
Çözüm :
Ürünlerde 2H2O da toplam 4 tane H olduğundan reaksiyona girenlerde 4 H olması için x=4 olmalıdır
Örnek 7 :
6,021023 tane FE atomu =1mol FE atomu 6,021023 tane H2O molekülü = 1 mol H2O molekülüdür
Örnek 8 :
Mol karbon (C) atomu : 6,021023 tane C atomu = 1 atom –g C = 12 g
Örnek 9 :
1 mol sodyum (Na) atomu : 6,021023 tane Na atomu = 1 atom – gram Na=23 gr
Örnek 10 :
1 mol Ca(NO3)2 kaç gramdır ?
(Ca= 40 ; N= 14 ; O=16 )
A) 164 B) 150 C) 116 D) 102
Çözüm :
Ca(NO3)2

+Toplam = 164 g dır

Örnek 11 :
H2O molekülünün bağıl molekül kütlesi
H2O = 21 + 16 = 18 gram
1 mol H2O molekülü = 6,021023 tane H2O molekülü = 1 molekül gram H2O = 18 gram
Örnek 12 :
1 mol H2 SO4 kaç gramdır ?
( H=1 , g= 32 , O=16)
A) 78 B) 88 C)98 D) 108
Çözüm :
H2 SO4
+98 gram
Örnek 13 :
8,8 gram CO2 kaç moldür ?
(C=12 , O=16 )
A) 0,02 B)0,2 C) 0,3 D) 0,4
Çözüm :
CO2 = 12+162 = 44 gram

1 mol CO2 44 gram ise
x mol CO2 8,8 gram
X= 8,8 X= 0,2 mol 44

Örnek 14 :
0,4 mol Fe atomu kaç gramdır ?
(Fe= 56 )
Çözüm :
1 mol Fe atomu 56 gram ise
0,4 mol Fe atomu x
x= 0,4 56 x= 22,4 gram 1

Örnek 15 :
126 g HNO3 içinde kaç mol oksijen atomu bulunur ?
(H=1 N=14 O=16)
A) 3 B)6 C)9 D) 12
Çözüm :
Önce 1 mol HNO3 ‘ün kaç gram olduğunu bulmamız gerekir
HNO3 = 1 + 14 + (316)
= 15+ 48
= 63 gram
1 mol HNO3 içinde 1 mol H atomu
1 mol N atomu ve 3 mol O atomu bulunur

63 g HNO3 ‘de 3 mol O atomu
126g HNO3 ‘de x
2
X= 1263 = 6
63

olduğundan , 6 mol O atomu vardır
Örnek 16 :
0,2 mol Ca kaç tane atom içerir ?
A) 12,041023 B)6,021023 C) 3,011023 D)1,2041023
Çözüm:
1 mol Ca 6,021023 tane ise
0,2 mol Ca x
X=6,021023 0,2 X=1,2041023

Örnek 17 :
Bakır II sülfat (CuSO4) bileşiğinde Cu’nun kütlece % si kaçtır ?
( Cu= 64 S=32 O=16 )
A)60 B)40 C)20 D) 10
Çözüm :
1 mol CuSO4 = 64+32+(416)
= 64+32+64
= 160 g dır
160 g CuSO4 ‘da 64 g Cu varsa
100 g CuSO4 ‘da x vardır
X= 100 64 = 40 g 160
X=40 g %40 dır
Örnek 18 :
Mol Mg atomu, 1 mol S atomu, 4 mol oksijen atomundan oluşan bileşikteki kükürtün kütlece yüzdesi nedir ? ( Mg= 24 ; S= 32 O=16 )
A)26,67 B)53,34 C) 80,01 D) 84
Çözüm :
1 Mol Mg atomu
1 Mol S atomu 1 mol MgSO 4 tir
4 mol O atomu

1 mol MgSO 4 = 24 + 32 + (416)
= 24+32+64
= 120 g dır

120 g MgSO 4 da 32 g S atomu varsa
100 g MgSO 4 de x vardır
X=10032 = 3200 = 26,67 S 120 120

O halde kükürtün kütlece yüzdesi % 26,67 dir

Örnek 19 :
1 mol H2 ile 1 mol H2O’nun aşağıda verilen hangi özellikleri aynıdır ?
A) Mol kütleleri B)Molekül Sayıları C) Atom sayıları D) Molekül Yapıları
Çözüm :
Cevap B
Örnek 20 :
160 gr SO3 bileşiğinde kaç mol oksijen atomu vardır?
( S=32 O=16)
Çözüm :
SO3 = 32 + (163)
= 32 + 48
= 80
1 SO3 80 gr ise
x SO3 160 gr

X= 160 = 2
80
Oksijeni sorduğundan ; 23 = 6 mol oksijen atomu vardır
Örnek 21 :
4 mol C2H6 kaç gramdır ?
( H=1 C=12 )
Çözüm :
C2H6 = 122 + 61 = 30
1 mol C2H6 30 gram ise
4 mol C2H6 x gramdır
4 30 = 120 gram
Örnek 22 :
Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin molekül ağırlığı yanlış hesaplanmıştır ?
A) CH3OH = 32 B) C2H5OH = 56 C) CH3COOH = 60 D) C4H10 =58
Çözüm :
Cevap B çünkü ;
C2H5OH= 24+(15)+16+1= 46 çıkar
Örnek 23 :
10 gram C2H6 kaç moldür ?
( C=12 , H=1 )
Çözüm :
C2H6 = (122)+(16)= 24+6=30

1 mol C2H6 30 gram ise
x mol C2H6 10 gram dır
x= 10 1 tür
3
Örnek 24 :
Fe2O3 bileşiğinde oksijenin yüzdesi nedir ?
Çözüm :
Fe2O3 = (562)+(163)=160

160 g Fe2O3 de 48g O varsa
100 g Fe2O3 x vardır
X= 10048 = 4800 = %30
160

Örnek 25 :
H2O bileşiğinde oksijen yüzdesinin hidrojen yüzdesine oranı aşağıdakilerden hangisidir? ( H= 1 , O = 16)
Çözüm :
H2O = (12)+16 = 18
H2 = 2
O = 16
2
= 8

Örnek 26 :
3 mol CO2 kaç tane oksijen atomu içerir ?
Çözüm :
1 mol 6,021023
3 mol x
x= 3 6,021023 =18,061023 eder
Oksijen atomunu sorduğu için ; 18,061023 2 = 36,121023 eder
Örnek 27 :
0,2 molü 9,2 gram olan bileşiğin formülü aşağıdakilerden hangisidir ? (N=14 O=16)
A) N2O B)NO C) NO2 D) N2 O3
Çözüm :
Cevap C
NO2 = 14+(162)
= 14+32
= 46
0,2 molü 9,2 gram ise
1 molü x
X= 9,2 = 46 gram
0,2

Örnek 28 :
1 mol Ca3(PO4)2 bileşiği kaç gramdır ? (Ca : 40 , P:31, O=16 )
Çözüm :
Ca3(PO4)2 = (403)+(312)+(164)2
= 120+62+642
= 120+62+128
= 310 gram
Örnek 29 :
Bir tane O2 molekülünün kütlesi kaç gramdır?
Çözüm :
Mol kütlesi : 216=32 gramdır
6,021023 tane O2 molekülü 32 gram ise
1 tane O2 molekülü X
X= 32 = 5,31610-23 g/molekülüdür
6,021023

Örnek 30 :
3,01 1021 tane NH3 molekülü kaç moldür ?
Çözüm :
6,021023 tane molekül içerir

6,021023 tane molekül 1 mol ise
3,01 1021 tane molekül x mol
X= 3,01 1021 = 510-3 moldür
6,021023

Örnek 31 :
18,061022 tane oksijen atomu içeren NaNO3 kaç moldür ?
Çözüm :
36,021023 1023 tane O atomu içerir

12 mol O atomu içerdiğinde 1 mol ise
3 mol O atomu içerdiğinde x mol
X= 3 = 0,25 moldür
12
Örnek 32 :
3 mol oksijen atomu içeren Al2(SO4)3 bileşiği kaç moldür ?
Çözüm :
3 6,021023 tane O atomu içerdiğinde 1 mol ise
18,06 1022 tane O atomu içerdiğinde x mol
X= 18,06 1022 = 0,1 moldür
36,021023

Örnek 33 :
N Ş da 5,6 litre hacim kaplayan SO2 gazı kaç moldür ?
Çözüm :
N Ş da hacmi 22,4 litredir

22,4 litresi 1 mol ise
5,6 litresi x mol
X= 5,6 = 0,25 moldür
22,4
Örnek 34 :
N Ş da 4,48 litre hacim kaplayan C2H6 gazı ;
Kaç moldür ?
Kaç tane molekül içerir?
Kaç gramdır ?
Kaç tane C atomu içerir ? ( C : 12 H:1 )
Çözüm :
a n= V n= 4,48 n=0,2 moldür
22,4 22,4

b 22,4 litresi 6,02 1023 tane molekül içerirse
4,48 litresi x tane molekül

X= 4,48 6,021023 = 1,204 1023 tane molekül içerir
22,4

c 22,4 litresi 30 gram ise
4,48 litresi x gram
X= 4,48 30 = 6 gramdır
22,4

d 22,4 litresi 2 6,02 1023 tane C atomu içerirse
4,48 litresi x tane C atomu
X= 4,48 2 6,021023
22,4
X= 0,4 6,021023 tane C atomu içerir

Örnek 35 :
X ve Y elementlerinin oluşturduğu X2Y ve XY2 bileşiklerinin mol kütleleri sırasıyla 62 ve 55 dir X ve Y’nin atom kütleleri kaçtır ?
X Y
A) 16 23
B) 23 16
C) 23 12
D) 12 23
E) 12 16

Çözüm :
X2Y=62
XY2 =55 İse
2X+Y=62
X+2Y=55 olur ve buradan X=23 Y= 16 olarak hesaplanır

Örnek 36 :
1 mol XI’nın kütlesi, 1 mol CX4’ün kütlesinin 8 katı ise X’in atom kütlesi kaçtır ?
Çözüm :
XI= 8
X + 127 = 8 (12+4x)
X=1

Örnek 37 :
Aşağıda iki bileşiğin 0,2’şer mollerinin kütleleri verilmiştir
X2Y= 6,8 gram
X2YZ4 = 19,6 gram
Buna göre, Z’nin bir molü kaç gramdır?
Çözüm :
Bileşiklerin birer mollerinin kütleleri bulunur
X2Y= 34
X2YZ4 = 98
Taraf tarafa çıkarılırsa
4Z= 64
Z=16

Örnek 38 :
Aynı bir M metalinin oksijen ile yaptığı oksit bileşikleri M2O3 ve MO2’dir Bu bileşiklerin 0,5’er mollerinin kütleleri arasında 34 gramlık fark bulunduğuna göre M’nin atom kütlesi kaçtır? (O:16)
Çözüm :
Bileşiklerin birer mollerinin kütleleri arasındaki fark 68 gram’dır
M2O3 - MO2 =68
M+16 =68
M=52
Örnek 39 :
1,6 gram M metali tamamen oksitlendiğinde oluşan bileşiğin kütlesi 2,0 gram olduğuna göre bileşiğin basit formülü nedir ? (M:64 O:16)
Çözüm :
Oksit MxOy şeklinde düşünülürse ;
X= 1,6/64 = 0,025
Y= 0,4/16 = 0,025
M0,025 O0,025 MO olarak bulunabilir
Örnek 40 :
Kütlesi 1,04 gram olan M metali oksijen ile tamamen yakıldığında kütlesi 1,52 gram oluyor Buna göre yanma sonucu oluşan oksit bileşiğindeki M metal atomunun değerliği kaçtır ? (M:52 O:16 )
Çözüm :
M metali yakıldığında oluşan oksit 1,52 gram ise; oksidin yapısında 1,04 gram M 0,48 gram oksijen vardır
x52/y16=1,04/0,48
x/y = 2/3
Oksit M2O3 tür M atomunun değerliği (+3) olarak bulunur
Örnek 41 :
Metalleri ametallerden ayıran en önemli özellik hangisidir ?
Çözüm :
Elementler metaller ve ametaller olmak üzere ikiye ayrılırlar Metalleri, ametallerden ayıran en önemli özellik,elektriksel iletkenliktir Metaller, yapısındaki serbest elektronların örgü boşluklarındaki hareketi ile elektrik akımı iletirken ametaller iletmez