Bakteriler-Bakteriyel Benek Hastalığı Bakteriyel Kara Leke Hastalığı Bilgiler

BAKTERILER

Pseudomonas syringae pv tomato (Okabe) Alstatt

Bakteriyel Benek Hastalığı (Bakteriyel Kara Leke Hastalığı)

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Tohumların üzerinde, toprakta veya topraktaki bitki artıklarında yaşamını sürdürür Bakterinin birçok kültür bitkisi ve yabancı ot köklerinde ve yapraklarında bulunduğu sanılmaktadır

Yayılışı: Yağmurla, yağmurlama sulama yoluyla ve bakteriyi içeren su damlacıklarının rüzgar tarafından taşınması ile yayılır

Bitkiye girişi: Stoma ve yaralardan girer

Gelişme koşulları: Nisbeten düşük sıcaklıklar (optimum sıcaklık derecesi 20 0C'dir), yüksek nem (çiğ, sis, yağmur, yağmurlama sulama) ve özellikle bitki üzerinde bir su filmi şeklinde gelişir Bu koşulların 24 saat sürmesi etmenin gelişimi için yeterlidir ve hastalık belirtileri bulaşmadan 8-10 gün sonra ortaya çıkar

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Hastalığı tedavi edici hiçbir metod yoktur Yüksek nemden kaçınılması, özellikle bitki üzerinde serbest su filminin oluşumundan kaçınılması önerilmiştir Bunu sağlamak için örtü altı yetiştiriciliğinde maksimum düzeyde havalandırma yapılmalı ve yağmurlama sulamadan kaçınılmalıdır Mutlaka yağmurlama sulama yapılması gerekiyorsa, sulamanın tercihen sabahları yapılması, böylece bitkilerin gündüz kurumasına olanak verilmesi, akşamları kesinlikle sulama yapılmaması gerekir

* Bordo bulamacı gibi bakırlı ilaçlarla bitkilerin iyice ıslatılması hastalığın gelişmesini sınırlandırma açısından yarar sağlar Son yapılan çalışmalar, bakırlı ilaçların uygulanmasının, dithicarbamate grubundan bir fungisit ile birlikte (Mancozeb) ve hemen onun öncesinde uygulamasının daha etkili olduğunu göstermiştir

* Yetiştirme sırasında veya hasat sonunda hastalıklı bitki artıkları toplanıp temizlenmelidir

Bir sonraki üründe: Arazi değiştirilmeli, dezenfekte edilmiş tohumluk kullanılmalı (sodyum hipoklorit veya kalsiyum hipoklorit ile) fidelikten itibaren bitkiler yalnızca bakır veya bakırla birlikte mancozeb bileşimli ilaçlarla iyice ıslatılarak ilaçlanmalıdır

Yeni bazı yer domates çeşitleri P tomato'ya dayanıklı olup, açıkta domates tarımı için kullanılabilir (Ek 2'ye bakınız)

Xanthomonas campestris pv Vesicatoria (doidge)

Dowvon

Bakteriyel Leke hastalığı

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını Sürdürmesi: Tohumların üzerinde ya da toprak içinde veya üzerindeki bitki artıklarında yaşamını sürdürür

Gelişme Koşulları : Bu bakteri daha çok yaz aylarını sever ve yüksek sıcaklık (optimum gelişme sıcaklığı 25 0C) ile yüksek nemden (sağanak yağışlar, yağmurlama sulama) hoşlanır

Diğer Özellikleri: pseudomonas tomato’daki gibidir Bu iki bakterinin aynı üründe birlikte zarar oluşturmaları da sık sık görülür

MÜCADELESİ

Pseudomonas tomato için belirtilen yöntemler bu bakteri için de geçerlidir(Fiş 1’e bakınız)

Clavibacter michiganensis subsp michiganensis David et al

= Corynebactehum michiganense (EF Sm) Jensen

Bakteriyel solgunluk

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Toprakta (çeşitli araştırıcılara göre bir veya birkaç yıl), bitki artıklarında, değişik malzemeler üzerinde (fide saksısı, oluk vb) tohumlarda, sera konstrüksiyon malzemeleri ve çeşitli aletler üzerinde yaşamını sürdürür

Yayılışı: Yağmur, yağmurlama sulama, topraksız yetiştiricilikte besin çözeltisi ve bazı kültürel işlemlerle (özellikle budama, yaprak alma gibi) yayılır Hastalığın seralarda özellikle sıralar halinde ortaya çıkışı oldukça tipik olup, nedeni kültürel işlemlerle kolayca yayılmasıdır

Bitkiye girişi: Yara yerleri, özellikle budama yaraları, kökler ve stomalardan girer

Gelişme koşulları: 18-24'C sıcaklık ve % 80 nisbi nem varlığı bu bakteri için en uygun koşullardır Bakterilerin büyük çoğunluğunda olduğu gibi bu bakteri de nemli iklim koşullarında hızlı gelişir Fazla azot verilmiş, kuvvetli gelişen bitkiler hastalığa daha çok duyarlıdır

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Hastalık sınırlı ise bulaşık bitkiler ile yakın çevresindeki sağlıklı görünen bitkiler sökülmeli ve yakılmalıdır Bulaşıklık önemli boyutlarda ise bu bölüm ayrılmalı ve bir çeşit karantinaya alınmalıdır

* Çalışmalar sırasında bu bölüme sağlıklı kısımdaki işler bittikten sonra geçilmeli, hastalıklı bölümde en son çalışılmalıdır

* Budama sırasında kullanılan aletler düzenli aralıklarla dezenfekte edilmelidir Bunun için budama aletleri her sıranın başında alkol veya çamaşır suyu içine batırılmalıdır Eller de sık sık su ve sabun ile yıkanmalıdır

*Yağmurlama sulamadan kaçınılmalıdır Sezon sonunda bitki artıkları toplanmalı ve uzaklaştırılmalıdır

Bir sonraki üründe: Islah çalışmaları sürdürülmekle birlikte henüz bakteriyel solgunluk hastalığına dayanıklı ticari çeşit yoktur Tohumluk alırken immuno floresans test sonucunda negatif (temiz) sonuç vermiş tohumlar tercih edilmeli ve aranmalıdır (bu durum ambalaj paketleri üzerinde belirtilmiştir)

* Fide yetiştirme yerleri (soğuk veya sıcak yastıklar, seralar vb) dezenfekte edilmeli, fide yetiştiriciliğinde fazla sulamalardan ve cılız gelişmeye neden olan diğer uygulamalardan kaçınılmalıdır Fidelikte bitkiler bir yapraklı iken bordo bulamacı ite ilaçlama (200-300 g bakır / 100 litre su) yapılmalıdır

* Fidelikte fazla gübre kullanma ve sık ekimden kaçınılmalıdır Koşullar patojenin isteklerinden uzak tutulmaya çalışılmalıdır

* Örtü altı yetiştiriciliğinde, dikimden önce toprak fumige edilmeli (metil bromid), dikim ve üretim sırasında kullanılan tüm malzemeler de (saksı, sırık, ip) dezenfekte edilmelidir Bunun için 120 Chl bileşimli bir çamaşır suyu çözeltisi içinde (normal çamaşır için kullanılan doz) alet ve malzemeler 24 saat tutulup, daha sonra temiz su ile durulanır Aynı amaçla formaldehit çözeltisi de kullanılabilir % 25 oranında ticari formalin içinde malzemeler 1 saat tutulur ve çıkarıldıktan sonra 24 saat süreyle bir plastik folye veya torba içine konularak kapalı halde bırakılır

Pseudomonas corrugata Roberts and Scarlett

Domates Gövde Nekrozu

GENEL ÖZELLİKLERİ

Gövde öz nekrozu az bilinen bir hastalıktır Esas olarak örtü altında sorun yaratır Kapalı ve çok nemli havalarda açıkta domates tarımında, nadiren görülür

Aşırı azotlu gübrelemenin hastalığı teşvik ettiği sanılmakta; hastalık kuvvetli, kalın gövdeli bitkilerde görülmektedir Çoğunlukla örtü altında, hava nisbi neminin yüksek olduğu bulutlu ve kapalı periyotları izleyen dönemlerde ortaya çıkmaktadır

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Hastalığa karşı etkili bir savaş yöntemi ne yazık ki mevcut değildir Gübrelemeyi kontrol ederek bitkilerin çok kuvvetli gelişmesini engellemek önerilebilir (toprakta veya besin çözeltisinde potasyum düzeyini yükseltmek soruna kısmen ve geçici bir çözüm getirir)

• Tüm olanakları kullanarak, örneğin maksimum havalandırma yaparak örtü içindeki nisbi nem azaltılmalıdır

• Hastalığın onulmaz olmadığı unutulmamalıdır Hastalığa yakalanan ve büyümesi duran bitkiler, sera içi koşullar bitkiye uygun hale gelince (sıcaklık ve ışıklanma iyileşince) yeniden sürmeye ve büyümeye başlayabilir, tatminkar bir ürün verebilir

• Sezon boyunca veya sezon sonunda hastalıktan şiddetli biçimde etkilenen veya ölen bitkiler toplanıp uzaklaştırılmalıdır

Bir sonraki üründe: Yukarıda belirtilen önlemlere başvurulmalı, fakat bu önlemler koruyucu olarak ve hastalık çıkışı beklenmeden alınmalıdır

FUNGUSLAR

Yapraklara zarar veren funguslar

Alternaria dauci fsp solani (Ell et Mart) Neerg

Erken Yaprak Yanıklığı Hastalığı

GENEL ÖZELÜKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Toprakta bitki artıkları üzerinde barınır

Yayılışı: Rüzgar ve yağmurla yayılır

Taşınması: Tohumlarla kolayca taşınabilir

Gelişmesi için elverişli koşullar: Yüksek nisbi nem ve 18 ile 25"C arasındaki sıcaklık hastalık için elverişlidir Çiğ ve hafif yağmurlar (5 mm) hastalığın yayılması için yeterlidir Fakat hastalığın hızla yayılması için bu yağışların tekrarlanması gerekir Yetersiz gübreleme sonucu kötü beslenen veya fazla meyve yüklü bitkiler hastalığa karşı daha duyarlıdır

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Hastalığın yayılışını durdurmak için kontakt etkili mildiyö ilaçları ile (captafol, folpef, mancozeb, maneb, chlorothalonil gibi) ilaçlama yapılmalı, ilaçlamalar her kuvvetli yağmurdan veya yağmurlama sulamadan sonra tekrarlanmalıdır Sulamada yağmurlama yönteminden ve öğleden sonra sulamalarından kaçınılmalıdır Sezon sonunda bitki artıkları temizlenmelidir

Bir sonraki üründe: Alternaria solani bazen genç bitkiler üzerinde zarar yapabilir (gövde üzerinde ur lekeleri) Bu nedenle tohumların thiram veya Iprodione bileşimli ilaçlar ile ilaçlanması uygundur Fide yetiştiriciliği, bir önceki yılın fideliğinde yapılıyorsa, fideler sürekli olarak dikkatli biçimde izlenmelidir Çünkü bir önceki yılın fidelerinin yetiştiği bu yerde hastalık etmeni bulunabilir Daha güvenilir ve garantili sonuç almak için fidelikte toprak dezenfeksiyonu yapılmalıdır

Botrytis cinerea Pers

Kurşuni Küf

GENEL ÖZELLİKLERI

Her yerde ve çok yaygın bulunan polifag bir fungus olup birçok bitkiye saldırma ve koloni oluşturma yeteneğindedir Bitkilere, gelişmesi için ideal bir beslenme yeri oluşturan yaralı kısımlardan ve yaşlanmış dokulardan bulaşır Konukçu bitkileri arasında domates ile ekim nöbetine giren veya domatesin yakın çevresinde yaygın biçimde yetiştirilen marul, salata, biber, patlıcan gibi bitkiler vardır

Yaşamını sürdürmesi: Konidi, miselyum ve sklerot gibi değişik formlarda bitki artıkları üzerinde ve toprakta barınır

Yayılışı: Yağmur, rüzgar ve örtü altında hava akımları yardımıyla yayılır

Gelişmesine uygun koşullar: % 95 nisbi hava nemi ve 17-230 C arasındaki sıcaklıklar hastalığın gelişmesi için elverişlidir

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Halen bu hastalığa karşı savaş çok güçtür; çünkü birçok yerde bu hastalığa karşı kullanılan belli başlı fungisitlere karşı Botrytis cinerea'nın dayanıklı streynleri mevcuttur Ayrıca örtü altı yetiştiriciliğinin iklimsel koşulları etmenin gelişmesi için tümüyle elverişlidir Hastalığın zararını azaltmak için bir dizi önlemin dikkatli biçimde alınması ve yerine getirilmesi gerekir

Seralarda nem oranını düşürmek için maksimum havalandırma yapılmalıdır Isı perdesi kullanımı nemi artırır ve ışıklanmayı azaltır Bitkilerin üzerinde serbest su damlacıkları oluşumundan azami ölçüde kaçınılmalıdır Gerektiği durumlarda yaprak alma budaması yapılmalı ve bitkilerin daha iyi havalanması sağlanmalıdır

Büyük yara yerleri oluşumunu engellemek ve hastalığa duyarlılığı azaltmak için, koltuk sürgünleri fazla büyümeden, gövde seviyesinden budanmalıdır Gövde üzerinde belirtiler görüldüğünde, bu kısımlara bir fırça yardımıyla koyu bir fungisit bulamacı (thiram ve/veya iprodione karışımı) sürülmelidir Bu karışıma madeni yağ ilavesi ilacın etkinliğini artırır

Bitkiler, birbirinden farklı iki grup ilaçla dönüşümlü olarak ilaçlanmalıdır:

Grup: Chlorothalonil, dichlofluanide, thiram, Botrytis cinerea bu klasik ve çok yönlü ilaçlara karşı hiçbir dayanıklılık göstermez ilaçların etkinliği bazen sınırlıdır

Grup: Benzimidazole'ler (benomyl, carbendazim), Thiophanate'lar, Dicarbo-ximide'ler= Imide'ler (iprodione, procymidone, vınclozolin) İlk iki tür ilaç uzun yıllardan beri hastalığa karşı etkili olmakla birlikte, dayanıklı streynlerin (yüksek dayanım düzeyinde ve persistant) çıkışına yol açmıştır Bu streylere halen ekiliş alanlarında rastlanmaktadır Bu nedenle bunların kullanımı artık uygun değildir Dicarboximide'ler ilk kullanıldıkları zaman çok iyi sonuçlar vermekle birlikte, bunlar da dayanıklı streylerin gelişmesine yol açmış olup şu an da çok sayıda sera alanlarında bu dayanıklı ırklar mevcuttur Bu nedenle yapılması gereken iş, belirli bir süre için Dicarboximide bileşimli ilaçların terkedilmesi veya kullanımlarının azaltılması, yerlerine birinci grup ilaçların sokulmasıdır

Yeni satışa sunulmuş olan fakat domates için ruhsat almayan yeni bir fungisit karışımı (vinclozolin+thiram) biraz daha iyi bir sonuç sağlayabilir Domateste ruhsatlı olmayan bir başka ilaç karışımı (diethofencarb+carbendazim) da, Benzimidazole ve triophanate grubu ilaçlara karşı direnç gösteren izolatlara karşı spesifik savaş olanağı verebilir (Diethofencarbe, bu grup ilaçlarla negatif bir karşı direnç özelliği gösterir) Bu iki ilaç halen bağlarda başarı ile kullanılmakta olup, gelecekte domateste de ruhsat alırsa kullanılabilir

Hastalıklı bitki artıkları, özellikle zararlanmış bitki kısımları ve meyveler hemen parsellerden uzaklaştırılmalıdır

Bitkilerin çok kuvvetli büyüme ve gelişmesine meydan verilmemelidir

Bir sonraki üründe: Genç bitkilerin hastalıktan korunması amacıyla, hastalığın kotiledon yaralarından ve kök boğazından bitkiye girmesini önlemek için, fideler dikim sırasında çok fazla derine dikilmemeli, boğaz doldurmalarda gövde üzerine fazla toprak yapılmamalıdır Bu önlemlere rağmen hastalık belirtileri görülürse Botrytis'e karşı etkili ilaçlarla lokal ilaçlamalar yapılmalıdır

Bitkilerde vegetatif gelişme çok kuvvetli olduğu taktirde, özellikle kapalı havaların hüküm sürdüğü mevsimlerde ve hasata yakın dönemlerde dikkatli olunmalı, hastalık çıkabileceği gözönünde bulundurulmalıdır

Fulvia fulva (Cke) Ciferri

(= Cladosporium fulvum Cooke)

Domates Yaprak Küfü

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Toprakta bitkisel artıklar üzerinde, sera konstrüksiyon malzemeleri üzerinde barınır Konidileri 9-12 ay canlı kalırlar

Yayılışı: Rüzgar yoluyla, örtü altında hava sirkülasyonu ile yayılır

Bitkiye girişi: Stomalar vasıtasıyla olur

Gelişmesine elverişli koşullar: 20-25'C civarındaki sıcaklıklar ve %80'in üzerinde oransal nem hastalık için elverişlidir Havalandırması iyi olmayan seralarda 2448 saat içinde bulaşma gerçekleşir; inkübasyon oldukça uzun sürer ve 1215 gündür, daha sonra birkaç saat içinde sporlanma görülür

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Hava oransal nemini azaltmak için seralar mümkün olduğu kadar fazla havalandırılmalıdır Bitkinin alt kısımlarındaki yaprakların kopartılması, ilk bulaşmış yaprakların uzaklaştırılmasını sağlar ve bitkilerin alt kısımlarının havalanmasına yardım eder

* Yağmurlama sulama veya göllendirme sulamadan, özellikle bu sulamaların akşam saatlerinde yapılmasından kaçınılmalıdır

* Koruyucu veya ilk simptomlar görüldüğünde tedavi edici maneb, mancozeb, chlorothalonil, triforine, fenarimol gibi ilaçlarla ilaçlama yapılmalıdır Benzimidazollerin de (benomyl, carbendazim) bilhassa köklere verildiklerinde hastalığa karşı etkili oldukları bildirilmektedir

* Yetiştirme sırasında ve sezon sonunda bitki artıkları temizlenmelidir

* Doğal bir hiperparazit olan Hansfor dia pulvinata (Fotoğraf 97) ile biyolojik mücadele Şu anda denenmektedir Belki yakında bu parazit ile biyolojik savaş yapılabilecektir

Bir sonraki üründe: Fransa'da bulunan ırkların bir kısmına veya tümüne dayanıklı çeşitler mevcuttur (Ek 2'deki listeye bakınız)

Bitkilerin seraya dikiminden önce sera konstrüksiyon ve örtü malzemelerinin dezenfeksiyonu Fulvia fulva'nm veya mevcut olan diğer fungusların sporlarını yok edebilir Bunun için %2'lik formaldehit eriyiği sera malzemelerine kuvvetlice pülverize edilerek kullanılabilir Bu madde şu anda ençok kullanılanıdır Formaldehit aynı zamanda fümigasyonda da kullanılabilmektedir Fümigasyon için kullanma dozu 100 m3 için 09 litre ticari çözelti (% 38 formaldehit)dir Bu miktar formaldehit içine 360 g Potasyum permanganat da oksidatif madde olarak çözeltiye katılmaktadır Uygulama esnasında sıcaklıklar 10 0C'den yukarı ve oransal nemin de % 5080 arasında olması gerekir Uygulamadan sonra sera en az 24 saat kapalı bırakılmalı, bitkileri dikmeden en az bir gün önce de sera çok iyi havalandırılmalıdır Formaldehit dekara 350 litre olacak şekilde yağmurlama biçiminde de verilebilir; ancak genellikle sulu çözeltiler şeklinde püskürtülür (% 30'luk ticari çözeltiden %25 oranında kullanılarak)

Bu tip dezenfeksiyonlar için çamaşır suyunun (veya sodyum hipoklorit) % 47 oranındaki çözeltiler şeklinde kullanılması da (48'Chl derecedeki ticari çözeltiden) giderek yaygınlaşmaktadır Örtü aralarını ve malzemelerini dezenfekte etmek için bazı diğer kimyasallar (amonyum quaternaria veya fenolik bileşikler) da önerilmektedir Gerçek etki düzeylerini bilmemekle birlikte bunlar arasında sernet, hortinet ve hortiseptyl gibi birkaçının isimlerini sayabiliriz

Leveillula taurica (Lèv) Arn

= Oidiopsis taurica (Lev) Salm

Külleme

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Külleme fungusu birçok kültür bitkisinde (patlıcangiller, enginar, pırasa, yabani enginar vb) veya yabancı otlarda kışı geçirebilir

Yayılışı: Bilhassa uzun mesafelere rüzgarla yayılır Sporlar yaprakların yüzeyinde çimlenir ve miselyumlar iç kısımlarda kolonize olurlar

Gelişmesi için elverişli koşullar: Oransal nem %5070, sıcaklık 2025'C elverişlidir

MÜCADELESİ

Mevcut üründe veya bir sonraki üründe: Birkaç yıl öncesine kadar koruyucu mücadele için kimyasal savaş gerekli görünmemekteydi Ancak şimdi hastalık çok tehlikeli boyutlara (en azından Fransa'nın güney doğusunda) ulaşmıştır ve hastalığın gelişmesini durdurmak kolay olmamaktadır Hastalık, Fransa'da temmuz ayından itibaren etkili olmaktadır ve bu tarihlerde ıslanabilir toz kükürt ile koruyucu ilaçlama yapılabilir

Bu uygulamaların akarisit olarak ikincil etkisi de kırmızı örümceklerin çok aktif olduğu bu dönemde enteresan sonuç vermektedir Chinomethionate, fenarimol ve triadimefon gibi diğer kimyasallar da önerilebilir

Fransa'da örtü altında yalnızca bir kez gözlenen Erysiphe sp (diğer bir külleme etmeni)'nin gelişimi de (Fotoğraf 96) klasik külleme ilaçları uygulanarak önlenebilmektedir Şimdilik bu yeni külleme fungusu hakkında daha fazla bilgiye sahip değiliz



Phytophthora infestans (Mont) de By

Mildiyö

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Toprakta kalan hasta patates yumrularında yaşar Patatesler çimlendiğinde gelişen sürgünler de hastalıklı olur

Yayılışı: Bazen oldukça uzak mesafelere kadar yağmur ve rüzgarla yayılır

Bitkiye girişi: Stomalar vasıtasıyla bitkiye girer

Gelişmesi için elverişli koşullar: Fungusun gelişmesi bazen çok hızlıdır % 90'ın üzerindeki oransal nem; 1025'C arasındaki sıcaklıklar gelişme için uygundur Soğuk geceler ve ılık gündüzler yüksek nem ile bir araya gelince bu hastalığın yayılması için çok iyi bir ortam yaratır Buna karşılık; kuru bir atmosfer ve 30'C'e yakın sıcaklıklar hastalığı engeller

Patatese daha fazla adapte olmuş ırklar mevcuttur Diğer ırklar hem patates hem domatese zarar verir

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Bilhassa akşama doğru yağmurlama sulama yapmaktan kaçınılmalı, seralar maksimum düzeyde havalandırılmalıdır

* Çok sayıda kimyasal preparat koruyucu veya durdurucu etki için kullanılabilir Hastalığın görünmesinden sonraki dönem için sistemik olanlar daha etkilidirler

Kontakt fungisitler: Bakır sülfat, mancozeb, chlorothalonil, captafol, folpet5, dichlofluanide

Sistemik fungisitler (genellikle bir veya birkaç kontakt fungisitin bir araya gelmesiyle oluşurlar): oxadixy, cymoxanil, metalaxy, furalaxyl (son ikisi şu anda Fransa'da ruhsatlı değildir)

* Yetiştirme sırasında veya sonunda bitki artıkları temizlenmeli ve uzaklaştırılmalıdır

Bir sonraki üründe: Açıkta yetiştirilen birkaç domates çeşidi hastalığa karşı kısmi dayanıklılığa sahiptir (Ek2'ye bakınız)

* Domates bitkilerini patates parsellerinin yakınına dikmekten kaçınılmalıdır

* Tarımsal yayım kuruluşlarının uyarıları izlenmeli ve bölgede hastalık görüldüğü bildirildiğinde koruyucu ilaçlama yapılmalıdır

Stemphylium spp

Stemphylium Yaprak Lekesi

Stemphylium'un beş farklı türü bu hastalığa yol açabilir:

• Stemphylium solani Weber

• Steınphylium flor'ıdanum Hannon ve Waber= Stempylium lycopersici

• Stemphylıum botryosum Wallr

• Stemphylium botryosum f sp lycopersici Wallr, (Rotern, Cohen ve Wallr)

• Stemphylium vesicarium (Wallr) Simmons

Akdeniz havzası ülkelerinde, özellikle plastik seralarda en sık rastlanan tür Stemphylium vesicanum'dur

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Toprakta bitkisel artıklar üzerinde barınır

Yayılışı: Yağmur, rüzgar ve örtü altında hava akımı yoluyla yayılır

Bu hastalık sıcak ve nemli ortamlarda daha çok görünür Yağmur ve sabah çiğleri hastalığın gelişmesini hızlandırır

MÜCADELESİ

Erken yaprak yanıklığına karşı kullanılan bütün savaşım yöntemleri bu hastalığa karşı da kullanılabilir (Fiş 6'ya bakınız) Birçok çeşit, Stemphylium yaprak lekesi hastalığına karşı dayanıklıdır (Ek 2'ye bakınız)

MEYVELERDE ÇÜRÜME YAPAN FUNGUSLAR

Alternaria chartarum Preuss

Atternaria tenuis auct [Alternaria alternata)

Alternaria tenuissima (Fr) Wilts

Botrytis cinerea Pers (=Sclerotinia fuckeliana (de by) Fuck)

Cladosporium herbarum (Pers) LK

Colletotricbum cocodes (Wallr) Hugues = C atramentarium (Berk ve Br Taub

Fusariuın sp

Geotrichuın candidutn Link = Oospora lactis (Fr) Lind

Helminthosporium sp

Phoma sp

Pullularia pullulans (de Bary) Kerkh =Aureobasidiiifn pullulans (De By) Arn

Pythium sp

Rhizoctonia solani Kühn= Corticum so/an/(Prill ve Del) B ve G

Rhizopus nigricans (Fr) Ehr + Değişik Mucoı'at, daha ziyade Mucor hiemalis Wehmer

Stemphylıum botryosum Wallr= Pleospora herbarum (Fr) Rabh

Stetnphylium vesicarium (Wallr) Simmons= Pleospora sp

Bu funguslar bilhassa açıkta domates yetiştiriciliğinde, özellikle de sırığa alınmadan yetiştirilen bodur çeşitlerde zararlanma yaparlar Orta çıkış sıklıkları parselden parsele değişir Alternaria'lar her zaman en yüksek oranda görünürken, Mucorales'ler en az etki yapan funguslardır Diğer mikroorganizmaların zarar yaratma şiddet özel kültürel koşulların tümüne bağımlı görünmektedir Geotrichum candidum, Fusarium sp, Colletetrichum coccodes için durum böyledir Son olarak diğer funguslar (Stemphylium botryosuın, S vesicarium) her zaman düşük oranlarda bulunurlar

Şunu da belirtmek gerekir ki, birçok durumda bu funguslar tek başlarına veya diğer funguslar ya da bakterilerle (Ervvinia sp, Bacillus sp) birlikte zarar yaparlar

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Bütün bu mikroorganizmalar toprakta domates veya diğer bitki artıkları üzerinde barınma yeteneğinde olan saprofit funguslardır

Yayılışı: Rüzgarla, yağmurla (toprak partiküllerini sıçratma ve fırlatma ile etki yapar), toprakta veya zarar görmüş meyvelerin temasıyla olur

Bitkiye girişi: Mikroorganizmaların büyük bir çoğunluğu yaralar(çatlama, güneş yanıklığı, çiçek burnu çürüklüğü, böcek emgileri, farklı darbelerin yol açtığı zararlar) vasıtasıyla bitkiye girerler Ayrıca bazıları da (Alternaria spp, Colletotrichum coccodes) doğrudan doğruya meyvelerin kutikula dokularından girer

Gelişmesine elverişli koşullar: Yetiştiricilikte hakim olan iklimsel etmenler ve yetiştirme tekniğine ilişkin koşullar, zararlanmaların doğasını ve ortaya çıkış dönemini etkiler Zararlanmalar bilhassa aşırı yağmurdan sonra tehlikeli boyutlardadır Uzun süre meyveler üzerinde serbest su varlığı veya meyveyle toprak arasında su bulunması bu mikroorganizmaların gelişmelerini elverişli kılar Öte yandan, bu su varlığı, uzun bir kuraklık periyodundan sonra ortaya çıktığında, meyveler üzerinde çatlamalar da meydana getirir ve çatlayan meyvelere bu mikroorganizmaların girişi daha kolay olur Kötü sulama uygulamaları da aynı durumu ortaya çıkarır Bu mikroorganizmalar yeşil meyvelere nadir olarak zarar verirler (Eğer yeşil meyveye zarar verirlerse meyvenin olgunlaşması başlayıncaya kadar latent olarak kalırlar) Ama zararlanmalar olgun meyvelerde ve bilhassa aşırı olgun meyvelerde çok yüksektir Çeşitlerin meyve çürüklüklerine karşı duyarlılık düzeylerinde farklılıklar mevcuttur

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Aşırı düzeyde yağmurlama sulama yapmaktan, özellikle akşamları sulamadan kaçınılmalıdır

* Meyvelere folpet7, captafol, iprodione, chlorothalonil, imazalil bileşimli ilaçlar püskürtme şeklinde uygulanmalıdır

* Meyveler aşırı olgunluğa ulaşmadan hasat edilmelidir

Bir sonraki üründe: Fransa'da sanayi domatesleri için benimsenen mücadele stratejisi aşağıdaki gibidir:

Tek hasat durumunda

• Az duyarlı çeşitler seçilmelidir:

Cannery Row, Earlymech, Lima

• Yetiştirme teknikleri iyi uygulanmalıdır: Sırta dikim, ETP değerlerine ve tansiyometreye göre sulama

• Çiçeklenmede: Bir kez captafol7 uygulama

• İlk olgun meyvelerin görünmesinden başlayarak her 1520 günde bir olmak üzere 3 kez captafol7 veya Chlorathalonil uygulaması

Çok kez hasat yapma durumunda

• Seçilen çeşide göre hasat sayısına uyulmalı: Petagro, Rio Grande, Coudoulet, Europeel, Lerica Fı ve Macero için 2,

• Yetiştirme teknikleri aynıdır

• Çiçeklenmede aynı ilaç uygulaması yapılır

• Geniş bir hasat süresi daha fazla sayıda (45 kez) ilaçlamayı gerektirir

Bazı işletmelerde, eğer mümkünse, plastik malçların (meyveleri topraktan izole eder) veya ters U formdaki metalik ızgaraların (bitkiye destek olur) kullanılması zararın azaltılmasını sağlayabilir

KÖKLERE ZARAR VEREN FUNGUSLAR (VE NEMATODLAR)

Pyrenochaeta lycopersici Gerlach

Kök Mantarlaşması ("Corky Root")

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Parazit toprakta derinlere kadar ulaşabilir Kavun, marul, patlıcan, fasulye ve hıyar gibi kültür bitkilerinin ve yabancı otların kök sistemlerine kolonize olma yeteneğindedir Toprakta bilhassa kararmış, az mantarlaşmış kökler üzerinde klamidospor formunda uzun süre barınır Domatesin monokültür olarak yetiştirilmesi toprak inokulumunun oranını yükseltir

Soğuk, sıcak ve ılık olarak adlandırılan değişik streynleri aynı toprakta bulunabilir ve mevsime göre bu streynler etkili olabilir

Toprakta gelişmesi çok yavaştır

Yayılışı: Tarım aletleriyle ve fide yetiştiriciliğinde kullanılan bütün substratlarla taşınmaları mümkündür

Toprakta gelişmesi için optimal sıcaklıklar: Kuzey Avrupa izolatları için 15-20°C Birçok streyn olduğu için optimum sıcaklıklar da streynlere göre değişmektedir Akdeniz havzası ülkelerinin (Tunus, Libya) izolatları 26-30 0C sıcaklıklarda bile patojendirler

MÜCADELESİ

Mevcut üründe: Tümüyle ölmemiş bitki kökleri üzerindeki paraziti elemine etmek için etkili olan bir yöntem bulunmamaktadır Ancak bitkileri mümkün olan en uzun süre yaşatabilmek için şunlar yapılabilir:

• Eski nekroze olmuş köklerin yerine geçebilecek yeni köklerin oluşumunu sağlamak için boğaz doldurma yapmak Topraksız kültürde (torf, tüf, perlit vb subtratta) şiddetli enfeksiyonlar görüldüğü zaman köklenmeyi artırmak için kök boğazına yeni malzeme çekmek

• Günün çok sıcak saatlerinde bitkileri ve toprağı ıslatarak fazla su kaybını önlemek, böylece bitkilerin kuruma ve ölmelerine engel olmak

• Sulamayı dikkatlice izlemek: eğer bitkiler solarak ölüyorlarsa bu su eksikliği ile ortaya çıkan Pyrenochaeta lycopersici'den kaynaklanan kök zararlanmasından ileri gelmektedir Bazı üreticiler bu durumda sulamayı arttırma eğilimindedirler Çünkü bu durum köklerin boğulmalarına yol açar

• Sezon sonunda, zarar gören kökleri maksimum düzeyde çıkaracak şekilde, bitkileri kökleriyle birlikte dikkatlice sökmek

Bir sonraki üründe: Toprağın dezenfekte edilmesi düşünülmüyorsa, aşı yapılabilir ve dayanıklı anaçlar (KNVF*, Hires) kullanılabilir Ayrıca eğer tarımsal kalite özellikleri yeterli bulunuyorsa dayanıklı hibrit çeşitler de kullanılabilir (Ek 2'ye bakınız) Açıkta yetiştiricilikte, münavebe düşünülebilir; ancak fungus, duyarlı olmayan türlerin yetiştirilmesine rağmen toprakta uzun süre kalır

Denemeler, topraksız kültürde her bir kök başına düşen substrat miktarı arttıkça, zararlanmanın o kadar geç ortaya çıktığını göstermiştir

Toprak dezenfeksiyonu

Buhar, metil bromid ve/veya kloropikrin (izinli olduğu ülkelerde) en etkili; Sodyum metam veya dazomet de etki düzeyleri kabul edilebilir düzeylerde olan dezenfektanlardır

Güneş ışığı ile toprağın dezenfeksiyonu (solarizasyon) da düşünülebilir; Solarizasyonun Akdeniz ülkelerinde (Türkiye de dahil) çok etkili olduğu belirlenmiştir Bu yöntem toprağın (iyi hazırlanmış ve nemlendirilmiş) 2540 mikron kalınlığında bir polietilen örtü ile örtülmesi ve yılın en güneşli olan döneminde en az bir ay süreyle kapalı tutulması ile uygulanır

Topraksız kültürlerde substratın dezenfeksiyonu

• KNVF: Verticillium, Fusarium, nematodların yaptığı kök urları, kök mantarlaşması hastalıklarının etmenlerine karşı dayanıklı olan anaçtır (Ek 2 ye bakınız) Şu anda bu substratların dezenfeksiyonu konusunda çok fazla bilgi yoktur Ancak mevcut bir sistem varsa buharla dezenfeksiyon etkili görünmektedir

Metam sodyum, organik madde kökenli substratlar için (torf ve benzeri) kullanılamaz Ama bütün mineral substratlar (kum, perlit, volkanik tüf vb) için kullanılabilir Dezenfeksiyon işleminin kuru substrata yapılması, önce dezenfektanın malzemeye yavaş yavaş emdirilerek verilmesi ve daha sonra da bol su ile yıkanması gerekir

Metil bromid de dezenfeksiyon için kullanılabilir

Formaldehit torftan daha çok volkanik tüf malzemeleri dezenfekte etmek için başarı ile kullanılmıştır (ticari % 3'lük bir formaldehit çözeltisi ile subtratın ıslatılması)

Fidelerin yetiştirilmesinde sağlıklı (dezenfekte edilmiş) fide harcı kullanılmalı, harca bilhassa dezenfekte edilmemiş çiftlik gübresi karıştırmaktan (çiftlik gübresi kontak yolu ile bulaşır) kaçınılmalıdır

Colletotrichum coccodes (Wallr) Hugues

Colletotrichum atramentarium (Berk Br) Taub

Antraknoz ve kök nekrozu

GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaşamını sürdürmesi: Zararlanmış kökler üzerinde microsklerot (bunlar üzerinde fungusun acervulileri meydana gelir) formunda barınır Patlıcan başta olmak üzere başka ikincil konukçu bitkilerin kökleri üzerinde de gelişme yeteneğindedir

Yayılması: Toprak işlemesi sırasında tarım aletleri ile taşınır Sporları su yoluyla çok uzak mesafelere kadar taşınabilir

Gelişme koşulları: Optimal sıcaklık isteği 22-24 0C'dir Etmen hafif toprakları ağır topraklara tercih eder Ağır toprakların su tutma kapasitesinin yüksekliği fungusun mikrosklerotlarının barınması için olumsuzluk yaratır

Bu fungus bütün patologlar tarafından bir parazit olarak dikkate alınmamaktadır Fransa'da aşağıdaki durumlarda ortaya çıktığı saptanmıştır

• Aynı kök sistemleri üzerinde Pyrenochaeta lycopersici ile birlikte görülmektedir; ancak bu iki parazitten her biri köklerin farklı kısımlarına yerleşmişlerdir

• Kök sistemleri üzerinde bu hastalığın karakteristik bozulmalarının mantarlaşma belirtileri olmaksızın bulunması

• Kök sistemleri üzerinde Rhizoctonia solani ile birlikte bulunması

NFT sistemlerinde birkaç kez karşılaşılmış olmasına rağmen, topraksız yetiştirme yönteminde bu etmene pek rastlanmaz Güney doğu Fransa'da açıkta domates yetiştiriciliğinde kökler üzerinde oldukça yaygın olarak bulunur

MÜCADELESİ

Eğer çok şiddetli boyutlardaysa Pyrenochaeta lycopersici gibi mücadele etmek gereklidir (Fiş 13'e bakınız)

Spongospora subterranea (Walir J Johnst)

Kök Gal Hastalığı

GENEL ÖZELLİKLER

Bu funfusa domates yetiştiriciliğinde oldukça az rastlanır Bazen görülse bile, kökler üzerinde görünüşleri çok belirgin simptomlar oluşturmakla birlikte bitkiyi faza olumsuz etkilemez, kökçük oluşumunu ve gelişimi fazlaca engellenmez Funfusun, yalnızca domates kökleri üzerinde kalarak toprakta çok uzun süre barınabileceği sanılmamaktadır

MÜCADELESİ

Gerçekte, hiçbir savaşım yöntemine gerek görülmez Bununla birlikte, yetiştiricilik sonunda bulaşık kök sistemlerini maksimum düzeyde imha etmekte yarar vardır