Böbrek Hakkında Bilgi

Böbrek Hakkında Bilgi

Alm Niere (f), Fr Rein (m) İng Kidney Karında bel omurlarının iki yanında bulunan ve başlıca görevi; kanı, vücuttan atılacak maddelerden temizlemek olan organ Her iki böbreğin uzunlukları 11-12, genişlikleri6, kalınlıkları ise 3 cm kadardır Yarıdan fazla kişide sağ böbrek sol böbrekten daha aşağıda bulunur Erişkin bir kimsenin böbreğinin ağırlığı 120-300 gr arasında değişir

Böbreğin dış kenarları dışbükey, iç kenarları da içbükeydir Bu görünüşleriyle iri birer fasulye tanesini hatırlatırlar Böbreğin dışında böbrek zarı bulunur Ayrıcaçevresinde de yağ toplantısımevcuttur Çevresindeki yağ dokusu, böbreğin, karın içindeki konumunu muhafazaetmesini sağlar

Böbreklerin iç yüzlerinde böbrek hilusu denilen oyuk bir kısım vardır Burada böbreğe giren çıkan damar ve sinirler, böbrek pelevisi


(havuzu) ve bunların arasını dolduran yağ dokusu bulunur Böbrek hilusundan, böbreğin içinde bulunan ve böbrek sinüsü denilen boşluğa girilir Böbrek sinüsü şekil bakımından böbreğin dış görünüşüne benzer ve böbrek dokusu kalın bir kabuk şeklinde böbrek hilusundan başka bu boşluğun her tarafını sarmıştır Bu boşlukta; böbreğe giren ve çıkan damarların devamı, böbrek havuzu ve kesecikleri ile bunların aralarını dolduran yağ dokusu bulunur Böbrek boyuna kesildiğinde kapsülü altında yaklaşık 1 cm kalınlığındaki kabuk (korteks) kısmı yer alır Bunun da altında daha açık renkte olan medulla (ilik) kısmı bulunur Medulla, huni şeklindeki böbrek piramitleri denilen doku kümelerinden meydana gelmiştir Piramitlerin iç kısımları böbrek havuzuna bakar

Böbrekler idrarın meydana geldiği ?nefron? denilen fonksiyonel ünitelerden meydana gelmişlerdir Nefron, glomerül denilen bir damar yumağı ve borucuklardan meydana gelmiştir Her böbrekte yaklaşık bir milyon nefron bulunur Glomerüllerin çapı yaklaşık 0,2 mm olup "Bowmann kapsülü? denilen bir kesecik tarafından sarılmıştır Kandanbirinci (ilk) idrarın meydana gelmesi glomerüllerde olur Birinci idranın yaklaşık % 99'u, nefronun borucuklarından geçerken geri emilir

Kalbin her atımında vücuda yolladığı kanın yaklaşık beşte biri böbreklere gelir Bu kan süzülerek, glomerülde birinci idrar meydana gelir Meydana gelen birinci idrarda,proteinler dışındaki maddelerin hemen hepsi kandaki miktarları ile aynı oranda bulunurlar Daha sonra nefronun borucukları boyunca bu maddelerden bir çoğu geri emilir Emilen bu maddelerle birlikte vücutta su da tutularak organizmanın su dengesi sağlanır Nefron borucuklarından sodyum ve potasyum iyonlarının geri emilmesi hormonlar etkisiyle olur Bu hormonlara, mineralokortikoit hormonlar denilir ve böbrek üstü bezlerinden salgılanır

Böbrekte borucuklar boyunca olan geri emilme olayı iki şekilde olur

Pasif geri emilme (Pasif reabsorbsiyon): Bu tip geri emilmede enerjiyeihtiyaç yoktur Maddeler iki taraftaki (damar ve ultrafiltrattaki) yoğunlukların farkına göre geri emilirler Bunda ilk önce sodyum iyonu geri emilir, bunun yanında su da emilmiş olur Üre de pasif olarak geri emilen maddelerdendir

Aktif geri emilme (Aktif reabsorbsiyon): Burada glikoz gibi maddeler belli bir elektrokimyasal güce karşı enerjiharcanarak geri emilirler Glikozdan başka sodyumun bir kısmı da aktif reabsorbsiyon ile taşınır

Bazı maddelerin vücuttan acil olarak uzaklaştırılmaları ve kandaki oranlarının belli bir seviyenin altında tutulmaları gerekir Bu maddeler, böbrek borucukları boyunca hücrelerden salınarak idrara verilirler Bu olaya[size="3"> da "][/size]kapasitelerinin çok altında çalışır Bir böbreğimiz çıkarıldığında diğeri rahatça çıkarılan böbreğin vazifelerini üstlenebilmektedir Böbreği çıkarılan kimselerde diğer böbrek, hacminin iki katına yakın büyür Hiçbirzaman böbrekler tam kapasite ile çalışmazlar Normal bir insanda her böbreğin 1/3'ü çalışsa veya tek böbreği olan bir kişinin böbreğinin 2/3'ü çalışsa normal olarak hayatına devam eder Gene 1/3'ü yedekte kalır

Böbrek hastalıkları vücut için oldukça ciddi problemler getirir Böbrekte nefron parçasının iltihabına ?nefritis? denilir Nefritlerden en sık görüleni boğazdaki anjinlerden sonra olanıdır Bundan başka kanda dolaşan mikroplar da böbrekte iltihap meydana getirebilir Böbrek iltihaplarının tehlikeli olmasının sebebi, bazı bölgelerin iş göremez hale gelerek ileride böbrek yetersizliği yapabilmesindendir Kronik (müzmin) böbrek hastalıklarında tehlikeli olabilen bir hadise de, bu hastalıkların devamlı yüksek tansiyona sebeb olabilmeleridir

Sun'i böbrek: Böbreğin görevi genel manada kanı filtrelemek ve biriktiği zaman zehirleyici olarak kanı bozan maddeleri ortadan kaldırmaktır Böbrekler bu işi iki kademede yapar: 1) Glomerül denilen kaba filtreleme mekanizmasını kullanarak kanın süzülmesi, 2) İdrara karışmış gerekli maddelerin tüpcüklerde tekrar geri emilmesi Bunlara, zararlı maddelerin tüpcüklere ifraz edilmesi de eklenebilir

Sun'i böbrek makinası, glomerülün bir kopyasıdır Ancak tüpçüklerin yaptığı görevleri yapamaz Böbrek makinasının çalışma prensibi yoğunluk farkına bağlı olarak meydana gelen bir "dializ" (geçişme) olayıdır Kan ve dializ sıvısı denen bir sıvı arasına yerleştirilmiş bir zar bulunur Saflığı bozan maddeler kanda yoğun, dializ sıvısında ise azdır Bu yoğunluk farkı, süzülecek maddelerin kandan dializ sıvısına geçmesini sağlar Zarın deliklerinin büyüklüğü ve yoğunluk farkı süzülen maddelerin büyüklüğüne tesir eder Önce küçük moleküller geçer, büyük moleküllü proteinler ise hiç geçemez

Eskiden böbrek makinalarında düz yüzey halinde, zarlar kullanılırdı Kan ve sıvı, zarın iki yüzüne pompalanırdı Kil levhası adıyla bilinen bu zarlar günümüzde az yer kaplayacak ve dolayısıyla hastanın evinde kendi kendine kullanılabilecek boyutlara indirilmek üzere düzenlenmiştir Daha önceleri kullanılan zarlar zaman zaman temizlenirdi Günümüzde halka halindeki zarı kolayca değiştirmek, yenilemek ve böylece iltihapları önlemek imkanı vardır

Moleküllerin büyüklüğü kadar zardan geçiş hızları da önemlidir Bu ikisini iyi ayarlayabilmek için makineye verilecek kanın yeterli miktarda olması lazımdır Bunun için iki yol takip edilebilir Bunlardan biri ?fıstula? diğeri ?shunt? tekniğidir Shunt, koldaki atardamarlardan birine yerleştirilen bir parça olup, kan buradan alınır Fistula tekniğinde ise atardamar yüzeye yakın bir damara bağlanır Bu da altı hafta içinde kalınlaşarak şırınga (iğne) ile rahat girilip çıkılan bir bölge meydana getirir Diyaliz (süzme) sırasında makina içindeki kanın pıhtılaşmaması için heparin denilen madde (liquemin) kullanılır

Damara kanın geri verilmesiyle içinde hava bulunmaması hayati önem taşır Bu maksatla özel bir hava redektörü kullanılır Böbrek makinasında ayrıca kanı dolaştıracak bir pompa ile vücut ısısına kadar getirecek bir ısıtıcı bulunur

Dializ, böbrek naklinin mümkün olmadığı hallerde eldeki tek çözümdür Ekseriya, verilecek uygun bir böbrek bulununcaya kadar böbrek makinası kullanılır